Жұмыстың көлемі мен құрылымы
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Құрылыс өндірісі технологиясының шаруашылық субъектілерінің аналитикалық жəне синтетикалық есебін ұйымдастыруға тікелей əсер ететін өзіне тəн ерекшеліктері бар. Құрылыс өндірісі жермен тікелей байланысты. Құрылыс барысында өндірілетін өнім сол орында қалады, жұмысшылар бригадасы мен құрылыс техникасы жаңа объектіге ауысып отырады. Жұмыс күші мен құрылыс техникасын басқа жерге ауыстыру қосымша шығындарды талап етеді. Кейбір шығындар (құрылыс машиналары мен механизмдерін монтаждау, не монтаждан алу) есепте алдын ала жиналып, одан кейін тиісті кезеңмен есеп объектілеріне бөлінеді. Құрылыстағы тауарлық қатынастың өндірістен айырмашылығы, ол өндіріс процесінің басталуына дейін пайда болады. Бұл өзіне тəн ерекшелік бағаны құрғанда, құрылыс кəсіпорындарының өндіріс шығындарын көрсеткенде жəне де инфляция мен өндіріс құралдарына бағаның өсу жағдайында бас мердігерлер үшін үлкен тəуекелмен байланысты. Құрылыс өндірісінде өнімді өндіру үшін ұзақ мерзім талап етіледі, сондықтан ол бірнеше жылға созылуы мүмкін жəне бірнеше есептік мерзімді қамтиды. Басқа өндірістерге қарағанда құрылыста өндіріс мерзімдерінің ұзақтығына жəне көптеген объектілерде бір мезгілде бірнеше жұмыстың жүргізілуіне байланысты аяқталмаған өндірістің қалдықтары үлкен болады.
Құрылыс қызметi - жаңа объектiлер салу жəне (немесе) бар объектiлердi (үйлердi, ғимараттар мен олардың кешендерiн, коммуникацияларды) өзгерту, олармен байланысты технологиялық жəне инженерлiк жабдықтарды монтаждау, құрылыс материалдарын, бұйымдар мен конструкцияларын дайындау (өндiру), сондай-ақ аяқталмаған объектiлер құрылысын консервациялау мен өз ресурстарын тауысқан объектiлердi кейiннен кəдеге жарату жұмыстарын жүзеге асыру жолымен өндiрiстiк жəне өндiрiстiк емес негiзгi қорларды құру жөнiндегi қызмет.
Құрылыс саласының ұйымдастырушылық, өзіне тән сала экономикасының ерекшеліктері бухгалтерлік есепті жүргізудің жағдайына, ұйымдастырылуына әсер етеді. Атап айтқанда, құрылысты ұйымдастыру мен құрылыс саласы экономикасының бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға әсер ететін ерекшеліктері:
1) құрылыс объектілерінің территориялық оқшаулығы;
2) құрылыс объектілерін салудың, құрылыс жұмыстарын жүзеге асырудың жеке сипаты;
3) құрылыс - жобалау, монтаждау жұмыстарының ұзаққа созылуы;
4) құрылыс - сонтаждау жұмыстарының сан алуан болуы;
5) құрылысты жүргізу мерзімі мен сапасының объектіні салу орнынан, табиғи климаттық жағдайдан, жыл маусымынан тәуелділігі және т.б.
Аталған ерекшеліктерге орай құрылыстағы бухгалтерлік есепті жүргізу келесідей сұрақтар аясын ашып алуды көздейді:
1) мердігерлік шарттардың жіктелуі. 11 ҚЕХС сәйкес құрылыс жұмыстары, олардың мәні туралы нақты ақпарат келтірілмеген.
- объектілерді салумен тікелей байланысты жасалған шарттар;
- құрылыс салумен байланысты қызмет көрсету шарттары (жобаны басқару, архитектуралық жұмыстар);
- объектілерді бұзуға және қалпына келтіруге, объектілерді бұзғаннан кейін қоршаған ортаны қалпына келтіруге жасалған шарттар.
2) табысты танудың негізгі қағидалары;
3) шығындарды танудың негізгі қағидалары;
4) жұмыстың орындалу сатысын анықтау;
5) табыстар мен шығындарды пайда мен залал туралы есепте тану ерекшеліктері.
Құрылыс салуға жасалған шарт - бұл активтің немесе олардың құрылымы, технологиясы мен қызметі немесе түпкі мақсаты немесе пайдалануы жағынан өзара тығыз байланысты немесе өзара тәуелді активтер кешенін салуға арнайы жасалған шарт. Құрылыстағы бухгалтерлік есепті жүргізу осы шарттың түрімен де байланысты.
Құрылыстағы бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың негізгі талаптары 11 Құрылыс жасауға шарттар ҚЕХС анықталады.
11 Құрылыс салуға жасалған шарттар ҚЕХС мақсаты - құрылыс салуға жасалған шарттармен байланысты кірістер мен шығыстар есебі тәртібін белгілеу болып табылады. Құрылыс салуға жасалған шарттарға сәйкес жасалатын қызметтің сипатына қарай шарт бойынша жұмыстарды бастау күні мен шарт бойынша жұмыстарды аяқтау күні әдетте түрлі есептік кезеңдерде көрсетіледі. Сөйтіп, құрылыс салуға жасалған шарттар есебіндегі басты мәселе құрылыс жұмыстары жүргізілген есепті кезең жөніндегі шарт бойынша түсімдер мен шығындарды тану болып табылады.
Құрылыс өндірісіндегі нысандардың жұмыс түріне қарай бағалануы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда біраз қиындық тудырады, бұл нормативті құжаттарды құру процесі мен оны қолдануды күрделендіруге əкеліп соғады.
Құрылыс саласының аталған ерекшеліктері, соған орай саладағы есепті ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері мен күрделілігі дипломдық жұмыстың мақсатын, шешілуі тиіс міндеттер аясын негіздеді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - Апартаменты Казахстана ЖШС - де құрылыстағы бухгалтерлік есептің ерекшеліктері мен ұйымдастырылуына баға беру негізінде құрылыстағы бухгалтерлік есепті жетілдіру бойынша ұсыныстар беру.
Дипломдық жұмыстың мақсатына қол жеткізу үшін келесідей міндеттерді шешу қарастырылған:
- құрылыс саласының өзіндік ерекшеліктерінің бухгалтерлік есепті жүргізуге ықпалын бағалау;
- құрылыс келісім-шарттарының түрлерін, тараптардың қатынастарын, тараптарда бухгалтерлік есепті жүргізу ерекшеліктерін анықтау;
- кәсіпорында табыс пен шығындарды танудың негізгі қағидаларын оқу;
- кәсіпорында табыстар мен шығындарды пайда мен залал туралы есепте тану ерекшеліктерін анықтау;
- кәсіпорында есепті жетілдіру бойынша ұсыныстар беру.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі - Апартаменты Казахстана ЖШС-де құрылыстағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізудің ерекшеліктері.
Жұмыстың әдіснамалық және әдістемелік негізі ҚР шаруашылық субъектілерінде есеп пен аудитті жүргізуді реттейтін заңнамалық және нормативтік-құқықтық актілердің жиынтығы, Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметін реттейтін заңдық және нормативтік құжаттар, қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары мен оларға әдістемелік нұсқаулар (11 ҚЕХС), осы бағытта жазылған ғылыми еңбектер мен мақалалар құрайды.
Дипломдық жұмысты орындау барысында ғылымды танудың әртүрлі әдістері пайдаланылды: жүйелеу, салыстыру, мәліметтерді талдау мен жалпылау, теориялық және тәжірибелік материалды жүйелеу, екі жақты жазу, баланстық әдіс және т.б.
Жұмысты зерттеудің ақпараттық базасы ҚР заңды-нормативтік актілері, бухгалтерлік есеп және аудит облысындағы мамандардың бухгалтерлік және салық есебі бойынша мақалалары, Апартаменты Казахстана ЖШС-нің 2012-2013 жж. қаржылық есеп мәліметтері табылады.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен (жалпы саны 28) тұрады. Жұмыстың жалпы көлемі 62 бет негізгі бөлімнен, 13 кестеден, 2 суреттен, 4 қосымшаны құрайды.
1 ҚҰРЫЛЫСТАҒЫ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Құрылысты ұйымдастырудың формалары және өндіріс түрлері, келісім-шарт жасау тәртібі
Құрылыстық қызмет белгілі бір орындаушының дайындығын талап ететіндіктен лицензиялануы қажет, онсыз белгіленген тұтынушылық сапалы құрылыс өнімін құру мүмкін емес. Сондықтан да құрылыс өндірісімен айналысқысы келетін барлық шаруашылыққа құрылыс жұмыстарын жүргізу олардың қызметінің негізгі түрі болады немесе құрылыстан басқа да қызмет түрлерімен паралельді түрде шаруашылық əдіспен жүргізілетін жұмыстарын жүзеге асыруға құқық беретін лицензия алуы қажет. Жұмыс жүргізетін құрылыс кəсіпорындары жыл сайын лицензияларын жаңалап, қайта тіркеуден өткізуі қажет.
Елімізде құрылыс жұмыстары Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы 2001 ж. 16 шілдедегі № 242-ІІ Қазақстан Республикасының Заңының нормаларымен, ҚР құрылыс нормалары мен ережелерімен, ҚР Азаматтық кодексі, Қаржыландыру көздерiне қарамастан құрылысқа арналған жобалау алдындағы (техника-экономикалық негiздемелер) және жобалау (жобалау-сметалық) құжаттамаға сараптама жүргiзу, сондай-ақ мемлекеттiк инвестициялар есебiнен салынып жатқан жобаларды бекiту ережесi туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысымен, ҚР Лицензиялау туралы Заңымен реттеледі.
Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы Заңға сәйкес: құрылыс қызметі - жаңа объектілер салу және (немесе) бар объектілерді (үйлерді, ғимараттар мен олардың кешендерін, коммуникацияларды) өзгерту (кеңейту, жаңғырту, техникамен қайта жарақтандыру, реконструкциялау, қалпына келтіру, күрделі жөндеу), олармен байланысты технологиялық және инженерлік жабдықтарды монтаждау (бөлшектеу), құрылыс материалдарын, бұйымдар мен конструкцияларын дайындау (өндіру), сондай-ақ аяқталмаған объектілер құрылысын консервациялау мен өз ресурстарын тауысқан объектілерді кейіннен кәдеге жарату жұмыстарын жүзеге асыру жолымен өндірістік және өндірістік емес негізгі қорларды құру жөніндегі қызмет [1].
Құрылыс өнімі - сәулет, қала құрылысы және (немесе) құрылыс қызметінің аралық және (немесе) түпкілікті нәтижесі.
Құрылыс-монтаж жұмыстары келесілерді қамтиды:
- жер жұмыстарын және топырақтағы арнаулы жұмыстарды;
- қолданыстағы ғимараттар мен құрылыстарды бұзуға, уақытша инженерлік желілер, жолдар, қойма алаңдарын жайластыруға, сондай-ақ аумақты сатылап жоспарлауға байланысты дайындық жұмыстарын;
- үйлер мен ғимараттардың (оның ішінде көпірлер, көлік эстакадалары, тоннельдер мен метрополитендер, жол құбырлары, құбыр өткізгіштер, өзге де жасанды құрылыстар) тіреу және (немесе) қоршау конструкцияларын салуды;
- желілік құрылыстарды төсеу жөніндегі арнаулы құрылыс және монтаж жұмыстарын;
- сыртқы инженерлік желілер мен құрылыстар, сондай-ақ ішкі инженерлік жүйелер орнатуды;
- конструкциялар мен жабдықтарды қорғау және өңдеу жөніндегі жұмыстарды;
- автомобиль және темір жол құрылысын;
- технологиялық жабдықтарды монтаждау (бөлшектеу), іске қосу-жөндеу жөніндегі жұмыстарды қамтиды.
Аяқталмаған құрылыс - пайдалануға беру үшін тапсырысшы белгіленген тәртіппен қабылдамаған және мақсатына қарай (тұру, қызмет көрсету, өнім шығару, пайда алу және пайдаланудың басқа да түрлері) пайдаланылмайтын құрылыс объeктici.
Қазақстан Республикасындағы инвестициялық жəне құрылыс қызметі туралы статистикалық жинаққа сәйкес: құрылыс қызметi - жаңа объектiлер салу жəне (немесе) бар объектiлердi (үйлердi, ғимараттар мен олардың кешендерiн, коммуникацияларды) өзгерту (кеңейту, жаңғырту, техникамен қайта жарақтандыру, реконструкциялау, қалпына келтiру, күрделi жөндеу), олармен байланысты технологиялық жəне инженерлiк жабдықтарды монтаждау (бөлшектеу), құрылыс материалдарын, бұйымдар мен конструкцияларын дайындау (өндiру), сондай-ақ аяқталмаған объектiлер құрылысын консервациялау мен өз ресурстарын тауысқан объектiлердi кейiннен кəдеге жарату жұмыстарын жүзеге асыру жолымен өндiрiстiк жəне өндiрiстiк емес негiзгi қорларды құру жөнiндегi қызмет [2]. Осы жинақтағы әдістемелік түсініктемеге сәйкес құрылыс жұмыстарының көлемі - жасалған мердігерлік келісім шарт бойынша жеке жəне заңды тұлғалармен орындалған құрылыс жұмыстарының құны. Осы жұмыстардың құнына бас, тікелей жəне қосымша мерігерлік келісім шарттар бойынша орындалған барлық қаржыландыру көздері есебінен жаңа объектілер құрылысы, күрделі жəне ағымдағы жөндеу, қайта құру, тұрғын жəне тұрғын емес жəне инженерлік имараттарды жаңғырту бойынша құрылыс-монтаж жұмыстары, сондай-ақ өзге де мердігерлік жұмыстар жатады.
Құрылыс ұйымдарына - жөндеу-құрылыс ұйымдарын қоса алғандағы, жалпықұрылыстық жəне мамандандырылған барлық ұйымдар жатады. Құрылыс ұйымдарының негізгі қызметі тапсырыс берушімен мердігерлік шарт бойынша мемлекеттік "Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуішіне (ЭҚЖЖ)" сəйкес қызмет түрі "Құрылыс" қызметіне жататын жұмыстарды орындаудан тұрады
Күрделі құрылыс - жаңа кәсіпорындар салуға, қызмет істеп тұрған өндірістік және өндірістік емес саладағы кәсіпорындарды кеңейтуге, қайта қалпына келтіруге, техникалық жарақтандыруға арналған материалдық өндіріс саласының бірі болып табылады [3].
Құрылыс саласы еліміздегі қарқынды дамып келе жатқан саланың бірі. Тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялар динамикасы 1 - кестеде келтірілген.
1 - кесте - Тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялардың 1995 - 2012 жж. динамикасы
Жылдар
Негізгі капиталға салынған инвестициялар
Тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялар
млн. теңге
өткен жылға %-бен
млн. теңге
өткен жылға %-бен
1995
223 042
57,0
28 775
62,2
1996
155 386
60,0
19 734
51,5
1997
187 503
111,6
22 125
106,5
1998
264 204
174,8
19 127
80,0
1999
369 084
133,0
13 771
66,8
2000
595 664
148,5
22 435
145,7
2001
943 398
144,7
27 310
114,4
2002
1 099 986
110,6
36 158
124,4
2003
1 327 864
116,6
59 524
158,9
2004
1 703 684
123,1
130 495
210,2
2005
2 420 976
134,1
254 287
185,9
2006
2 824 523
111,1
368 354
138,2
2007
3 392 122
113,5
490 375
126,2
2008
4 210 878
114,8
468 039
88,8
2009
4 585 298
102,9
310 848
63,1
2010
4 653 528
97,0
335 655
103,6
2011
5 010 231
102,9
421 013
120,3
2012
5 473 161
104,1
428 241
96,4
1 - кесте бойынша тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялардың арту қарқыны 2008-2009 жж., 2012 ж. төмендегені байқалады. Ол саладағы осы кезеңдердегі дағдарысқа байланысты.
Құрылысты жүзеге асырудың ең көп тараған әдістерінің түрлері болып мердігерлік, шаруашылық және шаруашылық-мердігерлік (аралас) әдістер саналады. Құрылысты жүзеге асырудың ең жетілген түрі- мердігерлік әдіс, мұнда тапсырыс берушімен жасасқан келісім шарт бойынша мердігерлік ұйым келісім шартта көрсетілген объектінің құрылысын уақытында және жобалау-сметалық құжаттарға сәйкес салуға және тапсыруға міндетті болады.
Құрылыстың шаруашылық әдіс бойынша барлық құрылыс-монтаж жұмыстарын құрылыс учаскілері, жөндеу-құрылыстық цехтар немесе ұйымның басқа да құрылымдық бөлімшелері өткізеді.
Өндірістің шаруашылық әдісі кезінде арнайы құрылыстық немесе монтаждық-технологиялық жұмыстарды орындау үшін кәсіпорын тікелей мердігерлік келісім шарт бойынша субмердігерлік-монтаждық және мамандандырылған ұйымдарды тартады. Жалпы құрылыстық жұмыстар қажет болған жағдайда бір мезгілде шаруашылық және мердігерлік (тікелей келісім шарт бойынша) әдістер арқылы (аралас әдіс) қатар жүргізіледі.
Құрылысты жүзеге асырудың негізгі қатысушылары болып:
- тапсырыс берушілер - жаңа құрылысты салуды, ғимараттар мен құрылыс-жайларды және басқа да объектілерді кеңейтуді, қалпына келтіруді, жаңартуды және техникалық жаңартуды ұйымдастыратын, тапсырыс беретін, қаржыландыратын және бақылайтын ұйымдар мен мекемелер;
- жобалау ұйымдары - тапсырыс беруші-салушының тапсырысы бойынша жаңа құрылысты салуға, ғимараттар мен құрылыс-жайларды және басқа да объектілерді кеңейтуге, қалпына келтіруге, жаңартуға және техникалық жаңартуға жобалық-сметалық, техникалық және басқа да құжаттарды дайындайды;
- ғылыми-зерттеу ұйымдары - нақты тапсырыс беруші-салушылардың тапсырысы бойынша құрылыс-монтаж ұйымының жұмыстарының және құрылыс-жайлары мен жергілікті жердің ерекшіліктерін есепке ала отырып, жаңа және қызмет істеп тұрған құрылыстық, технологияларды дайындау мақсатында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді.
Мердігерлік құрылыс-монтаж ұйымдары тапсырыс берушімен жасаған келісім шарт бойынша ұйымдар мен объектілердің құрылысын жүзеге асыру үшін кешенді жұмыстарды орындайды. Мердігерлік келісім шарт тапсырыс берушімен бас мердігерлік ұйымдардың арасындағы байланыстарды зерттейді. Келісім шарт жасасу кезінде мердігерлік құрылыс ұйымы тапсырыс берушіден объектінің жобалық-сметалық құжаттарын алады, оның негізінде құрылыс-монтаж жұмыстарын орындаудың тәртібі, көлемі, мерзімі және құрылыстың келісім бағасы көрсетіледі.
Құрылыс жұмыстарын жүргізу үрдісінің субъектілері 1 - суретте келтірілген [4].
1 - сурет - Күрделі құрылыс үрдісінің субъектілері
Келісім бағаға құрылыс-монтаж жұмыстарының сметалық құны, мердігердің қызметіне байланысты тапсырыс беруші төлейтін жұмыстар мен шығындардың бөлігі (материалдар құндарының айырмасы, көп жылғы еңбегі үшін төлемдер, жұмысшыларды тасымалдау шығындары, аккордтық еңбек ақы, жұмыстың жоғарғы қарқынына байланысты вахталық әдіспен жұмыстарды ұйымдаcтыру және басқа да шығындар, сонымен қатар ұйымның жаңа құрылыстарды игеруге байланысты жұмыстары; құрылыс-монтаж жұмыстарының құнына қосылатын жоспарланбаған жұмыстар мен шығындарға жалпы резервтегі қаражаттардың бөлігі және таға басқа да шығындар). Мердігерлік құрылыс келісім шартының нақты бекітілген және ашық бағамен екі түрі болады.
Нақты белгіленген бағамен мердігерлік құрылыс келісім шарты бойынша екі жақ құрылыс жұмыстарының тұрақты бағасына (құнына) немесе өзгермелі баға бойынша орындалған жұмыс бірлігіне бекітілген құнына келісімге келеді.
Ашық бағамен келісім шарт бойынша мердігерге орындаған құрылыс жұмыстарына тікелей байланысты нақты шығындар және келісілген сыйақы мөлшері қоса төленеді. Мердігерлік келісім шарт бойынша кірістерге мыналар қосылады:
1) құрылыс жұмыстарының бастапқы келісім құны;
2) келісім шарттың өзгеруіне байласты кірістер, талаптар бойынша кірістер және кіріс әкелетін жағдайда сыйақы түріндегі төлемдер.
Мердігерлік құрылыс келісім шартының өзгерісі - келісім шарт бойынша бұл кірістің жоғарылауына немесе төмендеуіне ықпал ететін жұмыстың көлемін, құрылымын және орындалу мерзімін өзгерту жөніндегі тапсырыс берушінің бұйрығы.
Талаптар бойынша кірістер - бұл келісім бағаға енгізілмеген қосымша шығындардың орнын толтыру үшін мердігердің тапсырыс берушіден алуға тиісті сомалары.
Сыйақы төлемдері - келісім шартта көрсетілген мөлшерлеме (норма) орындалғаны немесе артық орындалғаны үшін мердігерге төленетін қосымша сомалар.
Мердігерлік келісім шарт бойынша шығындарға төмендегілер қосылуға тиісті:
1) осы келісім шартқа байланысты тікелей шығындар;
2) мердігерлік келісім шарт бойынша таратылатын және келісім шарттың құнына қосылатын жалпы құрылыстық жұмыстармен байланысты үстеме шығындар;
3) мердігерлік құрылыс келісім шартының шарттары бойынша тапсырыс берушімен төленетін қосымша шығындар.
Егер мердігерлік құрылыс шартының шарттарында келісілген болса, тапсырыс берушімен төленетін шығындардың құрамына жалпы және әкімшілік шығындардың кейбір түрлері қосылуы мүмкін.
Ірі құрылыс кезінде бас мердігерлік құрылыс-монтаж ұйымдары өздеріне көмек ретінде мамандандырылған субмердігерлік құрылыс-монтаж ұйымдарын, қосалқы ұйымдарды, кешенді тресттер мен басқармаларды, құрылыс механизацияларының трестерімен басқармаларын шақырады.
Бас мердігерлер субмердігерлік ұйымдарды құрылыс жұмыстарының белгілі бір түрлерін орындауға, фундамент салуға, су өткізгіш желілерін, канализация құбырларын өткізуге, электромонтаж, жарықтандыру, жылыту жұмыстарын орындауға шақырады.
Бас мердігер мен субмердігердің арасындағы өзара байланыстар бас мердігер мен тапсырыс берушінің арасындағы келісім шарттың негізінде жасалған келісім шартпен рәсімделеді. Субмердігерлік келісім шарт бойынша тапсырыс беруші болып бас мердігер саналады. Субмердігерлер орындаған жұмыстарды бас мердігерлер қабылдап, содан соң құрылысы аяқталған объектінің (орындалған жұмыстардың) жалпы құрамымен тапсырыс берушіге тапсырады.
Құрылыс ұйымдарының құрамында әртүрлі қосалқы (көмекші) өндірістер мен қызмет көрсетуші шаруашылықтар болуы мүмкін. Бір қосалқы (көмекші) өндірістер құрылыс үшін құрылыс материалдары мен жартылай фабрикаттарды (тас, қиыршық тас, құм және басқа да материалдарды шығару бойынша карьералар, ағаш өңдеу шеберханалары, бетон және темір бетон құрылғыларын, бөлшектерді дайындаушы зауыттар, кірпіш зауыттар және т.б.) өндіру, қайта өңдеу шығару және дайындаумен айналысады.
Кейбір қосалқы (көмекші) өндірістер құрылысты қажетті электр энергиясымен, бумен және т.б. (электр станциясы, бу айдағыш құрылғылар, жөндеу шеберханалары, көлік ұйымдары және т.б.) қамтамасыз етеді.
Құрылыс өндірісінің технологиялық ерекшеліктері шаруашылық субъектілерінің талдамалық (аналитикалық) және жиынтық (синтетикалық) есебіне елеулі әсер етеді. Құрылыс өнімі тікелей жерге байланысты болады. Құрылыс барысында дайындалған өнім орнында қалады да, ал құрылыс техникалары жаңа объектілерге көшеді. Жұмысшы күшін және құрылыс техникаларын жаңа орындарға көшіру қосымша шығындарды қажет етеді. Кейбір шығындар (құрылыс машиналары мен механизмдерін демонтаждау, монтаждау) есепте алдын ала жинақталып, тиісті мерзімі және объектілері бойынша таратылып (бөлініп) отырылады.
Құрылыс өндірісінде өнімнің бір өлшемін дайындау үшін бірнеше есепті мерзімді құрайтын ұзақ уақыт қажет болады.
Өндірістің басқа түрлеріне қарағанда құрылыс өндірісінде өндіріс процесінің үздіксіздігін және бірнеше объектілерде бір уақытта жұмыстардың қатар жүргізілуін қалыптастыратын аяқталмаған құрылыс көп болады. Құрылыс процесіне жергілікті жердің өзгермелі метеорологиялық жағдайларында жұмыстардың ашық жерлерде орындалуы үлкен әсер етеді.
Құрылыс-монтаж жұмыстарын қыс мезгілінде орындау үшін бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуге тиісті қосымша материалдық шығындар, сонымен қатар жылу, электр энергиясы қажет болады.
Құрылыс орындарында ашық сақтауда көп мөлшерде материалдар (кірпіш, құм, қиыршықтасты құм, қиыршықтас және т.б.). Материалдардың ұзақ уақыт бойы ашық жерлерде сақталуы метеорологиялық жағдайлардың әсерінен олардың тұтыну құндарының жойлуына әкеліп соқтырады.
Ай бойы ашық сақтаудағы материалдар құжаттарды рәсімдеусіз жұмсалады. Олардың ай сайын нақты жұмсалғанын анықтау үшін ашық сақтаудағы материалдарға түгендеу жүргізіледі, ол өз алдына қосымша уақытты қажет етеді.
Құрылыс жұмыстары сонымен қатар, күрделі өндіріс байланыстарымен де ерекшеленеді. Құрылыс алаңдарында бір уақытта жалпы құрылыстық, мамандандырылған, іске қосу және басқа да жұмыстар қатар жүргізіледі.
Өндірістің технологиялық процесі бас мердігердің жетекшілігі мен жүзеге асырылады. Құрылыста бас мердігердің, субмердігерледің қатысуы бухгалтерлік есепте көрсетілуге тиісті күрделі өзара байланыс жүйелерінің қалыптасуына әкеліп соқтырады.
Құрылыс өндірісіндегі бағалардың айырмашылығы есептің ұйымдастырылуына әсер етеді, себебі, нормативтік құжаттардың қалыптасуы мен пайдалануын күрделендіреді. Бұлардың барлығы құрылыс өндірісіндегі шығындар есебін ұйымдастыруға әсер етеді.
Құрылыс өнімі болып ғимарат, қондырғылар, өндірістік қуаттар, тұрғын үйлер, мәдени -тұрмыстық объектілер және тағы басқалар саналады. Құрылыс құны сметамен анықталады. Смета-объектіні салуға кететін қоғамдық қажетті шығындарды санау, яғни құрылыс өнімінің құны.
Сметаны жасауда құрылысқа қажетті материалдар шығындарының, конструкцияның детальдардың ,еңбекақы шығындарының, материалдық нарықтық бағасының сметалық нормалары және үстеме шығындардың нормалары қолданылады. Жобалы-сметалы құжатты жасағанда бухгалтерлік есептің мәліметтері қолданылады.
Күрделі құрылыста ереже бойынша құрылыс өнімінің келісім бағасының екі моделі - шектелген және еркін (ашық) бір мезгілде қолданылады.
Бекітілген келісім құнын анықтауға - келісімнің нақты жағдайлары ескеріле отырып, сметалық нормативтердің жүйесі мен пайдаланылатын ресурстардың бағасының өзгеру индексі болады.
Құрылыс өнімінің еркін (ашық) келісім құны мердігерлердің тапсырысты өткізгенде барлық процедураларды сақтай отырып, мердігер кәсіпорын арасындағы бәсекелестік жағдайында қолданылады.
Мердігер кәсіпорындар мен тапсырыс берушілердің келісім-шартының құрамында көрсетілген құрылыс өнімдеріне келісім бағалар ведомостын рәсімдейді.
Құрылыс өнімдерінің келісім бағаларының құрамында мердігерлердің орындаған жұмыстарының құны көрсетіледі. Сонымен қатар, келісім бағаларының құрамына келісім бойынша мердігерге берілген басқа да жұмыстармен байланысты шығындар кіреді, атап айтсақ белгілі бір объектілерді салғанда, оны қажетті құрал - жабдықтар мен т.б. материалдармен қамсыздандыру.
Құрылыс процесіндегі орындалған жұмыстарды қабылдау мен есеп айырысуды жүзеге асыру мерзімі мен тәртібі кеісім-шартта тараптардың келісімімен бекітіледі.
Кәсіпорындар мен мердігерлер арасындағы орындалған құрылыс - монтаждық және құрылыс жөндеу жұмыстарының есебі конструктивті элементтері бойынша, келісілген шарттың кезеңдері бойынша немесе келісім-шарт бойынша жүзеге асырылады.
Ай сайынғы орындалған құрылыс монтаждық жұмыстардың есебі кәсіпорын мен мердігерлердің өзара келіскен формалары бойынша ,яғни нақты орындалған жұмысқа толтырылған наряд бойынша жүргізіледі.
Құрылыс кәсіпорындарындағы басқару есебінің негізгі мақсаты әртүрлі деңгейдегі менеджерлерге дұры шешім қабылдау үшін ақпараттармен қамтамасыз ету болып табылады.
Бағалық саясат - құрылыс кәсіпорындарындағы басқару есеп жүйесінің маңызды элементтерінің бірі, ол орындалған құрылыс жұмыстарына баға белгілеп қана қоймай,сонымен қатар әртүрлі нарықтық жағдайдағы бағаларды басқару үрдісін атқарады.
Құрылыс кәсіпорындарындағы бағаны белгілеу жүйесінің алдына қойған мақсаты-нақты орындалған құрылыс жұмыстарына төлеуге дайын тапсырыс берушінің ең тиімді бағасын анықтау, сонымен қатар күтілетін пайдамен байланысты баға бойынша көрсету мүмкіншіліктерін зерттеу. Осылайша, бухгалтерлік есеп құрылыс өнімдерінің өзіндік құнын анықтаумен ғана емес, сондай-ақ құрылыс өнімдерін өткізуде маңызды орын алатын босату бағасымен тікелей байланысты.
Құрылыс кәсіпорындарында баға белгілеу әдістемесін келесі факторларды негізге ала отырып қалыптастырады.Олар:
Ішкі факторлар:
- қалыптасқан бағалар;
- шығындар құрылымы ,тікелей және жанама;
- құрылыс кәсіпорындарының жалпы және нақты мақсаты;
- сатып өткізу нарығын зерттеу деңгейі;
- сату бөлімінің қызметкерлерінің еңбегінің нәтижесі.
Сыртқы факторлар:
- бәсекелестік деңгейі және оның бағаға әсері;
- өнімге деген сұраныстың жағдайы;
- материалдық жабдықтаушылар мен мердігерлерге тәуелділігі;
- сұраныстың құрамы мен оның бағаларға сезімталдығы;
- мемлекеттің саясаты [5].
Құрылыс өнімінің немесе көрсетілетін қызметтің өзіндік құнын анықтау барысында өнімнің жеке түрі мен көрсетілетін қызметтің арасында бөлінетін тікелей және жанама шығындардың деңгейін анықтау өте маңызды.
Құрылыс саласының ерекшелігіне байланысты өндірістің қосымша шығындары негізінде белгіленген баға тиімді болып табылады. Себебі, құрылыстағы сұраныс тапсырыстың көлемімен өлшенеді, ал босату бағасын анықтағанда сұраныстың көлемі есепке алынады.Сонымен қатар, өндірістің қосымша шығындары негізінде белгіленген баға бәсекелестіктің тұрақты деңгейін және оның бағаға әсерін көрсетеді.
Құрылыстың сметалық құны - жобаланған материалдар негізінде анықталған ақша-қаражат сомасының жиынтығы. Құрылыстың сметалық құны құрылысқа салынған инвеситциялар мөлшерін анықтауға, құрыылс өнімдеріне бағалардың қалыптасуына, мердігерлік келісім-шартты құру мақсатында тапсырыс берушіге мердігерлік құрылыс қызметтерін сатып алуды жүзеге асыруға, орындаған мердігерлік жұмыс бойынша ҚР-да қолданылып жүрген заң актілеріне сәйкес есеп айырысудың негізі болып табылады.
1.2 Құрылыстағы бухгалтерлік есептің ерекшеліктері
Құрылыс өндірісі технологиясының шаруашылық субъектілерінің аналитикалық және синтетикалық есебін ұйымдастыруда әсер ететін өзіне тән ерекшеліктері бар. Құрылыс барысында өндірілетін өнім сол орында қалады, жұмысшылар бригадасы мен құрылыс техникасы жаңа объектіге ауысып отырады. Жұмыс күші мен құрылыс техникасын басқа жерге ауыстыру қосымша шығындарды талап етеді. Кейбір шығындар (құрылыс машиналары мен механизмдерін монтаждау, не монтаждан алу) есепте алдын ала жиналып, одан кейін тиісті кезеңмен есеп объектілеріне бөлінеді.
Құрылыстағы тауарлық қатынастың өндірістен айырмашылығы, ол өндіріс процесінің басталуына дейін пайда болады. Бұл өзіне тән ерекшелік бағаны құрғанда, құрылыс кәсіпорындарының өндіріс шығындарын көрсеткенде және де инфляция мен өндіріс құралдарына бағаның өсу жағдайында бас мердігерлер үшін үлкен тәуекелмен байланысты.
Құрылыс өндірісінде өнімді өндіру үшін ұзақ мерзім талап етіледі, сондықтан ол бірнеше жылға созылуы мүмкін және бірнеше есептік мерзімді қамтиды.
Басқа өндірістерге қарағанда құрылыста өндіріс мерзімдерінің ұзақтығына және көптеген объектілерде бір мезгілде бірнеше жұмыстың жүргізілуіне байланысты аяқталмаған өндірістің қалдықтары үлкен болады.
Өзгеріп отыратын метеорологиялық жағдайда ашық жерде жұмыс жүргізу құрылыс процесіне үлкен әсер етеді. Құрылыс-монтажды өндірісті қыс мерзімінде жүргізу кезінде еңбек ресурстарын, материалдар, жылу және элетроэнергияны көп пайдалануға байланысты қосымша шығындар болады, олар міндетті түрде бухгалтерлік есептерде көрсетілуі тиіс.
Құрылыс алаңында көптеген материалдар (кірпіш, құм) ашық жерде сақталады. Ұзақ уақыт бойы ашық жерде сақталса, метеорологиялық жағдайлардың әсерінен сапасының төмендеуіне байланысты олардың тұтыну құны кемиді. Осы материалдар бір ай ішінде қолдануға құжатсыз беріледі. Олардың нақты шығынын есепте дұрыс көрсету үшін ай сайын инвентарлық есептеу жүргізу керек. Бұл ай сайынғы материалдардың шығынын анықтау және табиғи шығынды шығыстау үшін қосымша еңбек уақытын талап етеді.
Кейде құрылыс-монтаж жұмысы күрделі жағдайларда: көлік жете алмайтын жерде жұмыс істеп тұрған кәсіпорынның аумағында, электр құрылғыларының желілеріне жақын орындарда жүргізіледі.
Құрылыс өндірісі басқа да өндіріс түрлерімен байланыстарының күрделілігімен де ерекшеленеді. Құрылыс алаңдарында бір мезгілде жалпы құрылыстар, мамандандырылған және де басқа жұмыстар жүргізілуі мүмкін. Өндірістің технологиялық процесі бар мердігерлік құрылыс кәсіпорынның басшылығымен жүргізіледі. Ол тапсырыс берушімен барлық жұмысты орындауға келісім-шартқа отырып, құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізу үшін басқа мамандандырылған кәсіпорындармен келіседі, бұл субмердігерлік деп аталады. Құрылыста тапсырыс берушінің, бас мердігердің және субмердігердің қатысуы олардың өзара қарым-қатынастарының күрделі жүйесінің қалыптасуына әкеледі, ол бухгалтерлік есеп жүргізуде дұрыс, әрі жүйеленіп көрсетілуі тиіс.
Құрылыс өндірісіндегі нысандардың жұмыс түріне қарай бағалануы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда біраз қиындық тудырады, бұл нормативті құжаттарды құру процесі мен оны қолдануды күрделендіруге әкеліп соғады. Дегенмен, дұрыс ұйымдастырылған, бүгінгі күннің талабына сай орындалған есеп жүйесі, яғни автоматтандырылған немесе компьютерленген жүйе кез келген құрылыс нысанының нақты бағасын анықтай алады.
Құрылыс саласындағы кәсіпорынды тиімді басқару үшін не салу, қандай көлемде салу және құрылыс объектілерін салудың шығындары қандай деген сұраққа жауап беру керек. Сол себепті құрылыс мекемесінің еңбек, материалдық, ақшалай және қаржылық ресурстарын бақылау, өлшеу мен тіркеу үшін тиімді ұйымдастырылған бухгалтерлік есеп жүйесі керек. Мұндай есеп жүйесін ұйымдастыру міндетті түрде саланың ерекшелігімен байланыста жүргізілуі керек.
Сол себепті құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің міндеттері ретінде келесілерді атап өтуге болады [6]:
- пайдананылған материалдық ресурстарды, жұмысшылардың еңбек шығынын, құрылыс машиналары мен техникаларының қызметтерін дер кезінде, дұрыс және толық құжаттау, құжат айналымының сызбасына сәйкес мәліметтерді уақытында есепте көрсету үшін құжаттарды есеп бөліміне тапсыру;
- құрылыс-монтаж жұмыстарына жұмсалған шығындарды құрылыс объектілеріне байланысты калькуляция баптары бойынша дұрыс және уақытында көрсету;
- материалдық, еңбек және қаржылық ресурстардың нормаларының сақталуын бақылау, нақты шығындардың нормадан ауытқуларын және оларды болашақта болдырмау үшін себептерін анықтау;
- бригаданың, бөлімшелердің және учаскілердің қызмет нәтижелерімен өнімнің өзіндік құндарын төмендету резервтерін анықтау және олардың есебін ұйымдастыру;
- орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары мен аяқталмаған өндіріс көлемін анықтау;
- қаржылық, статискалық есептерді құру үшін және өндірісті талдау мен бақылау үшін мәліметтерді қалыптастыру.
Құрылыс салуға жасалған шарттармен байланысты кірістер мен шығыстар есебі тәртібін белгілеу үшін қаржылық есептіліктің 11 Құрылыс жасауға шарттар стандарты арналған. 11 Құрылыс салуға жасалған шарттар
ҚЕХС мақсаты - құрылыс салуға жасалған шарттармен байланысты кірістер мен шығыстар есебі тәртібін белгілеу болып табылады. Құрылыс салуға жасалған шарттарға сәйкес жасалатын қызметтің сипатына қарай шарт бойынша жұмыстарды бастау күні мен шарт бойынша жұмыстарды аяқтау күні әдетте түрлі есептік кезеңдерде көрсетіледі. Сөйтіп, құрылыс салуға жасалған шарттар есебіндегі басты мәселе құрылыс жұмыстары жүргізілген есепті кезең жөніндегі шарт бойынша түсімдер мен шығындарды бөлу болып табылады [7].
Құрылыс салуға жасалған шарт - бұл активтің немесе олардың құрылымы, технологиясы мен қызметі немесе түпкі мақсаты немесе пайдалануы жағынан өзара тығыз байланысты немесе өзара тәуелді активтер кешенін салуға арнайы жасалған шарт.
Белгіленген бағасы бар шарт - бұл шарт, оған сәйкес мердігер шарт бойынша өнімнің әрбір бірлігі бойынша белгіленген бағасына немесе белгіленген ставкасына келіседі, мұның өзі шығындардың өсуіне байланысты көтерілуі мүмкін.
Шығындарды қосу шарты - бұл құрылыс салуға жасалған шарт, оған сәйкес мердігерге жол берілетін немесе өзгеше анықталатын осы шығындардан шығындарға қосылған пайыздар немесе белгіленген сыйақы өтеледі.
Құрылыстар салу шартына келесілер жатады:
- объектілерді салумен тікелей байланысты жасалған шарттар;
- объектілерді бұзуға және қалпына келтіруге, объектілерді бұзғаннан кейін қоршаған ортаны қалпына келтіруге жасалған шарттар.
Құрылыс өндірісінде жұмыстардың жүргізілуі мердігер мен тапсырушының арасындағы жасалған келісім-шартқа байланысты. Бұл шарт қаржылық есептің халықаралық 11-стандартының негізін ала отырып жасалады. Яғни, стандартта көрсетілген түсім және мердігерлік келісім бойынша шығындар есебі төмендегідей тәртіпті анықтайды:
біріншіден, түскен түсім келісім бойынша және байланысты болуы;
екіншіден, есепті кезеңдегі түсім мен шығын істелген жұмыс түріне қарай біркелкі бөлінуі тиіс.
Есептеудің тәртібіне орай келісім төмендегі типтерден тұрады:
1) бекітілген баға бойынша келісім, яғни баға шығындар өзгеруіне байланысты құбылмалы;
2) шығындарды қосу арқылы немесе шығындар көлемін анықтап, пайыздық үлесімен анықтау.
Келісім әрбір құрылыс нышанына жеке-жеке жасалады, бұл құрылыс нышанының түрінің өзіне тән ерекшелігінің болуына байланысты.
Капиталды құрылыста өндірістің жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы мердігерлік тәсіл болып саналады.
Құрылыс өнімінің күрделілігі, материалдық және адам ресурстарын бір шаруашылық субъектісіне біріктірудің мүмкін еместігі, құрылыс кәсіпорындарын мамандандыруға, олардың қызметін белгілі бір іске қосқанда қадағалаудың қажеттілігіне, яғни лицензиясы бар бас мердігерді бөлуге әкеліп соғады.
Орындалатын жұмыстың түріне байланысты құрылыс кәсіпорындары жалпықұрылыстық және мамандандырылған болып бөлінеді. Тапсырыс берушімен келісім-шарт қатынасының сипатына байланысты құрылыс-монтажды кәсіпорындар бас мердігер және субмердігер болып жіктеледі. Бас мердігермен өндірістік байланыстың ұзақтығына қарай кәсіпорындар тұрақты және жылжымалы субмердігерлер (мамандандырылған) деп бөлінеді. Осындай кәсіпорындар ірі құрылыс корпорацияларының құрамында анда-санда құрылыс көлемінің өсу кезінде белгілі бір аумақта жұмыс орындау үшін құрылады.
Құрылыс-монтаж кәсіпорындары өмірлік циклына байланысты құрылыстың соңғы өнімін қалыптастыруда келесідей түрлерге бөлінеді:
құрылыс, не монтажды жұмысты орындаушылар;
жобалау-құрылыс фирмалары;
ғылыми жобалау-құрылыс фирмалары;
барлық жұмыстарды құрайтын және конструкциялар мен құрылыс материалдарын өндіретін мекемелер.
Құрылыста бірнеше қызмет түрлерінің біріктірілуі тән. Құрылыс кәсіпорындарының өндірістік қызметі келесідей түрлерден тұрады:
негізгі өндіріс - құрылыс-монтажды жұмыстар, ғимараттар мен қондырғыларды капиталды жөндеу;
қосымша өндірістер;
өндіріс пен шаруашылыққа қызмет ететін (әлеуметтік) сала.
Өндірісті бағыты бойынша классификациялау - негізгі және қосымша өндірістің, әлеуметтік сфераның шығындарын бөлек есепке алу қажеттігін туғызады.
Бұл мақсат үшін қаржылық-шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі шоттары жоспарындағы синтетикалық шоттар тізбесінің топтамасында 8 бөлімнің шоттары - Өндірістік есептің шоттары, оның бөлімшелері: 8110 Негізігі өндіріс, 8210 Өз өндірісінің жартылай фабрикаттары, 8310 Көмекші өндірістер, 8410 Үстеме шығындар белгіленген. Шығындардың деңгейін бақылау және сараптау үшін оларды құрылыс бөлімдеріне, бөлек бөлімшелерге, жұмыс түрлеріне байланысты топтастырылады [8].
2 Апартаменты Казахстана ЖШС-ДЕ ҚҰРЫЛЫС ЖҰМЫСТАРЫ ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
2.1 Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық сипаттамасы
Апартаменты Казахстана ЖШС жұмысшылардың жылдық орташа саны 50 адамнан аспайтын және жалпы активтердің бағасы жылына есептік көрсеткіштің 60000-айлық еселік шамасынан жоғары емес шағын бизнес субъектісі болып табылады.
Апартаменты Казахстана ЖШС KCI компаниясының еншілес кәсіпорны болып саналады.
Апартаменты Казахстана компаниясы ірі инвестициялық-құрылыс холдинг әрі Қазақстанның жылжымайтын мүлік нарығындағы танымал көшбасшы. Компания 1995 жылдан бері жұмыс істеп келеді, осы уақыт ішінде өз ісінің кәсіпқойы әрі сенімді серіктес ретінде абыройға ие болды. Бүгінде KCI холдингі - құрамында құрылыстың әртүрлі саласында еңбек ететін бірнеше дивизондары бар көпсалалы компания болып табылады. Бұл тек қана тұрғын үй және коммерциялық ғимараттарды салу мен девелопмент қана емес, сонымен қатар нысандарды басқару мен пайдалану, сондай-ақ аймақтық және трансұлттық маңызға ие жолдары салу, өнеркәсіптік нысандардың құрылысы, құрылыс материалдарын өндіру де.
Холдинг 1 миллион шаршы метрден астам құрылыс салды. Бұл - тұрғын үй кешендері, коттедждік кенттер, коммерциялық жылжымайтын мүліктер, инфрақұрылымдық және өнеркәсіптік нысандар. Жүздеген шақырым көлік жолдары тартылды.
Холдингте 5000 шамасында бірыңғай кәсіпкерлік корпоративтік мәдениет арқылы ұйысқан жоғары білікті қызметкерлер жұмыс істейді. Компания корпоративтік басқарудың үздік әлемдік үлгілерін бағдарға алып, қаржылық және ақпараттық ашықтықтың, бизнесті жүргізудің этикалық принциптерінің, ұжымдағы біртұтас корпоративті рухтың халықаралық стандарттарын ұстанады.
Апартаменты Казахстана ЖШС холдинг құрамында:
- бизнес орталықтарын, сауда-сауықтыру кешендерін, тұрғын үй, мәдени және әлеуметтік-тұрмыстық мақсаттағы объектілерді салу;
- құрылыс-монтаждау жұмыстары, құрылыс және құрылыс-жөндеу жұмыстары;
- электр жабдықтарды сатып алу, сату;
- арнаулы техниканы сату, қою, жалға беру;
- құрылыс материалдарын жасау және сату;
- тұрғын, өндірістік, әлеуметтік-тұрмыс және басқа да мақсаттағы объектілер құрылысы;
- инженерлік-техникалық жобалау, сметалық құжаттар жасау, құрылыс жөндеу, монтаж және өзге де жұмыстар.
Мемлекеттік тіркелу номері - 97546-1910-ЖШС.
Салық төлеушінің тіркелген номері (РНН) - 620200283068;
Есеп айырысу шоты (теңгемен) (ИИК) - KZ268560000000523713;
Есеп айырысу шоты - KZ578560000003088320; БИН - 060940004709.
Мекеме Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлға болып табылады: меншігінде өз мүлкін иеленеді және міндеттемелеріне жауап береді. Өзінің қызмет аумағында Жарғымен, ҚР заңдарымен және орындалуға міндетті жоғарғы атқарушы органдардың актілеріне сүйенеді.
Серіктестіктің мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Астана, Сыганак к., 10, 2 корпус.
Серіктестіктің қызмет мақсаты Қазақстан Республикасының және серіктестікке қатысушылардың мүдделері үшін шаруашылық және кәсіпкерлік қызметтерді біріктіре отырып, жүзеге асыру және таза пайда табу болып табылады.
Апартаменты Казахстана ЖШС-тің заңды статусы:
серіктестік мемлекеттік тіркеуден өткен күннен бастап заңды тұлғаның құқығын алады;
серіктестік өз аты жазылған мөрі, дербес банкі, банкіде есеп-шоты мен басқа да шоттары және аты-жөні жазылған бланкілері бар;
серіктестік өзінің қызметін мақсатқа жеткізу үшін, өз атынан келісім шарттар жасауға, оның ішінде кредит шарттар, қаржылық лизинг және банктердің қатысуымен басқа да шарттар жасауға, сотта талапкер және жауапкер болуына құқылы;
серіктестік өзінің орналасқан жерін ауыстырған жағдайда серіктестік заңды тұлғалардың мемлекеттік регистріне қажетті өзгерістерді енгізу үшін бұл жөнінде оның мемлекеттік тіркелуін жүзеге асырған органға және серіктестіктің жаңадан орналасқан жері бойынша заңды тұлғалардың мемлекеттік тіркелуін жүзеге асырушы органға хабарлауға міндетті;
серіктестік Қазақстан Республикасының аймағында және шет елдерде филиалдар мен өкілдіктерді ашуына, басқа заңды тұлғалардың құрылтайшысы болуға құқылы. Серіктестік өз филиалдары мен өкілдіктерінің ашылуы жөнінде және олардың мекен-жайы туралы мемлекеттік ашылуы жөнінде және олардың мекен-жайы туралы мемлекеттік тіркелуін жүзеге асырған органға хабарлауға міндетті;
серіктестік өзінің міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді және де өз қатысушысының міндеттемелері бойынша жауап бермейді;
серіктестікке қатысушы оның міндеттемелері өзінің қосқан салымының құны шегінде тәуекел етеді.
Апартаменты Казахстана ЖШС қызметін қаржылық талдау оның қаржылық жағдайын бағалауға және кемшіліктерді жойып, жетілдіруге мүмкіндік береді.
Серіктестік бухгалтериясы өз қызметін жүзеге асырғанда келесідей нор-мативтік құжаттарды басшылыққа алады:
- Қазақстан Республикасының 2007 жылдың 28 ақпанындағы Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы Заңы № 234-III ЗРК;
- Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
- Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары;
- Қазақстан Республикасының Салық және басқа да бюджетке міндетті төлемдер туралы заңы (салық кодексі);
- Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі бекіткен бухгалтерлік есепті жүргізу ережелері мен типтік шоттар жоспары.
Кәсіпорынның пайдасы маңызды экономикалық категория және әр кәсіпорын қызметінің негізгі мақсаты болып табылады. Экономикалық категория ретінде пайда таза табысты көрсетеді және бірқатар функцияларын орындайды.
Біріншіден, пайда кәсіпорын қызметі нәтижесіндегі экономикалық тиімділікті сипаттайды. Кәсіпорынның пайда алуы, алынған табыстардың шығындардан көп болуын көрсетеді.
Екіншіден, пайда ынталандырушы функциясын атқарады, өйткені табыстың өсуі өздігімен қаржыландырудың, өндіріс кеңеюінің, еңбек ресурстарының әлеуметтік және материалдық мәселелерін шешілуінің қаржылық негізін құрайды.
Үшіншіден, табыс есебінен кәсіпорынның бюджет, банктер және басқа да кәсіпорындар мен ұйымдар алдындағы міндеттемелер бәлігі төленеді.
Табыстар құрылымында қызмет көрсетуден алынған табыс ең көп үлес алады. Содықтан пайданың нәтижесі өнімді өткізуден алынған табыс көлемінен тәуелді. Өндірілген өнімді өткізу не қызмет көрсету - ұйым қызметінің соңғы мақсаты, қаражаттар айналымының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Құрылыс өндірісі технологиясының шаруашылық субъектілерінің аналитикалық жəне синтетикалық есебін ұйымдастыруға тікелей əсер ететін өзіне тəн ерекшеліктері бар. Құрылыс өндірісі жермен тікелей байланысты. Құрылыс барысында өндірілетін өнім сол орында қалады, жұмысшылар бригадасы мен құрылыс техникасы жаңа объектіге ауысып отырады. Жұмыс күші мен құрылыс техникасын басқа жерге ауыстыру қосымша шығындарды талап етеді. Кейбір шығындар (құрылыс машиналары мен механизмдерін монтаждау, не монтаждан алу) есепте алдын ала жиналып, одан кейін тиісті кезеңмен есеп объектілеріне бөлінеді. Құрылыстағы тауарлық қатынастың өндірістен айырмашылығы, ол өндіріс процесінің басталуына дейін пайда болады. Бұл өзіне тəн ерекшелік бағаны құрғанда, құрылыс кəсіпорындарының өндіріс шығындарын көрсеткенде жəне де инфляция мен өндіріс құралдарына бағаның өсу жағдайында бас мердігерлер үшін үлкен тəуекелмен байланысты. Құрылыс өндірісінде өнімді өндіру үшін ұзақ мерзім талап етіледі, сондықтан ол бірнеше жылға созылуы мүмкін жəне бірнеше есептік мерзімді қамтиды. Басқа өндірістерге қарағанда құрылыста өндіріс мерзімдерінің ұзақтығына жəне көптеген объектілерде бір мезгілде бірнеше жұмыстың жүргізілуіне байланысты аяқталмаған өндірістің қалдықтары үлкен болады.
Құрылыс қызметi - жаңа объектiлер салу жəне (немесе) бар объектiлердi (үйлердi, ғимараттар мен олардың кешендерiн, коммуникацияларды) өзгерту, олармен байланысты технологиялық жəне инженерлiк жабдықтарды монтаждау, құрылыс материалдарын, бұйымдар мен конструкцияларын дайындау (өндiру), сондай-ақ аяқталмаған объектiлер құрылысын консервациялау мен өз ресурстарын тауысқан объектiлердi кейiннен кəдеге жарату жұмыстарын жүзеге асыру жолымен өндiрiстiк жəне өндiрiстiк емес негiзгi қорларды құру жөнiндегi қызмет.
Құрылыс саласының ұйымдастырушылық, өзіне тән сала экономикасының ерекшеліктері бухгалтерлік есепті жүргізудің жағдайына, ұйымдастырылуына әсер етеді. Атап айтқанда, құрылысты ұйымдастыру мен құрылыс саласы экономикасының бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға әсер ететін ерекшеліктері:
1) құрылыс объектілерінің территориялық оқшаулығы;
2) құрылыс объектілерін салудың, құрылыс жұмыстарын жүзеге асырудың жеке сипаты;
3) құрылыс - жобалау, монтаждау жұмыстарының ұзаққа созылуы;
4) құрылыс - сонтаждау жұмыстарының сан алуан болуы;
5) құрылысты жүргізу мерзімі мен сапасының объектіні салу орнынан, табиғи климаттық жағдайдан, жыл маусымынан тәуелділігі және т.б.
Аталған ерекшеліктерге орай құрылыстағы бухгалтерлік есепті жүргізу келесідей сұрақтар аясын ашып алуды көздейді:
1) мердігерлік шарттардың жіктелуі. 11 ҚЕХС сәйкес құрылыс жұмыстары, олардың мәні туралы нақты ақпарат келтірілмеген.
- объектілерді салумен тікелей байланысты жасалған шарттар;
- құрылыс салумен байланысты қызмет көрсету шарттары (жобаны басқару, архитектуралық жұмыстар);
- объектілерді бұзуға және қалпына келтіруге, объектілерді бұзғаннан кейін қоршаған ортаны қалпына келтіруге жасалған шарттар.
2) табысты танудың негізгі қағидалары;
3) шығындарды танудың негізгі қағидалары;
4) жұмыстың орындалу сатысын анықтау;
5) табыстар мен шығындарды пайда мен залал туралы есепте тану ерекшеліктері.
Құрылыс салуға жасалған шарт - бұл активтің немесе олардың құрылымы, технологиясы мен қызметі немесе түпкі мақсаты немесе пайдалануы жағынан өзара тығыз байланысты немесе өзара тәуелді активтер кешенін салуға арнайы жасалған шарт. Құрылыстағы бухгалтерлік есепті жүргізу осы шарттың түрімен де байланысты.
Құрылыстағы бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың негізгі талаптары 11 Құрылыс жасауға шарттар ҚЕХС анықталады.
11 Құрылыс салуға жасалған шарттар ҚЕХС мақсаты - құрылыс салуға жасалған шарттармен байланысты кірістер мен шығыстар есебі тәртібін белгілеу болып табылады. Құрылыс салуға жасалған шарттарға сәйкес жасалатын қызметтің сипатына қарай шарт бойынша жұмыстарды бастау күні мен шарт бойынша жұмыстарды аяқтау күні әдетте түрлі есептік кезеңдерде көрсетіледі. Сөйтіп, құрылыс салуға жасалған шарттар есебіндегі басты мәселе құрылыс жұмыстары жүргізілген есепті кезең жөніндегі шарт бойынша түсімдер мен шығындарды тану болып табылады.
Құрылыс өндірісіндегі нысандардың жұмыс түріне қарай бағалануы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда біраз қиындық тудырады, бұл нормативті құжаттарды құру процесі мен оны қолдануды күрделендіруге əкеліп соғады.
Құрылыс саласының аталған ерекшеліктері, соған орай саладағы есепті ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері мен күрделілігі дипломдық жұмыстың мақсатын, шешілуі тиіс міндеттер аясын негіздеді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - Апартаменты Казахстана ЖШС - де құрылыстағы бухгалтерлік есептің ерекшеліктері мен ұйымдастырылуына баға беру негізінде құрылыстағы бухгалтерлік есепті жетілдіру бойынша ұсыныстар беру.
Дипломдық жұмыстың мақсатына қол жеткізу үшін келесідей міндеттерді шешу қарастырылған:
- құрылыс саласының өзіндік ерекшеліктерінің бухгалтерлік есепті жүргізуге ықпалын бағалау;
- құрылыс келісім-шарттарының түрлерін, тараптардың қатынастарын, тараптарда бухгалтерлік есепті жүргізу ерекшеліктерін анықтау;
- кәсіпорында табыс пен шығындарды танудың негізгі қағидаларын оқу;
- кәсіпорында табыстар мен шығындарды пайда мен залал туралы есепте тану ерекшеліктерін анықтау;
- кәсіпорында есепті жетілдіру бойынша ұсыныстар беру.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі - Апартаменты Казахстана ЖШС-де құрылыстағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізудің ерекшеліктері.
Жұмыстың әдіснамалық және әдістемелік негізі ҚР шаруашылық субъектілерінде есеп пен аудитті жүргізуді реттейтін заңнамалық және нормативтік-құқықтық актілердің жиынтығы, Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметін реттейтін заңдық және нормативтік құжаттар, қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары мен оларға әдістемелік нұсқаулар (11 ҚЕХС), осы бағытта жазылған ғылыми еңбектер мен мақалалар құрайды.
Дипломдық жұмысты орындау барысында ғылымды танудың әртүрлі әдістері пайдаланылды: жүйелеу, салыстыру, мәліметтерді талдау мен жалпылау, теориялық және тәжірибелік материалды жүйелеу, екі жақты жазу, баланстық әдіс және т.б.
Жұмысты зерттеудің ақпараттық базасы ҚР заңды-нормативтік актілері, бухгалтерлік есеп және аудит облысындағы мамандардың бухгалтерлік және салық есебі бойынша мақалалары, Апартаменты Казахстана ЖШС-нің 2012-2013 жж. қаржылық есеп мәліметтері табылады.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен (жалпы саны 28) тұрады. Жұмыстың жалпы көлемі 62 бет негізгі бөлімнен, 13 кестеден, 2 суреттен, 4 қосымшаны құрайды.
1 ҚҰРЫЛЫСТАҒЫ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Құрылысты ұйымдастырудың формалары және өндіріс түрлері, келісім-шарт жасау тәртібі
Құрылыстық қызмет белгілі бір орындаушының дайындығын талап ететіндіктен лицензиялануы қажет, онсыз белгіленген тұтынушылық сапалы құрылыс өнімін құру мүмкін емес. Сондықтан да құрылыс өндірісімен айналысқысы келетін барлық шаруашылыққа құрылыс жұмыстарын жүргізу олардың қызметінің негізгі түрі болады немесе құрылыстан басқа да қызмет түрлерімен паралельді түрде шаруашылық əдіспен жүргізілетін жұмыстарын жүзеге асыруға құқық беретін лицензия алуы қажет. Жұмыс жүргізетін құрылыс кəсіпорындары жыл сайын лицензияларын жаңалап, қайта тіркеуден өткізуі қажет.
Елімізде құрылыс жұмыстары Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы 2001 ж. 16 шілдедегі № 242-ІІ Қазақстан Республикасының Заңының нормаларымен, ҚР құрылыс нормалары мен ережелерімен, ҚР Азаматтық кодексі, Қаржыландыру көздерiне қарамастан құрылысқа арналған жобалау алдындағы (техника-экономикалық негiздемелер) және жобалау (жобалау-сметалық) құжаттамаға сараптама жүргiзу, сондай-ақ мемлекеттiк инвестициялар есебiнен салынып жатқан жобаларды бекiту ережесi туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысымен, ҚР Лицензиялау туралы Заңымен реттеледі.
Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы Заңға сәйкес: құрылыс қызметі - жаңа объектілер салу және (немесе) бар объектілерді (үйлерді, ғимараттар мен олардың кешендерін, коммуникацияларды) өзгерту (кеңейту, жаңғырту, техникамен қайта жарақтандыру, реконструкциялау, қалпына келтіру, күрделі жөндеу), олармен байланысты технологиялық және инженерлік жабдықтарды монтаждау (бөлшектеу), құрылыс материалдарын, бұйымдар мен конструкцияларын дайындау (өндіру), сондай-ақ аяқталмаған объектілер құрылысын консервациялау мен өз ресурстарын тауысқан объектілерді кейіннен кәдеге жарату жұмыстарын жүзеге асыру жолымен өндірістік және өндірістік емес негізгі қорларды құру жөніндегі қызмет [1].
Құрылыс өнімі - сәулет, қала құрылысы және (немесе) құрылыс қызметінің аралық және (немесе) түпкілікті нәтижесі.
Құрылыс-монтаж жұмыстары келесілерді қамтиды:
- жер жұмыстарын және топырақтағы арнаулы жұмыстарды;
- қолданыстағы ғимараттар мен құрылыстарды бұзуға, уақытша инженерлік желілер, жолдар, қойма алаңдарын жайластыруға, сондай-ақ аумақты сатылап жоспарлауға байланысты дайындық жұмыстарын;
- үйлер мен ғимараттардың (оның ішінде көпірлер, көлік эстакадалары, тоннельдер мен метрополитендер, жол құбырлары, құбыр өткізгіштер, өзге де жасанды құрылыстар) тіреу және (немесе) қоршау конструкцияларын салуды;
- желілік құрылыстарды төсеу жөніндегі арнаулы құрылыс және монтаж жұмыстарын;
- сыртқы инженерлік желілер мен құрылыстар, сондай-ақ ішкі инженерлік жүйелер орнатуды;
- конструкциялар мен жабдықтарды қорғау және өңдеу жөніндегі жұмыстарды;
- автомобиль және темір жол құрылысын;
- технологиялық жабдықтарды монтаждау (бөлшектеу), іске қосу-жөндеу жөніндегі жұмыстарды қамтиды.
Аяқталмаған құрылыс - пайдалануға беру үшін тапсырысшы белгіленген тәртіппен қабылдамаған және мақсатына қарай (тұру, қызмет көрсету, өнім шығару, пайда алу және пайдаланудың басқа да түрлері) пайдаланылмайтын құрылыс объeктici.
Қазақстан Республикасындағы инвестициялық жəне құрылыс қызметі туралы статистикалық жинаққа сәйкес: құрылыс қызметi - жаңа объектiлер салу жəне (немесе) бар объектiлердi (үйлердi, ғимараттар мен олардың кешендерiн, коммуникацияларды) өзгерту (кеңейту, жаңғырту, техникамен қайта жарақтандыру, реконструкциялау, қалпына келтiру, күрделi жөндеу), олармен байланысты технологиялық жəне инженерлiк жабдықтарды монтаждау (бөлшектеу), құрылыс материалдарын, бұйымдар мен конструкцияларын дайындау (өндiру), сондай-ақ аяқталмаған объектiлер құрылысын консервациялау мен өз ресурстарын тауысқан объектiлердi кейiннен кəдеге жарату жұмыстарын жүзеге асыру жолымен өндiрiстiк жəне өндiрiстiк емес негiзгi қорларды құру жөнiндегi қызмет [2]. Осы жинақтағы әдістемелік түсініктемеге сәйкес құрылыс жұмыстарының көлемі - жасалған мердігерлік келісім шарт бойынша жеке жəне заңды тұлғалармен орындалған құрылыс жұмыстарының құны. Осы жұмыстардың құнына бас, тікелей жəне қосымша мерігерлік келісім шарттар бойынша орындалған барлық қаржыландыру көздері есебінен жаңа объектілер құрылысы, күрделі жəне ағымдағы жөндеу, қайта құру, тұрғын жəне тұрғын емес жəне инженерлік имараттарды жаңғырту бойынша құрылыс-монтаж жұмыстары, сондай-ақ өзге де мердігерлік жұмыстар жатады.
Құрылыс ұйымдарына - жөндеу-құрылыс ұйымдарын қоса алғандағы, жалпықұрылыстық жəне мамандандырылған барлық ұйымдар жатады. Құрылыс ұйымдарының негізгі қызметі тапсырыс берушімен мердігерлік шарт бойынша мемлекеттік "Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуішіне (ЭҚЖЖ)" сəйкес қызмет түрі "Құрылыс" қызметіне жататын жұмыстарды орындаудан тұрады
Күрделі құрылыс - жаңа кәсіпорындар салуға, қызмет істеп тұрған өндірістік және өндірістік емес саладағы кәсіпорындарды кеңейтуге, қайта қалпына келтіруге, техникалық жарақтандыруға арналған материалдық өндіріс саласының бірі болып табылады [3].
Құрылыс саласы еліміздегі қарқынды дамып келе жатқан саланың бірі. Тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялар динамикасы 1 - кестеде келтірілген.
1 - кесте - Тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялардың 1995 - 2012 жж. динамикасы
Жылдар
Негізгі капиталға салынған инвестициялар
Тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялар
млн. теңге
өткен жылға %-бен
млн. теңге
өткен жылға %-бен
1995
223 042
57,0
28 775
62,2
1996
155 386
60,0
19 734
51,5
1997
187 503
111,6
22 125
106,5
1998
264 204
174,8
19 127
80,0
1999
369 084
133,0
13 771
66,8
2000
595 664
148,5
22 435
145,7
2001
943 398
144,7
27 310
114,4
2002
1 099 986
110,6
36 158
124,4
2003
1 327 864
116,6
59 524
158,9
2004
1 703 684
123,1
130 495
210,2
2005
2 420 976
134,1
254 287
185,9
2006
2 824 523
111,1
368 354
138,2
2007
3 392 122
113,5
490 375
126,2
2008
4 210 878
114,8
468 039
88,8
2009
4 585 298
102,9
310 848
63,1
2010
4 653 528
97,0
335 655
103,6
2011
5 010 231
102,9
421 013
120,3
2012
5 473 161
104,1
428 241
96,4
1 - кесте бойынша тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялардың арту қарқыны 2008-2009 жж., 2012 ж. төмендегені байқалады. Ол саладағы осы кезеңдердегі дағдарысқа байланысты.
Құрылысты жүзеге асырудың ең көп тараған әдістерінің түрлері болып мердігерлік, шаруашылық және шаруашылық-мердігерлік (аралас) әдістер саналады. Құрылысты жүзеге асырудың ең жетілген түрі- мердігерлік әдіс, мұнда тапсырыс берушімен жасасқан келісім шарт бойынша мердігерлік ұйым келісім шартта көрсетілген объектінің құрылысын уақытында және жобалау-сметалық құжаттарға сәйкес салуға және тапсыруға міндетті болады.
Құрылыстың шаруашылық әдіс бойынша барлық құрылыс-монтаж жұмыстарын құрылыс учаскілері, жөндеу-құрылыстық цехтар немесе ұйымның басқа да құрылымдық бөлімшелері өткізеді.
Өндірістің шаруашылық әдісі кезінде арнайы құрылыстық немесе монтаждық-технологиялық жұмыстарды орындау үшін кәсіпорын тікелей мердігерлік келісім шарт бойынша субмердігерлік-монтаждық және мамандандырылған ұйымдарды тартады. Жалпы құрылыстық жұмыстар қажет болған жағдайда бір мезгілде шаруашылық және мердігерлік (тікелей келісім шарт бойынша) әдістер арқылы (аралас әдіс) қатар жүргізіледі.
Құрылысты жүзеге асырудың негізгі қатысушылары болып:
- тапсырыс берушілер - жаңа құрылысты салуды, ғимараттар мен құрылыс-жайларды және басқа да объектілерді кеңейтуді, қалпына келтіруді, жаңартуды және техникалық жаңартуды ұйымдастыратын, тапсырыс беретін, қаржыландыратын және бақылайтын ұйымдар мен мекемелер;
- жобалау ұйымдары - тапсырыс беруші-салушының тапсырысы бойынша жаңа құрылысты салуға, ғимараттар мен құрылыс-жайларды және басқа да объектілерді кеңейтуге, қалпына келтіруге, жаңартуға және техникалық жаңартуға жобалық-сметалық, техникалық және басқа да құжаттарды дайындайды;
- ғылыми-зерттеу ұйымдары - нақты тапсырыс беруші-салушылардың тапсырысы бойынша құрылыс-монтаж ұйымының жұмыстарының және құрылыс-жайлары мен жергілікті жердің ерекшіліктерін есепке ала отырып, жаңа және қызмет істеп тұрған құрылыстық, технологияларды дайындау мақсатында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді.
Мердігерлік құрылыс-монтаж ұйымдары тапсырыс берушімен жасаған келісім шарт бойынша ұйымдар мен объектілердің құрылысын жүзеге асыру үшін кешенді жұмыстарды орындайды. Мердігерлік келісім шарт тапсырыс берушімен бас мердігерлік ұйымдардың арасындағы байланыстарды зерттейді. Келісім шарт жасасу кезінде мердігерлік құрылыс ұйымы тапсырыс берушіден объектінің жобалық-сметалық құжаттарын алады, оның негізінде құрылыс-монтаж жұмыстарын орындаудың тәртібі, көлемі, мерзімі және құрылыстың келісім бағасы көрсетіледі.
Құрылыс жұмыстарын жүргізу үрдісінің субъектілері 1 - суретте келтірілген [4].
1 - сурет - Күрделі құрылыс үрдісінің субъектілері
Келісім бағаға құрылыс-монтаж жұмыстарының сметалық құны, мердігердің қызметіне байланысты тапсырыс беруші төлейтін жұмыстар мен шығындардың бөлігі (материалдар құндарының айырмасы, көп жылғы еңбегі үшін төлемдер, жұмысшыларды тасымалдау шығындары, аккордтық еңбек ақы, жұмыстың жоғарғы қарқынына байланысты вахталық әдіспен жұмыстарды ұйымдаcтыру және басқа да шығындар, сонымен қатар ұйымның жаңа құрылыстарды игеруге байланысты жұмыстары; құрылыс-монтаж жұмыстарының құнына қосылатын жоспарланбаған жұмыстар мен шығындарға жалпы резервтегі қаражаттардың бөлігі және таға басқа да шығындар). Мердігерлік құрылыс келісім шартының нақты бекітілген және ашық бағамен екі түрі болады.
Нақты белгіленген бағамен мердігерлік құрылыс келісім шарты бойынша екі жақ құрылыс жұмыстарының тұрақты бағасына (құнына) немесе өзгермелі баға бойынша орындалған жұмыс бірлігіне бекітілген құнына келісімге келеді.
Ашық бағамен келісім шарт бойынша мердігерге орындаған құрылыс жұмыстарына тікелей байланысты нақты шығындар және келісілген сыйақы мөлшері қоса төленеді. Мердігерлік келісім шарт бойынша кірістерге мыналар қосылады:
1) құрылыс жұмыстарының бастапқы келісім құны;
2) келісім шарттың өзгеруіне байласты кірістер, талаптар бойынша кірістер және кіріс әкелетін жағдайда сыйақы түріндегі төлемдер.
Мердігерлік құрылыс келісім шартының өзгерісі - келісім шарт бойынша бұл кірістің жоғарылауына немесе төмендеуіне ықпал ететін жұмыстың көлемін, құрылымын және орындалу мерзімін өзгерту жөніндегі тапсырыс берушінің бұйрығы.
Талаптар бойынша кірістер - бұл келісім бағаға енгізілмеген қосымша шығындардың орнын толтыру үшін мердігердің тапсырыс берушіден алуға тиісті сомалары.
Сыйақы төлемдері - келісім шартта көрсетілген мөлшерлеме (норма) орындалғаны немесе артық орындалғаны үшін мердігерге төленетін қосымша сомалар.
Мердігерлік келісім шарт бойынша шығындарға төмендегілер қосылуға тиісті:
1) осы келісім шартқа байланысты тікелей шығындар;
2) мердігерлік келісім шарт бойынша таратылатын және келісім шарттың құнына қосылатын жалпы құрылыстық жұмыстармен байланысты үстеме шығындар;
3) мердігерлік құрылыс келісім шартының шарттары бойынша тапсырыс берушімен төленетін қосымша шығындар.
Егер мердігерлік құрылыс шартының шарттарында келісілген болса, тапсырыс берушімен төленетін шығындардың құрамына жалпы және әкімшілік шығындардың кейбір түрлері қосылуы мүмкін.
Ірі құрылыс кезінде бас мердігерлік құрылыс-монтаж ұйымдары өздеріне көмек ретінде мамандандырылған субмердігерлік құрылыс-монтаж ұйымдарын, қосалқы ұйымдарды, кешенді тресттер мен басқармаларды, құрылыс механизацияларының трестерімен басқармаларын шақырады.
Бас мердігерлер субмердігерлік ұйымдарды құрылыс жұмыстарының белгілі бір түрлерін орындауға, фундамент салуға, су өткізгіш желілерін, канализация құбырларын өткізуге, электромонтаж, жарықтандыру, жылыту жұмыстарын орындауға шақырады.
Бас мердігер мен субмердігердің арасындағы өзара байланыстар бас мердігер мен тапсырыс берушінің арасындағы келісім шарттың негізінде жасалған келісім шартпен рәсімделеді. Субмердігерлік келісім шарт бойынша тапсырыс беруші болып бас мердігер саналады. Субмердігерлер орындаған жұмыстарды бас мердігерлер қабылдап, содан соң құрылысы аяқталған объектінің (орындалған жұмыстардың) жалпы құрамымен тапсырыс берушіге тапсырады.
Құрылыс ұйымдарының құрамында әртүрлі қосалқы (көмекші) өндірістер мен қызмет көрсетуші шаруашылықтар болуы мүмкін. Бір қосалқы (көмекші) өндірістер құрылыс үшін құрылыс материалдары мен жартылай фабрикаттарды (тас, қиыршық тас, құм және басқа да материалдарды шығару бойынша карьералар, ағаш өңдеу шеберханалары, бетон және темір бетон құрылғыларын, бөлшектерді дайындаушы зауыттар, кірпіш зауыттар және т.б.) өндіру, қайта өңдеу шығару және дайындаумен айналысады.
Кейбір қосалқы (көмекші) өндірістер құрылысты қажетті электр энергиясымен, бумен және т.б. (электр станциясы, бу айдағыш құрылғылар, жөндеу шеберханалары, көлік ұйымдары және т.б.) қамтамасыз етеді.
Құрылыс өндірісінің технологиялық ерекшеліктері шаруашылық субъектілерінің талдамалық (аналитикалық) және жиынтық (синтетикалық) есебіне елеулі әсер етеді. Құрылыс өнімі тікелей жерге байланысты болады. Құрылыс барысында дайындалған өнім орнында қалады да, ал құрылыс техникалары жаңа объектілерге көшеді. Жұмысшы күшін және құрылыс техникаларын жаңа орындарға көшіру қосымша шығындарды қажет етеді. Кейбір шығындар (құрылыс машиналары мен механизмдерін демонтаждау, монтаждау) есепте алдын ала жинақталып, тиісті мерзімі және объектілері бойынша таратылып (бөлініп) отырылады.
Құрылыс өндірісінде өнімнің бір өлшемін дайындау үшін бірнеше есепті мерзімді құрайтын ұзақ уақыт қажет болады.
Өндірістің басқа түрлеріне қарағанда құрылыс өндірісінде өндіріс процесінің үздіксіздігін және бірнеше объектілерде бір уақытта жұмыстардың қатар жүргізілуін қалыптастыратын аяқталмаған құрылыс көп болады. Құрылыс процесіне жергілікті жердің өзгермелі метеорологиялық жағдайларында жұмыстардың ашық жерлерде орындалуы үлкен әсер етеді.
Құрылыс-монтаж жұмыстарын қыс мезгілінде орындау үшін бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуге тиісті қосымша материалдық шығындар, сонымен қатар жылу, электр энергиясы қажет болады.
Құрылыс орындарында ашық сақтауда көп мөлшерде материалдар (кірпіш, құм, қиыршықтасты құм, қиыршықтас және т.б.). Материалдардың ұзақ уақыт бойы ашық жерлерде сақталуы метеорологиялық жағдайлардың әсерінен олардың тұтыну құндарының жойлуына әкеліп соқтырады.
Ай бойы ашық сақтаудағы материалдар құжаттарды рәсімдеусіз жұмсалады. Олардың ай сайын нақты жұмсалғанын анықтау үшін ашық сақтаудағы материалдарға түгендеу жүргізіледі, ол өз алдына қосымша уақытты қажет етеді.
Құрылыс жұмыстары сонымен қатар, күрделі өндіріс байланыстарымен де ерекшеленеді. Құрылыс алаңдарында бір уақытта жалпы құрылыстық, мамандандырылған, іске қосу және басқа да жұмыстар қатар жүргізіледі.
Өндірістің технологиялық процесі бас мердігердің жетекшілігі мен жүзеге асырылады. Құрылыста бас мердігердің, субмердігерледің қатысуы бухгалтерлік есепте көрсетілуге тиісті күрделі өзара байланыс жүйелерінің қалыптасуына әкеліп соқтырады.
Құрылыс өндірісіндегі бағалардың айырмашылығы есептің ұйымдастырылуына әсер етеді, себебі, нормативтік құжаттардың қалыптасуы мен пайдалануын күрделендіреді. Бұлардың барлығы құрылыс өндірісіндегі шығындар есебін ұйымдастыруға әсер етеді.
Құрылыс өнімі болып ғимарат, қондырғылар, өндірістік қуаттар, тұрғын үйлер, мәдени -тұрмыстық объектілер және тағы басқалар саналады. Құрылыс құны сметамен анықталады. Смета-объектіні салуға кететін қоғамдық қажетті шығындарды санау, яғни құрылыс өнімінің құны.
Сметаны жасауда құрылысқа қажетті материалдар шығындарының, конструкцияның детальдардың ,еңбекақы шығындарының, материалдық нарықтық бағасының сметалық нормалары және үстеме шығындардың нормалары қолданылады. Жобалы-сметалы құжатты жасағанда бухгалтерлік есептің мәліметтері қолданылады.
Күрделі құрылыста ереже бойынша құрылыс өнімінің келісім бағасының екі моделі - шектелген және еркін (ашық) бір мезгілде қолданылады.
Бекітілген келісім құнын анықтауға - келісімнің нақты жағдайлары ескеріле отырып, сметалық нормативтердің жүйесі мен пайдаланылатын ресурстардың бағасының өзгеру индексі болады.
Құрылыс өнімінің еркін (ашық) келісім құны мердігерлердің тапсырысты өткізгенде барлық процедураларды сақтай отырып, мердігер кәсіпорын арасындағы бәсекелестік жағдайында қолданылады.
Мердігер кәсіпорындар мен тапсырыс берушілердің келісім-шартының құрамында көрсетілген құрылыс өнімдеріне келісім бағалар ведомостын рәсімдейді.
Құрылыс өнімдерінің келісім бағаларының құрамында мердігерлердің орындаған жұмыстарының құны көрсетіледі. Сонымен қатар, келісім бағаларының құрамына келісім бойынша мердігерге берілген басқа да жұмыстармен байланысты шығындар кіреді, атап айтсақ белгілі бір объектілерді салғанда, оны қажетті құрал - жабдықтар мен т.б. материалдармен қамсыздандыру.
Құрылыс процесіндегі орындалған жұмыстарды қабылдау мен есеп айырысуды жүзеге асыру мерзімі мен тәртібі кеісім-шартта тараптардың келісімімен бекітіледі.
Кәсіпорындар мен мердігерлер арасындағы орындалған құрылыс - монтаждық және құрылыс жөндеу жұмыстарының есебі конструктивті элементтері бойынша, келісілген шарттың кезеңдері бойынша немесе келісім-шарт бойынша жүзеге асырылады.
Ай сайынғы орындалған құрылыс монтаждық жұмыстардың есебі кәсіпорын мен мердігерлердің өзара келіскен формалары бойынша ,яғни нақты орындалған жұмысқа толтырылған наряд бойынша жүргізіледі.
Құрылыс кәсіпорындарындағы басқару есебінің негізгі мақсаты әртүрлі деңгейдегі менеджерлерге дұры шешім қабылдау үшін ақпараттармен қамтамасыз ету болып табылады.
Бағалық саясат - құрылыс кәсіпорындарындағы басқару есеп жүйесінің маңызды элементтерінің бірі, ол орындалған құрылыс жұмыстарына баға белгілеп қана қоймай,сонымен қатар әртүрлі нарықтық жағдайдағы бағаларды басқару үрдісін атқарады.
Құрылыс кәсіпорындарындағы бағаны белгілеу жүйесінің алдына қойған мақсаты-нақты орындалған құрылыс жұмыстарына төлеуге дайын тапсырыс берушінің ең тиімді бағасын анықтау, сонымен қатар күтілетін пайдамен байланысты баға бойынша көрсету мүмкіншіліктерін зерттеу. Осылайша, бухгалтерлік есеп құрылыс өнімдерінің өзіндік құнын анықтаумен ғана емес, сондай-ақ құрылыс өнімдерін өткізуде маңызды орын алатын босату бағасымен тікелей байланысты.
Құрылыс кәсіпорындарында баға белгілеу әдістемесін келесі факторларды негізге ала отырып қалыптастырады.Олар:
Ішкі факторлар:
- қалыптасқан бағалар;
- шығындар құрылымы ,тікелей және жанама;
- құрылыс кәсіпорындарының жалпы және нақты мақсаты;
- сатып өткізу нарығын зерттеу деңгейі;
- сату бөлімінің қызметкерлерінің еңбегінің нәтижесі.
Сыртқы факторлар:
- бәсекелестік деңгейі және оның бағаға әсері;
- өнімге деген сұраныстың жағдайы;
- материалдық жабдықтаушылар мен мердігерлерге тәуелділігі;
- сұраныстың құрамы мен оның бағаларға сезімталдығы;
- мемлекеттің саясаты [5].
Құрылыс өнімінің немесе көрсетілетін қызметтің өзіндік құнын анықтау барысында өнімнің жеке түрі мен көрсетілетін қызметтің арасында бөлінетін тікелей және жанама шығындардың деңгейін анықтау өте маңызды.
Құрылыс саласының ерекшелігіне байланысты өндірістің қосымша шығындары негізінде белгіленген баға тиімді болып табылады. Себебі, құрылыстағы сұраныс тапсырыстың көлемімен өлшенеді, ал босату бағасын анықтағанда сұраныстың көлемі есепке алынады.Сонымен қатар, өндірістің қосымша шығындары негізінде белгіленген баға бәсекелестіктің тұрақты деңгейін және оның бағаға әсерін көрсетеді.
Құрылыстың сметалық құны - жобаланған материалдар негізінде анықталған ақша-қаражат сомасының жиынтығы. Құрылыстың сметалық құны құрылысқа салынған инвеситциялар мөлшерін анықтауға, құрыылс өнімдеріне бағалардың қалыптасуына, мердігерлік келісім-шартты құру мақсатында тапсырыс берушіге мердігерлік құрылыс қызметтерін сатып алуды жүзеге асыруға, орындаған мердігерлік жұмыс бойынша ҚР-да қолданылып жүрген заң актілеріне сәйкес есеп айырысудың негізі болып табылады.
1.2 Құрылыстағы бухгалтерлік есептің ерекшеліктері
Құрылыс өндірісі технологиясының шаруашылық субъектілерінің аналитикалық және синтетикалық есебін ұйымдастыруда әсер ететін өзіне тән ерекшеліктері бар. Құрылыс барысында өндірілетін өнім сол орында қалады, жұмысшылар бригадасы мен құрылыс техникасы жаңа объектіге ауысып отырады. Жұмыс күші мен құрылыс техникасын басқа жерге ауыстыру қосымша шығындарды талап етеді. Кейбір шығындар (құрылыс машиналары мен механизмдерін монтаждау, не монтаждан алу) есепте алдын ала жиналып, одан кейін тиісті кезеңмен есеп объектілеріне бөлінеді.
Құрылыстағы тауарлық қатынастың өндірістен айырмашылығы, ол өндіріс процесінің басталуына дейін пайда болады. Бұл өзіне тән ерекшелік бағаны құрғанда, құрылыс кәсіпорындарының өндіріс шығындарын көрсеткенде және де инфляция мен өндіріс құралдарына бағаның өсу жағдайында бас мердігерлер үшін үлкен тәуекелмен байланысты.
Құрылыс өндірісінде өнімді өндіру үшін ұзақ мерзім талап етіледі, сондықтан ол бірнеше жылға созылуы мүмкін және бірнеше есептік мерзімді қамтиды.
Басқа өндірістерге қарағанда құрылыста өндіріс мерзімдерінің ұзақтығына және көптеген объектілерде бір мезгілде бірнеше жұмыстың жүргізілуіне байланысты аяқталмаған өндірістің қалдықтары үлкен болады.
Өзгеріп отыратын метеорологиялық жағдайда ашық жерде жұмыс жүргізу құрылыс процесіне үлкен әсер етеді. Құрылыс-монтажды өндірісті қыс мерзімінде жүргізу кезінде еңбек ресурстарын, материалдар, жылу және элетроэнергияны көп пайдалануға байланысты қосымша шығындар болады, олар міндетті түрде бухгалтерлік есептерде көрсетілуі тиіс.
Құрылыс алаңында көптеген материалдар (кірпіш, құм) ашық жерде сақталады. Ұзақ уақыт бойы ашық жерде сақталса, метеорологиялық жағдайлардың әсерінен сапасының төмендеуіне байланысты олардың тұтыну құны кемиді. Осы материалдар бір ай ішінде қолдануға құжатсыз беріледі. Олардың нақты шығынын есепте дұрыс көрсету үшін ай сайын инвентарлық есептеу жүргізу керек. Бұл ай сайынғы материалдардың шығынын анықтау және табиғи шығынды шығыстау үшін қосымша еңбек уақытын талап етеді.
Кейде құрылыс-монтаж жұмысы күрделі жағдайларда: көлік жете алмайтын жерде жұмыс істеп тұрған кәсіпорынның аумағында, электр құрылғыларының желілеріне жақын орындарда жүргізіледі.
Құрылыс өндірісі басқа да өндіріс түрлерімен байланыстарының күрделілігімен де ерекшеленеді. Құрылыс алаңдарында бір мезгілде жалпы құрылыстар, мамандандырылған және де басқа жұмыстар жүргізілуі мүмкін. Өндірістің технологиялық процесі бар мердігерлік құрылыс кәсіпорынның басшылығымен жүргізіледі. Ол тапсырыс берушімен барлық жұмысты орындауға келісім-шартқа отырып, құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізу үшін басқа мамандандырылған кәсіпорындармен келіседі, бұл субмердігерлік деп аталады. Құрылыста тапсырыс берушінің, бас мердігердің және субмердігердің қатысуы олардың өзара қарым-қатынастарының күрделі жүйесінің қалыптасуына әкеледі, ол бухгалтерлік есеп жүргізуде дұрыс, әрі жүйеленіп көрсетілуі тиіс.
Құрылыс өндірісіндегі нысандардың жұмыс түріне қарай бағалануы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда біраз қиындық тудырады, бұл нормативті құжаттарды құру процесі мен оны қолдануды күрделендіруге әкеліп соғады. Дегенмен, дұрыс ұйымдастырылған, бүгінгі күннің талабына сай орындалған есеп жүйесі, яғни автоматтандырылған немесе компьютерленген жүйе кез келген құрылыс нысанының нақты бағасын анықтай алады.
Құрылыс саласындағы кәсіпорынды тиімді басқару үшін не салу, қандай көлемде салу және құрылыс объектілерін салудың шығындары қандай деген сұраққа жауап беру керек. Сол себепті құрылыс мекемесінің еңбек, материалдық, ақшалай және қаржылық ресурстарын бақылау, өлшеу мен тіркеу үшін тиімді ұйымдастырылған бухгалтерлік есеп жүйесі керек. Мұндай есеп жүйесін ұйымдастыру міндетті түрде саланың ерекшелігімен байланыста жүргізілуі керек.
Сол себепті құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің міндеттері ретінде келесілерді атап өтуге болады [6]:
- пайдананылған материалдық ресурстарды, жұмысшылардың еңбек шығынын, құрылыс машиналары мен техникаларының қызметтерін дер кезінде, дұрыс және толық құжаттау, құжат айналымының сызбасына сәйкес мәліметтерді уақытында есепте көрсету үшін құжаттарды есеп бөліміне тапсыру;
- құрылыс-монтаж жұмыстарына жұмсалған шығындарды құрылыс объектілеріне байланысты калькуляция баптары бойынша дұрыс және уақытында көрсету;
- материалдық, еңбек және қаржылық ресурстардың нормаларының сақталуын бақылау, нақты шығындардың нормадан ауытқуларын және оларды болашақта болдырмау үшін себептерін анықтау;
- бригаданың, бөлімшелердің және учаскілердің қызмет нәтижелерімен өнімнің өзіндік құндарын төмендету резервтерін анықтау және олардың есебін ұйымдастыру;
- орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары мен аяқталмаған өндіріс көлемін анықтау;
- қаржылық, статискалық есептерді құру үшін және өндірісті талдау мен бақылау үшін мәліметтерді қалыптастыру.
Құрылыс салуға жасалған шарттармен байланысты кірістер мен шығыстар есебі тәртібін белгілеу үшін қаржылық есептіліктің 11 Құрылыс жасауға шарттар стандарты арналған. 11 Құрылыс салуға жасалған шарттар
ҚЕХС мақсаты - құрылыс салуға жасалған шарттармен байланысты кірістер мен шығыстар есебі тәртібін белгілеу болып табылады. Құрылыс салуға жасалған шарттарға сәйкес жасалатын қызметтің сипатына қарай шарт бойынша жұмыстарды бастау күні мен шарт бойынша жұмыстарды аяқтау күні әдетте түрлі есептік кезеңдерде көрсетіледі. Сөйтіп, құрылыс салуға жасалған шарттар есебіндегі басты мәселе құрылыс жұмыстары жүргізілген есепті кезең жөніндегі шарт бойынша түсімдер мен шығындарды бөлу болып табылады [7].
Құрылыс салуға жасалған шарт - бұл активтің немесе олардың құрылымы, технологиясы мен қызметі немесе түпкі мақсаты немесе пайдалануы жағынан өзара тығыз байланысты немесе өзара тәуелді активтер кешенін салуға арнайы жасалған шарт.
Белгіленген бағасы бар шарт - бұл шарт, оған сәйкес мердігер шарт бойынша өнімнің әрбір бірлігі бойынша белгіленген бағасына немесе белгіленген ставкасына келіседі, мұның өзі шығындардың өсуіне байланысты көтерілуі мүмкін.
Шығындарды қосу шарты - бұл құрылыс салуға жасалған шарт, оған сәйкес мердігерге жол берілетін немесе өзгеше анықталатын осы шығындардан шығындарға қосылған пайыздар немесе белгіленген сыйақы өтеледі.
Құрылыстар салу шартына келесілер жатады:
- объектілерді салумен тікелей байланысты жасалған шарттар;
- объектілерді бұзуға және қалпына келтіруге, объектілерді бұзғаннан кейін қоршаған ортаны қалпына келтіруге жасалған шарттар.
Құрылыс өндірісінде жұмыстардың жүргізілуі мердігер мен тапсырушының арасындағы жасалған келісім-шартқа байланысты. Бұл шарт қаржылық есептің халықаралық 11-стандартының негізін ала отырып жасалады. Яғни, стандартта көрсетілген түсім және мердігерлік келісім бойынша шығындар есебі төмендегідей тәртіпті анықтайды:
біріншіден, түскен түсім келісім бойынша және байланысты болуы;
екіншіден, есепті кезеңдегі түсім мен шығын істелген жұмыс түріне қарай біркелкі бөлінуі тиіс.
Есептеудің тәртібіне орай келісім төмендегі типтерден тұрады:
1) бекітілген баға бойынша келісім, яғни баға шығындар өзгеруіне байланысты құбылмалы;
2) шығындарды қосу арқылы немесе шығындар көлемін анықтап, пайыздық үлесімен анықтау.
Келісім әрбір құрылыс нышанына жеке-жеке жасалады, бұл құрылыс нышанының түрінің өзіне тән ерекшелігінің болуына байланысты.
Капиталды құрылыста өндірістің жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы мердігерлік тәсіл болып саналады.
Құрылыс өнімінің күрделілігі, материалдық және адам ресурстарын бір шаруашылық субъектісіне біріктірудің мүмкін еместігі, құрылыс кәсіпорындарын мамандандыруға, олардың қызметін белгілі бір іске қосқанда қадағалаудың қажеттілігіне, яғни лицензиясы бар бас мердігерді бөлуге әкеліп соғады.
Орындалатын жұмыстың түріне байланысты құрылыс кәсіпорындары жалпықұрылыстық және мамандандырылған болып бөлінеді. Тапсырыс берушімен келісім-шарт қатынасының сипатына байланысты құрылыс-монтажды кәсіпорындар бас мердігер және субмердігер болып жіктеледі. Бас мердігермен өндірістік байланыстың ұзақтығына қарай кәсіпорындар тұрақты және жылжымалы субмердігерлер (мамандандырылған) деп бөлінеді. Осындай кәсіпорындар ірі құрылыс корпорацияларының құрамында анда-санда құрылыс көлемінің өсу кезінде белгілі бір аумақта жұмыс орындау үшін құрылады.
Құрылыс-монтаж кәсіпорындары өмірлік циклына байланысты құрылыстың соңғы өнімін қалыптастыруда келесідей түрлерге бөлінеді:
құрылыс, не монтажды жұмысты орындаушылар;
жобалау-құрылыс фирмалары;
ғылыми жобалау-құрылыс фирмалары;
барлық жұмыстарды құрайтын және конструкциялар мен құрылыс материалдарын өндіретін мекемелер.
Құрылыста бірнеше қызмет түрлерінің біріктірілуі тән. Құрылыс кәсіпорындарының өндірістік қызметі келесідей түрлерден тұрады:
негізгі өндіріс - құрылыс-монтажды жұмыстар, ғимараттар мен қондырғыларды капиталды жөндеу;
қосымша өндірістер;
өндіріс пен шаруашылыққа қызмет ететін (әлеуметтік) сала.
Өндірісті бағыты бойынша классификациялау - негізгі және қосымша өндірістің, әлеуметтік сфераның шығындарын бөлек есепке алу қажеттігін туғызады.
Бұл мақсат үшін қаржылық-шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі шоттары жоспарындағы синтетикалық шоттар тізбесінің топтамасында 8 бөлімнің шоттары - Өндірістік есептің шоттары, оның бөлімшелері: 8110 Негізігі өндіріс, 8210 Өз өндірісінің жартылай фабрикаттары, 8310 Көмекші өндірістер, 8410 Үстеме шығындар белгіленген. Шығындардың деңгейін бақылау және сараптау үшін оларды құрылыс бөлімдеріне, бөлек бөлімшелерге, жұмыс түрлеріне байланысты топтастырылады [8].
2 Апартаменты Казахстана ЖШС-ДЕ ҚҰРЫЛЫС ЖҰМЫСТАРЫ ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
2.1 Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық сипаттамасы
Апартаменты Казахстана ЖШС жұмысшылардың жылдық орташа саны 50 адамнан аспайтын және жалпы активтердің бағасы жылына есептік көрсеткіштің 60000-айлық еселік шамасынан жоғары емес шағын бизнес субъектісі болып табылады.
Апартаменты Казахстана ЖШС KCI компаниясының еншілес кәсіпорны болып саналады.
Апартаменты Казахстана компаниясы ірі инвестициялық-құрылыс холдинг әрі Қазақстанның жылжымайтын мүлік нарығындағы танымал көшбасшы. Компания 1995 жылдан бері жұмыс істеп келеді, осы уақыт ішінде өз ісінің кәсіпқойы әрі сенімді серіктес ретінде абыройға ие болды. Бүгінде KCI холдингі - құрамында құрылыстың әртүрлі саласында еңбек ететін бірнеше дивизондары бар көпсалалы компания болып табылады. Бұл тек қана тұрғын үй және коммерциялық ғимараттарды салу мен девелопмент қана емес, сонымен қатар нысандарды басқару мен пайдалану, сондай-ақ аймақтық және трансұлттық маңызға ие жолдары салу, өнеркәсіптік нысандардың құрылысы, құрылыс материалдарын өндіру де.
Холдинг 1 миллион шаршы метрден астам құрылыс салды. Бұл - тұрғын үй кешендері, коттедждік кенттер, коммерциялық жылжымайтын мүліктер, инфрақұрылымдық және өнеркәсіптік нысандар. Жүздеген шақырым көлік жолдары тартылды.
Холдингте 5000 шамасында бірыңғай кәсіпкерлік корпоративтік мәдениет арқылы ұйысқан жоғары білікті қызметкерлер жұмыс істейді. Компания корпоративтік басқарудың үздік әлемдік үлгілерін бағдарға алып, қаржылық және ақпараттық ашықтықтың, бизнесті жүргізудің этикалық принциптерінің, ұжымдағы біртұтас корпоративті рухтың халықаралық стандарттарын ұстанады.
Апартаменты Казахстана ЖШС холдинг құрамында:
- бизнес орталықтарын, сауда-сауықтыру кешендерін, тұрғын үй, мәдени және әлеуметтік-тұрмыстық мақсаттағы объектілерді салу;
- құрылыс-монтаждау жұмыстары, құрылыс және құрылыс-жөндеу жұмыстары;
- электр жабдықтарды сатып алу, сату;
- арнаулы техниканы сату, қою, жалға беру;
- құрылыс материалдарын жасау және сату;
- тұрғын, өндірістік, әлеуметтік-тұрмыс және басқа да мақсаттағы объектілер құрылысы;
- инженерлік-техникалық жобалау, сметалық құжаттар жасау, құрылыс жөндеу, монтаж және өзге де жұмыстар.
Мемлекеттік тіркелу номері - 97546-1910-ЖШС.
Салық төлеушінің тіркелген номері (РНН) - 620200283068;
Есеп айырысу шоты (теңгемен) (ИИК) - KZ268560000000523713;
Есеп айырысу шоты - KZ578560000003088320; БИН - 060940004709.
Мекеме Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлға болып табылады: меншігінде өз мүлкін иеленеді және міндеттемелеріне жауап береді. Өзінің қызмет аумағында Жарғымен, ҚР заңдарымен және орындалуға міндетті жоғарғы атқарушы органдардың актілеріне сүйенеді.
Серіктестіктің мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Астана, Сыганак к., 10, 2 корпус.
Серіктестіктің қызмет мақсаты Қазақстан Республикасының және серіктестікке қатысушылардың мүдделері үшін шаруашылық және кәсіпкерлік қызметтерді біріктіре отырып, жүзеге асыру және таза пайда табу болып табылады.
Апартаменты Казахстана ЖШС-тің заңды статусы:
серіктестік мемлекеттік тіркеуден өткен күннен бастап заңды тұлғаның құқығын алады;
серіктестік өз аты жазылған мөрі, дербес банкі, банкіде есеп-шоты мен басқа да шоттары және аты-жөні жазылған бланкілері бар;
серіктестік өзінің қызметін мақсатқа жеткізу үшін, өз атынан келісім шарттар жасауға, оның ішінде кредит шарттар, қаржылық лизинг және банктердің қатысуымен басқа да шарттар жасауға, сотта талапкер және жауапкер болуына құқылы;
серіктестік өзінің орналасқан жерін ауыстырған жағдайда серіктестік заңды тұлғалардың мемлекеттік регистріне қажетті өзгерістерді енгізу үшін бұл жөнінде оның мемлекеттік тіркелуін жүзеге асырған органға және серіктестіктің жаңадан орналасқан жері бойынша заңды тұлғалардың мемлекеттік тіркелуін жүзеге асырушы органға хабарлауға міндетті;
серіктестік Қазақстан Республикасының аймағында және шет елдерде филиалдар мен өкілдіктерді ашуына, басқа заңды тұлғалардың құрылтайшысы болуға құқылы. Серіктестік өз филиалдары мен өкілдіктерінің ашылуы жөнінде және олардың мекен-жайы туралы мемлекеттік ашылуы жөнінде және олардың мекен-жайы туралы мемлекеттік тіркелуін жүзеге асырған органға хабарлауға міндетті;
серіктестік өзінің міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді және де өз қатысушысының міндеттемелері бойынша жауап бермейді;
серіктестікке қатысушы оның міндеттемелері өзінің қосқан салымының құны шегінде тәуекел етеді.
Апартаменты Казахстана ЖШС қызметін қаржылық талдау оның қаржылық жағдайын бағалауға және кемшіліктерді жойып, жетілдіруге мүмкіндік береді.
Серіктестік бухгалтериясы өз қызметін жүзеге асырғанда келесідей нор-мативтік құжаттарды басшылыққа алады:
- Қазақстан Республикасының 2007 жылдың 28 ақпанындағы Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы Заңы № 234-III ЗРК;
- Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
- Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары;
- Қазақстан Республикасының Салық және басқа да бюджетке міндетті төлемдер туралы заңы (салық кодексі);
- Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі бекіткен бухгалтерлік есепті жүргізу ережелері мен типтік шоттар жоспары.
Кәсіпорынның пайдасы маңызды экономикалық категория және әр кәсіпорын қызметінің негізгі мақсаты болып табылады. Экономикалық категория ретінде пайда таза табысты көрсетеді және бірқатар функцияларын орындайды.
Біріншіден, пайда кәсіпорын қызметі нәтижесіндегі экономикалық тиімділікті сипаттайды. Кәсіпорынның пайда алуы, алынған табыстардың шығындардан көп болуын көрсетеді.
Екіншіден, пайда ынталандырушы функциясын атқарады, өйткені табыстың өсуі өздігімен қаржыландырудың, өндіріс кеңеюінің, еңбек ресурстарының әлеуметтік және материалдық мәселелерін шешілуінің қаржылық негізін құрайды.
Үшіншіден, табыс есебінен кәсіпорынның бюджет, банктер және басқа да кәсіпорындар мен ұйымдар алдындағы міндеттемелер бәлігі төленеді.
Табыстар құрылымында қызмет көрсетуден алынған табыс ең көп үлес алады. Содықтан пайданың нәтижесі өнімді өткізуден алынған табыс көлемінен тәуелді. Өндірілген өнімді өткізу не қызмет көрсету - ұйым қызметінің соңғы мақсаты, қаражаттар айналымының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz