Қазіргі Қазақстандағы жастардың діншілдік мәселесі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан жастарының дiни сауаттылығы және дiнтану пәнінің маңыздылығы

ЖОСПАР
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3

I Еліміздегі жастардың дiни сауаттылығы және діншілдік ... ... ... ... ... ... .. ...
7
1.1 Жастарды діни сауаттылығын арттыру және оның маңызы ... ... ... ... ... ... ... .
7
1.2 Қазіргі Қазақстандағы жастардың діншілдік мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
19
II Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуындағы дінтану пәнінің маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

31
2.1 Дінтану пәні және оның қалыптасу кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
31
2.2 Қазақстандағы дінтану пәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
46

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
61

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
64

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасының Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан - 2050 Стратегиясында еліміз бен өңіріміз үшін он негізгі сын - қатерді бөліп көрсеткен. Бірінші сын - қатер - тарихи уақыттың жеделдеуі. Тарихи уақыт аса жеделдей түсуде. Әлем қарқынды түрде өзгеруде және болып жатқан өзгерістердің жылдамдығы адамды таң қалдырады.
Уақыттың жеделдеуі адамның сезімі мен санасына салмақ салуда. Адамдарға әсіресе жастарға психологиялық көмек, қызмет керек. Зайырлы мемлекеттегі діннің орны туралы, алдағы уақытта жұмысымыздың қандай бағытта жүргізуіміз керек деген сұрақ қазіргі таңда мардымды болып табылады.
Алдымен айтарымыз - діни ағартушылық мәселесі. Еліміздегі барлық мектептердің 9 сыныптарында Дінтану негіздері пәні қазақ, орыс және өзге этнос тілдерінде жүргізіліп жатыр (32 сағ.). Оқулық та, бағдарлама да бар, проблемалар да бар. Ел аралап дәріс оқып жүргенде дінтану пәнінен сабақ беретін мұғалімдер:
Дінтану негіздері кеш берілді. Бұл бастауыш сыныптарында жүргізілсе, - деген тілек білдіруде, - мұндай тәжірибе Түркия және т.б. елдерде бар.
Сонымен бірге ата-аналарға, отбасына арналған әдебиет - оқулық болса деген де тілек білдіруде. Тәрбие отбасынан басталады. Дінге қатысты, ұлттық дәстүрлерге қатысты отбасыларының даярлығы жеткілікті ме? Интернетте әр түрлі пікір. Қоғамда да бұл істе жүйелілік жоқ, отбасында өсіп келе жатқан жас жеткіншек қандай жолға түсіп кетпек, оны кім бағдарламақ?
Дінтану негіздері пәнінің мектептерде оқытылу сапасы туралы айтсақ, ол міндетті оқылатын пәні емес, 9 сыныпта аптасына бір ақ рет өтетін вариативті пән. Демек, Дінтану негіздері мектептерде міндетті пән ретінде оқылатын мезгіл жетті. Сонымен бірге, еліміздегі діни жағдай әр аймақта біркелкі емес. Мысалы, дәстүрлі мұсылмандар тығыз шоғырланған Оңтүстік облыстарда: Бізге Дінтану негізінен гөрі ислам мәдениеті туралы оқулық керек, - деген ұсыныстар айтылды. Оның объективтік негіздері де бар. Себебі, бұл өңірлерде ислам мәдениетіне қатысты ескерткіштер, мавзолейлер, ғимараттар, елді мекендер мол.
Дін - адамдар дүниетанымы мен эстетикалық талғамын қалыптастыруға, қоғам мүшелерін құрметтеп, айналаға мейіріммен қарауға, бейбіт өмірді қамтамасыз етуге, татулық пен тыныштыққа қызмет етеді. Қоғамның ең басты байлығы - адам болғандықтан, адамға тура жол көрсетіп, ақ пен қараны ажыратуда діннің алар орны ерекше.
ҚР Үкіметінің 2018 жылғы 15 наурыздағы қаулысымен бекітілген ҚР діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2018-2022 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны орындау мақсатында нәтижелі іс шаралар жүзеге асырылуда. Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың 2017-2020 жылдарға арналған Тұжырымдама да аталған іргелі істің негізі болып табылады.
Ал, дінтану - бұл діннің қоғамдық маңыздылығы бар феномен ретінде жалпы жүйелік білім беретін пән. Қазіргі жаһандану процесі кезінде әр мемлекет өзінің ұлттық құндылықтарын, ұлттық болмысын сақтап қалуға тырысады. Бүгінгі әлеуметтік жағдайда елімізде белгілі бір идеологиялық білім ретінде дінге деген қажеттілік бар. Сол себептен, Қазақстан қоғамының түрлі этностық, конфессиялық сипатын ескере отыра, соған қоса ұлттық діни мұраны сақтап қалатындай қазіргі зайырлы қоғамға, заман талабына сай дінтану пәнін оқыту, дінтанушы мамандар аса қажет және бұл тақырып қашан да өзекті болып қала бермек.
Кеңестік идеология мен тоталитаризм нәтижесінде орын алған дін саласындағы жағдай мен халықтың діни сауатсыздығын пайдаланып, шетелдерден түрлі діни ағымдар келе бастады. Қазақ жастарының бір бөлігі исламнан бөлек түрлі дәстүрлі емес діни ағымдардың жетегінде кете барды, қалған бөлігі мұсылман елдері, солардың ішінде Иран, Сауд Арабиясы, Мысыр елдерінен келген идеологиялық діни ағымдардың ықпалына ұрынды. Ал, қазақи дәстүр мен мәдениетті сақтап қалған бөлігі ұлттық құндылықтарды алға тартты. Сондықтан, шетелден келген идеологияларға ұрынбай, өзіміздің ұлттық болмысымызды, дінімізді, зайырлы сипатымызды сақтап қалу үшін, халықтың діни сауаттылығын көтеру үшін діни білім, дінді оқытатын, діни жағдайды бақылап, талдау жасай алатын мамандар қажет болды. Осы орайда елімізде шетелдердің (Батыс және Шығыс) және көршілес мемлекеттердің діни білім жөніндегі тәжірибесі негізінде жоғарғы оқу орындарында дінтану пәні енгізіліп, кейіннен осы сала бойынша мамандарды даярлай бастады.
2001 жылға дейін елімізде дінтану мамандығы бойынша жүйелі оқыту моделі болған жоқ. Дінтану саласында оқып бітірген жастарға Дінтанушы және араб тілінің маманы деген біліктілік берілді. Тек, 2002 жылдан бастап Дінтанушы біліктілігі беріле бастады. Алғашқы кезеңдерде дінтану әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде, Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлемдік тілдер университетінде, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде жүргізілді. Кейіннен бұл мамандықтар Демирел атындағы Қазақ-түрік халықаралық университетінде және Нұр қазақ-египет ислам университетінде (бұрынғы Нұр-Мүбәрак Мысыр ислам мәдениеті университеті) жүргізіле бастады.
Бүгінгі күні Қазақстанда дін мамандары екі бағытта - дінтанушылар мен теологтар ретінде даярланады. Дінтанушылар дінді ғылыми тұрғыдан зерттеп, жалпы әлемде бар барлық діндердің тарихы мен теориясын қарастырса; теологтар құдайды, дінді іш жағынан, діни тұрғыдан зерттеп, құдай идеясын мойындайтын және негіздейтін діндерді, ең алдымен, әлемдік діндерді зерттейді. Дінтанушы мамандарды Алматы қаласындағы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті мен Шет тілдер және іскерлік университетінде (алғашында Абылай хан атындағы Халықаралық қатынастар және бүкіләлемдік тілдер университеті жанындағы Шет тілдер факультеті болған), Астана қаласындағы Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде, Түркістан қаласындағы Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде, Қарағанды қаласындағы Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінде бакалавриат және магистратура бағдарламалары бойынша даярлайды. Дінтанушы мамандарға мемлекеттік, діни және қоғамдық ұйымдарда, бұқаралық ақпарат құралдарында тәуелсіз сарапшы ретінде және сарапшылар комиссиясы құрамында, мемлекеттік басқару, сыртқы және ішкі саясат бөлімінің, дін істері агенттігінің қызметкерлері, мемлекеттік және мемлекеттік емес жоғарғы және орта арнаулы оқу орындарының оқытушылары ретінде сұраныс жоғары.
Қоғамда зайырлы дінтанушы мамандармен қатар, дінді тереңінен түсіндіретін теолог мамандарға да сұраныс жоғары. Ислам теологтарын Қазақстанда жалғыз Нұр қазақ-египет ислам университеті даярлайды. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жанындағы Республикалық Имамдардың білімін жетілдіру Ислам институтында имамдар бірнеше айлық курстардан өтіп, дәрістер алып, курс соңында емтихан түрінде сынақтан өтеді. Бұдан басқа, 9 медресе мен Ақмола және Павлодар облыстарында 2 қарилар дайындау орталығы жұмыс істейді. Исламдық білім беретін оқу орындары мен білім беру мекемелерінің бұл көрсеткішіне қарамастан, имамдарды даярлау саласында да әлі шешімін таппаған мәселелер бар. Қазақстандағы мешіттерде әлі де имамдардың жетіспеушілігі байқалады. Қазақстандағы барлығы 2228 мешітте жұмыс істейтін имамдардың шамамен 30% ғана жоғары білімі бар. Егер, республика бойынша жоғары білімді имамдарды даярайтын тек бір ғана жоғарғы оқу орны барын ескерсек, бұл көрсеткіш заңды. Халықтың 70 % астамы мұсылмандар болып табылады, ислам дінінің қазақ халқы үшін тарихи, мәдени маңызы зор. Халыққа ислам дінінің негіздерін, дін атын жамылған дәстүрлі емес діни ағымдар мен ұйымдардың діни идеологиясын ислам дінінің ханафи мазхабынан ажыратып бере алатын, бүгінгі діни ахуал жағдайында қоғамдағы тұрақтылықты сақтау үшін, әсіресе жастар арасында экстремистік және лаңкестік идеялардың алдын алу мақсатында діни сауаттылықты арттыруға бағытталған уағыздарды жүргізуде имамдардың рөлі зор. Сондықтан, ислам бағытындағы дін қызметшілерін даярлау мәселесі әлі де жетілдіруді қажет етеді.
Зерттеудің тақырыбы. Қазақстан жастарының дiни сауаттылығы және дiнтану пәнінің маңыздылығы
Зерттеу нысаны. Тәуелсіз Қазақстан Республикасының жастары.
Зерттеудің пәні. Қазақстан Республикасындағы жастардың діни сауаттылығы және Республикадағы дінтану пәні.
Зерттеудің мақсаты. Қазіргі діни білім беру жағдайларындағы тұлға дауының діни рөлін аңықтау және мектептердегі Дінтану пәнінің маңыздылығың көрсету.
Зерттеудің міндеттері. Зерттеу жұмысының мақсатына орай келесі міндеттер айқындалады:
діни сауаттылықтың тұлға дамуына әсер етуі;
діни тәрбиенің мәнін ашу;
діни сауаттылықты көтерудің жолдарын аңықтау;
дінтану пәнінің рөлін көрсету;
дінтану пәнінің жастар сауаттылығын арттырудағы орның анықтау
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері. Дипломдық жұмыстың әдіснамалық негізі радикалды діни ағымдардың тарихын зерттеу мен объективизм сияқты ғылыми білімнің іргелі принциптерін қамтиды. Адамзат қоғамының тарихының құбылыстары мен үрдістерін сыни талдауды қолдану өте маңызды. Зерттеу жұмысында индукциялық және шегерім әдістерін, салыстырмалы, статистикалық және әлеуметтік әдістерін кеңінен қолданылды. Зерттеу барысында мәселені жан-жақты қарастыруға мүмкіндік беретін әртүрлі әдістер қолданылды, оларға: анализ, синтез, ретроспективалық, салыстырмалы - тарихи, феноменологиялық, тарихи - логикалық және сипаттап баяндау, хронологиялық - проблемалық әдістері жатады. Аталған әдістердің көмегімен түрлі радикалды діни ұйымдардың тәжірибесіндегі жалпы және ерекше сипаттамалары анықталды. Сонымен бірге, әлеуметтанулық сауалнама әдісі пайдаланылды.
Зерттеудің құрылымы. Дипломдық жұмыстың жалпы көлемі 64 бет. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I Еліміздегі жастардың дiни сауаттылығы және діншілдік

1.1 Жастарды діни сауаттылығын арттыру және оның маңызы
Еліміз егемендігін алып, тәуелсіздігімізді алғаннан бері ұмыт бола бастаған көптеген діни құндылықтарымыз бен тарихи, мәдени құндылықтарымызға қайта қауыштық. Жастардың діни сауаттылығы қазіргі қоғамда күрделі әрі өзекті мәселелердің бірі. Жастардың рухани санасын оятуда діннің алар орыны ерекше. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың өзі айтқанындай: Саясат күнде өзгереді, ал, дін - мәңгілік, - деген. Бұл жерде ұқпағымыз дін ол кеше, яки бүгін пайда бола салған ұғым емес. Ол сонау Пайғамбарлар заманынан келе жатқан сенім жүйесі. Жастардың діни сауаттылығын арттыруда әрине бірінші кезекте ислам дінінен ақпарат беру маңызды. Өйткені қазіргідей қоғамда дінді бұрыс бұрмалаудың нәтижесінде, оның ішкі-мазмұнына үңілместен қаралайтын да жағдайлар кездеседі. Ислам діні адамзат баласын тазалыққа, ілім-бімге, талапты болуға шақыратын дін. Өйткені, ақырзаман пайғамбары Мұхаммед Мұстафаға (с.ғ.с.) ең соңғы, ең кәміл түрде түсірілген Құран Кәрімнің ең алғашқы әмірі Оқы! деп келуі - Ислам дінінің білім-ғылымға қаншалықты көңіл аударғаның о бастан-ақ аңғартты. Ең сүйікті құлына Раббым ілімімді арттыр!, - деп дұға үйретуімен қатар, Білгендер мен білмегендер тең болады ма?, - деп білімнің артықшылығын соқырға таяқ ұстатқаңдай көрсетіп берді. [1.12 б] Ал, пайғамбарымыз (с.ғ.с.) хадисінде Ғұламалар - пайғамбарлардың мұрагерлері. Пайғамбарлар соңынан динар немесе дирхам емес, ілім қалдырады. Кім соған қол жеткізсе, үлкен мәртебеге жеткені, - деуі арқылы сауатты болуға барынша ынталандырып тұрғаның көреміз. [2. 194-б]
Мінекей, жастардың діни сауаттылығын арттыру үшін маңызды қадамдар жасалуы керек. Және ислам дінін бір жақты қарамай, ілімге қаншалықты көңіл бөлумен қатар, сауатты болуға қаншалықты ынталандырады деген мәселені қарастыру да аса маңызды. Өйткені, жастардың арасында діни сауатсыздықтың салдарынан өзге ағымға кетіп жатқандары немесе исламдағы айтылған хадис мәтіндерінің мағынасын тікелей түсіну арқылы, сауатсыздыққа жол ашып жатқанын қазіргі қоғамымызда көрініс тауып отырған жағдайлар куә бола алады. Қазіргі кезде осы келеңсіздіктерді болдырмау үшін елімізде атқарылып жатқан шаралар өте көп. Атап айтсақ, жастардың діни сауатты маман болуына арналған еліміздегі заманауи оқу үрдісіне сай 9 медресе, 1 университет, 1 институт. Сонымен қатар, әр мешіттін жанынан діни сауат ашу курстары да жұмыс істейді. Ал, зайырлы ұстанымымызға сәйкес Білім және ғылым министірлігінің ұсынысымен мектептерге дінтану пәні де енгізілді. Соның салдарынан жастардың діни сауатын арттыру бір жолға қойылды деп селқос қарауға да болмайды. Тағы бір айта кетерлік мәселе, Дін істері агенттігінің тарапынан арнайы баспалардан діни кітаптарға қаржы бөліп, оны шығаруда қолға алынған шаралардың бірі. Мұны айтып отырған себебіміз, қазіргідей жастардың діни кітаптарға деген сұранысын интернет қанағаттандырып отырған секілді. Өйткені, ақпарат дамыған сайын адамның кітап оқуға деген қызығушылығы сәл төмендейді. Бірақ, кітап оқу арқылы да белгілі бір дәрежеде діни сауаттылығымызды арттыруға мол мүмкіндігіміз бар. Себебі, ғаламдық мәдениеттің бір бөлігін кітап құрайды. Кітап оқу-білімге ұмтылысты, дүниетанымды кеңейтуді, адамның өзін тануын білдіреді. Күнделікті өмірде кітап оқыйтын адам мен оқымайтын адаммен айырмашылығын тез байқауға болады. Кітап оқыйтын адам ақыл-парасат, таным, білім, елмен қарым-қатынас, тіл байлығы, сыпайлығы мен мәдениеттілігі секілді бірсыпыра ізгі қасиеттерімен ерекшеленіп тұрады.
Өмірде кітап оқудың адамға берері көп. Шыңдап келгенде, әр кітап бір-бір тәжірибелі ұстазға, ақыл қалтаға ұқсайды. Басқалардың қанша жылғы білген-түйген нәрселерін, ізденісін біз сол адамның жазған кітабын оқу арқылы-ақ үйрене аламыз. Демек, кітап оқу өмірде қателеспеу үшін басқалардың тәжірибесімен танысу дегенді де білдіреді. Кітап - адамға таптырмайтын пайдалы дос. Ол жай уақытта ешкімнің мазасын алмайтын, қажет кезде үнемі қасыңнан табылатын, кез-келеген сәтте кеңес беруге әзір. Ақылына ақы сұрамайтын, жан сарайымызды серпілтіп, дұрыс жолды көрсететін жанашыр, әрі жалықтырмайтын серік десек те болады.
Көп нәрсе білімсіздіктен туатыны даусыз. Ал, білімсіздің өзгелерді кері сүйрегеннен басқа берері болмайды. Өйткені, өзі ұйқыдағы жанның басқаларды оятуы мүмкін емес. Мал екеш малдың өзі кей шөптерді жемейтінің ескерсек, адамға қандай кітап оқу керектігі де ойлануға тұрарлық. Бұл тұрғыда кітап таңдаудың да маңыздылығы зор. [3.108,109 б]
Бұны айтып отырғандағы мәселе, қазіргі қоғамымызда барлық жастарың діни сауаттылығы бірдей деп айта алмаймыз. Өйткені, діни сауатсыз жастардың өзге ағымдарға кетіп қалу қаупі басым.
Бүкіл ғылым атаулы діннен шығады, діннен қуат алады, дін арқылы өсіп-өркеңдеп жетіледі. Ғылымнан үміті бар жандар әрбір нәрсені өз жаратылыс мақсатын байланыстыра зерттеуі тиіс. Жастардың рухани және діни сауатты болуы кезек күттірмес мәселелердің бірі. Қазіргі қоғам жастардың діни сауаттылығының төмен дәрежеде сипатталуымен қатар, атынан да затынан да шатасатын саяси миссионерлік секталарға толы. Бұндай жолдарға, керітартпа ағымдарға кетпеудің ең әуелгі жолы ол - діни сауаттылықты арттыру. Ақиық ақын Мұқағали еліне шын жаны ашыған қайраткер. Ол біздің қазіргі қоғамымызды бір шумақ өлеңге сыйдырып былай деген:
Қаймағы бұзылмаған қайран дінім,
Қаймағың быт-шыт болды қайдан бүгін, - деп, сан ғасыр бойы қаймағы бұзылмай, момын халқымызбен бірге жасасып келе жатқан асыл дініміздің қанаты қырқылып, мүгедек күйге ұшырағанын айтып күйзеледі. Қазіргі қоғамымызда діни сауатсыздықтың салдары төмендегідей:
Қазақстаңдағы дәстүрлі емес діни ұйымдардың және тоталитарлық секталардың көбеюі мен оның қатарына жастардың жалпы халықтың көптеп тартылуы көпұлтты мемлекетіміздің ұлтаралық татулық пен тұрақтылығына қауіпті фактор. Және ұлтаралық радикализммен шиеленісті тудыратын қосымша күш болып табылады. Бүгінде Қазақстан Бүкіл әлемдік діни-рухани форумның орталығы болып табылады. Ислам діні - ақырғы дін, барлық діндердің керек асылдарын бойына жинаған дін. Сондай-ақ, Адам баласының даму жолындағы рухани, ғылыми, мәдени жетілген кезіне арналған дін.
Ислам дінінде ешқандай кемшілік жоқ. Бар мәселе біздің оны дұрыс түсінбеуімізде. Ислам әлемінің өз кемеліне келмей, көштен кенже қалып, тоқырауы дінге байланысты емес, оның себебі, азған ақыл, зейінсіз жүрек, түйсіксіз түсініктің салдарынан және дін мен түйінді мәселелері көп қазіргі өміріміздің өзара үйлесімін терең түсіне алмауда.[ 4.173 б ]
Қазіргі қоғамда жастардың діни сауаттылығын арттыруда материалдық игіліктермен шектемей, керісінше рухани құндылықтармен де байытып отырғанымыз жөн. Рухани құндылықтарды орыңдауды өзіңе міндет етіп қойған адам, алдымен негізгі құндылықтарды мұқтаждығымен қанағаттандырады. Содан кейін, өзі үшін ең маңызды болып табылатын рухани құндылықтарға бағытталады. Қарапайым шарттардың өзінде негізгі құндылықтарды құндылық ретінде мойындамайтын кездері де болады. Экономикалық ахуалы тұрақты, күнделікті тұрмысқа қатысты қажеттіліктерін жеңіл жолмен қамтамассыз ете алатын бір адамның, білім нәрімен сусындау, парасатты болу, жақсы өнер адамы болу, атаққа бөленуге сияқты негізгі рухани құндылықтарға қол жеткізу мүмкіндігі, мүмкіндігі шектеулі, экономикалық жағдайы төмен адаммен салыстырғанда әлдеқайда жоғары. Іс, жұмыс, ақша табу рухани құндылықтардың қалыптасуына демеу болатын құндылықтар болып табылады. Экономикалық жағдайы төмен адамның сана-сезімі көбінесе негізгі құндлықтардың орындалуына кері әсерін тигізеді. Рухани құндылықтарды жоғары құндылық ретінде қабылдағанымен, негізгі құндылықтардан асып, шыға алмағандықтан оларды жүзеге асыра алмайды.[4.176 б]
Осы аталған рухани құндылықтар исламмен, ғылыммен астасып жатса, қоғамдағы жастардың да діни сауаты бейтарап қалмасы анық. Экс мүфти Әбсаттар қажы Дербісәлі: Менің ойымша, ислам дінінен ғылымды, не болмаса ғылымнан Ислам дінін бөліп тастау қате. Бұл екеуі бірігіп, қосыла келе ғаламдық өркениетке жеткен. Сондықтан ислам дінін ғылым десек те, ғылымды дін десек те болады, - деп, білім мен ғылым құндылығы исламда да өрбитіндігін сенімділік пен орнықтылық ұялататын қорытынды айтады. Жеке тұлғаны қалыптастыру - оқып үйренуден басталады. Құран мен хадистерге де қарап отырсақ, ғылымның абыройы көтеіріліп, ғұламалар ардақталған. Исламда ғылыммен шұғылдану сауабы - нәпіл намаздардан да жоғары тұрады. Ислам ең алдымен білімді иманның серігі қылып, қадірін көтерді. Сондай-ақ, ғалымдарды да ардақтауға бұйырды. Білім мен иман-ислам өркениетінің негізі.[4. 186,187]
Интеллектуалдылық құндылықтары ретінде әрбір мұсылманның парызы - білім іздеу. Білім іздеу арқылы адам әлемдегі нәрселердің жаратылысына ой жүгіртуге, оларды танып-білуге құштарландырады. Ол арқылы ой-өрісі, білім мен ғылымға деген қызығушылығы оянып, адамзаттың көкжиегі кеңіді. Ислам - ең басты кезекте ғылымды қолдады. Себебі, исламда ғылым иманның серігі, сондықтан ғалымның ғылыми еңбектері нәтижесінде шариғат жанданып, ислам заңдылықтары сақталды. [4. 209 б]
Қазіргі қоғамымызда жастардың діни сауаттылығын дінге жаңадан бет бұрған жастарымыздан көруге болады. Біздің мемлекетіміз зайырлы дін болғанымен енді дінімзге кең еркіндік беріп жатыр. Жастарымыз шет мемлекеттерге шығып діни ілім алып, елге келіп, белді қызмет орындарында лауазымды қызметтер атқарып жатыр. Біз өмір сүріп жатқан күрделі әрі қарама-қайшылықтарға толы бұл ғасыр өткен ғасырлардан мүлдем ерекше.
Негізінде ислам дінің бүгінгі таңда, келер ғасырларда да қоғам тынысынан оқшау қалдыруға болмайды. Өйткені, оның негізі адамзат өмірінің материалдық және рухани қырын жан-жақты әрі кеңінен қамтиды. Нақты айтқанда қоғамдық өмірдің барлық саласына бағытталған. Соңғы сөзімді елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың мына сөзімен сабақтағым келеді: Біздің ата-бабаларымыз қазіргі Қазақстанның дархан даласын, өмірді тану мен сезінудің ерекше рухын қорғап, бізге мұрагерлікке табыс етті. Ол рух еркін сүйгіштік рухы, тарихтың дүрбелең кезеңінде де өз күшін жоймады. Себебі, аға буын өкілдері өз бастарына қиын күн туған сәттерінде де бұл рухты сақтай білді, - деген дана сөздері алға үлкен міндеттер жүктейді. Жастар рухани әрі саяси сауатты болса, қоғам жаңарады, әрі өркендейді.
Бүгінгі таңда дүниежүзінде өзекті мәселелердің бірі болып отырған діни радикализм, экстремизм және терроризм. Жалпы радикализм сөзінің мағынасына тоқталатын болсақ, бұл сөз латын тілінен аударғанда қалыптасқан тұрақты жағдайды түбегейлі өзгертуге бағытталған саяси-әлеуметтік идеялар мен әрекеттер деген мағына береді. Діни радикализмнің және бір белгісі, мұнда адам шариғат міндеттемеген амалдарды өзіне-өзі міндеттеп алғанды жөн деп санайды. Бірақ заманның жылжуы, адамзаттың ой-өрісінің жетілуі, шарттар мен жағдайлардың әртүрлі болуына байланысты діннің кейбір мәселелері өзгеретіні белгілі. Осы орайда Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) Жеңілдетіңдер, ауыр етпеңдер. Сүйіншілеңдер, қорқытпаңдар- деп үкім берген хадисін ескергеніміз жөн.
Адам шариғат міндеттемеген амалдарды өзіне-өзі міндеттеп алса - бұл радикализмды ұстанғаны болады. Өйткені, мұндай жағдай оны үнемі қалыптасқан жағдайды түбегейлі түрде өзгертуге итермелеп тұрады. Ал радикализмді ұстанған адам басқаларды да осындай ұстанымды ұстануға итермелесе, онда бұл экстремизмге айналады. Жалпы радикализмнің ең қауіпті де қатерлі түрі - экстремизм мен терроризм. Бүгінгі жаһандану дәуірінде экстремизм, терроризм терминдері саясатта жүргендер арасында да, қарапайым халық арасында да жиі айтылады. Саясаткерлер көп жағдайда экстремист және террористерді дұрыс түсініп жатса, қарапайым халық экстремизмнің түп төркінін мұсылман елдері мен исламнан іздеп, оған діни сипат беретіндер де баршылық. Шын мәніне келгенде, бұндай әрекеттерді белгілі бір ұлтпен немесе дінмен байланыстыруға болмайды. Себебі, ол ислам дініне ғана емес, әлемдегі кез-келген дәстүрлі діндердің бір де біріне ешқандай қатысы жоқ, жат іс-әрекет. Аллаһ тағала Қасиетті Құранда: Жазықсыз адамды өлтірген кісінің күнәсі барлық адам баласын өлтіргенмен тең болады...деп (Мәида сүресі, 32-аят), ислам дінінде зорлық-зомбылық, қорқыту-үркіту, елдің берекесін алу, адам өлтіруге үзілді-кесілді тыйым салынғанын көрсетті.
Ислам діні - бейбітшілік діні, татулық пен сүйіспеншілікке жетелейтін әділ да турашыл дін. Бірақ исламдық экстремизм деген ой-түсінік қалыптастырып, көпшілікті жаппай адасушылыққа бұрмалап жүрген кейбір азаматтардың бұл істерін қалай түсінуге болады? Бұл - белгілі бір саяси топтардың өз мақсаттарына жету жолындағы діннің атын жамылып жасаған қылмыстық әрекеттері деп түсінгеніміз дұрыс. Қай жағынан қарасақ та, экстремизмнің көздеген мақсаты теріс пиғылдағы іс-әрекеттер болып табылады. Себебі экстремисттер тек қана өз мүдделерін көздей отырып, адамдардың дінге деген құрметі мен сенімін өз мақсаттарына кеңінен пайдалану арқылы дін жолында әрекет етіп жүргендей көрінуге тырысады. Өкінішке орай, қазір солардың жалған әрекеттеріне сеніп, айлалы арбауларына түсіп жатқан жастар да баршылық.
Мен өзімнің жеке пікірімді айтатын болсам, радикализмді алдын алудың жолдарын табу үшін екі бағытта жұмыс жүргізу керек: біріншіден, аталмыш тақырыптар аясында өткізіліп жүрген форум, конференциялардың жұмыстарын әрі қарай дамыту; екіншіден, радикализм және басқа да деструктивті топтардың соңынан ілесіп кеткен азаматтармен жұмыс жасау. Яғни құрамында білікті теолог, психолог мамандары бар арнайы топтардың теріс ағымдардың арбауларына түскен әрбір азаматпен жеке тілдесу арқылы уағыз-насихат ретінде жұмыс жүргізу. Сондай-ақ келесі шараларды жүзеге асыру керек:
Экстремизм мен терроризмнің шығу себептері мен оған әсер ететін факторларды табу керек.
Жастарымызға тілді, тарихты, мәдениетті қалай насихаттаймыз, экстремизм мен лаңкестіктің залалын, тигізетін зиянын да солай айтып жеткізуіміз керек. Яғни жастар өздерінің діни дәстүрлері туралы білімді жастайынан-ақ алу керек.
Қазақ, орыс тілдерінде шығатын діни әдебиеттердің сапалы болуын қамтамасыз ету, сондай-ақ мемлекет тарапынан қолдау керек. Өйткені қажет кітаптармен қамтамасыз ету үшін кейде демеушілерге жүгінетіміз де бар.
Қазіргі жаһандану заманына сай ғаламторлардың жұмысын күшейту.
Мешіттерде кадр мәселесін шешу, уағыз-насихаттың сапасын күшейту.
Шетелде білім алуға ниет еткен жастарды алдын-ала сараптаудан өткізу және қадағалау.
Қазақстан Республикасының діни оқу орындарын бітірген түлектерге мектептерде, оқу орталықтарында дінтану сабағынан дәріс беруді ұйымдастыру.
Осы форум барысында айтылған пікірлерді пайдалана отырып, дін төңірегінде болып жатқан даулардың шешу жолдарын табамыз деп сенемін.
Ислам дінінің негіздері - бұл қайырымдылық, жомарттық, кеңпейілділік, таза жүрек, кешірім және әділдік. Аллаһ тағала Қасиетті Құранда: Жер жүзі түзетілгеннен кейін бүліншілік қылмаңдар. Және Аллаға қауіп әрі үмітпен жалбарыныңдар. Расында Алланың рахметі жақын - деп (Ағраф сүресі, 56 аят), адамзатты тек қана бейбіт өмір сүрулеріне бұйырады. Сондай-ақ Ибн Омар (р.а.) жеткізген хадисте:Аллаһ елшісі (с.ғ.с.): Мұсылман - мұсылманның бауыры. Нағыз мұсылман бауырына озбырлық жасамайды, оны сатпайды. Кімде-кім мұсылман бауырының қажетіне жараса, Аллаһ тағала да оның қажетін өтейді. Кімде-кім мұсылман бауырының қайғы-мұңын сейілтсе, Аллаһ тағала оны қиямет-қайымның бір қайғысынан құтқарады. Сондай-ақ, кімде-кім мұсылманның айыбын жасырса, Аллаһ тағала да қиямет күні оның айыбын жасырады - деп айтты - делінген (Бухари, Муслим риуаят еткен).Мұхаммед Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өзінің тағы бір хадисінде: Кім адамдарға жақсылық жасаса, Алла соған мейірімін төгеді. Жер басып жүрген жандарға мейіріммен қараңдар, Алла да сендерге рақымшылық жасайды деген екен.
Өмір адам баласына бір рет беріледі. Сондықтан да оның мәні мен сәнін, мақсаты мен міндетін саналы түрде түсіне білу жас ұрпақ үшін аса қажет. Бұл бағытта адамның алғашқы әлеуметтік ортасы - отбасының рөлі ерекше. Адамгершілік пен имандылықтың, ізгі тәлім-тәрбиенің негізі осында қалануы керек. Бүгінгі таңда кейбір келеңсіздіктер осы отбасы, ошақ қасынан дұрыс бастау алмағандықтан туындап отыр.
Сондай-ақ жастар арасында қазіргі әлемдегі экстремистік ұйымдардың мақсатын, олардың қарулы топ құра отырып, кез келген іс-әрекеттерге баратынын, дәстүрлі діннің қағидаларын бұзып, бұрмалап, дінаралық қайшылықты тудыратынын, сол сияқты халыққа жат идеологияны насихаттау, ұлтаралық араңдатушылық, іріткі салу фактыларын жан-жақты көрсетіп, мұның барлығының елдің тыныштығына, мемлекеттің тәуелсіздігіне, жалпы адамзатқа төндірер қаупін айтып түсіндіру қажет.
Жалпы адамзатқа жат осы бағытта түрлі идеяларға қарсы толеранттық қағидаларды, азаматтық бірлікті алға тарту керек. Бұл ең алдымен түрлі діни конфессия өкілдерінің, діни органдардың ғана емес, сонымен қатар қоғамның болашағына жауапкер әрбір абзал азаматтың арлы ісі, патриоттық парызы. Осылай сезінгенде ғана қазіргі таңда күрделі де маңызды мәселе болған экстремизмді, лаңкестік әрекеттерді алдын-алып, оның әрі қарай бой көтеруіне тосқауыл бола аламыз.
Қазіргі таңда жалпы республика көлемінде қалыптасқан діни ахуал мен соңғы уақытта еліміздің батыс аймақтарында орын алған діни тұрғыдағы оқиғалар мемлекеттік институттардан қоғамның діни сауаттылығы деңгейін көтеру бағытындағы кешенді шараларды талап етіп отыр.
Бірқатар факторлар қоғамның, әсіресе жастардың діни сауаттылығын арттыру жұмысын басымды бағытқа айналдырып отыр.
Біріншіден, орта білім беретін оқу орындарындағы дінтану пәнінің оқытылу сапасы сын көтермейді. Жергілікті жерлердегі мектептерде атаулы пәнді арнайы діни сауаты жоқ, басқа пәндердің мұғалімдері оқытуда. Жалпы, қалыптасқан діни ахуалдың талаптарына сәйкес пәннің оқытылу бағдарламасы тиісті өзгерістерді қажет етеді. Оқушыларды әлемдік негізгі діндермен таныстыру барысында Әбу Ханифа мазхабындағы ислам мен Православие діндерінің Қазақстан халқы үшін тарихи құндылығы мен маңызына ерекше мән берілуі тиіс. Пәннің оқытылу бағдарламасында атаулы дәстүрлі діндердің тарихын түсіндіру мәселесіне басымдық беріп, ұстаздардың кәсіби біліктілігін арттыру бағытындағы жұмыстың сапасын көтеру қажет.
Екіншіден, Исламдық бағыттағы 141 мешітте уағыздар Имам Ағзам мазхабы бойынша тұрақты жүргізілуде. Аймақта мешіттерге қатысты мәселелердің бірі, жергілікті мешіт имамдарының діни білімдері көп жағдайда қойылатын талаптарға жауап бермеуі. Дәстүрлі емес діни бағытқа түскен тұлғалармен пікірталастыруға келгенде, діни сауаттарының төмендігіне байланысты дәрменсіздік танытады. Мәселен, облыстағы мешіт имамдарының ішінде 14 ғана жоғары білімді. Медреселерде оқып, орта білім алған имамдардың саны - 13 адамды құрайды. Ал, 100 имам мешіт жанындағы қысқа мерзімді курстарда ғана білім алған. Яғни, бұл жайт олардың ешбір нақты діни оқу орнында кәсіби білім алмағандығын көрсетеді. Осының салдарынан әсіресе елді мекендердегі имамдардың көпшілігі салафизм идеологиясының дәстүрлі исламның қағидаларына қайшы келетін тұстарын халыққа терең түсіндіре алмайды.
Олардың діни біліктілігін арттыру үшін жыл басынан бері арнайы 4 семинар өткізіліп, оларға ҚМДБ қызметкерлері мен білікті теолог-мамандар шақырылды.
Сонымен қатар, 7 қазаннан бастап Арал, Қазалы және Қармақшы аудандарында ауылдық округ, елді мекендердің мешіт қызметкерлерінің діни біліктілігін арттыру мақсатында бір айлық оқу семинарлары өткізіліп, оған республикадан білікті теолог мамандар (Нұр-Мүбарак Ислам университетінің магистрлері) шақырылды. Семинарға қатысқан мешіт қызметкерлерінің жалпы саны 43.
Аталған шаралар, алдағы 5 қарашадан бастап Қызылорда қаласы мен төрт ауданда жалғасатын болады.
Жыл соңына дейін облыс көлеміндегі барлық имамдар біліктілігін арттыру курстарынан өткізілінеді деп күтілуде.
Үшіншіден, Діни ахуалды тұрақтандыру бойынша ағымдағы жылы облыс әкімдігі тарапынан 6 жобаға облыстық бюджеттен 26 млн. 462 мың теңге қаржы бөлінді. Қосымша Қызылорда облыстық әкімдігі, Азаматтық Альянс қауымдастығы, Игілік қоғамдық қоры арасындағы үшжақты меморандум арқылы 11 млн. теңге қаралды. Барлығы 37 млн. 462 мың теңге қаражатты құрап отыр.
Әлеуметтік жобалар арқылы жүргізілген ақпараттық-насихаттық шаралар барысында Қызылорда қаласы және аудандарда дінтанушылардың, ғалымдардың, зиялы қауым және дін өкілдерінің қатысуларымен есепті мерзімде 14 кездесу өткізіліп, насихаттық шаралармен 56 400 адам қамтылды.
Жыл көлемінде тұрғындарға 10 000 дана діни ақпараттық жадынамалар (Исламдағы шынайы мұсылман бейнесі, Діни экстремизмге жол жоқ, Имам Ағзам Әбу Ханифа мәзһабы-Біздің жолымыз, Отанды сүю иманнан, Жиһад жайлы не білеміз?, Дәстүрлі дін және салт-дәстүр, Өркениетті елдің бастауы - Иманды жастар, Ислам - экстремизммен лаңкестікке қарсы, Исламдағы қабір мәселесі, Ел бірлігін сақтаудағы діннің рөлі) шығарылып, халыққа тегін таратылды.
Таратылған діни ақпараттық жадынамалар отбасы мүшелерін қоса есептегенде шамамен 32 000-ға жуық адамның діни мәлімет алуын қамтамасыз етеді.
Жалпы алғанда, облыс көлемінде 2013 жылдың өткен мерзімі ішінде 76 400 адамға ақпараттық-насихаттық шаралары жүргізілсе, олардың отбасын қоса есептегенде облыс халқының 32,7 пайызын құрап отыр.
Сонымен бірге, тек АНТ қызметінің өзіне 2014 жылы 8957,5 мың. теңге, қаржы бөлінеді деп күтілуде.
АНТ мүшелерінің тарапынан облыстың шалғай аудандарындағы тұрғындармен кездесіп, Дәстүрлі емес діни ағымдар туралы, Дін саласындағы мемлекеттік саясат, Ислам дінінің рухани құндылықтары, Ислам - бейбітшілік пен мейірім діні, Экстремизм мен терроризмнің алдын алу шаралары, Жиһад туралы түсінік, Ата-ана тәрбиесі мен бала арасындағы қарым-қатынастары, Жастар арасындағы суицид, Еліміздегі діни ахуал туралы, Экстремизм мен лаңкестікке ислам ғұламалардың көзғарасы, Қазақстан Республикасындағы мемлекет пен діни бірлестіктер арасындағы қарым-қатынас тақырыптарында дәрістер оқылуда.
Сондай-ақ, облыс аумағындағы мешіт имамдары мен дінтанушы мамандардың уақыттарын ұтымды пайдаланып, шалғайда орналасқан елді мекендердің тұрғындарына уағыз айтуға, жүйелі түрде дәстүрлі исламды түсіндіріп, дәріптеуге мүмкіндік беретін Skype дауыстық, видео қоңырау шалуға болатын және интернет арқылы чат қызметін қамтыған бағдарламалық жабдыққа қосылу бағытындағы шаралар жүзеге асырылуда.
Бүгінгі күні орталық Ақмешіт-Сырдария мешіті, Нұр мешіті, Төретам, Сексеуіл және барлық аудандық орталық мешіттерін (барлығы 11 мешіт) Skype интернет жүйесіне қосу үшін қажетті техникалық жабдықтар (ноутбук, компьютер, интернет қызметін орнату, теледидар) алынды және оларды орналастыру жұмыстары жүргізілуде.
Жалпы алғанда, облыстағы діни ахуалды тұрақты деп бағалауға болады. Аймақ басшысы Қырымбек Елеуұлы облыстың діни ахуалын тұрақты ұстап тұру мақсатында бірқатар іс-шаралардың орындалуына ұйытқы болуда. Соның дәйегі үстіміздегі жылдың 21 қазанында ақпараттық насихаттық топ жұмыстарын жетілдіру, діни ахуалды зерделеу, зерттеу және талдау, әлеуметтік зерттеулерді және ақпараттық-түсіндіру іс-шараларын өткізу, психологиялық және заңгерлік кеңес беру, деструктивті діни ағымдардан зардап шеккен тұлғаларды сауықтыру бойынша облыс әкімінің №323 санды Қаулысымен Қызылорда облысының дін істері басқармасының дін мәселелерін зерттеу орталығы коммуналдық мекемесі құрылды.
Қазіргі таңда, аталған Қызылорда облысының дін істері басқармасының дін мәселелерін зерттеу орталығы коммуналдық мекемесіне облыстық бюджеттен 2014 жылға 27,598 мың қаржы бөлінген.
Жергілікті діни ұйымдардың тарапынан конфессияаралық келісім мен өзара төзімділікке кері әсер тигізе алатын фактілер орын алып отырған жоқ.
Алматы облысы Республикадағы 18 конфессиясының 12-сі қоныстанған көп конфессиялы аймақ. Республика деңгейіндегі заңды қызмет атқаратын 3738 діни бірлестіктердің бүгінгі күнге 623-і облыс аумағында тіркелген. Оның: 457-сі ислам мешіті, 52-сі орыс православ, 11-і рим-католик шіркеулері, 101-і протестанттық, 2-і дәстүрлі емес діни бірлестіктер. Бұнда 563 имам ұстаз, 305 христиан діни қызметкерлері жетекшілік етеді. Өңірдегі халық санының ұлғаюына байланысты діни бірлестіктердің де өсу үрдісі байқалады.
Осы тұрғыда әртүрлі діни жағдайларға дереу әрекет ету, талдау, түсіндіру және оңалту жұмыстарын толығымен қамту мақсатында облыстық дін істері басқармасы мен оған қарасты Дін саласындағы мәселелерді зерттеу және Діни экстремизм құрбандарымен деструктивті ағым ұстанушыларын оңалту орталықтары қызмет атқарады. Ағымдағы жылдың сәуір, мамыр айлары аралығында зерттеу орталығының ұйымдастыруымен Жастар жылы аясында облыстың Ақсу, Алакөл, Көксу, Кеген, Қаратал, Панфилов, Райымбек, Сарқан, Ұйғыр, Балқаш, Іле аудандары мен Талдықорған, Қапшағай, Текелі қалаларының жоғарғы оқу орындары мен кәсіптік білім беру мекемелерінің студенттері арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізіліп, өңірдің 10 402 жастары қамтылды.
Сонымен қатар Алматы облысының дін істері басқармасы ММ Дін мәселелерін зерттеу орталығы КММ-нің ұйымдастыруымен, облыс аймағындағы орта білім беру оқу орындарының 9-11 сынып оқушылары арасында алғаш рет Біз - болашақ жастары атты эссе байқауы өткізілді. Байқауға келіп түскен 160 жұмыс әділқазылар мүшелерінің сараптамасынан өтіп, жеңімпаздар анықталды.
Елбасының халық мүддесіне бағытталған Рухани жаңғыру және Ұлы даланың жеті қыры бағдарламалары ұлттық рухани құндылықтарымызды жаңғыртып, деструктивті діни ағымдарға қарсы күресу, туған жерге деген сүйіспеншілік сезімдерді арттыру мақсатында түрлі жобаларды іске асыруға мүмкіндік берді. Өңірдің ақпараттық кеңестігінде 365 белсенді мамандардан құралған 21 өңірлік ақпараттық-түсіндіру топтары облыс, қала, аудан әкімдері бекіткен жұмыс жоспарларын жүзеге асыруда.
Ағымдағы жылдың шілде айынан бастап облыс аумағындағы діни ахуалды, қалыптасқан мемлекеттік конфессияаралық келісімнің заңдылығын сақтап, халықтың діни сауаттылығын нығайтуға бағытталған Дін және мәдениет - руханият әлемі қоғамдық-саяси айлық газет жарық көре бастады.
Діни саланы жүйелі түрде талдау, болжау, туындаған мәселелерге жедел әрекет ету және стратегиялық жоспарлау мақсатында зерттеудің жаңа әдістері жолға қойылды. Қолданыстағы Фокус-топ, тереңдетілген сұхбат, Kazdream Media жүйелі-мониторингтік бағдарламасы интернет-кеңістігінде жалған діни идеяларды таратушылар мен ұстанушыларды және қатерлі аймақтарды анықтауға қарсы шара қолдануға мүмкіндік берді.
Аталған мониторингтік бағдарлама арқылы зерттеу жүргізу нәтижесінде облыс аумағында дәстүрден тыс діни идеологияға қызығушылық танытып жүрген 39 763 ғаламтор қолданушылары Панфилов, Еңбекшіқазақ, Алакөл, Талғар, Қарасай, Іле, аудандары мен Қапшағай, Талдықорған қалаларынан екені анықталды. Жалпы, тұжырымдама қабылданғалы бері діни материалды тарату ісіне тұрақты мониторинг жүргізілуде.
Бүгінгі таңда әсіресе жастардың дінді тануға деген, діни ақпаратқа сұранысы жоғары болғандықтан шетелде білім алып жатқан 52 студенттің 20-ы түсіндіру жұмыстарының нәтижесінде елге қайтарылды. Қалған 32 студенттің 21-і лайықты деп танылған оқу орындарында дәріс алса, 11-і рұқсат етілмеген оқу орындарында білім алуда. Оларды елге қайтару мақсатында жүйелі түрде жұмыс атқарылуда.
Бұдан екі жыл бұрын бастау алған құрамында елге танымал, белгілі қоғам қайраткерлері, білікті мамандар бар Рухани керуен жобасы діни саладағы өзекті мәселелердің күрмеулі шешімін таратып, әрі Республикалық реестрге енген 40 жобаның бірі болды. Керуен бірінші кезеңде аудан, қала орталықтары, екінші кезеңде 60 елді - мекендер, 12 бағытта қаралған шаралармен қамтып, Жер жәннаты - Жетісу жерінен киелі Тараз өңіріне рухани жол сапарымен аяқтады. Жоба аясында барлығы 499 іс-шара өткізіліп, 52 мыңнан астам адам қамтылды. Бұл жобаның ақпараттандыру жұмыстарындағы тиімділігін ескере отырып ағымдағы жылы үшінші кезеңі бастау алып, облыстың шекара аймақтарында жалғасын тапты.
Бабаларымыздың әрбір түйінді сөзін, ұшан-теңіз әуенін, теңдесі жоқ фольклорын, ой ұшқырлығын, адамгершілік асыл мұраттарға негізделген дәстүр-салтын, қасиет тұтқан жүректегі иманын қайта түлету мақсатында киелі Тараз өңіріне дейін жоба рухани көпір орната алды.
Екіншіден, өткен жылы Ғибратты қазына телевизиялық рухани кештер жобасы бастау алды. Аталған жобаның бетпердесі қазақтың біртуар ұлдарының бірі, бүгінде өшпес бейнесімен жалынды жырымен қазақ әдебиетінің шоқтығы биік ірі тұлғасы, қазақ халқының ұлттық санасының оянуымен рухани қайта жаңғыруының, қоғамның озық күштерінің өркениеттілікке ұмтылысы мен әлеуметтік әділдіктің символы Хакім Абайдың шығармашылығындағы діннің рөлі тақырыбымен ашылып, Жыр дастандарындағы діннің рөлі және тәрбиелік мәні, Махаббатсыз дүние бос сияқты басқа да тақырыптармен жалғасты.
Үшіншіден, Ұлы даланың жеті қыры бағдарламасы бойынша Дін және мәдениет-руханият әлемі атты жоба да ерекше сипатқа иеленіп өмірге келді. Жобаның бір бағыты осы айдармен шыққан газет болса, екінші бағыты халық зиярат ететін сакральды ғибадат орындарды жүйелеу және терең зерттеу, түрлі діни әдет-ғұрыптар мен халық аңыздарымен байланысты бірегей діни ғибадатханалар, өңіріміздегі қасиетті жерлерді, әсіресе ежелгі тұрғындардың діни рәсімдерін өтеуге арналған нысандарды анықтап, оның құндылығын саралау арқылы бүгінгі ұрпақтың өткенді тануы мен ұлттық сананың қалыптасуына ықпал етуге мүмкіндік берді.

Жұмыстың ең бір ауқымды сәті, өңірде атқарылған іс-тәжірибені көрсету мақсатында Діни-дәлелді экстремизмнің алдын алу өзекті мәселелері: пәнаралық анализ (Алматы облысының контекстінде) ақпараттық-әдістемелік нұсқаулық тұңғыш рет шығарылып, тұсаукесері Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінде, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.