Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау. Ұзақ мерзімді міндеттемелер

Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ
Жұмыс тәжірибесі оқу процесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Оқу барысында практикалық жағдайларды зерделеу негізінде оқу үрдісінде алынған білімді және кәсіби дағдыларды тереңдеттім. Өндірістік практиканың негізі ретінде мен Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі Turkuaz Machinery- ден өтуді жөн көрдім. Кәсіптік тәжірибеден өту барысында ең бірінші алға қойған мақсатымның бірі тәжірибеден өтетін мекемемнің құрылысымен, ол мекеменің бөлімдерімен, атқаратын қызметтерімен, қауіпсіздік ережелерімен, жұмысқа қатысты заңдармен, ақпараттық жүйелерімен танысу болды. Сонымен қатар, қазіргі таңдағы технологиялармен және есептермен танысу және солармен жұмыс жасап көру болды. Әрбір кәсіптік тәжірбиеден өтіп жатқан студент еңбек заңдарын міндетті түрде орындау керек және де жетекшінің тапсырмаларын орындау керек.
Тәжірибе кезінде теориялық алған білімдерімді тәжірибе жүзінде шыңдап, қосымша материалдар жинау және жаңа технологияларды игеріп қана қоймай, олармен жұмыс барысында қолдану. Барлығын қорытындылай келгенде, тәжірбиеден өткен уақытта барыңды салып, барынша беріліп, айтқандарды бұлжытпай орындаса кез - келген адам өзінің мамандығы бойынша үлкен шыңдарды бағындырады деп ойлаймын. Және де мен өзімнің кәсіптік тәжірбиемде осылай барлық айтқан жұмыстарды қызығып орындадым, осыдан да кейін алдағы уақытты тағы кәсіптік тәжірбиеден өтіп, алға қойған мақсатыма жетемін деген ойдамын. Тәжірибеден өту мақсаты тағайындалған мамандыққа бағдарланған ұмтылысты қалыптастыру, мамандық бойынша тәуелсіз іс-тәжірибенің практикалық дағдыларын дамытуды қамтамасыз етеді:
а) бухгалтердің, экономисттің ұстанымдарының қайталануы;
б) нақты тапсырмаларды орындау: ұйымның құжаттамасымен оның тарихына, мәртебесіне, құрылтай құжаттарына, қызметкерлер құрамына және жұмысын ұйымдастыруға қатысты құжаттамамен танысу;
- базалық бизнес, экономика, қаржы жағдайы және нарықтық қызметтің нормативтік базасы сипаты мен көлемімен танысу;
- кәсіпорынның басқару құрылымын талдау, жұмысты жоспарлау және есепке алуды ұйымдастыру, қызметкерлерді басқару, кәсіпорынды басқару және маркетингтің тиімділігін бағалау;
- жұмыстың экономикалық көрсеткіштерін талдау, әсіресе бухгалтерлік есеп бойынша жұмысты ұйымдастыру;
- кәсіпорынның ақпараттық қолдау жүйесі, қолданылатын бағдарламалық өнімдер, корпоративтік желідегі ақпаратты қорғау шаралары;
- кәсіпорын құжаттарының, өтінімдердің, бұйрықтардың, жоспарлардың, прайс-парақтардың қолданыстағы үлгілерін әзірлеуге қатысу;
- жұмыс процесін ұйымдастыру, оны жіктеу және тіркеу, бақылау және сақтау;
в) жеке бастаманың көрінісі.
Turkuaz Machinery ЖШС Алматы қаласының және көптеген сатып алушыларының арасында, сондай-ақ оның жеткізушілерінің арасында әрдайым тауарларды үнемі төлейтін маңызды және жауапты компания екендігін дәлелдейді. Ол тұтынушыларды көптеген ауыр көліктермен және оның бөлшектерімен қамтамасыз етеді. Turkuaz Machinery ЖШС-нде бухгалтерлік есептің негізгі объектісі - ауыр көліктер. Сондықтан есепке алу аппараты қызметкерлерінің назарын олардың есепке алудың дұрыс ұйымдастырылуы болуы тиіс. Көтерме сауда кәсіпорындарында тауарлар мен еңбек ресурстарымен бірлесе отырып, сауда-технологиялық процесс қамтамасыз етеді. Экономикалық субъектінің қызметінің қаржылық нәтижесі тауарларға баға белгілеудің оңтайлы түрде шешілуіне байланысты. Сондықтан кез-келген ұйым үшін тауарлардың құрамы, саны, құны, қозғалысы туралы ақпарат қажет. Бұл активтердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, тауар массасының қозғалысын бақылау және басқару шешімдерін уақтылы орындау үшін маңызды. Қазіргі жағдайда тауарларды тиімді басқару нарықтағы сату үлесін ұлғайтуға, өндірілген өндірістік әлеуеттің тиімділігін арттыруға, бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге, кірістілікті арттыруға және кәсіпорынның қаржылық жағдайын нығайтуға ықпал етеді. Өз кезегінде, оларды тиімді пайдалану тауар операцияларын есепке алудың айқын және ұтымды ұйымдастырылуына байланысты. Ұйымының басшылығы жеке құрылымдық бөлімшелердің жұмысының тиімділігіне және өз міндеттерін атқаратын қызметкерлердің адал қызметіне бақылау жасауға мүдделі. Бұл инвентаризация қауіпсіздігіне және оларды ұтымды пайдалануға ықпал етеді.
Осы есепті дайындау кезінде тауарларды есепке алу үшін бастапқы және шоғырландырылған есепке алу құжаттары, 2007-2009 жылдарға арналған баланс (1.2-қосымша) және пайдалар мен шығындар туралы есептер (3, 4, 5-қосымша) пайдаланылған.

1 Жалпы бөлім

1.1. Ұйымның жалпы сипаттамасы

Әлемдік атақты өндірушілер екінші онжылдықта өз өнімдерін Қазақстан мен Орталық Азияда тарату үшін Turkuaz Machinery компаниясына сенім артады. 2003 жылдан бері біздің табысқа жету тарихы құрылыс техникасы мен ауылшаруашылық техникасы, өндірістік құрал-жабдықтар, энергетикалық жабдықтар, майлаушылар, аэродром жабдықтары, тіркемелер, ауа компрессорлары, жарықтандыру жүйелері, генераторлар және жинақталған самосвалдар. Кәсіпорынның өнімдері Қазақстанның көптеген өнеркәсіптік компанияларында мақтан тұтады, олар барлық серіктестердің өсімін және табысқа жетуіне бағытталған. Кәсіпорынның мақсаты - Серіктестеріміздің тиімділігі мен тиімділігін көтеру, сонымен бірге Turkuaz Machinery портфолиосының барлық бағыттарындағы сенімді және инновациялық өнімдермен бірге біз бүкіл Қазақстан мен Орталық Азиядағы серіктестеріміздің қажеттіліктерін қанағаттандыруды жалғастырамыз. Сапалы жұмыс жылдарында Қазақстан мен ТМД елдеріндегі ең ірі мұнай-газ, тау-кен және құрылыс компанияларымен келісімшарттар жасалды. Компанияның тәжірибелі қызметкерлері жоғары халықаралық стандарттарға сәйкес бөлімшелердің үздіксіз жұмысын қамтамасыз етеді. Кәсіпорынның мамандары тапсырыс берушілердің өтініштері бойынша және қабылдаушы елдің ерекшеліктері бойынша жұмыс істейді, бұл жоғары деңгейде түсінуге мүмкіндік береді. Компания DOOSAN, BOBCAT, NEW HOLLAND, BEDNAR, HAULOTTE, FLEXI COIL, CNL және тағы басқалар сияқты жетекші өндірушілерден арнайы жабдықтарға арналған қосалқы бөлшектердің кең спектрін ұсынады. Қаржылық тұрақтылық, бекітілген іскерлік қатынастар, корпоративтік этикаға сәйкес, Turkuaz Machinery өз клиентіне жоғары деңгейде міндеттеме береді, бұл өз кезегінде өзара әрекеттесудің жоғары деңгейіне әкеледі. Туркуаз компаниялар тобының тарихы Туркуаз компаниясы Орталық Азия елдерінде сауда жасайтын Стамбулда (Түркия) құрылған кезде, 1992 жылдан бері өз есебін жүргізіп келеді. Туркуаз халықаралық сауда компаниясы тікелей Қазақстандағы (Алматы қ.) Топтың алғашқы өкілі болды. Бұл Қазақстанның басқа қалаларында, сондай-ақ Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстандағы Топтың кеңселерінің ашылуына негіз болды. 1998 жылы Топтың штаб-пәтері Стамбұлдан Алматыға көшірілді. Өндірістік - аумақтық принцип басқару органдарын кәсіпорынның өндірістік құрылымына қатысты құруды білдіреді, яғни өндірістік құрылымда қанша болса, сонша басқару сатысы бөлінеді.
Бағынудың сызықтық құрылымы әрбір өндірістік бөлімше (басқарма, цех, қондырғы, учаске) басында осы бөлімшенің барлық жұмысшылары бағынатын басшы тұратынын білдіреді. Әрбір жұмысшы тек бір басшыға бағынады. Басқарудың мұндай құрылымында дара басшылық принципі сақталып, басқарудың екі жақтылығы болмайды.
Басқарудың жекелеген функцияларын орындау үшін әрбір басқару сатысы бірнеше звенолардан құралады. Олардың саны басқару деңгейіне, қандай да бір функцияны орындау бойынша жұмыстар көлемі мен сипатына тәуелді болады. Тәртіп бойынша, кәсіпорында үш звенолы өндірістік құрылым болады, оған сәйкес үш звенолы басқару құрылымы құрылады.

*Turkuaz MachineryЖШС-нің ұйымдаструшылық құрылымы

1.2. Turkuaz Machinery ЖШС-нің қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін ұйымдастыру мен талдаудың бухгалтерлік және аналитикалық қызметтері.
Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдаудың ең соңғы кезеңі. Ол ішкі және сыртқы қаржылық талдау болып бөлінеді. Олар бір-бірінен мақсаты мен мазмұны бойынша ерекшеленеді. Ішкі қаржылық талдау - бұл кәсіпорынның қаржылық жағдайын тұрақтандыру, оның табыстылығын арттыру мақсатымен капиталдың қалыптасу механизмін, орналасуы мен пайдаланылуын талдау, яғни ол басқарушылық талдаудың бір сатысы. Ал сыртқы қаржылық талдау - инвестициялау тәуекелін анықтау мақсатымен субъектінің қаржылық жағдайын инвестордың, серіктестер мен бәсекелестердің талдауы.
"Turkuaz Machinery" ЖШС шаруашылық қызметінің түріне, көлеміне және шаруашылық жүргізудің нақты жағдайына қарай бухгалтерлік есеп жүргізудің негізгі несандарын жүзеге асырды:
oo шаруашылық операцияларын рәсімдеу үшін пайдаланылатын бастапқы құжаттардың нысандарын өкілеті орган бекіткен талаптардың негізінде өз бетінше жасап бекітеді;
oo бухгалтерлік есептің қаржы және басқару бухгалтерияларына функционалдық бөлінуін жүзеге асырады;
oo шаруашылық операцияларына бақылау жасау тәртібін, сонымен бірге бухгалтерлік есепті ұйымдастыру үшін қажетті басқа да шешімдерді қарастырады.
" Turkuaz Machinery " ЖШС бухгалтерлік есепті автоматтандырылған несанда жүргізеді. Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған нысаны- бүгінгі күннің талабына сай, электрондық есептеу машиналарын кеңінен пайдалануға негізделген. Солардың ішінде ерекше орын алатын- "1С: Бухгалтерия". "1С:Бухгалтерия" бағдарламасын пайдалана отырып бухгалтер шот тізбегінде, проводкалар жүйесіне және аналитикалық есеп объектілерінің тізіміне өзі түзету еңгізе алады.
Еңбекті қорғау қызметі жұмысшыларын үйлестіру және тиімді жұмыс жасау мақсатында жыл бойы өткізілетін жұмыстардың, солардың мерзімі мен қаржысын көрсететін тіздемесі белгіленген жалпы жылдық жоспар құрастырылады, яғни кәсіпорын ұжымдық келісіммен немесе шарттармен белгіленген көлемде қажетті құралдарды жыл сайын бөлу қажет. ЕҚ қызметі өзінің мәртебесі боынша негізгі өндірістік қызметтерге теңеледі. Сымдарын қарастырып , күнделікті өмірдегі кезесетін ең керекті баптарғ тоқталсақ:
oo өндірістік обьектілерді еңбек жағдалары бойынша аттестаттау - өндірістік обьектілерді, цехтарды, учаскелерді, жұмыс орындарын оларда орындалатын жұмыстардың қауіпсіздігінің, зияндылығының, ауырлығының жай-күйін, еңбек гигиенасын ақындау және өндірістік орта жағдаларының еңбек жағдайлары нормтивтеріне сәкестігін ақындау мақсатында оларды бағалау жөніндегі қызмет;

Turkuaz Machinery жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштеріне 1 кестеде талдама береміз.
1 кесте - Ұйымның негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері
№
Көрсеткіштер
2017
жыл
2018
жыл
Ауытқулар

Сома
%
1
Сатудан түскен табыс
50 019 933
57 697 768
7 677 835
15
2
Өнімнің өзіндік құны
39 418 936
43 442 063
4 023 127
10
3
Жалпы пайда
10 600 997
14 255 705
3 654 708
34
4
Кезең шығындары
4 078 982
4 358 033
279 051
7
5
Әкімшілік шығындар
3 401 101
3 939 375
538 274
16
6
Басқа да шығыстар
3 762 650
3 993 948
261 298
6
7
Басқа да кірістер
3 506 834
5 753 041
2 246 207
64
8
Жалпы операциялық пайда(зиян)
2 865 098
2 717 390
-147 708
-7
9
Қаржыландыру табысы
75 082
96 306
21 224
28
10
Қаржыландыру шығысы
2 694 194
3 169 554
475 360
18
11
Салық салуға дейінгі пайда(зиян)
245 986
-355 858
-601 844
-44

жалғасы
12
Табыс салығы бойынша шығындар
251 546
316 220
64 674
26
13
Салық салудан кейінгі ағымдағы қызмет бойынша пайда(зиян)
-5 560
-672 078
-666 518

14
Жыл ішіндегі пайда:
-5 560
-672 078
-666 518

15
Бас меншіктің иелері
-64 551
-622 087
-557 536

16
Бақыланбайтын меншіктің иелері
58 991
-49 991
-108 982
17
17
Барлық пайда
-5 790
-32 089
-26 299

18
Басқа да жиынтық табыс компонеттері
-5 790
-32 616
-26 826

19
Жалпы жиынтық табыс
-11 349
-704 167
-692 818

20
Жалпы жиынтық табыс:

21
Меншік иелері
-69 472
-621 423
-551 951

22
Бақыланбайтын меншік иелері
58 122
-82 744
-140 866
42
23
Акциядан пайда:
-69 472
-621 423
-551 951

24
Ағымдағы қызмет
-174
-1 556
-1 382

*Дерек көзі: Turkuaz Machinery ЖШС-нің қаржылық есептеме мәліметтері

Талдау нәтижесінде, қарастырылып отырған Turkuaz Machinery ЖШС-нің сатудан түскен табысы алдыңғы жылмен салыстырғанда 15%-ға өскен. Бұл жағымды фактор, себебі, сатудан түскен табыстың көбеюі кәсіпорынның жемісті жұмыс жасап жатқанын көрсетеді. Өнімнің өзіндік құны 2018 жылы 4 023 127 теңгеге артып, 10%-ға көбейген. Өнімнің көп мөлшерде өндірілуіне байланысты кәсіпорын өнімнің өзіндік құнын өсіреді. Жалпы табыс 2017 жылға қарағанда 2018 жылы 3 654 708 теңгеге көбейді. Бұл жақсы(оң) көрсеткіш.
Осы кезде жалпы операциялық зиян -7%-ға тең болды. Қаржыландыру табысы ағымдағы жылы 96 306 теңгеге өсті. Яғни, 28%-ға өсті. Осы тұста қаржыландыру шығыны да өсіп отырды. Ол өткен жылға қарағанда 18%-ға өсті.
Салық салуға дейінгі пайда(зиян) -44%-ды құрады. Сондай-ақ жыл ішіндегі пайда -666 518 теңгені құрады. Оған әсер ететін фактор салық салуға дейін кәсіпорынның зиян шегуі.

2- кесте. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
Атауы
2017
2018
Ауытқу

Сомасы
%
Қысқа мерзімді активтер

Ақша қаражаттары
2 081 099
4 581 972
2 500 873
120
Басқа да қысқа мерзімді қаржылық активтер
619 585
970 659
351 074
57
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек
21 387 813
31 295 402
9 907 589
46
Ағымдағы табыс салығы
43 761
250 504
206 743
472
Ағымдағы салықтық активтер
4 206 389
5 851 475
1 645 086
39
Материалдар мен шикізаттар
38 116 058
46 872 700
8 756 642
23
Басқа да қысқа мерзімді активтер
392 534
70 375
-322 159
-82
Барлық қысқа мерзімді активтер
66 847 240
89 893 087
23 045 847
34
Ұзақ мерзімді активтер

Негізгі құралдар
5 432 767
6 634 563
1 201 796
22
Материалдық емес активтер
18 777
19 773
996
5
Шегерілген салықтық актив
21 442
43 195
21 753
101
Барлық ұзақ мерзімді активтер
6 241 016
7 029 561
788 545
12
Қысқа мерзімді міндеттемелер

Қ.м. қаржылық міндеттемелер
33 811 986
37 940 131
4 128 145
12
Басқа да қ.м. қаржылық міндеттемелер
3 100
47 280
44 180
1425
Қ.м. саудадағы кредиторлық берешек
31 617 148
39 984 979
8 367 831
26
Қ.м. бағалаушы міндеттеме
115 027
152 149
37 122
32
Салық және басқа да төлемдер міндеттемесі
1 647 368
3 591 073
1 943 705
117
Табыс салығы бойынша ағымдағы салықтық міндеттемелер
10 224
612
-9 612
-94
Жұмыскерлер марапаттары
37 625
23 782
-13 843
-37
Барлық қысқа мерзімді міндеттемелер
67 242 478
81 740 006
14 497 528
22
Ұзақ мерзімді міндеттемелер

Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттеме
1 368 405
1 197 354
-171 051
-13
Басқа да ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
2 650
109 778
107 128
4042
Шегерілген салықтық міндеттемелер
13 486
266 901
253 415
1879
Барлық ұзақ мерзімді міндемелер
1 384 541
1 574 033
189 492
13
Капитал

Жарғылық капитал
6 604 473
16 455 964
9 851 491
149

жалғасы

Бөлінбеген пайда
-2 292 125
2 946 828
5 238 953
-28
Барлық капитал
4 312 348
13 509 643
9 197 295
213

* Дерек көзі: "Turkuaz Machinery" ЖШС-нің қаржылық есеп мәліметтері.

Талдау нәтижесінде, "Turkuaz Machinery" ЖШС-нің қаржылық жағдайы өткен жылмен салыстырғанда оң нәтижелерге қол жеткізіп отырды. Оның ішінде кәсіпорынның ақша қаражаты 2018 жылы 2 500 873 теңгеге дейін өсті. Яғни, 120%-құрайды. Себебі, ұйымның өнімдерінің өту сапасы алдыңғы жылға қарағанда жақсы өтті. Сондай-ақ, қысқа мерзімді дебиторлық берешек есепті жылы 46%-ға көбейді. Ол 9 907 589 теңгені құрайды. Ағымдағы табыс салығы 2017 жылға қарағанда 2018 жылы 206 743 теңгеге өсті. Себебі, өнім көбейген сайын оның табысы көбейеді. Содан кәсіпорынның салығы көбейе бастады.
Кәсіпорынның ұзақ мерзімді активтерінің ішінде негізгі құралдар осы жылы 1 201 796 теңгеге өсті. Ол 22%-ды құрайды. Жұмыс сапасын жақсарту барысында ұйымның негізгі құралдарын көбейту маңызды орын алады. Материалдық емес активтер алдыңғы жылға қарағанда 5%-ға өсті. Сондай-ақ шегерілген салықтық активтер 21 753 теңгеге өсті. Ұйымның ұзақ мерзімді міндеттері есепті жылы 13%-ға дейін көтерілді. Ал капиталы 2018 жылы 9 197 295 теңгеге көбейді.

2 "Turkuaz Machinery" ЖШС-нің басқару есебін ұйымдастыру

2.1. Шығындардың классификациясы

Тұтынушының тауарды сатып алудағы мақсаты пайдалылық болса, өндірушінің мақсаты өндіріс шығындарын азайту. Шығындар ұсыныс көлеміне әсер ететін негізгі фактор. Сондықтан, өнімнің қандай көлемін өндіру керектігін анықтағау үшін фирма шығындарын талдауы керек.
Шығындар- иеленілген өндіріс факторлері үшін төлем.
Экономикалық әдебиеттерде шығындар залал түсініктері қатар пайдаланылады. Залал түсінігі материалды, табиғи және т.б. рестуратарды өндіруге жұмсалымдарды расходы білдіреді. Шығындар - олар тек залалдар ғана емес, нарықта құнды формаға айналған ресурс заладарын білідіреді.
Шығындардың әр түрлі классификациясы бар.1. Бағалау әдісіне қарай шығындар: бухгалтерлік және экономикалық болып бөлінеді.
Бухгалтер іс жүзіндегі шығындарды есептейді, оның мақсаты - жүргізілген опреацияларды сипаттау. Демек, бухгалтерлік шығындар- белгілі бір өнім көлемін өндіруге кеткен өндіріс фактрорлерінің құны.
Экономист бухгалтерге қарағанда болашақты ойлайды, ол бір ресурсты қандай жолдармен пайдалануға болатынын қаранстырады. Сондықтан жіберіліп алған мүмкіндіктер шығыны болады немесе альтернативті шығындар.
Альтернативті шығындар - ресурстарды тиімді пайдаланғаннан табуға болатын ақша сомасы.
2.Қаражаттың пайда болуына қарай альтернативті шығындар: сыртқы және ішкі болып бөлінеді (нақты және нақты емес).
Сыртқы (нақты) - фирманың шикізат, қондырғы, көлік, энергияны сырттан сатып алуға жұмсаған алтернативті залалдары, демек кәсіпорын құрамына кірмейтін жабдықтаушылардан сатып алулары. Бұл шығындар бухгалтерлік есептерде көрініс алады.
Ішкі (нақты емес) - меншік және өз қажеттілігіне пайдалананылатын ресуртарға жұмсалатын альтернативті шығындар. Демек, нақты емес шығындар - фирма ресурстарын сатқаннан түсетін табыстың жоғалтулары.
Экономикалық шығындар - фирма иелігіндегі жерден жіберіліп алған рента көлемі, қондырғыға салынған ақшадан процент, өз фирмасында жұмыс істейтіндердің еңбек ақысы.
3.Өндіріс көлеміне әсер ету шамасына қарай шығындар: тұрақты және өзгермелі болып бөлінеді.
Тұрақты шығындар (FC) - өндіріс көлеміне тәулсіз болатын шығындар, оларға: амортизация, рента, жал төллемдері жатады, олар кәсіпорын тоқтап тұрса да төленуге тиіс.
Өзгермелі шығындар (VС) - өндіріс көлемінен тәуелді болатын шығындар, оларға: шикізат материалға, еңбек ақы шығындары жатады, бұл шығындар өндірістің өсу шамасына қарай артады.
Тұрақты және өзгермелі шығындардың сомасы жиынтық шығындарды (ТС) құрайды.

ТС =FC+ VС

(3.6)

4. Өнім бірлігіне жұмсалуына қарай шығындар: орташа жиынтық және орташа тұтақты, орташа өзгермелі болып бөлінеді.
Орташа жиынтық (АТС) - жиынтық шығындардың өндірілген өнім көлеміне қатынасымен анықталады.

АТС = ТС Q
(3.7)

Орташа тұрақты шығындар (АFС) - жалпы тұрақты шығындардың көлемінің өндірілген өнім көлеміне қатынасымен анықталады.

АFС= TFC Q
(3.8)

Орташа өзгермелі шығындар (АVС)- жалпы өзгермелі шығындардың көлемінің өндірілген өнім көлеміне қатынасымен анықталады.

Орташа шығындар қисығы U нысанында. Алдымен орташа шығындар өте жоғары. Ол үлкен тұрақты шығындар өнімнің шамалы көлеміне келетіндігімен байланысты. Өнім өндірісінің ұлғаюы шамасына қарай тұрақты шығындар өнімнің көбірек санына келеді де, орташа шығындар азаяды, минимумға түседі М нүктесіне келеді. Өндіріс көлемінің артуы орташа шығындар көлеміне тұрақты шығындар емес, өзгермелі шығындар әсер етеді. Сондықтан табыстың азаюы заңына сәйкес өзгермелі шығындар артады.
5. Кәсіпорынның шығара алатын максималды өнім көлемін есептеу үшін шекті шығындар пайдаланылады.
Шекті шығындар (МС) - әр қосымша өнім бірлігін өндіру үшін қажет қосымша шығындар.
МС = ΔТС ΔQ , мұндағы Q=1.
Бұл шығындарды анықтау фирма стратегиясы үшін қажет. Тұрақты шығындар өзгеріссіз болғандықтан, шекті шығындар өзгермелі шығындар өсіміне тең болады.
Қосымша өнім бірлігін өндіру қосымша шығындарды тудырады, сонымен қоса шекті табыс әкеледі. Шекті шығындар шекті табыстан аз болғанға фирма өндірісін кеңейтеді. Егер шекті шығындар шекті табыстан артық бола бастаса, фирма зардап шегеді.

2.2. Өндірістік шығындар есебі
Шығындарды тиімді басқару арқылы кәсіпорында үлкен нәтижеге қол жеткізу, пайданы максималдау және өндірістің тиімділігін арттыруға болады. Кәсіпорын қызметінің негізгі қаржылық нәтижесі пайда болып, оның келешекте дамуының негізі және қаражат көзі қызметін атқарады. Өндіріс көлемін немесе шығарылатын өнімге бағаны өсіру арқылы пайданы арттыруға болады, бірақ бұл әрдайым мүмкін емес және мақсатқа сай келмейді. Сол себепті кәсіпорынның пайдасын арттырудың негізгі шарты өнім өткізілімі мен өндіріс шығындарын төмендету, сөның ішінде шығарылатын өнімнің өзіндік құнын төмендету болып табылады, осыған орай шығындарды басқару және ұйымдастыру кәсіпорын үшін маңызды мәселе болып табылады.
Өндірістік шығыны - материалдық қаражат (шикізат, материалдар, отын, энергия, жабдық, т.б.) пен қажетті еңбек шығындарының жиынтығы. Өндіріс шығыны кәсіпорында өндірістің және өнімді өткізудің қаншаға түсетінін көрсетеді. Ақшалай тұлғада ол өнімнің өзіндік құны, кәсіпорынның ағымдағы жұмсаған шығындары. Тауардың ең төмен бағасы осы шығынның мөлшерімен, ал тауардың ең жоғары бағасы сұраныспен айқындалады. Кәсіпорын (компания, фирма) тауарға оны өндіруге, бөлуге және өткізуге, жұмсалған күшпен тәуекелділік үшін пайданың әділ нормасын қоса, жұмсалған шығын толығымен өтелетіндей баға белгілеуге тырысады. Кәсіпорынның шығыны екі түрлі: тұрақты шығын мен өзгермелі шығын. Тұрақты шығын (үстеме шығын) өзгермеген күйінде қалады және өндірістің көлеміне тәуелсіз жүзеге асырылады. Өзгермелі шығын өндірістің көлеміне тікелей тәуелді. Өнімнің бір өлшеміне шаққанда шығын әдетте өзгермеген күйінде қалады, ал оның өзгермелі деп аталу себебі, оның жалпы сомасы өндірілген тауардың санына (көлеміне) қарай өзгеріп отырады. Тұрақты және өзгермелі шығындардың қосындысы әрбір нақты өндіріс деңгейінде жалпы шығынды құрайды. Қоршаған ортаға қатысына қарай өндіріс шығыны ішкі және сыртқы шығындар болып бөлінеді.

2.3. Шығындарды есептеу әдістері және өндіріс құнын есептеу
Өндірістің шығындарын есепке алу және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау дайындалған өнімнің (орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің) көлемімен ажырамайтын байланыста шығындарды зерттеудің бірыңғай есептік процесі болып табылады. Осының салдарынан шығындарды есепке алу және калькуляциялау әдісі өндіріс шығындарын көрсету және бақылау тәсілдері мен тәсілдерінің және өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің) нақты өзіндік құнын есептеудің белгілі бір өзара байланысымен көрсетіледі. Өнеркәсіптік өндірістің ерекшеліктеріне қарамастан бұл әдіс құрамы, мазмұны, мақсаты, пайда болу орындары және жауапкершілік орталықтары, өнім немесе жұмыс түрлері, олардың біртекті топтары, бұйымдардың ірілендірілген бөліктері, жартылай фабрикаттар бойынша шығындарды жинақтау тәсілдерімен сипатталады. Әрбір шығын әдісінің және калькуляцияның міндетті шарты материалдық ресурстарды пайдалануды жедел бақылау, еңбекақы төлеу және т. б. болып табылады. және себептері мен кінәларын көрсете отырып, осы ауытқуларды жүйелендіре отырып, ұйымда белгіленген шығыс нормаларына бақылау жасау. Өндіріске арналған шығындарды (қолданылатын әдістерге қарамастан) есепке алуды ұйымдастыру кезінде нормалар мен нормативтерді қолдану ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.