Ислам дініндегі қылмыс пен жаза

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
ШЕТ ТІЛДЕР ЖӘНЕ ІСКЕРЛІК КАРЬЕРА УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ДІНТАНУФАКУЛЬТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ДІНТАНУ КАФЕДРАСЫ

Қорғауға жіберілді
_________2020ж.
кафедра меңгерушісі т.ғ.к,. профессор
Абдыкалыков Ұ.Қ._________

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Ислам дініндегі қылмыс пен жаза

Орындаған:
Ғылыми жетекші:

Алматы 2020
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
ШЕТ ТІЛДЕР ЖӘНЕ ІСКЕРЛІК КАРЬЕРА УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ДІНТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ДІНТАНУ КАФЕДРАСЫ

Ардақ

Ислам дініндегі қылмыс пен жаза

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Алматы 2020
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І ИСЛАМДАҒЫ ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА ҰҒЫМЫ
1.1 Ислам дініндегі қылмыс және жаза түсініктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Ислам ғалымдарының қылмыс пен жаза жайындағы тұжырымдары ... ... ... 30

ІІ ИСЛАМДАҒЫ АДАМ ҚҰҚЫҚТАРЫ
2.1 Ислам құқығының түсінігі мен ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..40
2.2 Ислам шариғатындағы адам құқығының негізгі түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... 49

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...64

КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Зерттеу жұмысында ислам дініндегі қылмыс және оның жазалары, олардың қоғамға тигізетін зияны жөнінде қарастырылады. Сондай-ақ, ауыр күнәлар мен айыптардың жеке тұлғалық зардаптары талданады.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Ислам діні - таза сенім діні. Әрбір дүниеге келген адамның бойында дінге, рухани тазалыққа, тылсым күшке сену сезімі болады. Бүгінде жер бетіндегі халықтың көпшілігі, сондай-ақ, Қазақстан халқының басым бөлігі осы дінді ұстанушылар. Ислам діні, ата-бабамыздан бері ұстанып келе жатқан дін болғанымен, кейінгі Кеңестік Одақтың жетпіс жыл бойы сіңірген атеистік сенімінің құрсауынан құтыла алмай жатқанымыздың әсерінен көпшілік бұл дінді толық әрі анық түсінбеуде. Сондықтан діннің шынайы мағынасы әрі оның жеке адамның қалыптасуы мен қоғамға тигізер әсері кезек күттірмей зерттеуді талап ететін басты мәселе.
Адамзат о бастан жақсы мен жаманды айырып, адамдар қалай өмір сүру керек, олар не істеуі не істемеуі керек, деген мәселелер төңірегінде ойланумен келеді. Әр пенденің осы сауалдарын қанағаттандыратын жауаптарды Алла Тағала Өз елшілері арқылы түсіндіріп отырған. Жаратушы Хақ Тағала адам баласын жер бетіне халифа етіп тағайындап, оны басқа барлық жаратылысқа үстем етті. Осы үлкен аманатты жүктей отырып, оның барлық құқықтарымен міндеттерін Өз Кітаптарында айқындап отырды. Мәселен, игі амалдары үшін қаншалық сауабы болса, жер беінде жүріп істеген қылмыстары үшін де лайықты жаза бар екенін ескертті.
Әр адам белгілі бір қоғамда өмір сүріп отырғандықтан қылмыс пен жазаның шариғи түрі болатындай, өмір сүріп отырған мемлекеттіңде белгілеген тиісті жазалары бар және кейбір тұстарда оның шариғатпен үндестігі болатындығы белгілі. Сондықтан, әр адамның өз құқықтары мен міндеттерін білмеуі оларды заңмен тиым салынған әрекетті жүзеге асырғаны үшін жауапкершіліктен босатпайды.
Қазіргі бұқаралық ақпараттың дамып жаһандану кезеңінде көптеген қалыпты, күнделікті мәселелерге басқа көзқараспен қайта қарау мәселесі туындап отыр. Өйткені қазіргі таңда айтып отырған ақпараттардың көптігінен (бұқаралық ақпарат құралдары, интернет, көптеген саяси идеологиялар мен қөзқарастардың тарауы т.б.) қоғамда ақ пен қараны, ненің дұрыс, ал ненің бұрыс екенін ажырату үлкен мәселеге айналып отыр. Осыған орай қылмыс пен жаза әр уақытта қоғамның ең өзекті мәселесінің бірі болып келгені бәрімізге мәлім.
Қараханидтер дәуірінен Ислам дінін ұстанып, әдет - ғұрпымыз осы дін қағидаларымен сабақтасып кеткендіктен дипломдық жұмысымның тақырыбын Ислам дініндегі қылмыс пен жаза деп атауым шариғаттағы қылмыс деп белгілеген қылмыстардың біздің де салт санамызға жат екенін және зайырлы мемлекетте еркін өмір сүріп мұсылман адам ретінде құқықтарымыздың қандай екенін ашып көрсету басты мақсатым болды.
Зерттеу нысаны мен пәні. Дипломдық жұмыстың нысаны - қоғамдағы мұсылмандардың құқығы, қылмыстың шариғат үкімі бойынша жазасы қарастырылған. Зерттеу пәні қылмыстың түрлері, жаза деңгейімен құқық дәрежесін айқындау.
Зерттеу деңгейі: Ислам дініндегі қылмыс және жаза үкімдерінің қоғамға тигізетін зияны мен пайдаларын зерделей отырып, соның ішініде ислам дінінің бейбіт ғұмыр кешуге бағытталған жағымды дәйектерін алға тарта, Құран мен хадистегі негізгі қайнарларға жүгініп, ислам ғұламаларының көзқарастарына талдау жасалды.
Ұсынылып отырған ғылыми жұмысымды жасау барысында ислам дініннің негізгі дәйектемелерін қолданылған. Атап айтар болсақ:
Дипломдық жұмысымдағы ислам дініндегі қылмыс және оның жазасын өтеу мәселелері жайлы араб, түркі және қазақ тілінде атақты мұсұлман теологтардың бірқатар шығармаларында атап айтылған. Мысалы, Ахмад ибн Ханбал Муснад Ахмад, Дәрул фикр, Абу Абдилла Мухаммад ибн Исмағил Бұхари Әл-Әдәбул муфрад, Сохихул Бухари, Тирмизи Мухаммад ибн Иса Сунан Тирмизи, Осман бин Мухаммад әл-Хамис Хикбатун мин әт-Тарих, Муслим ибн Хажжажәл-Қашиириу Сахих Муслим, Әби әл-Яср Мухаммад әл-Бәздауи Усул ад-Дин, Абу әл-Хасан Али ибн Хабиб әл-Мауәрди Әл-Аһкәм әл-Султания уа уйләяту әл-Диния, Абдул Азиз бин Абдулла бин Мухаммад бин Абду-Латиф әли әш-Шейх Әр-Рәсайлу уәл-Мәсайл ан-Нәджия.
Дипломдық жұмыста түрк тілінде жазылған қайнар көз кітаптардан Ibn Hacer el heitemi Islamda helaller ve haramlar, Muhammed bin Abdulkerim es Sehristani El-Milel ven-Nihal (діндер және мазхаптар тарихы), Ebu Mensur el-Bagdadi Мезхеплер арасындағы парықтар, Әбу Дауд Сүлейменнің Әс-Сүнән кітабынан шығармалар колданылған.
Сонадай-ақ, қылмыс пен жазаға, діни құқық мәселелеріне қатысты қазақ тіліндегі әдебиеттер аз, дегенмен бірнеше отандық дінтанушы мамандардың еңбектерің пайдаландым. Оларға: С.Өзбекұлы, М.Исахан Ислам және Кәләмдық мәзһабтар, Алау Әділбаев, Шамшат Әділбаева Әбу Ханифа және Ханафи мәзһабы, С.Смайыл Мәзхабтар тарихы, А.Әділбаев Имам Ағзам тағылымы, Р. Батталұлы Ақида сабақтары, М.Исаұлы, Қ.Жолдыбайұлы Ислам ғылымхалы және Н.Б. Қалқаевамен Қ. Құрманбаевтің еңбектерін негізге ала отырып Ислам ғұламаларының жинақтаған хадис кітаптарымен салыстыра отырып зерттедім.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Жұмыстың негізгі мақсаты қылмыс, жаза және құқық мәселелерін діни тұрғыдан зерттеу. Дипломдық жұмыс еңбегінің мақсатына сәйкес келетін мынадай міндеттер алға қойылды:
Қылмыс пен жаза атты жалпы түсінікті ашу
қылмыс пен жазаны діни тұрғыдан реттеу
өмір сүріп отырған қоғамдағы кейбір тұрпайы қылмыстардың мәнін ашу
оны діни тұрғыдан реттеу негіздерін көрсету.
Алла Тағала ардақтап мұсылман адамға белгілеген құқықтарының түр сипаттарын айқындау.
Жұмыстың теориялық және практикалық мәні. Құқық - мемлекет белгілеген немесе санкциялаған жалпыға бірдей міндетті мінез-құлық ережелерінің (нормаларының) жүйесі болып табылады және де сол заңдар мен нормаларда көрсетілген теріс қылық үшін жауаптылық көрсетілген тиісті нормалар арқылы реттеліп отырылады. Ал мұсылман Ислам негіздерін қарайтын болсақ бұл да діни, сенімдер мен нанымдарға негізделген адамдардың мінез-құлық ережелерінің бір жүйесі екенін, оның да қоғамдық қатынастарды реттеп, теріс қылықтары үшін жазалау шаралары қарастырылғанын байқауға болады. Осыны түйіндей келе, ислам діні қайғы қасіретке әкелетін қылмыстардың алдын алатын бірден бір жол деп айтуға әбден болады. Ислам әділдік пен бейбітшілікке үндеп, адам баласының намысы мен ар-ожданын қорғайды, тіпті Құран Кәрімде ислам барлық халықтармен достық қарым -қатынаста болып, мұсылман еместермен де әділ болуды талап етеді.
Осы жоғарыда баяндалғанды түйіндей келе, қылмыс пен жаза қоғам өмірінде әр уақытта айрықша орын алып келгенін, сондай-ақ дін мен құқықтың, қоғамдық теңдік пен тәртіпті, әділдікті көздейтінін көреміз.
Жұмыстың құрылымы: Диплом жұмысының құрылымы зерттеліп отырған тақырыптың мазмұнына сай кіріспе, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА ҰҒЫМДАРЫ.
1.1 Ислам діні бойынша қылмыс және жаза мәселелері.
Ислам бүкіл адамзат қорғауға тырысып, адамдар арасында сыйластық болуын, олардың бас - бостандығын, ар - намысы және жалпы адамзаттық құқығының құрметтелуін талап етеді.
Құқық бұзушылық теориясы мұсылмандардың барлық қылықтары мен ойлары Алланың еркімен құрылған деп танылады. Құран мен басқада қасиетті кітаптарда жазылған белгілер жұмсақ болып табылады, сондықтан да мұсылмандарда өздеріне тән тәртіптері бар екендігін айта кету керек.
Сол үшін қауіпті қадамдар мұсылмандар шек қойған белгілерді бұзу деп саналады. Бұл тиымдар исламның негізі бағалы - дінің, өмірің, жеке басының өмірін қорғауға бағытталған. Шариғат белгілеген жазалаудан басқа да Алла қасында да жасаған күнәсі үшін Қияметте жазасы бар. Қылмыс - мұсылмандардың деликт, қылмыстық құқығының нормаларын бұзу ғана емес, жердегі мен о дүниедегі жазасын құрайтын діни күнә болып табылады. Ислам ғалымдары құқық бұзушылықтың топтарын аз ұстанған жоқ. Бұл жүйенің нәтижесі исламның деликт құқығын жақсы түсіндіреді. Құқық бұзушылық классификациясының көбі екі негізгі критериге бөлінеді: бұзылған мүдделердің мінезі мен жазаның анықталған дәрежесі.
Барлық құқық бұзушылықты үш топқа бөлінуіне сәйкес жүйенің кең тараған түрінің бірі болып:
1. Алланың құқығына қол сұғатын қылмыс;
2. Жасаған қылмысы үшін жеңіл жаза тағайындайтын қылмыс;
3. Жасаған қылмысы үшін жазаның нақты түрі көрсетілмеген қылмыс.
Біз қылмыстың бірінші түрі туралы айтқанда, бұл қылмыстар Алланың құқығына ғана емес, барлық мұсылман қауымының мүддесіне қол сұғып қайшы келетінін айта кеткен жөн. Қылмыстың бұл тобы мұсылман құқығында "хадд" деп аталады, нақты белгіленген жазамен жазалау деп танылған. Қылмыстың екінші тобында жасаған қылмысы үшін жеңіл жаза тағайындау "кисас", "кавад" немесе "дия" терминдерімен аталады. Құқық бұзушылық пен қылмыстың үшінші тобын ислам құқығында тазир - деп атайды. Бұл үшін жаза нақты белгіленбеген, бірақ бұл жасаған қылмысы үшін жаза жұмсақ болады деген сөз емес, себебі осы топтағы қылмысы Алла құқығын бұзу болып табылады. Бұл топтағы қылмыстың ерекшелігі мұсылмандардың жеке мүддесіне зиян келтіретін, қастандық жасайтын қылмыстар кіреді. "Хадд" термині Алланың құқығын барлық мұсылман қауымының құқығын бұзғаны үшін Құранмен белгіленген жазасы, өзі жасаған әркеті үшін жауапкершілікті түсіндіреді. Бұл категорияға келесі қылмыстар кіреді: спирт ішімдіктерін қолдану, ұрлық, қарақшылық, көтеріліс. Кейбір мұсылман ғалымдары (алкогольды қолдану, көтеріліс, сенімін жоғалту) қылмыс қатарына жатқызбауға да болады дейді.
Ислам спирттік ішімдіктер Аллаға адал сенудің ақыл - ойын бұлдыратып қарама-қарсы қоятындықтан тиянақты түрде спирт ішімдіктеріне қарсы болады. Бірақ Құранда нақты жаза түрі бұл қылмыстың түрі қарап жатқан қылмыстың тобына жатады. Өйткені, қылмыстың бұл түрі үшін жаза Сүннетте көрсетілген. Шариғатта айтылғандай, пайғамбар Мұхаммед (с.ғ.с.) спирт ішімдіктерін қолданатындарға қарсы болған және олардың денесіне жаза қолдануды талап еткен, тіпті егер мұсылмандар осы қылмысты төрт рет жасаса өлім жазасына тартылатын болған. Алқаш адамдар жапырағы жоқ шыбықпен жазаланған. Кейін Омар халифаты спирт ішімдіктерін қолдануды тоқтатуды тілеп, осы қылмысты жасағандарға шыбықпен сексен рет дүре бергізген. Бұл құқық бұзушылықтың дәлелдемелері болып куәгерлердің айғақтары, сонымен қоса осы қылмыс түрін жасаған кінәлілардың қылмысын мойындауы болып табылады. Егер спирт ішімдіктері күтпеген жағдайда не күшпен ішкізілген болса, онда ішімдікті қолданған тұлғаға жауапкершілік көрсетілмеген.
Қылмыстың келесі тобы зинақорлық, бұл мұсылмандардың құқығына ар-ожданына қол сұғушылық деп, ауыр қылмыс болып саналған. Зинақорлық бұл "хадд" сызығымен жазаланатын, некесіз жыныстық қатынас жасау. Исламдардың айтуынша мұндай қылмысы үшін жазаланушылардың себебі мараль мен отбасының тұрақтылығын бұзуында. Құранда осы қылмыс түрін талқылайтын және оны жасағандарға қатаң жазаланушылықты ұрандайтын аяттар саны жетерлік. Мәселен: Зина жасаған әйел мен зина жасалған еркекке әрбіріне жүз дүре соғыңдар. Егер Аллаһқа және ақырет күніне сенсеңдер оларға жұмсақтықтарың ұстамасын. Әрі екеуінің жазасын мұсылмандардың бір тобы көріп тұрсын. Нұр сүресі, 2-аят.
Бұл аят бойдақ ер не әйелдің ісіне берілетін жаза ретінде берілген. Дүре соғу - етке батырмай тек қана теріге әсер ететіндей түрде ұру. Ұрған кезде тек сыртқы қалың киімдер ғана шешіледі.
Үйленген ерге не әйелге берілген жаза рәжм (тас боран) жазасы. Бұл сүннетпен белгіленген.
Хадисте: Үйленген кәрі еркек пен кәрі әйел зина жасаса, оларды рәжм етіңдер. Хазіреті Пайғамбар (с.ғ.с.) екі яһудей ер мен әйелге және Майыз бен Ғамид тайпасының бір әйеліне рәжм жазасына берген. Рәжм туралы сахабалар арасында ауызбірлік бар.
Зина жазасы Аллаһқа қатысты ақы. Бұл отбасы және нәсәп және қоғамға қатысты қылмыстың бірі болғандықтан, қоғам ақысы болыпта саналады.
Зина жазасын іске асыру шарттары:
Зина жасаған ер балиғат жасына жеткен болуы тиіс. Балиғат жасына жетпеген балаға қатаң жаза берілмейді.
Зина жасаған әйелде балиғат, яки құмарлық сезімі оянған жаста болуы тиіс. Кішкене қызбен зина жасаған ерге де, қызға да қатаң жаза берілмейді. Сондай-ақ, балиғат жасына жетпеген баламен зина жасаған әйелге де қатаң жаза берілмейді. Бұған қатысты жазаны қазы береді.
Зина жасаған ақыл-есі жарым адамдараға қатаң жаза берілмейді. Мәзһәб имамдары арасында бала мен есі жоқ адамдарға зина жазасының болмайтындығы туралы ауызбірлік бар. Оған мына хадис дәлел: Үш адамға қалам жазылмайды. Балалықтан - балиғатқа толғанша, ұйықтаған адам оянғанша және ақыл-есі ауысқан адам - есі кіргенше. Осы жерде егер есі дұрыс біреу ақыл-есі жарым біреумен ойнас жасаса, онда ақыл есі дұрыс адамға зина жазасы беріледі.
Фиқһ ғалымдарының басым көпшілігінің көзқарасына қарай, бір мұсылман мен бір кәпір зина жасаса зина жазасы жасалады. Ал, Әбу Ханифаның көзқарасына қарай үйленген кәпріге рәжм (тасборан) емес, дүре соғылады. Мәликилер бойынша, екі кәпір зина жасаса оларға зина жазасы берілмейді. Бірақ бұлар зина жасағандарын сөз қылса, тәртіпке келтіріледі. Кәпір ер кісі мұсылман әйелді зинаға зорласа өлтіріледі.
Зина қалаумен жасалуы қажет. Көпшіліктің пікіріне қарай зинаға зорланған адамға да зина жазасы берілмейді. Хадисте: Үмбетім қателесу, ұмыту, не зорлау арқылы жасаған істеріне үкім жүрмейді. Көпшіліктің пікіріне қарай зорланған ерге де қатаң жаза берілмейді.
Зинаның адаммен жасалуы. Үш мәзһәб және Шафиғидың мықты көзқарасына қарай жан-жануарлармен зина жасағанға қатаң жаза берілмейді.
Жыныстық қатынастың тура жерден болуы тиіс. Бөтен әйелмен зинадан тыс әрекеттерге жеңіл жаза беріледі.
Зинаны күмәнді некеге сүйеніп жасамау қажет. Көпшіліктің пікіріне қарай, бір адам бөтен әйелді өз әйелі не күңі деп ойлап жақындасса зина жазасы берілмейді. Ал, әйел әдейі разы болса, онда жаза соған ғана беріледі. Әбу Ханифа және Әбу Жүсіп бойынша адамның қателесу жорамалы назарға алынбайды. Өйткені мұндай жағдайда күнә істегеннен күмән арылмайды.
Зина дарул Ислам мемлекетінде жасалса, дін үкімі жүргізіледі. Өйткені Ислам дарул харб, яки дарул бағи (мұсылман емес) жерінде үкімін жүргізбейді.
Зина жазасы (осы істерді жасаған адам бойдақ, яки үйленген болып) екіге бөлінеді. Бойдақтарға - дүре соғылады, үйленгендерге - рәжм (тасборан) жасалады. Ислам мемлекетінің арнайы жазасы мен сүргінге жіберу де осыларға жатады.
Жүз дүре соғу жазасы: Бойдақ ер мен бойдақ әйел үшін зина жазасы жүз дүре екендігі Құранда айқын айтылған: Зина жасаған әйел мен ерге жүз дүре соғыңдар. Нұр сүресі, 2- аят.
Исламның алғашқы кездерінде бойдаққа жүз дүре соғылып, онымен қатар бір жыл сүргін жазасы берілетін. Хадисте: Бойдақтың бойдақпен зинасы үшін - жүз дүре және бір жыл сүргін. Жесір мен әйелінен айырылған ердің зинасы үшін жүз дүре және таспен рәжм (тасборан) жасау бар. Нұр сүресі түскен кезде бойдақтар үшін - тек қана жүз дүре, ал үйленгендер үшін - сүннетпен рәжм жазасы белгіленген.
Ханафилер бойынша, жер аудару зина жазасы емес қазыға қатысты жаза. Егер пайдалы болса береді. Негізінде зина жасаған адам тәубеге келгенге дейін абақтыда ұсталуы осы түрге жатады.
Шафиғи мен Ханбалилер бойынша, дүре мен бір жыл жер аудару бірге жасалады. Сүргін етілген жер жолаушылық (сафари) қашықтықтан ұзақ болуы тиіс. Әйел сүргінге күйеуі, не махрамымен барады.
Мәликилер бойынша, сүргінге тек ер кісілер жіберіледі.
Рәжм (тасборан) жазасы:
Рәжм - зина жасаған үйленген ер мен әйелге, яки жесір мен әйелінен айырылған ерге сүннетпен белгіленген жаза түрі. Хазіреті Омардың (р.а.) Пайғамбардан (с.ғ.с.) естіген: Кәрі ермен кәрі әйел зина жасаса, оларды рәжм етіңдер сөзі Құранның бір аяты екендігін айтса да басқа бір дәлел болмағандықтан, бұл сөз Құраннан алынбаған. Сондай-ақ, Хазіреті Омар (р.а.) халифа болып тұрғанда Мәдинада мінберде рәжмді жариялағанда ешкім қарсы болмаған.
Хақ пайғамбардың рәжм жазасын іске асыру мысалдары:
1. Жұмыс берген адамның әйелімен ойнастық еткен бойдаққа жүз дүре және бір жыл сүргін жазасы әйелге тұрмыста болғандықтан рәжм берілген. Зина жасаған әйелдің ері мен бойдақтың әкесі Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) келіп, Аллаһтың кітабымен үкім берілуін сұрады. Бойдақтың әкесі Ислам үкімін білмегендіктен алдын ала баласы үшін жүз қой және бір күңді құтқаруды фидиясы ретінде береді. Хазіреті Пайғамбар (с.ғ.с.) сонда: Нәпсім құдыреттің қолында болған Аллаһқа ант етейін, араларыңда Аллаһтың кітабымен үкім беремін. Күң мен қойлар кері қайтарылады. Балаңа жүз дүре және бір жыл сүргінге айдалады. Ей, Унәйс! Сен әлгі адамның әйеліне бар. Егер зинасын мойындаса, оны рәжм ет - дейді. Унәйс әйелге барғанда ол мойындайды да рәжм етіледі.
2. Зинасын төрт рет растаған Майыз ибн Мәлікке тасборан жазасы берілуі. Майыз Пайғамбарымызға келіп зинасын мойындайды. Осы мойындауын ол әртүрлі уақыттарда келіп төрт рет қайталайды. Пайғамбар оның ақыл-есі дұрыстығын не мастығын тексерген соң тасборан етуге әмір берген. Сахабалар тасборан жазасынан соң екіге бөлінеді. Біреуі: Мәлік құрдымға кетті десе, енді біреуі: ол ең үлкен тәубеге лайық болды, - дейді. Сонда Аллаһ елшісі (с.ғ.с.): Мәлік өте терең тәубе етті. Тіпті оның тәубесі бір үмбетке (халыққа) таратылса, бәріне жетер еді, - дейді.
3. Ғамидтік тұрмыстағы әйелдің ойнасы үшін рәжм етілуі. Майыз рәжм етілген соң көп өтпей Әзд тайпасының Ғамид руынан бір әйел келіп: Пайғамбарым! Мені тазала!, - дейді. Хақ пайғамбар (с.ғ.с.): Өз обалың өзіне! Бар, шық, кет! Аллаһқа тәубе және истиғфар ет, - дейді. Әйел: Мені Майызды кері қайтарғаныңыздай кері қайтарғаныңыз керек болып тұр, - дейді. Хақ пайғамбар оның жағдайын сұрады. Оның жүкті екендігін білген соң босанған соң келуін айтты. Ол босанған кезде балаға сүт беруіне рұқсат берді. Кейіннен бір сахаба балаға қарауды мойнына алды, әлгі әйелге тасборан жазасы берілді. Халид ибн Уәлид (р.а.) осы әйел туралы жаман бір сөз айтқанда Аллаһ елшісі (с.ғ.с): Халид! Аллаһқа ант етейін! Бұл әйелдің терең тәубе еткені сондай - егер оны салық жинаушы жасағанда сөзсіз кешірілетін еді. Оны кәусар суының басында көріп тұрмын, - дейді. Сосын жаназа намазын оқып жерледі.
Зинаның қазы құзырында анықталуы:
1. Зинаның растау жолымен анықталуы.
Исламда хад жазасының анықталу жолдары бір-бірлерінен өзгеше. Мұны қылмыстың түрі анықтайды. Мысалы, ұрланған малдың ұрының қолынан табылуы ұрының ісіне дәлел болса, аузынан арақтың иісі шыққан адам да өз қылмысынан хабар береді. Ислам зинаның анықталуын өте ауыр шарттарға байлап, адамның құтылуы үшін көптеген мүмкіндіктер берген. Сондықтан да зинаны растау ерекше шарттарға байланысты. Мысалы, растау қазының алдында төрт рет іске асуы, мойындаған адамның ақыл-есі жарым не мас болмауы т.б.
Зина иқрарында заман есепке алынбайды. Және өзімен зина жасады деп айып тағылған ер кісі не әйелдің сот залында болуы шарт емес. Қарсы жақ зина жасағанын мойындамаса да, мойындаған жаққа зина жазасы беріле береді. Жоғарыда айтылғандай Аллаһ елшісі (с.ғ.с.) бір еркекке дүре және бір жыл айдау жазасын дұрыс көріп, әйелге келгенде: Унәйс! Сен әлгі адамның әйеліне бар. Егер зинасын мойындаса, оны рәжм ет, - дейді. Шафиғилар мен Мәликилер бұл жерде төрт рет растап, мойындамай-ақ, бір рет мойындап, күнәсын растауы зинаның анықталуына жеткілікті болады, - дейді.
2. Төрт куәмен анықтау.
Иқрар болмаған жерде зинаның мұсылман, еркек, әділ және төрт азат әйел куәлік етумен анықталуы да мүмкін. Аллаһ Тағала Құранда:
Әйелдеріңнен зина жасағанға араларыңнан төрт куә келтіріндер, - дейді. Ниса сүресі, 15-аят.
Сонымен қатар хазіреті Айшаға (р.а.) зина жаласын жауып өсек таратқандар үшін Олар оған төрт куә келтірсе еді? Сондай-ақ, олар куә әкелмеді. Міне, солар Аллаһтың қасында өтірікші, - деген аят түсті. Нұр сүресі, 13-аят.
Төрт куәнің де зинаны тікелей өздері көруі және зинаның жері мен уақыты туралы да бірдей айғақ айтулары керек. Куәнің сөздері арасында қайшылық туып, бұл қайшылық сұрақтармен түзелмейтін болса, куәлардың куәлігі жоққа шығарылады. Куәнің сөздері айдан анық, қарама-қайшылықсыз болып, күмән туғызбауы керек. Күмән жазаны тоқтатады. Хадисте: Шамаларың жеткенше күмән табылған кезде қатаң жазаларды тоқтатыңдар, - дейді.
Сонымен қатар бойдақ не жесір әйелдің жүкті болуы яки үйленгеннен кейін алты ай өтпей жатып босануы сияқты жағдайларда туған бала зинаның бір куәгері саналады.
Хазіреті Омар (р.а.) заманында бір жас жігіт бар еді. Бұл жігіт бейне бірмешіттің көгершіні тәрізді болған. Құлшылықтың парыздарына сақ болып, онымен қоймай нәпіл ғибадаттар арқылы Хақ Тағалаға жақындығын көрген кісі бірден білетін. Бірде Халифа Омар әлгі жігітті мешіттен көре алмайды. Ол мешітке келген қарақұрым жамағаттың бәрін танып, келіп-келмегендерін бақылап отыратын. Ол әлгі жігітті ары-бері қарап таба алмаған соң жамағатына дауыстап: Пәлен деген жігіт бар еді ғой. Қайда өзі? Бір-екі күн болды мешітте көре алмай жүрмін деді. Алайда ел бірден жауап бере алмай бәрі бірдей үнсіз қалып, бастарын салбыратып, күмілжіп қалды. Омар бұлардың мына түсініксіз әрекеттеріне таң қалып қайтадан сұрағанда іштерінен біреу тұрып: Уа, мұсылмандардың Әміршісі! Оны әдепсіз бір жерге апаратын жолда өлі күйінде тауып алдық. Сенің көңіл-күйінді бұзбайық деп шұғыл жиналып жаназасын шығарып, жерлеп тастағанбыз дейді. Хазіреті Омар парасаттылығымен оның қалай өлгенің сезе қояды. Бұл былай болған еді: Әлгі жас жігіттің үйінен мешітке баратын жол жиегінде зинақор әйел тұратын. Ол ылғида бұл жігіттің жолын торуылдап, алдына шығып өзіне тартатын. Әлгі жігіт бойдақ еді. Әйел оны жолдан тайдыру үшін шайтанның барлық айласын қолданып бақты. Бірақ әр уақытта жас жігіт әйелдің ұсыныстарына қарсы тұрып, бетін қайтарып, күнәға батудан аулақ жүретін. Алайда әрбір адамның қанша дегенмен бір осал тұсы болады. Міне, сол күні жас жігіт әлсіздік танытты. Әйел тағы да алдынан көбелектей көлбеңдеп шығып, өзіне тартқанда жігіт төзе алмай әлгі әйелдің соңынан еріп үйіне қарай жүреді. Есігінің алдына келіп, кіре берген кезде жігіттің бірден еріндері еріксіз қимылдап бір аятты қайталап тұрғанын сезеді. Сезгені сол-ақ жүрегі бірден тоқтап, жерге сылқ етіп құлайды. Оған көктен жаңа түскендей қатты әсер еткен аят мынау еді:
Хақ Тағаладан қорыққандар әрқашан тақуалық қорғанында ғұмыр кешеді. Оларды шайтан азғыра қалса, дереу Аллаһты еске алып, естерін жияды. Ағраф сүресі, 201-аят. Бейне бір жігіт осы аятты көктен жаңа түскендей сезінеді. Ол өзінің қандай іске қадам басқанын аңғарып, Құдай Тағаладан қатты ұялады. Раббысынң оған деген осыншама жақсылығын ұмытып, бір сәт болсын күнәға пейіл көрсеткені үшін тұла бойын қатты үрей билейді. Әсіресе осындай сәтте Раббысының оны өз нәпсісінің құрбаны етпей, тіліне әлгі аятты салып, Өзіне қаратқаны оған қатты әсер етіп, шыдай алмай өліп кетеді. Хазіреті Омар (р.а.) дереу адамдармен бірге әлгі жігіттің қабірінің басына барады. Ол сол жерде тұрып оның бұл тақуалығын өзгелерге ғибрат етіп Құрандағы: Раббысынан қорыққандарға екі Жәннат бар (Рахман сүресі, 56-аят)деп дауыстайды.
Ұрлық үшін жаза. Бұл нақты жазасы анықталған қылмыстар түріне жатады. Құранда айтқандай, ұрлықшылардың жасаған ұрлығы үшін қолдарын кесуге тиіс. Мұндай қатаң жазаның болуына, ислам жеке меншікті де қорғауға тиіс негізгі құндылықтарының бірі деп көрсетілен. Осы қылмысты жасағаны үшін жауап-кершіллікке кәмелеттік жасқа толған, ақыл-есі дұрыс басы бос адам тартырады.
Исафит пен ханбалит мектептерінің орынбасарлары бас бостандығы бос емес адамдардың да қолын кесу түріндегі жазаны қолдануға мүмкіндік берді. Мұндай жаза ол анықтап қойған орында, сақталуға тиісті барлық шараларымен қамсыздандырылып тұрған жерінен ұрланған заттарға қолданылған. Егер бұл зат басқа орыннан алынған немесе ұрланғанда бұл да ұрлық деп саналған, бірақ қолын кесу жазасы қолданылмаған. Қылмыскер алғаш ұрлық жасағанда оның оң қолын, қылмыс қайталанатын болса - сол аяғын, қылмыс үшінші рет қайталанса - сол қолын, төртінші ретінде қайталанса - оң аяғын шауып тастаған. Егер қылмыс үшінші рет қайталанатын болса сот оны өлім жазасына, немесе бас - бостандығынан айыруға жазалауға құқылы болды.
Ұрлықшы жасаған қылмысы үшін тірідей жердің астына көміліп, жазаланатын да болды. Егер ұрлық жасауға бірнеше адам қатысатын болса, оларды бірдей жазалаған.
Мұсылман құқық доктринасына сәйкес ұрлық куәгерлердің көрсету-лерімен қылмыскердің қылмысын мойындауымен дәлелденеді. Ұрлықшыны жәбірлену-шінің өзі кешіргеннің өзінде де жауаптылықтан босатылмаған. Мұсылман қылмыстық құқығында бунт мемлекеттік төңкеріс ретінде қарастырылған. Бунт пен смута өте қауіпті қылмыстар қатарына жатқызылған және оған ауыр жаза қолданылған. Қылмыстық жаза өлім жазасы ретінде де қолданылған. Солай деп Құран мен Сүннетте бекітілген. Көптеген мұсылман тергеушілері - бунт мағынасына келесі қылмыстық әркеттерді кіргізеді: Исламнан басқа дінге көшу сатқындық деп саналады және оған өлім жазасын қолданған. Бұл логикалық жағынан шариат исламдарға негізделген құқық болып табылады.
Сондықтан да осы құқық өзі реттейтін діни нормаларды қорғауды бекітеді. Мұсылман құқығының теориясына сәйкес денеге келтірілген жарақатқа "талиано" жазасы қолданылған., ол Құранда мынадай мағынамен белгіленген, жанға - жан, көзге - көз, мұрынға - мұрын кек алу. Қылмыстық құқыққа сәйкес "тазир" Құран мен Сүннетте нақты белгіленбеген жазаны түсіндіреді. Қылмыстың екінші тобын "қысас "деп аталатын жаза құрайды. "Қысас" жасаған қылмысы үшін нақты белгіленген санкция түрі болып табылады. Бұл қылмыс құрамына: адам өлтіру, денеге ауыр жарақат салу, зорлау, зинақорлық тағы басқа да қылмыстар кіреді.
"Мұсылман" адамдары мұсылмандарды өлтірмеулері керек. Ислам дінінде: алдын-ала сөз байласып жасаған қылмысы үшін - сазайын тарттыру керек. Мұсылман қылмыстық құқығы адам өлтіргені үшін жазаның ауыр түрін қолданған. Жәбірленушінің жақтары адам өлтіргені үшін қылмыскерге "кисастың" үш түрінің: қылмыскерді өлім жазаына тартуға, қылмыскерді кешіру, оның туыстарынан төгілген қанның орынын толтыртып алуды талап ете алады.
Дәстүрлі деликт құқығы бойынша "дии" шығынның орынын толтыру оның бағасына сәйкес ақшалай немесе 100 түйе мөлшерінде берілген. Бұл ер адамды өлтіргені үшін төленетін ақы мөлшері, ал әйел адамға төленетін ақы мөлшері осының жартысына тең. Егер жәбірленушінің тарапынан қылмыскерді кешіретін болса, онда өлім жазасының орынына, "дией" қолданылған. Бұл кездерде қылмыскерді ешқандай алымсыз да кешіретін кездері болған. Мұндай кезде Құранның келесі аяттарын ескере кеткен жөн. "Егер сендер кешірсеңдер онда кешірген жақ Алла парызына жақын болғандығы", және де өз араларыңдағы игілікті ұмытпаңдар, өйткені Алла сендердің не істегендеріңді көріп тұрады. Егер өлген адамның артында мұрагері болмаса, онда қылмыскерді жазалау үкіметке көшеді.
"Тазирде" жазаның он бір түрі белгіленген. Осы жазалардың ішінде мынадай санкциялар да бар. Ол өтірік куәгер болғандарға, басын қырғандарға, жартылай жалаңаш көшеге шыққандарға тағыда басқа қылмыстарға, үш тәулікке дейін ас бермей жазалаған. Мұсылман заңгерлері "тазирдің"әр түрінде болатын өлім жазасына көп көңіл бөлген. Бұл жаза түрі өте ауыр қылмыстарға қолданылған, оған: соғыс кезінде жау жағына шығып кету, шпионажға, мемлекетке опасыздық жасағандарға қолданылған. Егер қылмыс жасаған адам қылмысы үшін шын өкініп, Аллаға жалбарынатын болса, дін жолына түссе оны жауапкершілікке тартудан кешірген. Ислам бейбітшіл дін, ол басқыншылық пен экстремизмге, фанатизм мен терроризмге, қан төгіске, адамдарды өлтіру олардың өмірі мен дәулетіне зиян келтіруге жол бермейді. Себебі ислам шариғатының негізгі мақсаты - адам баласының құқығын сақтау, оның өмірін, дінін, отбасы мен дүние мүлкін қорғау болып табылады. Осы айтылғандар исламның басқыншылықтарының қандай дәрежеде және қай түріне болмасын қарсы екендігін аңғартады. Исламның басқыншылыққа қатаң көзқараспен қарайтындығы соншалық, бір ғана адамның өміріне қауіп тудырудың өзі бүкіл адамзатқа жасаған қастық деп есептеледі. Бұрын өзі адам өлтірмеген, жер бетінде бұзақылық жасамаған нақақ адамды өлтірген адам барлық адам баласын өлтіргенмен тең (күнәһар) болады. [3, 5:32.]. Мұсылман үшін басқа мұсылмандардың қаны, өмірі, малы және ар-намысы, қадір-қасиеті - делінсе, екінші бір жерлерде: бір мұсылманның екінші бір мұсылманның үрейін ұшыруына болмайды - деген. Азаматтардың қауіпсіздігі мен тыныштығын сақтау жауапкершілікті - барлық тұрғындар үшін ортақ жауапкершілік, бұл - бейбітшілік әрі қауіпсіздік кепілі, азғындық пен жауыздықты жою жолы. Хадис шарифте айтылғандай, біз барлығымыз: кемедегі адамдарға ұқсаймыз. Олардың бір бөлігі кеменің астында болса, екінші бөлігі кеменің үстінде. Су алғысы келгенде кеменің астынғы бөлігіндегілер кеменің үстінгі бөлігіндегілердің үстерінен өтіп: Егер үстіміздегілерге зиянымызды тигізбей төменнен тесік жасасақ - дейді. Егер олар ойлағанын жасаса бәрі де өлер еді, ал егер жоғарыдағылар оларды тоқтатса, бәрі де аман қалар еді - дейді. Жаза жайлы пәлсапалық ілімдер өз бастауларымен дінге барып ұласады және алға қойылған бұл мәселелерді шешудің талаптарын біз дәл сол діни ілімдердің қайнар көзінен табамыз. Сөйтіп көптеген діндерде олардың өзара айырмашылықтарына қарамастан, жаза қылмыскердің жасаған қылмысы үшін кек қайтару (сазайын тартқызу) идеясымен байланыстырылады. Тап осы идея көпке дейін пәлсапа ұғымында да үстемдік құрып келеді. Мысалы: Көне Грецияда бұл идеяны Пифагор мен Аристотель қолданған. Ол ойлап тапқан Күн қаласында қылмыскерлерді кісі өлімі не көз үшін көз, мұрын үшін мұрын, тіс үшін тіс және тағы басқа төленетін жазалар қолданылатын болған.
Қазіргі заманғы қылмыс пен жазаның шариғатпен үндестігі. Қылмыстың анықтамасы кез келген қылмысқа тән құқықтық және әлеуметтік белгілерін көрсетеді. Бұл белгілер (қылмыстық құқыққа қарсылық, қоғамға қауіптілік, кінәлілік және жазаланушылық) басқа қылмыс болып табылмайтын құқық бұзушылық пен қылмыстық әрекеттерді бір-бірінен ажыратуға көмектеседі. Бірақ көрсетілген белгілер бойынша қылмысты екінші кылмыс-тан ажыратуға болмайды. Мысалы, ұрлықты тонаудан, болмаса кісі өлтіруден. Себебі аталған қылмыстар қылмыс түсінігін құрайтын белгілерге ие.
Қылмысты зерделеу барысында "қылмыскерлік" деген ұғымды кездестіруімізге де болады. Қылмыскерлік - ұғымы көбіне қылмыстың көптігі туралы, олардың статистикалық жиынтығы туралы сөз болған жағдайда қолданылады Криминологиялық зерттеулер қылмыскерліктің әр-түрлі заңдылықтағы өзара байланысын ашады, оның ортаның өзгерісіне "бейімделу" қабілетін, тіптен ортаны өзінің тұрақтануы және дамуы үшін "бейімдейтіндігін" растайды. Жаңа жағдайларда оның көрініс табу формасы түрін өзгертеді, қылмыскерліктің қоғамға кері ықпалы да байқалады".
Дәстүрлі қазақ қоғамында арнайы қабылданған қылмыстық заңдар болған жоқ, десек те "күнә", "қылмыс", "имансыздық" түсініктерін қазақ қоғамы өздігінше ажырата білді. Қазақтардың түсінігінде кез келген қылмыс "күнә" емес және кез келген күнә "қылмыс" емес деп есептелді. Қазақтың әдет-ғұрыптары көптеген халықтың әдет-ғұрыптарымен салыстырғанда дамыған дәрежеде болғандығын жете танысу немесе зерттеу жүргізу барысында аңғаруға болады.
Қазақ әдет-ғұрып құқығы кінәнің екі нысанын ажырата білді: қасақана және абайсызда. Қасақана қылмыс абайсыз қылмыстарға қарағанда ауыр деп есептеледі. Бұл айтылған ереженің күмәнсіздігін тек қазіргі қылмыстық құқық ғана емес, сонымен қоса психология ғылымы да дәлелдеді.
Қылмыстың түсінігі әртүрлі сыныптық қоғамдық-экономикалық құрылымдарда бірдей болған емес. Қылмыс -тарихи құбылмалы заңи түсінік. Қылмыс қылмыстық құқықтың маңызды тиянағы болып табылады. Қылмыстық құқықтың барлық ұғымдары мен санаттары қылмыспен байланысты. Адамның мемлекеттегі қоғамдық қатынасқа елеулі зиян келтіріп, оны бұзатын қылығы қылмыс деп танылған. Мемлекет пен құқық болмаған алғашқы қауымдық құрылыс кезеңінде қылмыс пен жаза атымен болған жоқ. Осы кезеңде руға, тайпаға немесе жекелеген адамдар үшін зиянды және қауіпті қандайда бір кикілжің, әрекет туындай қалған болса, онда олар рудан немесе тайпадан қуу, судан, тамақтан айыру және т.б. болды.
Біздің қоғамымызда қылмыс "Қылмыстық кодекстің міндеттерін" реттейтін ҚР ҚК 2-бабында бекітілген қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастарға, мүдделер мен игіліктерге қолсұғушылық болып танылады. Бұл қашанда адам өзінің мақсат-ниеті мен мүддесін мемлекет, қоғам және жекелеген адам (жәбірленуші) мүдделеріне жоғары санаған жағдайда қалыптасқан адамгершілік пен құқықтық нормаларға қарсы түру болып көрінеді. Дегенмен қылмысты әрқашан кіәлінің "жаман ықтиярының" нәтижесі деп қарай беруге болмайды. Қылмыстылық - ақыр соңында тіршілік әрекетінің түрлі салаларына байқалған осы қоғамға тарихи тұрғыдан тән қайшылықтардың болуының салдары.
Барлық қазақ әдет-ғұрып құқығының жазбаларында қылмысты ұйымдастыру-шылар, көмектесушілер қылмыс жасаған адаммен қатар қылмыстық жауаптылық кешеді деп жазылған. Бірақ билер сотында көмектесушілер мен ұйымдастырушыларды жауаптылыққа тарту сирек кездескен. Айта кететін бір жай - егер қылмыс біреудің азғыруымен істелсе, онда қылмысты орындаған адам басқаларымен салыстырғанда қаталырақ жауапкершілікке тартылды. Мысалы, азғырушы құн төлемеумен құтыльш, өлім жазасына қару жұмсаған адам бұйырылады. Бұл жерден орындаушыға қатты теңеу қойылғандығы аңғарылып тұр және бұл қылмысқа қатысушылық институтындағы акцессорлық теориямен астасып жатыр.
Көмектесушілер ретінде адамдар аз және кей кездерде ғана тартылған. Жиі кездесетін жағдайларда, қылмысқа қатысушылар толық анықталмай, ұсталған қылмыскер ғана барлық қылмыстық жауаптылықты мойнына алып, жауап берген. Ал қылмысты жасыру үшін қылмыстық жауаптылық көзделмеген.
Жоғарыда айтылғандай шариғат бойынша қылмыстар 3 түрге бөлінеді, олар: 1) қүранда жаза мөлшерлері көрсетілген іс әрекеттер (хадд); 2) жеке адамға қарсы қылмыстар (джинаят); 3) соттың шешімі бойынша жаза ретінде түзеу қолданылатын іс- әрекеттер (таъзир). Құдайды мазақтау, дін ауыстыру, басқа дін сенушілермен достық қарым-қатынаста болу, ел басына қарсы шығу, діни салттарды орындамау, жезөкшелік, малмен жыныстық қатынасқа түсу, ұрлық, қарақшылық, басқаның мүлігін алып қою және т.б. Мұндай қылмыстар үшін Құранмен әр түрлі тәсілдер және өлім жазасы қарастырылған.
Бұл топталған қылмыстың түрлері ҚР ҚК-де орны алғаны - ел басына қарсы шығу. Мұсылман құқығында ел басына қарсы шыққандар дінін ауыстырғандарға теңестірілген. Осы сылтаумен билік етуші топ халықтың тәуелсіздікке ұмтылуын басып отырған. Имамдар мен пайғамбардың атына кір келтіргендерді өлтіруге әр адамның құқығы болған. Құлдар құқықтың субъектісі болмаған, олардың құқықтары қорғалмады. Бірақ жазаға келгенде дін ауыстыру үшін қүлдар ерікті адамдарға теңестірілген. Мұсылмандық дін басқа діндерге агрессиямен қарайтын дін болып табылады және олардың өкілдерін "кейінгі өмірде отта қиналатын дінге сенбеушілер" деп атайды.
Келесі шариғат заңы бойынша қылмыс болып табылатын әрекет адамның - малмен жыныстық қатынасқа түсуі, қазіргі қылмыстық құқық доктринасы бойынша объектісі бойынша ажыратылады. Егер де бұзақылық ниетпен жасалса немесе жауыздық тәсілдерді қолдана отырып жасалса, онда ол ҚР ҚК 276-бабында көрсетілген адамгершілікке қарсы қылмыс құрамын құрайды (Жануарларға қатігездікпен қарау), ал олай болмай, ерекше арсыздықпен өрескел жасалатын болса, онда қоғамдық тәртіпке қарсы бұзақылық қылмысын құрайды (ҚР ҚК 257-бабы. Бұзақылық).
Одан кейінгі ұрлық, қарақшылық, басқаның мүлкін алып қою және т.б. осыған ұқсас қылмыстар қоғамдық формацияның қандай болмасын түрінде бар. Меншікке тікелей бағытталған әрекеттер қазіргі қылмыстық заңның 6-тарауын (Меншікке қарсы қылмыстар) құрайды. Мұндай қылмыстар үшін кұранда әр-түрлі жазалау тәсілдері немесе өлім жазасы карастырылған.
Қылмыстық-құқықтық түрғыдан зерттеулер жүргізген ғалым Н.И.Иванов былай деп атап өтті: "өлтірме" деген сөз "ұрлама" деген сөзден екі саты жоғары тұрады, демек, адамның өміріне қол сұғу, бөтеннің мүлкіне кол сұғуға қарағанда үлкен күнә болып саналады. Мұндай иерархиялық матасу толығымен орынды, өйткені өмір сөз жоқ, мүліктен әлдекайда қымбат.
Шариғат арқылы тыйым салынған жезөкшелік, зинақорлық қылмыстары Қылмыстық кодексте қылмыс ретінде тыйым салынбағанмен, олармен байланысты қылмыстар адамгершілікке қарсы немесе кәмелетке толмағандар мен жанұяға қарсы қылмыс ретінде көрініс тапқан. Мысалы: ҚРҚК 270-бабы. Жезөкшелікпен айналысуға тарту, ҚРҚК 271-бабы. Жезөкшелікпен айналысуға арналған притондар ұйымдастыру немесе ұстау және жеңгетайлық, ҚР ҚК 131-бабы. Кәмелетке толмаған адамды қоғамға қарсы іс-әрекеттер жасауға тарту. Шариғатта дінге қатысты деп есептелетін қылмыстар болып мүрдені қорлау, ашып тастау, мола қабірін бұзу саналады. Бұл әрекеттердің барлығы ҚР ҚК 275-бабында (Өлгендердің мәйіттерін және олар жерленген жерлерді қорлау) толықтай көрініс тапқан. Бұл жерде шариғат заңы мен ҚР қылмыстық заңы толықтай үндесіп жатыр. Айтып өтетін жәйт, шариғатта дінге қарсы қылмыстар туралы толық және ашық түрде айтылмаған. Намаз ережелерін бұзу, спирттік ішімдіктерге, құмар ойындарына салыну ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.