Delphi бағдарламасында құрастырылған интерфейс

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды Мемлекеттік Университеті

Математика және ақпараттық технологиялар факультеті
Қолданбалы математика және информатика кафедрасы

Ақпараттық жүйелердің интерфейсі пәні бойынша

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: DELPHI программалау ортасында ақпараттық жүйелер саласы бойынша мәліметтер қорына арналған интерфейс

Орындаған:
баға күні УИС-211 тобының студенті
Мейрманов А.Б.

Комиссия мүшелері: Жетекшісі:
1 ҚМ же И кафедрасының
2 аға оқытушысы
3 Жумагулова С.К.
______________

Қарағанды 2019
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3
1. Delphi ортасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
5
1.1. Delphi интерфейсі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.2. Delphi ортасының меню жолы және компоненттер тақтасы...
6
1.3. Delphi бағдарламасының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ...
12
2. C# программалау ортасы туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ...
17
2.1. Microsoft Visual C# -те бағдарламалаудың негіздері ... ... ...
18
2.2. Microsoft Visual C# әзірлеу ортасы ... ... ... ... ... ... ... . ... .
18
3. Құрастырылған бағдарламаның сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ..
3.1. Мәліметтер қорының негізгі түсініктері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2. Интерфейс туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3. Delphi бағдарламасында құрастырылған интерфейс ... ... ... ...
3.4. Microsoft Visual C# программалау тіліндегі интерфейс ... ... ..
23
23
26
27
31
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
37
Қосымша

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде дербес компьютерлерді пайдаланушылар арасында Windows операциялық жүйелері жанұясы танымал және бағдарлама жасауға қызыққандар, осы жүйеде жұмыс жасайтын бағдарламалар жазуға ынталанады. Есептеуіш техниканың дамуы, бағдарламаны қамтамасыз жасау құралдарына деген эффективті қажеттілік, бағдарламалау тілдерінің пайда болуына әкелді, олардың ішінде келесілерді Borland Delphi және Microsoft Visual Basic көрсетуге болады. Тез жасау жүйесінің негізіне көрнекі жобалау технологиясы және оқиғалы бағдарламалау жатады. Оның мәні жасау ортасы бағдарламаның генерация кодының үлкен бөлігін алады және бағдарламалаушыға диалогтық терезелермен және жағдайларды өңдеу функциясын құрастыру жұмыстарын қалдырады.
Borland Delphi қазіргі уақытта бағдарламаудың ең танымал тілдерінің бірі болып саналады. Borland Delphi Windows - қа кәсіби деңгейлі интерфейсі бар қолданбалы бағдарлама жасауға мүмкіндік береді. Әлемдегі миллиондаған программистер Delphi-де жұмыс жасайды және олардың көбісі Delphi-де мәліметтерді өңдеуге және сақтауға арналған программалар құрады. Күнбе-күн коммерциялық және жеке мәліметтерді санамағанда (адам аттары, мекен-жайлар, есепшоттар) визуальды интерфейс көмегімен жұмыс істеу керек болатын көптеген ақпараттар бар: дыбыс файлдары, видео көріністер, WEB - парақшалары және т.б. Осындай көп ақпарат арасында өзімізге керекті мәліметтерді алу үшін, оларды өңдейтін программалар қажет. Оны оқып үйрену, түсіну және логикалыңқ ойлауға өте қарапайым, әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның қызықты рекурсивті мүмкіндіктері, сонымен қатар қызықты есептер шығару мүмкіндіктері бар. Бұл курстық жұмыста қолданушының қосымша модульдік жобасын шешуде Windows ортасының мүмкіндіктері қарастырылған.
Delphi - TurboPascal тілінің дамуы нәтижесінде пайда болған бағдарламалау ортасы, ал Turbo Pascal, өз кезегінде Pascal тілінен дамытылған. Паскаль толықтай процедуралық тіл болып табылған. Turbo Pascal-дың 5.5 нұсқасынан бастап объектілі бағытталған қасиеттер пайда болды. Осы кезден бастап Object Pascal тіліне мәліметтер типтерінің динамикалық идентификациясы қосылды. Бұл қасиет компиляцияланатын кодта кластар мета мәліметтеріне рұқсат ету мүмкіндігін қосты. Бұл технология RTTI (Runtime Type Information) атауын алды.
Object Pascal тілінің С++ тілінен айырмашылығы - мұндағы үнсіз келісім бойынша объектілер динамикалық жадыда орналасады. Бірақ TObject класының NewInstance және FreeInstance виртуальды тәсілдерін анықтауға болады.
Delphi бағдарламалау ортасы .NET платформасына арналған C# тілінің концепциясын құруға орасан зор әсерін тигізді. Оның көптеген элементтері мен концептуалды шешімдері C# тілінің құрамына енді. Бұның басты себептерінің бірі - Delphi-дыбасты құрастырушыларының бірі Андерс Хейлсбергтың Borland Limited компаниясынан Microsoft корпорациясына көшуі.
Delphi 7 Windows 95, Windows 98 немесе Windows NT, Windows 7 операциялық жүйесінің басқаруымен жұмыс істейді. Delphi 7 ерекшелігі: көптеген Delphi 7-де құрылған программалар негізінен өндіріс және бизнес есептерін шешуге бағытталған. Бұл мәлімметтер қорымен және есеп беру жұмыстары басты шешілу керек есептер болып табылады. Программалардың сәйкестендірілуі үлкен роль атқарылады. Бұл аппаратпен қамтамасыздандырумен байланысты (HardWare) жекелеген жағдайда мобильді компьютерлерді тарату кең ауқым алуымен байланысты.Дыбыс, сурет, тексттік және цифрлық типтермен берілген ақпараттарды беру және оқыту, алу үшін арналған техникалық жабдықтардың әрі қарай дамуы. Жоғарыда айтылғандай бизнеспен және өндіріспен тығыз байланысты болғандықтан қолданушылар Delphi 7-ден өздерінің есептерін шешу үшін идеал көмекші құрал тапты. Delphi 7-нің Visual Basic және C++ сияқты қолданушы интерфейсі бар.
Қазіргі кезде көптеген фирмалар өз программа интерфейсінің стандарты ретінде қабылдады. Қолданушы интерфейсі визуалды құрылатын болғандықтан Delphi ортасында программалауды тез программа құру ортасы делінеді. Құрудың графикалық ортасынан басқа аспектісі ол- көмекші жүйесінінің күштілігі. Delphi 7-де басқа да қазіргі программалау ортасы сияқты, объектілі бағытталған программаларға негізделген. Программа құру барысында дайын компоненттерді, олардың қасиетін, әдістерін және алдын-ала анықталған оқиғаларды пайдалану арқылы аз ғана программа кодымен айналып өтуге болады. Программа құрушыға бұл өзінің программасының қолданушы интерфейсін құру барысында көп уақыт үнемдеуді білдіреді. Delphi 7 қолданушыға өте ыңғайлы, тез программа құруға мүмкіндік береді. Бұл ортаның құрал-саймандары өте көп және керек кезінде актив элемент үшін F1 пернесін басу арқылы көмек алуға болады.
Осы жұмыста программаларды тестілеу және жөңдеу бағдарламасын Borland Delphi бағдарламалау және Microsoft Visual C# орталарының мүмкіндіктері арқылы жүзеге асады.
Жұмыстың мақсаты - Borland Delphi және Microsoft Visual C# визуалды жобалау орталарында ақпараттық жүйелер саласы бойынша мәліметтер қорына арналған интерфейс құру болып табылады. Адамдардың қолдануы үшін оңай әрі түсінікті болуын қамтамасыз ету.
Курстық жүмыс үш - бөлімнен тұрады: Бірінші бөлімде - Delphi ортасымен танысу және Delphi бағдарламасының құрылымына шолу. Екінші бөлімде - Microsoft Visual C# бағдарламасы туралы жалпы түсінік беріліп, ал үшінші бөлімде - Курстық жұмыс бағдарламысы бойынша мәліметтер қорына арналған интерфейске сипаттама беріледі.

1 Delphi ортасымен танысу

1.1. Delphi интерфейсі

Бағдарламалауға деген қызығушылық күн сайын өсуде. Бұл күнделікті өмірге ақпараттық технологиялардың енуімен және дамуымен байланысты. Егер де адам компьютермен жұмыс жасаса, онда ол адамда ерте ме, кеш пе ынта, кейбір кездері бағдарламаларды үйрену қажеттілігі туындайды.
Қазіргі кезде дербес компьютерлерді пайдаланушылар арасында Windows операциялық жүйелері жанұясы танымал, және бағдарлама жасауға қызыққандар, осы жүйеде жұмыс жасайтын бағдарламалар жазуға ынталанады. Есептеуіш техниканың дамуы, бағдарламаны қамтамасыз жасау құралдарына деген эффективті қажеттілік, бағдарламалау жүйесінің пайда болуына әкелді, олардың ішінде келесілерді Borland Delphi және Microsoft Visual Basic көрсетуге болады. Тез жасау жүйесінің негізіне көрнекі жобалау технологиясы және оқиғалы бағдарламалау жатады, оның мәнін жасау ортасы бағдарламаның генерация кодының үлкен бөлігін алады және бағдарламалаушыға диалогтық терезелермен және жағдайларды өңдеу функциясын құрастыру жұмыстарын қалдырады.
Delphi - бұл Windows операция жүйесіндегі жұмыстарға бағытталған бағдарламаларды жасау ортасы. Delphi-де бағдарламалар, қазіргі көрнекі жобалау технологиялары негізінде құрылады, ол өз кезегінде бағдарламалаудың объекті-бағдарлану ойына базаланады. Delphi- де бағдарламалар Object Pascal тілінде жазылады және ол Turbo Pascal тілінің ізбасары және дамытушысы болып табылады. Delphi және Object Pascal ұзақ эволюцияның қорытындысы және қазіргі кезде ол, ең жаңа компьютерлік технологиялары бар өнім болып табылады. Бөліп айтқанда, Delphi көмегімен, консольдық тіркемелерден бастап және мәліметтер қорымен Internet үшін тіркемелерін аяқтайтын, әртүрлі түрдегі бағдарламаларды құруға болады.
DELPHI тіліндегі қолданбалы программалар немесе қосымшалар IDE (Integrated Development Environment) - дамып отыратын құрылымдық ортада орындалады. IDE ортасы көптерезелік жүйе деп саналады және оның жүктелгеннен кейінгі көрінісі төмендегі түрде болуы мүмкін (1.1-сурет).
Интерфейстің құрамына 5 терезе кіреді:
1. Негізгі терезе (Projegt1.dpr);
2. Объектілер бақылаушысының терезесі (Object Inspector);
3. Компоненттердiң сатылы ағаш тәрiздес тiзiмi терезесі (Object Tree View);
4. Форманың құрастырушының терезесі (Form1.dfm);
5. Программа кодының терезесі (Unit1.pas).
DELPHI бірқұжаттық орта, яғни бір мезгілде тек қана бір қолданбалы программамен жұмыс атқаруға болады. Программа жобасының атауы негізгі терезесінің жоғарғы қатарында көрсетіледі.
Форманың терезесінен Unit кодына жөне одан кері өту F12 пернесі арқылы орындалады.

1 сурет. IDE терезесі

1.2. Delphi ортасының меню жолы және компоненттер тақтасы

Менюдің "Файл" (File) пункті командаларын қарастырайық. Бұл пунктте Құру(Создать), Ашу(Открыть), Жобаны ашу(Открыть проекта), Таңдау(Выбрать), Сақтау(Сохранить) және т.б. командалар қарастырылған.

1 кесте. Менюдің "Файл" (File) пункті командалары.

Меню командалары
Сипаттамасы
Создать (New)
Құралатын объекттің типін (қосымша, форма, модуль) таңдауға арналған ішкі меню
Открыть... (Open)
Құрылған проект, форма, модуль, редактордағы тексттік файлды жүктеу үшін ашуға арналған диалогты терезені бейнелейді. Егер модуль форманы сипаттаса, онда бұл форма экранда пайда болады
Открыть проект... (Open Project)
Құрылған проекттi жүктеу үшiн диалогты терезенi көрсетедi (.bpr или .bpk)
Выбрать (Reopen)
Соңғы жабылған проекттер мен модульдердiң тiзiмiнен тұратын iшкi менюдi көрсетедi
Сохранить (Save)
Редактрленген файлды оның ағымды атымен сақтайды
Сохранить как... (Save As)
Проект файлындағы өзгертулердi енгiзiп ағымды файлды жаңа атпен сақтайды
Сохранить проект как... (Save Project As)
Ағымды проекттi жаңа атпен сақтайды

Сохранить все (Save All)
Барлық ашылған файл, проект пен модульдердi сақтау
Закрыть
(Close)
Ағымды проекттi және онымен байланысты модульдер мен формаларды жабады
Закрыть все (Close All)
Барлық ашылған файлдарды жабады
Использовать модуль (Use Unit)
Таңдалған модульдi белсендi модульдiң сипаттамасына қосады
Печать (Print)
Белсендi файлды баспаға бередi
Выход (Exit)
Проекттi жабады және ортадан шығады

Менюдiң басқа пунктерiн қарастырайық. "Правка" (Edit) пунктi "Отменить" (Undo) және "Вернуть" (Redo) командаларынан тұрады, олар редактормен жұмыс iстеу кезiнде жасалған қате әрекеттердiң салдарын жоюға өте пайдалы. Мысалы, егер қажет текст фрагментi кездейсоқ өшiрiлген жағдайда.
"Отменить" (Undo) командасын орнату үшiн редактор менюiндегi Сервис Опции редактора (Options Environment) пунктiн қалай қолдануға болатындығын түсiндiредi. "Отменить" (Undo) командасының мүмкiн санын шектеуге болады. "Вырезать"(Cut), "Копировать"(Copy), "Вставить" (Paste) және "Удалить"(Delete) командаларының қызметi Windows-тың басқа қосымшаларындағы осы командалардың қызметiмен бiрдей, бiрақ Delphi-де оларды тек текстке емес, визуалды компоненттерге де пайдалануға болады.
"Сделать верхним" (Bring To Front), "Сделать нижним" (Send To Back), "Выровнять" (Align) және "Размер" (Size) командалары 1 сабақта талқыланған. Қалған 4 пункт формаладың сыртқы түрiн жылдам "безендiруге" көмектеседi.
"Поиск" менюiнде программаны орындау кезiнде қатенi табуға көмектесетiн "Find Error" (қатенi iздеу) командасы бар. Қате туралы хабарда оның адресi (орны) көрсетiлген жағдайда Сiз менюдiң Search Find Error пунктiн таңдап, сол адрестi енгiзуіңізге болады. Егер мүмкiндiк болса, Delphi ортасы программада қате жiберiлген орынға сiздi апарады.

2 кесте. Менюдiң "Вид" (View) пуктiнiң құрамы
Меню командалары
Сипаттамасы
Проект менеджері (Project Manager)
Проектiлердiң менеджерiн көрсету
Обьектілір инспекторы (Object Inspector)
Объектiлер инспекторын көрсету. Онда өзгертуге болатын белсендi компоненттердiң қасиеттерiн бейнелейдi
Обьектілір ағашы (Object TreeView)
Сiздiң формаңызға, модульге және т.б. орналастырған визуалды не визуалды емес компоненттердiң сатылы ағаш тәрiздес тiзiмiн көрсету
Іс-әрекеттер тізімі (To do List)
Жасалған iс-әрекеттер тiзiмi
Түзеті панелі (Alignment Palette)
Формадағы объектiлердi әртүрлi параметрлер бойынша түзету
Обозреватель (Browser)
Программадағы объектiлер сатысын, бастапқы текстегi идентификаторды iздеу және т.б. көру құралдарын шақыру
Обзор кода (Code Explorer)
Сiздiң модулiңiзде сипатталған барлық типтердi, қасиеттердi, әдiстердi, глобалды айнымалыларды көрсететiн ағаш тәрiздес диаграмманы ұсынады
Компоненттер тізімі (Component List)
Компоненттер палитрасының альтернативасы. Тышқан болмаған жағдайда компоненттер аты бойынша iздеуде пайдаланады
Терезелер тізімі (Window List)
Delphi ортасында ашылған терезелер тiзiмi
ФормаМодуль(Toggle FormUnit)
Формадан оған сәйкес модульге өту, тiзiмнен модульдi немесе форманы таңдау
Модульдер тізімі (Units)
Проектiдегi модульдер тiзiмi
Список форм(Forms)
Проектiдегi формалар тiзiмi

Менюдiң "Project" (Проект) пунктiнде проектiні компиляциялауға (compile) немесе құруға (build) болады. Егер Compile немесе Run таңдаса, онда Delphi соңғы компиляциядан кейiн тек өзгертiлген модульге ғана қайта компиляция жасайды. Бiр жағынан Build all бастапқы текстке қол жету мүмкiндiгi бар модульдердiң барлығын қайта компиляциялайды. Проверить синтаксис (Syntax Check) командасы DCU файлын жаңартпай, тек программа кодының дұрыстығын тексередi.
Ең төмендегi Информация (Information) пунктi программа туралы мына ақпаратты бередi: берiлгендер, ағын және код сегменттерiнiң өлшемi, локальды динамикалық жадының өлшемi және компиляцияланған жолдардың саны.
"Выполнить" (Run) пунктiн программаны компиляциялауға және жүктеуге және де командалық жолдың параметрлерiн программаға беру үшiн қолданады.
Компоненттер тақтасы - Delphi ортасының ең басты байлығы болып табылады. Ол негізгі терезенің сол жақ бөлігінде орналасқан және онда қажетті компонентті жылдам іздеуді қамтамасыз етеді. Олардың ашылатын беттері бар. Компонент деп белгілі бір қасиеті бар программист формалар терезесіне орналастыра алатын қандай да бір басқару элементін түсінеміз. Компоненттердің көмегімен программаның сүлбесі (каркасы) жасалады. Жалпы жағдайда экранда көрінетін терезелер, батырмалар, таңдаулар тізімі және т.б. арқылы орындалады.
Батырмалар панелі тәрізді компоненттер палитрасы түзетіледі. Ол үшін арнайы редактор пайдаланылады, редактор терезесі компоненттер палитрасындағы кез келген пиктограммаға курсорды келтіріп, тышқанның оң жақ батырмасын басқанда және Properties опциясын таңдағанда пайда болады. Компоненттер тақтасы қосымшаға қатысатын компоненттерді таңдау мүмкіндіктерін береді. Компоненттер - бұл Delphi - қосымшаны жинауға қажетті құрылыс блоктары. Компоненттер пиктограмма түрінде тақтада орналасқан. Delphi-ді іске қосқанда Standart беті белсенді болып тұрады. Беттердің орналасу тәртібін өзгерту, атын өзгерту, жою, пиктограмма қосу немесе кейбір пиктораммаларды басқа бетке жылжыту үшін Palette Properties диалогтік терезесі қолданылады. Осы диалогтік терезені ашу үшін ComponentConfigure Palette командасын немесе компоненттер палитрасының кез-келген жерінде тышқанның оң жағындағы контекстік менюдің Properties(қасиет) командасы арқылы жүзеге асады. Component palette-(компоненттер палитрасы)-бұл Delphi-де көп қолданылатын құралдардың бірі. Ол көптеген сандар бетінен тұрады және олар компоненттер үлесінде болады. Жұмыс барысында пайдаланушы жаңа беттерді құруға және барын кетіруге, кез-келген беттердегіні кетіруге, қосуға және олардың тәртіптерін өзгерте алады.

2 сурет. Компоненттер палитрасы

oo Standard - Delphi-гі басқарудың стандарттық компоненттері, олар алдыңғы Массивтықтық мүмкіндіктерін кеңейтеді;
oo Additional - Delphi-гі басқарудың қосымша компоненттері, олар алдыңғы жиынтық мүмкіндіктерін кеңейтеді;
oo Win32 - өзінде windows-тың (9xNT) 32 дәрежелі Массивтығы бар компоненті;
oo System - Delphi-дің спецификалық жүйелі көрнекі емес компоненті;
oo Data Access - мәліметтер қорына шығу үшін;
oo Data Controls - мәліметтер қорындағы ақпараттарды көрсету үшін компоненттер;
oo ADO - ActiveX Data Objects (ADO) қолдану арқылы мәліметтер қорына қосылуға мүмкіндігі бар компоненттер;
oo InterBase - Borland Database Engine (BDE) немесе ActiveX Date Objects (ADO) қолданбаусыз, InterBase мәліметтер қорына қосыла алатын компоненттер;
oo MIDAS - мәліметтер қорының көп буынды технологиялары үшін компоненттер;
oo InternetExpress - Web Server application (Internet - тіркемелер), жұмыс істей алатын тіркемелерді және де multi - tiered database (көп буынды тіркемелер) жұмыс істейтін тіркемені құра алатын компоненттер;
oo Internet - Internet-пен жұмыс істей алатын компоненттер;
oo FastNet components - оның көмегімен тіркемелер әртүрлі Internet - протоколдары қолдана алатын компоненттер;
oo Decision Cube - мәліметтер қорындағы көп өлшемді ақтараттар анализі компоненті (тек Delphi ClientServer);
oo QReport - жазбаша есептерді көрнекі жобалау компоненті;
oo Dialogs - өзіне Windows-тың стандарттық диалогтық терезелерін кіргізетін компоненттер;
oo Win 3.1 - Windows 3.1 басқару компоненттері (тіркемелердің кері сиымдылығы үшін);
oo Samples - құжаттамаларда үлгі ретінде қолданылатын компоненттер ( олардың мәндері DELPHISOURCESAMPLES папкасында орналасқан);
oo ActiveX - басқа да фирмалармен дайындалған ActiveX, компоненттері;
oo Servers page components - танымал COM- серверлер үшін VCL белгісін көрсететін компоненттер.
Компоненттер палитрасы Delphi құралдар панелінде көрінуі де мүмкін
немесе көрінбеуі мүмкін. Осы опцияны басқару View = Component Palette мәзірі бөлімінің көмегімен жүзеге асырылады.
Терезенің негізгі өрісінен сіз терезенің сол жағынан объектілер инспекторын (Object Inspector) көре аласыз, оның көмегімен сіз компоненттерге қасиет бере аласыз және жағдайларды жөндейді. Бұл бетті 2 бағаннан тұрады: сол бағанда қасиеттер аты бар, ал оң жағында қасиеттердің нақты мәні бар.
Delphi ортасының құрамына көптеген компоненттер кіреді. Солардың кейбірін, анығырақ айтқанда төмендегі бағдарламада қолданылатын негізгі компоненттерді қарастырайық (3 Кесте).

3 кесте. Бағдарламада қолданылған негізгі компоненттер

Бетпарақ
Белгі
Аты
Атқаратын жұмысы
Additional

BitBtn
Бетінде суреті және жазуы бар нұсқаулық батырма
Additional

Image
Сурет. Осы компоненттің көмегімен суреттерді, пиктограммалар мен метофайлдарды шығаруға болады.
Standard

Label
Белгі. Компонентке шағын жазу орналастыру мақсатында қолданылады.
Standard

Edit
Енгізу қатары. Бір мәтіндік жолды енгізу, көрсету және түзету амалдарын орындауға қолданылады.

Standard

Memo
Көпжолдық мәтін редакторы. Енгізу және шығару амалдарын орындауға қолданылады.
Standard

Button
Нұсқаулық батырма. OnClick оқиғасын өңдеуші үзінді кейбір нұсқауларды орындайды.
Standard

Check Box
Тәуелсіз ауыстырғыш. Бағдарламаны орындалу барысында тышқанды басқанда енгізілетін ауыстырғыштың Checked мәні өзгертіледі.
Standard

Radio Button
Тәуелді ауыстырғыш. Әдетте ол осындай тағы да бір компонентпен бір топқа біріктіріледі. Тышқанмен сырт еткізгенде алдыңғы таңдалған компоненттің босатылуына себеп болады.
System

Timer
Таймер, OnTimer оқиғасы Interval (аралығы) қасиетінде анықталған уақыт аралығы бойынша шақырылады. Уақыт аралығы 1...65535 мс.
Standard

Combo Box
Қиыстырылған таңдау тізімі. Таңдау тізімінен және мәтін редакторынан тұрады.
Standard

RadioGroup
Тәуелді ауыстырғыштар тобы. Бір-бірімен байланысқан бірнеше ауыстырғыштармен жұмыс атқаруға мүмкіндік туғызады.

1.3. Delphi бағдарламасының құрылымы

Delphi ортасы - программист жұмысының өте жоғары тиімділігін қамтамасыз ететін орта.
Delphi - ді шақырғаннан кейін Delphi терезесі барлық терезенің үстіне шығады. Осы терезенің көмегімен Inprise коорпороциясының WEB - беттеріне кіругемүмкіндік туады.
Негізгі терезе. Негізгі терезе құрылатын программаның жобаларын басқаратын негізгі қызметті атқарады. Бұл терезе экранда барлық уақытта болады және ең жоғарғы бөлігінде орналасады. Негізгі терезеде Delphi ортасының бас менюі, пиктографиялық командалық батырмалар жиынтығы, компоненттер палитрасы орналасқан.
Бас меню жобаны басқаруға арналған барлық қажетті командалардан тұрады. Бас менюдің барлық опциялары екінші деңгейде ашылатын опциялар тақырыбын қамтиды.
Бас терезенің барлық элементтері арнайы панельдерде орналасқан, оның сол жақ бөлігінде басқару батырмалары бар. Бас менюден басқа кез келген панельді терезеден алып тастауға болады.
Панельде көрінетін батырмалардың құрамын өзгерту үшін оған курсорды келтіріп, тышқанның сол жақ батырмасын басу жеткілікті. Бұдан кейін ашылған көмекші меню терезесінде барлық панельдердің аттары келтірілген және олардың статусы көрсетілген (жалаушалар). Олардың ішінен Customize - ды (настройка, баптау) таңдағаннан кейін баптау терезесі пайда болады.. енді қажет емес батырмаларды алып тастауға да болады, Commands терезесіндегі тізімнен қажетті батырмаларды таңдап, оны экранға тасып апаруға болады.
Негізгі терезеге жиі пайдаланылатын пиктограммаларды орналасырған ыңғайлы: Project\Syntax Chek - программа командаларының синтаксисін тексеру; ViewDebug WindowsWatches - отклаткалық режимді бақылау терезесіне кіру жжәне т.б.;
Delphi - дегі кез келген программа жоба файлынан (файлдың заты .dpr) және бір немесе бірнеше модульдерден (заты .pas) тұрады. Әрбір осындай файлдар Object Pascal - дың программалық бірлігін сипаттайды.
Бағдарламаны құру үшін қолданылған компоненттер: Delphi ортасының компоненттері бағдарлама орындалғандағы көріністің пішімін анықтайтын бөлек элементтері ретінде қолданылады. Сонымен қатар, Delphi ортасының көрініспен жұмыс атқармайтын, яғни визуалды емес көптеген маңызды компоненттері бар. Дәлірек айтсақ, компонент алдын-ала даярланған бағдарламаның үзіндісі, оны қажет болғанда құрылып жатқан бағдарламаға ендіруге болады деп түсіну керек.
Пішін терезесі Windows жобасы - болашакта программа жазатын терезе болып табылады. Басында бұл терезе бос болады. Дәлірек айтсақ, ол Windows - дің интерфейстік элементтері үшін стандартты жүйелік менюді шақыру батырмаларынан, терезені үлкейту, кішірейту, жабу батырмаларынан және тақырып жолынан тұрады. Әдетте, терезенің жұмыс алаңы нүктелік координаталық тормен толтырылған, ол формадағы компоненттердің орналасуын реттеу қызметін атқарады (бұл нүктелерді алып тастау үшін ToolEnvironment Options меню командаларының көмегімен, Preference қойымтасындағы Display Grid ауыстырып қосқышындағы жалаушаны алып тастау қажет). Форма құрастырушысының немесе форманың терезесі - болашақ программаның Windows ортасындағы жобасы.

3 сурет. Пішін терезесі

Алдымен бұл терезе бос болады, дәл айтсақ Windows стандартты интерфейстік элементтерінен, яғни жүйелік менюді шақыру, терезені үлкейтукішірейту, жабу батырмаларынан, тақырып қатарынан және қоршалған шегінен тұрады. Бұл терезенің жұмыс аумағы координаттар торының нүктелерімен реттеліп тұрады.
Программалау Lego конструкторының бөлшектерімен атқарылатын жұмыс сияқты компоненттер жинағынан қажетті компонентті таңдап, форманың терезесіне орналастырудан басталады. Сөйтіп, форма терезесінде қажетті компонеттер бірінен соң бірі орналасады.
Бұл ерекшелік - визуалды (көзбен шолу) программалаудың негізі болып табылады. Программалаушы әр мезгілде құрылатын программаның терезесін бақылап отырып, қажетті өзгерістерді кез келген мезетте енгізу мүмкіндігіне ие болады.
Жоғарыда айтылғандарды басшылыққа ала отырып, оқу программасына арналған форма құруға болады. Бұл процесті жеңілдету үшін әрбір компоненттің қасиеттерін келтірейік. Компоненттердің орналасу ретіне қарай келтірейік, яғни алдымен форма дайындалады, одан кейін формаға панель орналасады, оған батырмалар мен енгізу жолы орналасады, ал белгі мен көп жолдық редактор панельдің үстіне форманың бос жеріне орналасады.
Компоненттердің өлшемі 1366х768 экран мүмкіндігін ескере отырып, тағайындалған.
Форманың өлшемі Height (биіктік) және Width (ені) ескертусіз алынған өлшеммен сәйкес келеді. Position қасиеті экранның жиектеріне қатысты форманың орналасуын басқарады. poDesigned і форманы Poscreen Center экранның центрі бойынша симметриялы етіп орналастыруды талап етеді.
Align қасиеті ол өзі орналасатын контейнерге салыстырмалы орналасатын компонентті туралау тәсілін көрсетеді. Контейнер - оған басқа компоненттерді орналастыруға болатын орын болып табылады. Осындай контейнердің бірі - Image компоненті. Біз формаға сурет орналастырдық, оның қасиеті Align, мәні - alCustom тағайындадық. Осы мәндерді тағайындағаннан кейін компонент өзіміз еңгізген ұзындығымен орналасады.
Caption (тақырып) қасиеті барлық көрінетін элементке қатысты. Форма үшін оның басында орналасатын мәтінді анықтайды.
Left (солға), Top(жоғарғы жағынан) және Width (ені) қасиеттері форманың сол жақ жоғарғы бұрышының орнын анықтайды.
Name (аты) қасиеті программадағы форманың атын анықтайды.
BorderStyle (жиек мәнері) қасиеті форманың жиек мәнерін анықтайды. BorderStile мәнін - bsNone тағайындадық. bsNone - бізде форманын жиегін мүлдем алыптастайды.
BorderIcons (жиек иконкасы) қасиеті бізде форманын үтінгі оң жақта орналасқан уш батырманы (бүктеу, үлкейту, жабу) анықтайды. BorderStile қасиетін bsNone қойғандығтан, бізде бул батырмалар көрсетілмейді.
Color (түсі) қасиеті форманын, компоненттің түсін анықтайды. Бұл жерде Color мәнін - clWhite қойып форманын түсін ақ орнаттық.
Cursor (жүгіргі) қасиеті формада, компонентте жүгіргінің мәнерін анықтайды. Form1-дің Cursor мәнін - crHourGlass (кұмды сағат немесе жүктелу) қойдық.
Form1-дегі Image компонентінің Picture (сурет) қасиетіне керекті суретті орнаттық. Picturе: (TIcon)Load...(сурет орналасқан қалтаны ашып, суретті тандаймыз) арқылы біз Image компонентіне сурет орналастырамыз.
Объектілер тармағының терезесі. Бұл терезе екпінді формада немесе мәліметтердің екпінді модулінде орналасқан жеке компоненттер арасындағы байланысты көрнекі бейнелеуге арналған. Терезедегі кез келген компонентті белгілеу формалар терезесіндегі сәйкес компонентті екпінді жасайды және объектілер инспекторы терезесінде осы компоненттің қасиеті бейнеленеді. Екі рет тышқанмен белгілеу Code Insight механизмінің жұмыс істеуіне әкеледі, ол OnClick оқиғасын өңдеу үшін дайындалған код терезесіне орналастырады.
Формаға орналасатын кез келген компонент бірқатар параметрлер жиынымен сипатталады: орналасуы, өлшемі, түсі және т.б. Мысалы, компоненттің орналасуы мен өлшемін программист формалар терезесінде компонентті басқара отырып, өзгерте алады. Ал, объектілер инспекторы терезесі қалған өзгертулерді орындауға арналған. Бұл терезеде екі бет бар: Properties (Қасиет) және Events (Оқиға). Properties беті - компоненттің керекті қасиеттерін тағайындау қызметін атқарады, Events беті - қандай да бір оқиғаға компоненттің жауабын анықтайды.

4 сурет. Объектілер инспекторының терезесі

Объектілер инспекторы терезесінің кез келген беті екі бағанды кесте түрінде беріледі, сол бағанда қасиеттің немесе оқиғаның аты, ал оң жақта - қасиеттің нақты мәні немесе сәйкес оқиға өңдейтін қосалқы программаның аты болады.
Кесте жолының оң жақ бағанын тышқанмен белгілеу ондағы көрсетілген қасиеттің мәнін екпінді жасайды, бұдан жолдың оң жақ шетінде үш нүкте (...) немесе ↓ батырмаларының бірі пайда болады. Үш нүкте (...) батырмасын белгілеу күрделі қасиеттің мәнін тағайындайтын сұхбат терезесін экранға шығарады, ↓ батырмасын белгілеу қарапайым қаиеттің мүмкін болатын мәндерінің тізімін шығарады. Объектілер инспекторы терезесінің жоғарғы бөлігінде формада орналасқан барлық компоненттердің ашылатын тізімі орналасады. Форманың өзі де компонент болғандықтан, оның аты да осы тізімде болады.
Тышқанның сол жақ батырмасын басқанда ашылатын терезенің контекстік менюінде терезені түзетуге мүмкіндік беретін опциялар бар. Мысалы, Stay On Top командасын таңдағаннан кейін, Объектілер Инспекторы терезесі оның екпінділігіне тәуелсіз басқа терезелердің үстінде қалықтап жүреді.
Кестенің кез келген жолын тышқанды шерту арқылы таңдауға болады. Бұл жолдағы парамеир қарапайым немесе күрделі болуы мүмкін. Қарапайымдарға бір мәнімен анықталатын - сан, символдар жолы, True немесе False мәндерін қабылдай алатын және т.с.с. компоненттің қасиеттері жатады. Мысалы, Caption (тақырыбы) қасиеті бір символдар жолымен, Enabled (қол жетерлік) - True немесе False мәндерімен, ал Heigh (биіктігі) және Width (ені) нақты бір сандық шамалармен анықталады.
Объектілер бақылаушы терезенің жоғары жағында форманың атауы және формадағы орналасқан барлық компоненттержәне оларға қолданылған оқиғалар тізімі орналасып тұрады.
Программалар коды терезесі. Код терезесі - программа мәтінін құрып, жөндеуге арналған. Бұл мәтін арнайы ереже бойынша құрылады және программаның жұмыс алгоритмін сипаттайды. Мәтінді жазу ережелерінің жиынтығы порограммалау тілі деп аталады. Delphi жүйесінде Объект Pascal программалау тілі тағайындалады. Ол кеңінен таралған Pascal тілінің кеңейтілген, жетілдірілген нұсқасы, оны алғаш рет швейцариялық ғалым Н.Вирт 1970 жылы ұсынған және оны Borland коорпорациясының қызметкерлері жетілдірді (олардың құрған тілдері Turbo Pascal, Borland Pascal және Object Pascal деп аталады).
Ең алғашқы Код терезесінде толыққанды Windows терезесі ретінде бос форманы басқаруды қамтамасыз ететін алғашқы шағын мәтін шығады. Жобамен жұмыс барысында программист оған программаны басқаруды жүзеге асыратын алғашқы толықтырулар жасайды.

2. C# программалау ортасы туралы жалпы мәліметтер

С# тілін (Си-шарп деп айтылады, мұнда Бетховеннің Ай сонатасындағы музыкалық нотация -- до-диез таңбасы (#) пайдаланылған; ағылшындар оны си-шарп деп оқиды) Microsoft компаниясының маманы Андерс Хейлзберг (Anders Hejlsberg) жаңа объектіге бағытталға программалау тілі ретінде С, C++, Java және BASIC тілдерінің негізінде жасап шығарған. Бұл пәнде осы тілдің негізгі элемент-тері қарастырылады.
С # тілі Microsoft фирмасының .NET (дот-нет) архитектурасы үшін программалар жазуға арналған тілі. .NET - программалау технологиясындағы жаңа платформа, ол желіге қосыл-ған компьютерлерге арналып жасалған.
.NET көмегімен шағын мобильді компьютер-лерде орындалатын программалар жазу ыңғай-лы деп есептеледі. Бұл технология Visual Studio.NET деп аталады да, бұл ортада Visual Basic, басқарылатын С++ және С # тілдерінде программалар жасау қарастырылған, бірақ ол осылармен ғана шектеліп қалмайды.
С # тілінің мүмкіндігі Java тілімен қатарлас, осы екі тіл қазіргі алдыңғы қатарлы технологияларға жатады. С# тілін сүйемелдейтін .NET платформасының программа жасау ортасы бастапқы программаны бірден машиналық кодқа емес, MicroSoft Intermediate Language (MSIL не IL) атты аралық тілге аударады. Ол ОЖ-дан, ком-пьютер типінен тәуелсіз командалардан тұра-ды да, бірден орындалмай, тілдің жалпы орындалу ортасы Common Language Runtime - CLR деп аталатын жүйе арқылы атқары-лады. CLR ортасы кез келген ОЖ-да орында-ла береді. Программаны орындау кезінде, CLR JIT-компиляторын (just in time - дер кезінде) шақырады. Компилятор программаны бөліктерге бөле отырып, оның тек осы сәтте керек бөлігін ғана орындайды.
Компилятор жұмысы нәтижесінде құрас-тыру (сборка) деп аталатын ехе немесе dll типті файл жасалады, онда IL тіліндегі код пен метамәліметтер болады.
Метамәліметтер программада қолда-нылатын объектілер және құрастыру туралы ақпарат сақтайды. Ол тіларалық әрекеттесу, қауіпсіздік, сенімділік сияқты мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді.
.NET платформасында көлемді кластар кітапханасы бар, оны осы ортадағы кез келген тілде пайдалана беруге болады.

2.1. Microsoft Visual C# -те бағдарламалаудың негіздері

90-шы жылдарда Visual Basic бағдарламалау жүйесінің пайда болуы дүрліктіретін оқиға болды. Стив Гибсон (Steve Gibson) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.