Ислами дағуат Аллаһ тарапынан

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
ШЕТ ТІЛДЕР ЖӘНЕ ІСКЕРЛІК КАРЬЕРА УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ДІНТАНУФАКУЛЬТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ДІНТАНУ КАФЕДРАСЫ

Қорғауға жіберілді
_________2019ж.
кафедра меңгерушісі т.ғ.к,. профессор
Абдыкалыков Ұ.Қ._________

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Ислам дініндегі уағыз насихаттың маңыздылығы мен алғы-шарттары

Орындаған:
Ғылыми жетекші:

Алматы 2020
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
ШЕТ ТІЛДЕР ЖӘНЕ ІСКЕРЛІК КАРЬЕРА УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ДІНТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ДІНТАНУ КАФЕДРАСЫ

Гаджиев Мұхтар

Ислам дініндегі уағыз насихаттың маңыздылығы мен алғы-шарттары

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Алматы 2020
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
І Ислам дініндегі уағыз-насихат және оның шариғи маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

7
1.1 Уағыз-нәсихат және дағуат сөздерінің мағынасы ... ... ... ... ... ... ... ..
7
1.2 Дағуаттың ерекшелігі мен маңызды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
19
IІ Ислам негіздеріне сәйкес уағыз жасау әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ...
27
2.1 Дінге шақырудың шарттары мен сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
27
2.2 Уағыз-нәсихат шарттарын орындаудың нәтижесі ... ... ... ... ... ... ...
39
2.3 Діни уағыз-нәсихат жасаудағы әдіс-тәсілдер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
45
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
59
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
63

КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық жұмыста Құран мен сүннет аясындағы уағыз насихаттың жасалуы, яғни шариғи тұрғыда айтсақ Ислам негіздеріне сәйкес дағуат жасаудың әдіс-тәсілдерін және оның ерекшелігі мен маңыздылығы кеңінен қарастырылған.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Еліміз өз егемендігін алғалы бері ғылымы саласына барынша көңіл аударуда.
Соның ішінде дін саласы да өзінше дамып, әсіресе соңғы жылдары жалпы діннің де, діни мекемелердің де ықпалы өсіп, қоғамдағы саяси мәдениеттің қалыптасуына жәрдемші рол атқарып келеді.
Сонымен қатар қазіргі таңда ел арасында жүрген түрлі дін өкілдері өздерінің үгіт-насихаттарын түрлі әдістермен жүргізу үстінде. Айта кету керек көптеген қандастарымыздың басқа дінге еліктеп, өтіп жатқандары да рас. Бұған себеп: біріншіден - Исламға дағуат жасау тәсілдерінің төмен деңгейде екендігі болса; екіншіден - еліміздегі Ислам танушы мамандарының уағыз-нәсихат жасау әдіс-тәсілдерін толық меңгермегендігі мен оның маңыздылығын толық түсінбегендігі.
Сондықтан да Ислам дінінің Қазақстан халқы үшін оның қажеттілігін ескере отырып, жұмысыма Ислам дініндегі уағыз насихаттың маңыздылығың тақырып етіп алдым. Ислами дағуаттың жүргізу әдіс-тәсілдерін оның басқа діндердің үгіт-насихат жүргізу ерекшелігін және маңыздылығын оқырман қауымға жеткізуге тырысамыз.
Ислам дінімен келген діни міндеттерді, шариғат үкімдерін, адамдардың бір-бірімен қатынасындағы заңдылықтарды және Ислам діні әкелген бүкіл ақиқатттарды жер бетіне тарату әрбір мұсылмандардың міндеті. Бұл ақиқаттар әлемді дұрыс басқаруға жол ашады.
Ал, қоғамдық өмірде қолданылуы екі дүниеде де орасан зор табысқа кенелтіп, көптеген бақытсыздықтан құтқарады. Құран Кәрімдегі аяттарға және хадистерге қарағанымызда Ислам дінін дағуаттау уәжіп. Осы қасиетті кітабымыз дағуаттауды бұйырып және уәжіп екендігінің айдан анық мына төмендегі аятпен көрсетуде:
Сендерден жақсылықққа шақыратын, сондай-ақ дұрыстыққа қосып, бұрыстықтан тосатын топ болсын. Міне солар құтылушылар [4, Әл-Имран: 104].
Осы аятта жақсылықққа шақыру, жамандықтан тыятын бір топ болып, мұсылмандардың иман келтіргеннен кейін орындалуы керек болған алғашқы міндеттерінен.
Ислам дініне шақыру басқа діндегі немесе белгілі бір идеологияға шақырумен тең келмейді. Ислам діні білімге мән беріп, қандай да бір мәселеде қатты назар аударуды талап етеді. Ислам дағуатшылары надандықтың және құмарлығының арқасында соңына ерген нәпсісінің кесірінен, тура жолдан оңайлықпен адасуда. Іс-әрекеттерінің нәтижелері өзінің күткен нәрселерінен басқа болып, тіпті Аллаһ Тағаланың разылығы емес қаһарына ұшырайтын істер істегендігін көреді. Бұл істеген қателіктерінің әсерінен өмір бойы құтыла алмай, оны түзету де қиындыққа соғып жатқандығын өмір сахынасынан көрудеміз.
Адамдарды Исламға шақыру, оларға жақсылықты әмір етіп, жамандықтан сақтандыру - ислами бір жауапкершілік. Ислам жолында жүргендер бұл міндетті орындауы керек: талпыныс, ойлау және уақыттармен оның ақысын берулері қажет. Негізінде бұл міндет әрбір мұсылманның мойнындағы орындалуы керек болған ең басты міндеті.
Шынында Ислам дағуаты өте өзекті мәселе, бірақ оған онша мән бермей, керекті дайындықтардан өтпестен, болашақтағы жоспарды талқыламастан дағуатқа кірісу үлкен бір қауыпты тудырады.
Құран мен сүннет бойынша дағуат айту әдісінің себептеріне тоқталар болсақ:
Қазіргі таңға дейін келген білім, логикалық шығармалардың көбі жас ұрпақтың Ислам дінін қабыл етулеріне өздерінің кері әсерлерін тигізіп отырды. Бұлар Ислам ақиқатын жалғанға шығару, әрі адамдардың сенім-нанымдарын күдікке түсіру мақсатымен оқу орындарында жас ұрпақтың санасын улау ниетімен сабақтарды өз дегендеріне жету үшін пайдаланғаны мәлім.
Бүгін бұл қулықтарының арты ашылып, білімді өз дегендеріне қолданудың соңы жетті. Ақиқатты іздеушілер Ислам, иман тұрғысындағы ақиқаттарды, өмірлік жүйе және қарым-қатынастағы туралықты көрулері ашық дәлел болған. Қоғамдағы бұл күдікті (бүлікті) әрекеттерді көре білген жас ұрпақ Ислам дінін өмірлеріне сіңдіре білу үшін қажымас қайрат көрсетіп, талпынған. Ислам діні бұл ұрпаққа ақиқаттарды үйретіп, жүректеріне Ислам принциптерін бекітіп, оларға ой-пікір, тәлім-тәрбие үйрену үшін тура жолды көрсетеді. Ислам дінін жақсы түсінген, іс-қимыл, әрекеттерін және мінез құлқын Ислам тәрбиесімен тәрбиелеген әрі тек қана Аллаһ Тағала разылығы үшін Ислам дінін қоштап-құптаған көптеген жас ұрпаққа мұқтажбыз.
Қоғамдағы бұл бүліктер білінгенімен, ақиқатты перделеуден дәрменсіз қалса да, жер бетінде Ислам дінін ұстанушыларға кедергі, кесірін тигізуге мүмкіншілік іздеп, әлі де тырмысуда. Ислам дұшпандарының бір жерде жиналғанын, мәжіліс құрып мәселе талқылағанын көрсеңіз олардың мұсылмандарға қарсы әрекет жасау, мұсылмандардың жүректерінен Ислам сүйіспеншілігін өшіру мақсатымен немесе Ислам дініне немқұрайлы қарату үшін жоба-жоспар құрып жатқандығын білгеніңіз жөн.
Бұл жағдай, Ислам дініне шақырушылардың көп, сан емес сапалы болған жас ұрпақтың, Ислам дінін шынайы мойындаған бар күш жігерімен Ислам дінінің шарықтауына үлес қосар топтың керек екендігін көрсетеді.
Ислам ғалымдарының айтуынша: Ислам жолында қара басының қамын ойлаған, нәпсісінің жетегінде жүрген, көздеген мақсаттарына жету жолында адамдық қасиеттерін, ар-намысын аттаған адамдар жоқ болған кезде Ислам дініне халықты шақыру фарз кифая еді - деп өз пікірлерін білдірген. Ал бүгінгі таңда мал-мүлік, күш-құдірет, әйел құмар сияқты нәрселер Аллаһ Тағала жолында және оның разылығын іздеуге кедергі болып, негізгі мақсатқа айналуда. Сондықтан қазіргі кезде Ислам дініне шақыру фарз айн дәрежесіне шыққан. Бұл жауапкершілік белгілі бір топқа немесе жеке бір тұлғаға артылмай Аллаһ Тағалаға шынайы сеніп, бекемденген әрбір мұсылманның мойнындағы міндет екендігін ұмытпауымыз керек. Әділетті, шарапатты болған Ислам дініне төнген қауыпке қарсы шығу үшін әрбір мұсылман күш-дәрмені жеткенше әрекет ету мұсылмандық борышымыз.
Ислам дініне шақыру басқа діндегі немесе белгілі бір идеологияға шақырумен тең келмейді. Ислам діні білімге мән беріп, қандай да бір мәселеде қатты назар аударуды талап етеді. Ислам дағуатшылары надандықтың және құмарлығының арқасында соңына ерген нәпсісінің кесірінен, тура жолдан оңайлықпен адасуда. Іс-әрекеттерінің нәтижелері өзінің күткен нәрселерінен басқа болып, тіпті Аллаһ Тағаланың разылығы емес қаһарына ұшырайтын істер істегендігін көреді. Бұл істеген қателіктерінің әсерінен өмір бойы құтыла алмай, оны түзету де қиындыққа соғып жатқандығын өмір сахынасынан көрудеміз.
Шынында Ислам дағуаты өте өзекті мәселе, бірақ оған онша мән бермей, керекті дайындықтардан өтпестен, болашақтағы жоспарды талқыламастан дағуатқа кірісу үлкен бір қауыпты тудырады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Құран мен сүннет аясындағы дағуат мәселесі туралы, нақты қазақша жазылған ғылыми жұмыстар болмағандықтан, дипломдық жұмысымды жазу барысында көбінесе шетелдік әдебиеттерді пайдаландым. Сонын ішінде түрік тілінде жазылған әдебиеттерді қазақшаға аудардық. Атап айтар болсақ: Afzalur Rahman. Siret Ensiklopedisi,Said Hava. Allah yerinin Ahlak ve kültürü, Ömer Çelik. Üsve-i Hasene, Salıh Suruç. Peyğamberimizin Hayatı, Ramazan el-Buti. "İslama Davet metodu", Imam Gazzali. Ihya-u Ulumid-dın.
Сонымен қатар отандық зерттеушілердің де еңбектерін пайдаландық:
Артемьев А. И., Исаұлы М., Жолдыбайұлы Қ., Садық Көстереліұлы.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Жұмысқа кірісер алдында мына жайларды ескердік. Әрқандай істің өзіне тән өлшемімен безбені, мақсаты мен мұраты болатынын білеміз. Өлшеусіз өнер, мақсатсыз жұмыс оңбайды. Сондықтан осы жұмысты жазуда белгілі бір өлшемдердің, қағида мақсаттардың болатынын ескерсек;
Алдымен дағуатқа кіріспестен бұрын дағуат сөзіне анықтама беріп, дағуат сөзі басқа да қандай мағыналарға келетіндігін білгеніміз жөн.
Ислам дағуаты басқа діндердің үгіт насихаттарынан маңызы мен ерекшелігін анықтап көрсету.
Дағуат айтудағы қолданылатын негізгі әдістерді барынша кең көлемде талдап көрсету негізгі мақсатымыз.
Зерттеудің нысаны мен пәні. Диплом жұмысының негізгі нысаны- Құран мен сүннет аясындағы уағыз-насихат мәселесінің ерекшеліктерін қарастыру.
Диплом жұмысының пәні - Құран және сүннет аясында дағуат жасаудың мәнін қарастыру.
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңызы. Зерттеу жұмысының нәтижелері дінтану ғылымының дамуына өз үлесін қоса алады деген сенімдемін. Диплом тақырыбы тарих, философия ғылымдарға ортақ жалпы танымдық және арнайы әдістер пайдалану негізінде жазылды. Зерттеу тақырыбының алға қойған мақсатына жету жолында объективті әлем дамуының жалпы заңдылықтарына негізделген теориялық және практикалық зерттеу тәсілдері пайдаланылды.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Ғылыми жұмыстың құрылымы зерттеліп отырған тақырыптың мазмұнына сай кіріспе, екі тараудан, қорытындыдан, сілтеме және пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады.
Зерттеу жұмыстың жалпы көлемі 64 бет.

I ИСЛАМ ДІНІНДЕГІ УАҒЫЗ-НАСИХАТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ШАРИҒИ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1.1 Уағыз-нәсихат және дағуат сөздерінің мағынасы
Негізінде уағыз-нәсихат ілімі Ислам діні бойынша терминдік тұрғыда Дағуат деп аталады. Ал дағуат терминің шариғатымызда екі мағынада қарастырылады: біріншісі - қарапайым адамдарды оқыту ісі, дін және тіршілік істері жөніндегі ұғымдарын кеңейту, әр бір адамның өміріндегі мақсатын түсіндіруге, оларды тура жолға түсіруге жағдай жасау үшін барлық ілімді қамтыған кешенді бағдарламаның болуы.
Екіншісі - дағуаттың Исламды таратуға, оны адамдардың санасына жеткізуге қатысты мағынасы. Аллаһтың діні - жер жаһанды мекендеген халықтарға тура жол көрсету үшін келген. Ол адамдардың бірлігіне, рухани қажеттіліктерін табуына, құқықтарының қорғалуына, тіліміздегі көп мағыналы дағуат сөзі Адамдарды белгілі бір мақсатқа үгіттеу, Үндеу, Назар аударту, сол мақсаттың ақиқаттығына көз жеткізіп, көңілдерін сендіру, бағыттау тұрғысында қолданылады. Дағуат сөзінің Исламға қатысты мағынасы - ерекше мәнді. Оның ерекшелігі адамдар арасында осы хақ дініміздің кеңінен таралуына жағдай туғызады.
Араб тілінде дағуат сөзі - даъуа деп айтылады. Оның тілдік мағынасы: Шақыру, Айқайлау, Дауыстау, Дұға немесе теріс бата жасау - дегенді білдіреді [1, 149 б.].
Ал терминдік мағынасы: Тура жолға шақыру, Бұл дүниеде және ақыретте бақытты болу үшін жақсылыққа шақырып, жамандықтан тыю, Аллаһтың хақ діні Исламға шақыру - деген ұғымды білдіреді.
Жалпы айтқанда Құранда кездесетін дағуат сөзінің қолданылу аясында осы тәрізді мағыналас келетін Тәблиғ, Иршад, Уағыз, Насихат, Әмр бил-Маъруф - Нәһй анил-Мүнкар, Инзар сияқты сөздер де жиі ұшырасады. Олар тілдік жағынан дағуат сөзінен өзгеше болғанымен, түсіндіру барысында дағуат сөзімен бірдей немесе соған жақын мағынада қолданылады.
Енді осылардың тілдік мағыналары мен терминдік мағыналарына тоқтала кетсек:
А) Тәблиғ сөзі арабшада - Жеткілікті болды, Мақсатқа жетті немесе Жеткізілді - деген мағыналарды білдіреді [2, 84 б.].
Терминдік мағынасы: Пайғамбарларға Аллаһтан уахи арқылы келген иләһи үкімдердің ешқайсысын өзгертпей, дәл өз қалпында адамдарға білдіру. Тәблиғ - бүкіл Пайғамбарларға ортақ сипат. Құранда айтылған Пайғамбар қиссаларында, тәблиғ жауапкершілігін маңыздылығын, әрі ауыр екенін мына аяттардан көре аламыз:
Расында Біз Нұхты (а.с.) еліне Пайғамбар етіп жібердік. Сонда ол: Әй елім! Аллаһқа құлшылық қылыңдар, сендердің Одан басқа тәңірлерің жоқ. Күмәнсіз мен сендерге келетін ұлы күннің азабынан қорқамын [4, Әъраф: 59].
Ә) Насихат. Насихат сөзі сөздікте - Үгіт жасау, Шын жүректен айту, Амалды ықыласпен орындау сияқты мағыналарда қолданылады.
Оның терминдік мағынасы: - адамдарды жаман іс-әрекеттерден, жаман пиғылдар мен көз бояушылықтан ұзақтату, тура жолға салу деген мағыналарды білдіреді [2, 377 б.].
Насихат айтушы кісі тыңдаушылардың жүректерін жұмсартатын тәтті тілмен айтуы тиіс. Сонымен қоса, адамдарға осы дүниелік және ақыреттік жауапкершіліктерді үйрету. Бұл жайында Пайғамбарымыз (с.а.у.):
Дін - насихат - деп, насихатты бір неше тармақтарға бөлген:
Аллаһ үшін насихат: Ол - Аллаһқа иман келтіру, сансыз нығметтеріне шүкіршілік жасау, бұйрықтарына мойынсұну. Аллаһтың үкімін адамдардың үкімінен барлық уақытта жоғары санау.
Кітабы үшін насихат: Құран Аллаһтың кітабы екендігін, онымен амал жасау керектігіне, Оның жіберген барлық парақтары мен кітаптарына күмән келтірместен, иман келтіру.
Аллаһтың Елшісі үшін насихат: Оның Пайғамбар екендігіне, алып келген хабарлардың күдіксіз ақиқат екендігіне, оның тиым салғандарынан ұзақ тұру және ең соңғы Пайғамбар екендігіне иман келтіру, растау.
Мұсылмандардың көсемдері үшін насихат: мұсылмандардың басшысына, ақиқат пен әділеттілікте оған жәрдемдесу. Оның жасаған зұлымдығына қарсы шығу, оған дінге байланысты істерді үйрету.
Барлық мұсылмандар үшін насихат: бүкіл мұсылмандарды Аллаһтың бірлігіне және Оның ұлылығы мен бұйрықтарына мойынсұну керектігін насихаттау [3, 200 б.].
Бұған байланысты Құранда да көптеген аяттар бар: Бұл Құран - бүкіл әлем үшін бір насихатшы [4, Сад: 87].Б) Иршад. Иршад сөзі Тура жолды тауып, өз шешімін қабылдады - мағынасына келеді.
Иршад түсінігі мен дағуат сөздері бір-біріне өте жақын. Құранда есімі айтылмаса да рушд сөзі 19 жерде кездеседі. Мәселен: Аллаһ кімді қаласа сол тура жолда, кімді адастырса, сонда әсте оған көмекші, жетекші таба алмайсың [4, Кәһф: 17].
В) Әмр бил-Маъруф - Нәһй анил-Мүнкар.
Арабшада білу, тану, түсіну, ойлану мағынасындағы ирфан түбірінен шығып, маъруф сөздігінде білінген, таныған, түсінген; нүкір немесе нәкәра түбірінен келген мүнкар сөзі түсініксіз, жатырқаған, қиыншылық көрген мағыналарына келеді.
Құран мен хадистерде терминдік мағынасындағы Маъруф және Мүнкар сөздері әлі осы күнге дейін қолданылумен бірге түсіндірілуі аумақты мағыналарда қолданылғандығын көреміз [3, 26 б.].

Құран Кәрімдегі аяттарға және хадистерге қарағанымызда Ислам дініне насихаттау уәжіп, басқалары бойынша парыз. Құран Кәрім насихат кітабы. Осы қасиетті кітабымыз бізге насихаттауды бұйырып және уәжіп екендігінің айдан анық мына төмендегі аятпен көрсетуде: Сендерден жақсылыққа шақыратын, сондай-ақ дұрыстыққа қосып, бұрыстықтан тосатын бір топ болсын. Міне солар құтылушылар [4, Әли Имран: 104].
Осы аятта жақсылыққа шақыру, жамандықтын тыятын бір жамағат болу мұсылмандардың иман келтіргеннен кейінгі орындалуы керек болған алғашқы парыздарынан. Бұл міндетті орындай алған мұсылмандар құтылғандар. Жақсылыққа шақыру, жамандықтан қайтару барлық мұсылмандарға парыз кифая дегендер де бар. Бұл нәрсені орындамаған қандай да бір мұсылман өзінен жауапты. Бірақ, бір адамға парыз айн емес. Халықтың барлығының мойнындағы міндеті. Өйткені, сіздерден бір топ шығару, оларға көмек көрсетіп, бұл жауапкершілікті орындау барлығымыздың басты міндетіміз.
Пайғамбарымызға Аллаһтан бұйырылған әмірлер оның үмметіне де тиісті. Аллаһ Исламға шақыру парыз кифая немесе уәжіп екендігін мына аятпен көрсетуде:
Ей, Пайғамбар! Раббыңның тарапынан түсірілгенді жалғастыр. Егер оны орындамасаң, елшілік міндетін жалғастырмаған боласың [4, Маида: 67].
Мұсылмандар бұл міндетті орындаумен жүктелген. Әлемде Аллаһтың дінін жаю үшін және әр адамның мұны біліп үйренуі үшін мұны орындауы керек. Қаласа Ислам жерінде болсын немесе басқа жерде болсын. Пайғамбарымызға қарағанымызда пайғамбарымыз Меккеде немесе Мәдинада болсын адамдарды Исламға шақырды және асхабтарына да мұны осылайша әмір етуде және әдістерін де үйретті. Ислами дағуат әр мұсылманның мойнындағы жауапкершілік. Ислам дініндегі дағуат, белгілі бір бөлімнің емес, иман келтірген барлық адамдардың міндеті. Әрбір адам өзінің біліміне қарай басқаларына насихатта болып оларды тура жолға шақырады.
а) Құранда дүниедегі жаратылыстардан мысал беріп, Аллаһтың бірлігіне дағуат ету
Жаратушы Раббымыз өзінің қасиетті Кәламында әлемдегі қоршаған жаратылыстан көптеген мысалдар беріп, өзінің Ахад - Жалғыз екендігін адам баласының түсіне алатындай тілмен сана сезімімен ойлай алатындай дүниедегі күнделікті тіршіліктерден мысалдар беруде:
Олардың ішінде айды нұр қылып, күнді шам қылдық [4, Нұх сүресі: 16]
Көрмейсің бе? Аллаһ көктен жаңбыр жаудырып, оны жер жүзіндегі қайнарларға салды. Сосын ол арқылы түрлі-түсті егіндер шығарды. Кейін оның қуқыл тартып сарғайғанын көресің. Кейін оны қоқымға айналдырады. Мұнда ақыл иелеріне үгіт насихат бар. [4, Зүмәр: 21].
Ол сондай Аллаһ, желдерді жібереді де, бұлттарды жүргізіп, оны қалауы бойынша аспанда жаяды. Және бұлтты бөлшектейді, сонда оның араларынан жаңбыр шыққанын көресің. Ол жаңбырды құлдарынан қалағанына жеткізеді [4, Рум: 30].
Ақыл иелері мұндай мысалдардан дүние өмірін өткінші екенін ұғып, өзіне бір сабақ алуына болады. Өйткені, әрбір жаздың соңында қыс болғаны сияқты, әрбір жастық шақтың да кәрілігі бар екендігін ескеруіміз жөн болар. Яғни, әрбір нәрсенің соңы бар екенін жоғарыда нақыл етілген аяттарды негіз ретінде қолдана аламыз.
Ол сондай Аллаһ, көріп тұрғандарындай көктерді тіреусіз көтерді. Кейін ғаршыны меңгеріп, күн мен айды іске қосты. Олардың әрбірі бір белгілі мерзім үшін жүреді. Бүкіл істерді ол жолға қойып, аяттарды ашық баян етеді [4, Рағыд: 2].
Әрі сондай Аллаһ, Жерді төсеп, онда асқар таулар, өзендер жаратты. Әрі онда әртүрлі жемістерден екіден жұп қылды. Түнді күндізге жабады. Шын мәнінде мұнда ойланатын қауым үшін дәлелдер бар [4, Рағыд: 3].
Рағыд сүресінің 2-3 аяттарында Аллаһтың барлық нәрсеге күші жетуші екендігін, Аллаһ көкті тірексіз көтерді және күн мен айды өзгермес бір системаға орнықтырғандығын, оған ешқандай да күштің мұқтаж еместігін нұсқап тұр. Сол үшін де ақыл иелерінде көптеген дәрістер жатыр, соны жақсылап түсінсін, әрі ойлансын.
Аллаһ Тағала әр жандыны судан жаратты. Сонда кейбіреулері бауырымен жүреді, кейбіреулері екі аяғымен жүреді және кейбіреулері төрт аяқтап жүреді. Аллаһ қалағанын жаратады. Рас оның әрнәрсеге толық күші жетуші [4, Нұр: 45].
Олар аспан бостандығындағы бағынышты құсты көрмей ме? Оларды Аллаһтан басқа ешкім ұстап тұра алмайды. Негізінен сондай иман келтірген қауым үшін әлбетте белгілер бар [4, Нақыл: 79].
Түн мен күндіздің ауысуында сондай-ақ Аллаһтың көктен жаңбыр жаудырып, өлгеннен кейін жерге сонымен жан беруінде және желдерді игеруінде түсінген елге ғибрат бар [4, Жәсия: 5].
Күдіксіз көктер мен жердің жаратылуыда түн мен күннің ауысуында адам баласына пайдалы нәрселермен теңізде жүрген кемеде және Аллаһтың көктен жаңбыр жаудырып, жер өлгеннен кейін онымен жандандыруында әрі онда әр түрлі хайуанды таратуында, желдерді және көк пен жердің арасында әлбетте ойланған елге (Аллаһтың барлығын, бірлігіне) белгілер бар [4, Бақара: 164].
ә) Құран аятының қарсысында адамның әлсіз қалдыруын мойындату әдісі
Жоғарыда айтып өткендей Құран Аллаһ Тағаланың адам баласына жіберген теңдесі жоқ ең үлкен нығметі. Құран Кәрімнің бүкіл үкімдері қиямет қайымға дейін барлық уақыт пен мекендерді қамтитын мұғжиза кітабы екені сөзсіз. Құран уаһи арқылы түскен заманда араб өлкесінде шешендік сөздер, өлеңдер, әдебиеттер, тіпті айтқан өлеңдерін суреттеп жандандыратын болған. Міне халық шешендікке ынтық болып жатқан уақытта Мұхаммед (с.ғ.с.) Құран Кәрім бір оқиға, не болмаса бір себепке байланысты аят-аят, сүре-сүре болып түсе бастады. Сонда, шешендер мен ақындар Құранның қарсысында әлсіз қалғанын мойындамаса да іштей ұлы бір Жаратушының Кәламы екенін білді. Сөзіміз дәлелдірек болуы үшін Құран аятының бірнешеуіне тоқталғанымыз орынды болар:
Ал, сонда олар Құранды түсінбей ме? Аллаһтан басқасының қасынан болса еді, әрине онда олар көптеген қайшылықтар табар еді [4,Ниса: 82].
Аятта айтылғандай Құран егер басқаның жазылғаны болса еді, сонда сөзсіз бір-бірлеріне көптеген қарама-қайшылықтар табылып жанжал шығуына себеп болары ақиқат:
Осы Құран Аллаһтан өзгенікі деп жала жабыстыруға болмайды. Ол алдындағы растап, кітапта ашық баян етеді. Әлемдердің Раббы тарапынан келгеніне шек жоқ. Олар: Оны Мұхаммед өзі сәйкестірді - дей ме? (Мұхаммед (с.ғ.с.)): Ондай шыншыл болсаңдар, Аллаһтан өзге кімге шамаларың келсе шақырып, осы тәрізді бір сүре жасап әкеліңдер де [4, Юнус: 37-38].
Аллаһ өзінің сөзі екендігін білдіреді. Құран аяттары түскен сайын ақын-жазушылар таңқалысып, сол кездері ең көркем сөз - деп алтынмен жазған өлең шумақтарын Қағба қабырғасынан алып тастаудан басқа шара қалмады. Сонда Хазіреті Омар (р.а.) атақты ақын Хассаннан:
- Сен не үшін өлең шумақтарын жазбай қойдың? - деген екен. Ақын Хассан:
- Мұхаммед (ғ.с.) Құран түскеннен кейін тілімді жұттым, - дейді.
Ал, енді Құрандағы мына аятқа қарайтын болсақ, қарсы келген адам баласына бәсеке жариялағандай:
Немесе олар: Құранды өзі жасады дей ме? (Мұхаммед (ғ.с.) Оларға айт: Егер құлымыз түсіргенімізден (Құранның Аллаһтан келгенінен) күмәндансаңдар, ендеше оған ұқсайтын сендерге бір сүре (Маиданға) әкеліңдер. Аллаһтан өзге көмекшілеріңді де шақырыңдар. Егер сөздерің рас болса [4, Бақара: 23].
Бұл аятта Аллаһтың Құранға қарсы шыққандарға ашық соғыс жариялағандығын көреміз. Оларға Құранның ұқсасын жасауға, тіпті бір сүре немесе бір аяттың ұқсасын алып келулеріне шақырған. Сондай-ақ Исра сүресінің 88-аятында:
(Мұхаммед (ғ.с.)) Егер адамдар мен жындар бір-бірлеріне көмекші болып осы Құранның ұқсасын ортаға шығару үшін жиналса да, жасай алмайтынына ант етемін [4, Исра: 88].
Тек қана адамзат емес, сендер жындарды да қосып ұқсасын жасаймын дегенімен жасай алмайсыңдар, - деп анық айтқан.
Міне, қолымыздағы ХІV-ғасыр алдын түскен Құран сол Құран. Өйткені, ол алдынғы ғасырларда үкімі мен сенімін жүргендей келешек қиямет қайымға дейін, өз үкімін әлемге нұрландырады. Құран әр заманға лайықты кітап екенін немістің ойшыл философы Ф. Бисмарк түйген ойын былай жеткізеді: Мұхаммед (с.ғ.с.) - үйреніп, барша халыққа жайған бұл кітап сенікі де, менікі де емес. Аллаһ Тағала тарапынан түскен еңбек. Осыны мойындамау, қазіргі күнгі белгілі ғалымдарды Негізсіз - деп жоққа шығарумен бірдей қисынсыз күлкілі болып шығар еді - деп айтады.
б) Сүйіншілеу және қорқыту әдісі
Құран Кәрім әдістерінің бірі де адам баласын қорқыту әрі сүйіншілеу арқылы Аллаһтың құдіреті күшті екендігін дәлелдеуде. Яғни, Ей, құлдарым! Сендер ешқайда қаша алмайсыңдар. Сен егер иман етсең құтыласың. Иман етпесең тұтыласың. Иман етіп, ізгі амал істесең уәде берген жәннатыма қауышасың, ізгі амалдан мақрұм болсаң, жәннатымнан мақрұм қалып, жәһаннамға тұтыласың - деуде.
Шындығында, біз сені Жәннатпен сүйіншілеуші, Тозақтан қорқытушы бір пайғамбар етіп жібердік. Негізінде бір ескертуші болмаған бір үммет жоқ [4, Фатыр: 24].
(Ей, Елшім!) Біз сені бүкіл адам баласына қуандыруды, азабымды ескертуші етіп қана жібердік. Бірақ адамдардың көбі білмейді. [4,Сәба: 28].
Сен тек қана бір ескертушісің: Ей, Мұхаммед сені насихаттаушы қылып, сол мүшриктердің сенбегендері үшін, Аллаһтың азабымен қорқытушысың, һидаят сенің қолыңда емес, Рабыңның қолында. Ал, енді сені растап, сенімен бірге болғандарды Аллаһтың уәде еткен жәннатымен сүйіншілеу арқылы иман және діни үкімдерін жібердік. (Мұхаммед (с.ғ.с.)) Негізінде біз сені, мүминдерге сүйіншілеуші, кәпірлерді қорқытушы қылып жібердік [4, Фурқан: 56].
Әй, кітап иелері! Пайғамбардың арасын үзілгенде, сендерге елшіміз (Мұхаммед (ғ.с.) келді. Бізге қуантушы, қорқытушы келмеді дейсіңдер деп, міне ақиқатында сендерге қуантушы, қорқытушы бір елші келді. Аллаһтың барлық нәрсеге толық қүші жетуші [4, Маида: 19].
Осылайша, қалалардың орталығы (Мекке халқы) әрі мұндағыларды қорқытуың және де болуында шек жоқ (Қиямет) күні жиналуды ескертуің үшін: Саған арабша бір Құранды уаһи еттік. Ол күні; бір топ жәннатта, бір топ тозақта [4, Шура: 7].
Жоғарыда өткен Маида сүресінің анық әрі түсінікті. Аяттың мағынасынан екі түрлі мағына шығаруға болады. Оның біріншісі, одан алдын ескертуші жіберген Аллаһ, ендігі кезекте соңғы ескертуші Мұхаммед (с.ғ.с.)-ды жібергендігі жайлы болса, ал екіншісі жіберілген пайғамбарға мойынсұнбаса, Аллаһтың барлық нәрсеге күші жететіндігіне, қалағанына азап жіберетіндігін ескертеді [5, 300 б.].
Аллаһ жаққа, оның нұсқауымен шақырушы бір нұрлы шырақ түрінде жіберді. (Мұхаммед (ғ.с.) Мүминдерді рас оларға Аллаһтан әрі игілік барын сүйіншіле, Кәпірлер мен мұнафиқтарға бойұсынба, олардың жәбір жапаларын елеме. Аллаһқа тәуекел ет, Аллаһ кепілдікте жетеді [4, Ахзап: 48].
Жоғарыда аталып өткен аяттағы Оның нұсқауымен дегені, бұл шақыруда Аллаһтың жәрдемі болмайынша, қаншама тырпынғанымен, бұл жүктің ауыр екендігіне белгі көрсетіп тұр. Қараңғылық шырмауынан, айдындатқан, Иман тура жолды көрсететін нұр. Оның үлкен бір нығмет екенін ұмытпа! Дағуат міндетіңді атқарғаныңда, оларға (кәпірлерге) дос секілді көрінбе, жұмсақтық, нәзіктік жасама. Олардың мүләйімсігендеріне, жәбір жапаларына қарама, айтқандарына көнбе. Осы себептен саған қылған зорлық-зомбылығына, бұдан кейін әлгіндей нәрсеге мұрша берме. Бірақ та оларға әділетсіздік жерде зұлымдық қылма. Барлық ісіңде, Аллаһқа тәуекел ет, әрі одан жәрдем тіле.
(Мұхаммед (ғ.с.)) Саған осылайша әмірімізден бір Рух (Құран) уаһи еттік. Сен кітаптың не екенін? Иманның не? екенін білмейтін едің. Бірақ, Құранды нұр қылып, онымен құлдарымыздан кімді қаласақ, тура жолға саламыз. Расында тура жолға (Исламға) шақырасың [4, Шура: 52].
Раббыларыңның алдында жиналудан қорыққандарға, онымен ескерт. Олар үшін, Аллаһтан өзге бір дос та, қолдаушы да жоқ [4, Әнғам: 51].
Құран аяттарына қарайтын болсақ, Аллаһ сүйіншілеу мен қорқыту аяттарын бірге қатарымен тізгендігін көреміз. Яғни тек Исламды қорқытып, үрейлендіріп, не болмаса, тек азаптың болатындығын айтып, насихаттайтын болса, онда тепе-теңдіктің бұзылғандығын көре аламыз. Ал егер де христиандар сияқты жәннаттың барын, оның әдемілігін бинелеп, қиялданып, оның қарсысындағы жәһаннамның лаулаған азабын айтпай өтетін болсақ, бұл жерде де келіспеушіліктің туатынын байқаймыз. Сол үшін де Аллаһ барлық нәрсенің тепе-теңдігін сақтаған [6, 445 б.].
в) Құрандағы ұлы пайғамбарлардың дағуат әдісі
Бүкіл пайғамбарлар Аллаһ тарапынан таңдалған сүйікті елшілер. Жіберілген пайғамбарлардың барлығы Аллаһтың бірлігіне яғни таухид сенімі болған Ислам сеніміне дағуат еткендігін Құран біздерге нақыл етуде. Құрандағы аты аталған жиырма бес пайғамбардың ішінен бес пайғамбарды Ұлы пайғамбар деп ғалымдар арасында бір ауыздан келіскен. Соның ішіндегі пайғамбарлардың түрлі әдіс тәсілмен дағуат қылып, қаншалықты зорлық-зомбылық көргендігін Құранда үлгі ретінде уаһи етілген.
1) Нұх (ғ.а.) дағуат әдісі
Расында Нұх (ғ.с.)-ды еліне пайғамбар етіп жібердік. Сонда ол: Ей, елім! Аллаһқа құлшылық қылыңдар, сендердің одан басқа тәңірлерің жоқ. Шынында мен сендерге келетін ұлы күннің азабынан қорқамын. Сендерге Раббыңның жібергендерін жалғастырып, сендерді үгіттеймін. Бұған қарсы сендерден ақы сұрамаймын. Менің ақым әлемдердің Раббысына тән. Аллаһтан қорқып, маған бағыныңдар [4, Шұғара: 109-110].
Рас Нұх (ғ.с.)-ды еліне жібердік. Сонда олардың ішінде тоғыз жүз елу жыл тұрды [4, Анкабут: 14].
Нұх (ғ.с.)-ның өмірін бойынша Аллаһтың дініне шақырғандығын, өз дауысынан бас тартпағандығын, оның тоғыз жүз елу жыл бір елге сабырлықпен дағуат еткенін көреміз.
Мен сендер үшін ап-ашық ескертушімін. Аллаһқа ғана ғибадат қылыңдар. Шынында мен сендерге, күйзелтуші күннің азабынан қорқамын, - деді [4, Һуд: 26].
Нұх (ғ.с.) Раббым! Жер жүзіндегі кәпірлерден ешбір тұрғын қалдырма - деді. Егер олардан қалдырсаң, құлдарыңды жолдан адастырады да, бұзақы кәпір балаларды ғана тудырады. Раббым! Мені әке-шешемді, мүмин болып үйіме кірген кісіні және мүмин ерлер мен мүмин әйелдерді жарылқа!Сондай-ақ, залымдардың жоқ болуларын ғана арттыр-деді [4, Нұх: 26-28].
Мәудудидің тәпсіріне қарағанда Нұх (ғ.с.): Егер Раббыларыңа иман келтірсеңдер, сіздерге дүниеде де ақыретте де бақыттылыққа жететіндеріңе кепілдік береді. Сіздер бұған қарсы шығып, ата-бабаларыңыздың жолынан бақыт іздейсіздер ме? Мен оларға бұдан басқа шақырудың жолын тапсам, олар да менен соншалықты қашты. Турасы мен сенің оларды бағыштауың үшін күш-жігерімді салсам, олар құлақтарына саусақтарын тығып, бүркеніп қашуда - деуде.
Нұх (ғ.с.)-ға қолданған әдісті Меккедегі мүшриктер де Аллаһтың Елшісі Мұхаммед (с.ғ.с.)-ға қарсы қолданғанын көреміз [7, 78 б.].
2) Мұса (ғ.с.)-ның дағуат әдісі
Сен (Харун ғ.с.) екеуің Перғауынға барыңдар. Өйткені, ол шектен шықты. Оған сыпайы сөз сөйлеңдер. Бәлкім үгіт насихат алар, бәлкім қорқар. [4, Таһа: 43-44].
Екеуі барып: Біз, Раббыңның саған жіберген елшісіміз, ал енді Израйыл ұрпақтарын бізбен бірге жібер. Енді оларды қинама. Раббыңның мұғжизасымен келдік. Есендік тура жолдағыларға болсын - деңдер.
(Перғауын): Әй Мұса! Раббыларың кім? - деді.
(Мұса): Раббымыз әр нәрсеге бір бейне беріп, содан соң оны тура салған - деді.
(Перғауын): Ал сонда бұрынғы дәуірдегілердің жағдайы қандай? - деді.
(Мұса ғ.с.): Олардың мәліметі Раббымның жанындағы кітапта бар. Раббым жаңылмайды да ұмытпайды - деді [4, Таһа: 47-49].
(Перғауын): Нақ осы сендерге жіберілген пайғамбар мүлде жынды - деді.
(Мұса ғ.с.): Егер түсінетін болсаңдар, ол шығыс пен батыстың және екі арасындағылардың Раббысы - деді.
(Перғауын): Егер менен басқаны тәңір етіп алсаң, әрине сені түрмеге саламын - деді
(Мұса ғ.с.): Егер саған ашық дәлел келтірсем де ме? - деді.
(Перғауын): Ал, әкел. Егер шын айтушылардан болсаң [4, Шұғара: 27-31].
Сонда Перғауын бұрылып кетті де сиқыршыларын жинап келді [4, Таһа: 50].
Мұса ғ.с. сиқыршыларға: Немене тастасаңдар қане тастаңдар - деді. Сонда олар арқандарымен таяқ тастап: Перғауынның абыройы үшін біз жеңіске ие боламыз - десті. Сонда Мұса ғ.с. таяғын тастады. Дереу ол олардың жасанды нәрселерін жалмай бастады. Сондықтан сиқыршылар сәждеге жығылды. Әлемнің Раббысына иман келтірдік десті. Мұса мен Һарунның Раббысына.
(Перғауын) Оларға: Мен сендерге рұқсат беруден алдын иман келтірдіңдер ме? Енді білсеңдер қол-аяқтарыңды шытырлата кесемін, тіпті бәріңді асамын - деді.
(Сиқыршылар): Оқасы жоқ, Раббымызға қайтамыз - деді. Расында біз сендердің алды болғандығымыздан, Раббымыздың қателерімізді жарылқауын үміт етеміз [4, Шұғара: 43-51].
Перғауын: Мені қоя беріңдер. Мұсаны өлтірейін. Ол Раббысына жалбарынсын. Расында мен оның діндеріңді өзгертуінен немесе жер жүзіндегі бір бұзақылық шығаруынан қорқамын - деді.
Мұса (ғ.с.): Мен, қиямет күніне сенбеген әр тәкәппардан менің де Раббым, сендердің де Раббыларыңа сиынамын - деді [4, Ғафыр: 26-27].
Қандай да бір адамды тура салудың екі түрлі жолы бар:
1) Онымен жақсы бір түрде тартысып, әрі үгітпен сендіру
2) Оның адасқандығын, соңы тұңғиыққа алып баратынын ескерту
Бұл жерде Перғауын Мұсаның (пелтек) тұтығып сөйлейтіндігін білгендігі үшін оған Хитаб (сөз сөйлеуі) етілген. Перғауын бұл сұраққа былай дегісі келіп тұр: Сен мынаны біл, ей Мұса! Мен Мысырдың Раббысымын. Сенің бұл Раббың кім? Перғауынның бұл сөзінен өзінің халқына тек Иләһ болғандығын, Мысырдағы ешбірін басқаға табындырғысы келмегендігін білдіреді.
Ғафыр сүресінің 26-27 аятындағы Перғауын мен Мұсаның тартысуы үстінде Перғауынның әлсіз қалып, соңында: Мені жіберіңдер, оны өлтірейін де, ол Құдайына жалынсын деп қорқытады. Алайда Мұса (ғ.с.) оның сөзіне құлақ аспай: Сендей тәкәппарланған кісілерден Раббыма сиынамын! Өлтіру, тірілту, байлық беру оның қолында - деп, оның қорқытқанынан қорықпағанын Құранда зікір етілуі, Мұхаммед ғ.с. үмметіне үлгі болсын деп түсірілген. [8,300 б.].
Құран харам нәрселерді адам баласына тыйдыру әдісінде, аяттарды бірте-бірте түсіруі
Құран адамзат арасында бойға әбден сіңісіп кеткен харам нәрселерді бірден харам етіп тыймаған. Біздерге яғни, адам баласын жәймендеп аят арқылы оның пайдасынан зияны көп екендігін білдіре отырып, харамдардан ұзақ тұруын түсіндірген. Соның бірі де арақтың харам етілуінде Аллаһ сүйікті Елшісіне бірте-бірте уаһи етіп ең көркем әдіспен түсіндіргенін байқаймыз. Аллаһ арақ жайында біртіндеп төрт аят түсіріп харам етеді:
Құрма ағаштарының жемістерінен және жүзімдерден арақ әрі көркем қорек жасап алыңдар [4, Нақыл: 67].
Бұл аят Меккеде түскен болатын. Исламның алғашқы кезеңдерінде арақ адал болғандықтан арақ ішілетін. Кейіннен Мәдинада Ислам дәулеті құрылғаннан кейін пайғамбарымызға мына аят уаһи етіледі:
(Мұхаммед ғ.с.) Олар сенен арақтан, құмардан сұрайды. Оларға: Екеуінде де зор күнә бар. Адамға пайдасы бола тұра, пайдасынан көрі күнәсі зорырақ де. Ал, сенен: Аллаһ жолында не беретіндіктерін сұрайды, Артығы беріледі де, Аллаһ Тағала сендер түсінер деп аяттарын осылай баян етеді [4, Бақара: 219].
Бұл аят түсісімен сахабалардың бір бөлігі аяттағы онда үлкен күнә бар әміріне мойынсұнып, арақты тәркі етсе, бір бөлігі де аяттағы онда адамдар үшін пайда бар деген дәлелді алып, бұрынғы әнін сала берді. Яғни тастамастан жалғастыра берді. Бірнеше уақыт өткеннен кейін, сахабадан Абдуррахман бин Ауф (р.а.) сахабаларды қонаққа шақырады. Дастархандағы түрлі тағамдардан жеп, онымен қоса арақ та ішіледі. Ақшам намазының уақыт келгенде іштерінен біреуін имам тағайындап, намазды бастайды. Имам намазда Зәм сүреге Кәфирун сүресіндегі 1-2-ші аяттағы (Мұхаммед ғ.с.): Әй кәпірлер! Сендердің табынғандарыңа табынбаймын. деудің орнына, мастықпен табынамын деп оқиды. Осы себептен пайғамбарымзыға мына аят уаһи етіледі:
Әй, иман келтіргендер! Сендер мас болып не айтқандарыңды білгенге дейін намазға жақындамаңдар. [4, Ниса: 43].
Осылайша намаз уақыттарында арақ ішуге тыйым салынады. Бірақ, та сахабалардың бір бөлігі құптан намазынан кейін арақ ішулерін қайта жалғастырады. Арадан бірнеше уақыт өткеннен кейін сахабадан Аффан бин Мәлик (р.а.) түйе сойып, түйенің басын қызартып, үйіне Сад бин Әбу Уаққас (р.а.) пен бірге бірнеше сахабаларды қонаққа шақырады. Ол жерде де тамақпен қоса арақ ішіледі. Сонда арақтың әсерінен бір-бірлеріне қарсы өлеңдер оқи бастайды. Арасынан біреуі руын масқаралап тіл ұзатқандығы үшін, әнсардан бірі түйенің иек сүйегімен ашу үстінде Сад бин Әбу Уаққастың басынан ұрып, басын қанатады. Сад басының қанаған күйінде пайғамбармыз Мұхаммед (с.ғ.с.)-ға шағымданады. Сонда Пайғамбарымызға Маида сүресінің 90 аяты уаһи етіледі:
Әй, Мүминдер! Арақ, құмар, тігілген тастар (пұттар), бал ашатын оқтар лас шайттанның істерінен. Одан сақтаныңдар, құтыласыңдар.
Негізінен шайтан арақта, құмарда, араларыңа дұшпандық әрі кек салып, Аллаһты еске алудан және намаздан тосуды қалайды. Ал сонда да тыйылмайсыңдар ма?
Маида сүресінің 90 аятымен қоса 92 аяты да жалғаса келіп, арақ пен құмар әрі оған ұқсасын толығымен харам екенін одан әрі ойлану керек екендігін ашық-айқын білдіреді. Арақтың бірте-бірте тыйылуында көптеген сырлар жатыр. Жәһилият дәуірінде арабтар әдбен үйренісіп, арақ өмірлерінің бір бөлігі ретінде көрінетін. Егер бірден тыйым салғанда оларға өте ауыр келіп, оны еш орындамайтындығын көреміз. Бұл жайында Айша (р.анһа) былай дейді: Алдымен Құран аяттары ұзақ уақыт ішінде жәннат пен жәһаннамды, ахлақты, тәухидті түсіндіретін аяттар келді. Исламды қабыл еткендер негізгі ірге тасы қаланғаннан кейін біртіндеп адалдар мен арамдарға байланысты аяттар түсе бастады. Егер де алдымен арақ жайында: Арақ ішпеңдер деген әмір келгенде, олар: Өлсек те тастамаймыз - дейтін еді. Өйткені, арақ жайында түскен бір аятта халықты одан жеркендіуі, екінші аятта мал-мүлік пен денсаулығына беретін зияндарын, ал үшінші аятта намаз уақытында арақ ішуге тыйым салдыруы, ал соңғы төртінші аятта болса сөзсіз оның харам екендігін ашық білдіруде. Аллаһ Тағала адам баласының психологиясын білгендіктен арам нәрселерге байланысты аяттарды бірте-бірте түсіргендігін көреміз. Адамдардың жаны мен жүрегі өмір шындығын әрқилы қабылдайды. Олардың көңілі жыл мезгілдеріндей сан құбылып тұрады. Міне, адамдар арасындағы осы ерекшеліктерді жақсы ұғынып, қай жерде қалай сөйлеу керектігін зерделей алатын Мұхаммед (с.ғ.с.) қашан да жүректерге жол тапқан ұлы тұлға.
Пайғамбарлардың барлығы өз қауымын Исламға шақырғанда жақсы сөздер мен мағыналы әсерлі сөздермен шақырған. Аллаһ Құран Кәрімнің көптеген аяттарында пайғамбарымызға қул (сөйле) деп әмір етумен дағуат етуде сөздің қандай маңызды екенін білдірген [9, 136 б.].
Сүннет бойынша дағуат: Пайғамбарымыз дағуат жолында біз үшін үлгі. Ислам тұрғысында өмір сүруде сүйенетініміз жалғыз Ол. Бұл дінмен алғаш жүрген Аллаһтың Елшісі. Аллаһтан уаһи жолмен келген дінді іс жүзіне асырғандықтан пайғамбарымыздан Исламды жақсы түсінген адам болмаған. Пайғамбарымыз бұл дінді жаюға жүктелген кезде Араб елі бұзық және жаман жағдайда еді. Яғни, надандық дәуірінде еді. Мал-мүлік және сауда-саттық қолында болғандар пайыз алып, саудаларын кідіртпей ұстап тұрды. Күн өткен сайын пайдаларын арта түсетін. Қалған көпшілік кедейшілікте, аштықта өмір сүретін еді. Дәл осындай жағдайда пайғамбарымыз қаласа, әділет жалауын көтеріп, байларға қарсы соғыс ашатын еді. Дағуатын осыны өзгертуға қалап, байлардың мал-мүліктерін алып, кедейлерге таратып жіберсе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.