Сыртқы жарнама дизайнын құру

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС ФАКУЛЬТЕТІ

ДИЗАЙН ЖӘНЕ ИНЖЕНЕРЛІК ГРАФИКА КАФЕДРАСЫ

ЖАРНАМА АКЦИЯЛАРЫ ПӘНІНЕН КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

ТАҚЫРЫБЫ: СЫРТҚЫ ЖАРНАМА

Орындаған: Даир Г.Б.
Дизайн мамандығы
5 курс студенті

Ғылыми жетекші: аға оқытушы,
педагогика ғылымдарының магистрі
Тусупбекова Ш.М.

Нұр-сұлтан
2019
Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Kафедра _______________________________
Пән __________________________________

БЕКІТЕМІН
Дизайн және инженерлік графика кафедрасының
меңгерушісі
Бәйдібеков Ә.К.
(қолы)
_____ _________ 2019 ж.

Білім алушының курстық жұмысына
ТАПСЫРМА

Білім алушының А.Ж.Т._____________________________ ___________
Курстық жұмыс тақырыбы ___________________________________ __
Қойылған мақсат ___________________________________ __________
Курстық жұмыс көлемі ___________________________________ _____

Курстық жұмыстың орындалу барысы туралы жетекшіге баяндау мерзімі:
а) жиналған материал көлемі және курстық жұмыс құрылымы жайлы баяндау _____ _________________ 2019 ж. дейін.

б) курстық жұмыстың орындалу барысы жөнінде баяндау
_____ ________________ 2019 ж. дейін.

Курстық жұмысты тапсыру мерзімі: _____ _____________ 2019 ж.

Курстық жұмыстың жетекшісі: ________________________________
_____ _____________ 2019 ж.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4
1
Дизайндағы жарнама және сыртқы жарнама ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
1.1
Жарнама туралы жалпы түсініктеме. Жарнаманың функциясы ...
6
1.2
Сыртқы жарнама туралы жалпы түсініктеме. Сыртқы жарнама функциясы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
14
1.3
Сыртқы жарнама құру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
2
Графикалық тәсілдер арқылы сыртқы жарнама құру ... ... ... ... ..
22
2.1
Жарнаманы құрастыру кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
22
2.2
Тамақ өнімдеріне сыртқы жарнама құру ... ... ... ... ... ... ... ... .
25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
27
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
29
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
30

КІРІСПЕ

Графикалық дизайн - өнердің ең әмбебап түрі болып саналады. Түсіндіретін, безендіретін, көркемдейтін графика туындыларымен біз өмір бойы түйісеміз. Графика барлық жерде кездеседі - далада, кітапта, жарнамада және т.б. Жалпы дизайн үнемі дамып келе жатқан және өзгеретін өнер. Әр дизайнерлердің ұрпағы оған жаңа және прогрессивті нәрсе әкеледі. Кейбір дизайнерлер өзгерістер мен күнделікті тәжірибені жөн көрсе, ал басқалары дәстүрлі тәсілді талап етеді. Біз дизайн өнерімен келесі айтылатын жерлерде таныса аламыз: олар жарнама, логотип, брендинг, журналдағы иллюстрациялар, журнал және газет, әртүрлі тауар жарнамалары, кәсіпорын-фирмалардың эмблема немесе логотиптер. Графикалық дизайнға қатысатындар: әріптер баспа өнімдерінің дизайны (газеттер, журналдар және кітаптар); фирмалық стиль , фирмалық белгілер; веб-дизайн - біртұтас сайт та, сол сияқты логотиптер де. Плакаттық өнім және өнеркәсіпті дизайн; инфографикалар мен заттаңбалар дизайны және т.б. Енді сыртқы жарнаманың дизайны жайында, яғни сыртқы жарнаманы дизайнда қолдану жайында ашып айтатын болсақ.
Жарнама жалпы белгілі бір зат пен құбылысты, іс-әрекет пен қызметті елге таныту, насихаттау, оларға деген сұранысты күшейту мақсатымен жарияланған хабарлама жиынтығы.
Дизайн - тұтынушыға өнімнің назарын аударуға және сату көлемін арттыруға мүмкіндік беретін құрал. Жарнама дизайны өнімді ең тартымды жарықта ұсынуға көмектеседі. Жоғары сапалы жарнаманың дизайны өнімнің қандай мақсатқа арналғанын, оны қалай пайдалану керектігін және ең бастысы оны сатып алғыңыз келетінін түсінуге көмектеседі.
Сыртқы жарнама - бұл көру сезімі арқылы қабылданатын жарнама. Негізінен бұл жарнама тұтыну тауарлары үшін қолданылады. Қалың көпшілікке арналған оның түрлері: жарнамалық тақталар, афишалар, транспаранттар, түрлі-түсті жазбалар, билбордтар, экрандар, дүкендер сөресі, фирмалық жазулар.
Сыртқы жарнама дизайны сізге:
- өнімді бәсекелестер арасында таңдау;
- оған мақсатты аудиторияның назарын аудару;
- сатып алушыны көңілін аударып, көтеру;
- Сатып алушы брендке сенімділігі.
Көрнекі әсер өте маңызды. Көптеген маркетингтік зерттеулер тұтынушы басқа көптеген ұқсас өнімдер арасында ең жақсы ұнататындығын анықтайды. Сыртқы жарнама дизайнын жасау - күрделі процесс, себебі оның нәтижесі өнімнің негізгі бәсекелестік артықшылықтарының бірі - эстетикалық тұрғыдан үйлесімді болуы мүмкін. Өнімнің сипаттамалары мен сипаттамаларын ескеріңіз. Түс схемасы, шрифт, суреттер, пайдаланылатын материалдар - бәрі маңызды, ештеңе жіберіп алуға болмайды. Келешекте мүмкін болатын жасандылықтан қорғауға, түпнұсқалықты және түпнұсқалықты сақтап қалу керек. Жұмыс кезеңдері:
- нарықтық талдау жүргізу;
- түпнұсқа тұжырымдаманы әзірлеу;
- бірнеше нұсқаларды құру;
- бір нұсқаны таңдау, оны түзету;
- орналасуды дайындау;
- оңтайлы баспа технологиясын анықтау.
Бұл белгілі бір білімі, дағдылары мен тәжірибесі бар мамандардан тұратын күрделі, көп деңгейлі, көп тапсырма беретін, ұзақ жұмыс. Бұл инфографика, немесе, керісінше, оның сыртқы көрінісі тауарларды сатуда үлкен рөл атқарады. Өйткені, сатып алушы, негізінен, жеке дизайнымен жарқын Дәріханаға сыртқы жарнама таңдайды. Әдемі әрі жоғары сапалы инфографика болашақта сатып алушыға белгілі бір функцияларды орындай алады. Сондықтан дизайн өте маңызды. Сондықтан сыртқы жарнама қазіргі уақытта жеке индустрия.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Графикалық тәсілдер арқылы сыртқы жарнама құру және дизайнда қалай қолдану екенін оқып-үйрену, оны саналы түрде пайдалана білу. Және қазіргі таңда сыртқы жарнама түрлері, дизайнда қолдану маңыздылығы,өзектілігі және жалпы ол туралы мәлімет, сондықтан сыртқы жарнама дизайнда қолдану және жарнама тақырыбын барынша ашып зерттеу.
Курстық жұмыстың мақсаты: Графикалық тәсілдер арқылы сыртқы жарнама құру және дизайнда қалай қолдану керек екенін көрсету, этаппен түсіндіріп мысалдар көрсету. Басты мақсатын ашып түсіндіру.
Курстық жұмыстың міндеті: Графикалық тәсілдер арқылы сыртқы жарнама құру барысында төмендегідей міндеттерді алға қояды:
* Әдебиеттерге шолу және саралау;
* Сыртқы жарнама туралы жалпы ұғым;
* Сыртқы жарама дизайнда әсері және жарнама. Сыртқы жарнама дизайнын құру;
Курстық жұмыстың дерек көздері: Жұмысты жазу барысында инфографика тарихын зерттеген Г.Элам, Л.Хэммонд, С.И.Смирнов, Г.М.Маккэлэм, Э.Файола, В.Тоотсц кітаптары пайдаланылды.
Курстық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрад

1. Дизайндағы жарнама және сыртқы жарнама
1.1 Жарнама туралы жалпы түсініктеме. Жарнаманың функциясы

Жарнама, реклама (франц. reclame, лат. reclamo -- жар саламын) -- тауарлардың, қызмет көрсетудің тұтынушылық қасиеті туралы ақпарат беру және оған деген сұранысты көбейту мақсатында таратылатын хабарлама; белгілі бір адамдар, ұйымдар, әдебиет пен өнер шығармалары туралы хабар таратып, оларды әйгілеу. Жарнама көпшілік ақпарат құралдары (теледидар, радио, газет, Интернет, проспектілер, плакаттар, т.б.) арқылы жүзеге асырылатын коммуникацияның ақылы түрі болып табылады. Кез келген Жарнама хабарламалық, болмаса назар аудартушылық сипатымен ерекшеленді. Жарнаманың түрлері көп: сату орнындағы Жарнама, институционалдық (жақсы пікір қалыптастыру мақсатындағы) Жарнама, хабарламалық Жарнама, сауда және көлік жүйесіндегі Жарнама, көше Жарнамасы (плакат, афиша), ауызша Жарнама, баспалық Жарнама т.б. Жарнаманың қарапайым түрлері б.з.б. пайда болды. Ежелгі Грекия мен Ежелгі Римде Жарнама хабарландыруларын ағаш тақтайларға жазып, халық көп жиналатын алаңдарда айғайлап жар салатын болған. Баспаға басылған Жарнамалар Англия мен Францияда 17 ғ-да пайда болды. Жарнама қазақ халқына да ежелден белгілі. Оның ауызша үлгілері фольклорлық әдебиетте жарлық шашу, жар салу ұғымдарымен берілген. Жарнама үлгілері Қобыланды батыр, Мұңлық-Зарлық және Оғызнама жырларында бар. 19 ғ-дың аяғында Түркістан уалаяты, Дала уалаяты" газеттерінде саяси-экон. мәселелерге байланысты, оқу-ағарту, әдебиет және өнер-білім бойынша Жарнамалар берілген. 20 ғ-да Жарнаманың мақсаты мен мазмұны кеңейіп, икемділігі артты, Жарнама тілінің ішкі құрылымы сараланды. Нарықтық экономиканың қанат жаюына орай Қазақстанда жарнамалық қызмет түрлері сан алуан болып дамуда. Жарнама стратегиясымен айналысатын Жарнама компаниялары пайда болды. [1]
Жарнаманың бір түрі -- афиша (affіcher -- хабарландыру, іліп қою). Театр афишалары -- спектакльдер және басқа да көңіл көтеретін шаралар туралы хабарландырулар. Афишалар театрдың алдына, көшелерге, алаңдарға және басқа да көпшілік жүретін орындарға ілінеді. Плакат - қалың қағазға немесе картонға басылған графикалық жарнамалық құрал. Плакаттан айырмашылығы, плакаттар әдетте алда болатын іс-шаралар - әйгілі адамдардың келуі, концерттер және т.б. туралы хабарлайды. Плакаттар қала көшелеріне ілінеді. Артықшылықтары: қала тұрғындарын алдағы оқиға туралы тиімді түрде хабардар ету, жарнамалық ортаның шағын форматы осы салыстырмалы түрдегі арзан жарнамалық ақпарат құралдарының көп мөлшерін қаланың әртүрлі бөліктерінде орналастыру мүмкіндігімен қанағаттандырылады. 1 суретте көрсетілгендей алғашқы афишаның мысалы.
Жарнама - тауарларға сұранымды қалыптастырып, ұлғайту мақсатында олардың қасиеттері мен көрсетілетін қызметтер туралы ақпаратты тиімді бағытта тарату.[2]

Сурет 1 алғашқы афишаның мысалы

Бүгінгі әлеуметтік, экономикалық тыныс-тіршілігімізді жарнамасыз көзге елестету қиын.
Жарнаманың қарастырылып отырған кезеңдегі дамуы Еуропа елдерінде осы тұста болып өткен негізгі саяси және экономикалық оқиғалармен тікелей байланысты. ХV ғасырдағы Еуропа тарихы өндірістік және қоғамдық қатынастардың, саяси және мемлекеттік құрылыстың жаңа тұрпаттары мен түрлерінің пайда болуымен ерекшеленеді. Бұл жаңа географиялық ашулар жүзеге асқан, жаңа елдер мен аймақтар саяси сахнаға шығып, еуропалық экономикалық-саяси және мәдени өмірдің өзегі Жерорта теңізінен Батыс пен Солтүстік-Батысқа қарай ойыса бастаған уақыт болатын. Осы тұс классикалық орта ғасырда компас, оқ-дәрі, кітап басу сияқты ұлы жаңалықтардың дүниеге келген кезі еді. [4]
Техника қауырт дамып, өндірісті ұйымдастыру технологиясы жетілдірілді, тау-кен, металл өңдеу, балқыту, тоқыма, коммуникация құралдары өндірісі өркендеді. Математика, астрономия, физика, химия сияқты ғылым салалары дамыды. Кейінгі орта ғасырда жазбаша жарнаманың парақша, афиша, каталог және манускрипт сияқты жаңа формалары кеңінен тарай бастады. Мұның барлығы баспа ісінің өркендеуі арқасында x\мүмкін болды. ХV ғасырда батыс жарты шарда ұлттық экономикалардың, сауда мен ғылыми орталықтардың дамуы ақпараттың жаппай тарауына мұқтаж болды. Коммуникацияның ауызша және бейнелі түрлері қажеттілікті жеткілікті қанағаттандыра алмады. Ақпаратты көбейтіп тарату мүмкіндігінің шектеулі болуы, бұқаралық ақпарат құралдарының жетімсіздігі ілгері басқан қадамды кері тартты. Баспахана станогын ойлап тапқан Иоганн Гутенбергтің ісін алға апарушылардың жанқиярлық қызметінің нәтижесінде 1500 жылы 200 - ден астам баспахана жұмыс істеп тұрды. Еуропаның барлық елдерінде кітап басу жолға қойылды. Бұл үрдістен ортағасырлық Осман Түркиясы да қалыс қала алмады. Түркі әлеміндегі ең алғашқы баспахана 1727 жылы өмірге келді, оны ұлы ағартушы Ибрагим Мүтефферика өзінің әкесі, белгілі қоғам қайраткері әулие Мехмед Челебимен бірлесіп ашқан болатын. Мәдениеттанушылар үшінші ақпараттық төңкеріс деп атаған бұл үдерістің жарнама қызметінің одан әрі дамуына әсері зор болды. Осы орайда алғашқы ақпараттық төңкеріс тілдің пайда болуымен, екінші төңкеріс жазудың ойлап табылуымен байланыстырылады. Күнделікті көзімізге таныс жарнама ХІХ ғасырда пайда болды. Қазіргі заманғы жарнаманы өмірге әкелген факторлар қатарына:
oo экономикалық факторлар (өнеркәсіптік революция);
oo ғылыми-техникалық прогресс (коммуникацияның озық әдістерінің-телефонның, телеграф пен радионың, кинематографтың пайда болуы);
oo әлеуметтік өзгерістер (халық санының өсуі, бұқара санасының оянуы, көші-қон үдерістерінің жеделдеуі);
oo мәдени ілгерілеушілік (қала мәдениетінің басым бола бастауы, жалпы адамзатқа ортақ құндылықтардың көрінісі беруі) жатады.[5]
Ерте дәуірдегі Қазақстанда жарнаманың өмірге келуі. Жарнама ұғымының шығу тегі. Сұранысты қалыптастырып және ынталандырып отыратын қызмет түрі ретінде жарнама Қазақстан аумағында ерте замандарда пайда болған. Қазіргі заманғы Қазақстан аумағында қалалық өркениет жедел дамыған ІХ-ХІІІ ғасырларда кент тірлігін ұйымдастырудың өзіндік жүйесі көрініс тапты. Хорасаннан Жетісуға дейін созылып жатқан ұлан байтақ өңір шаһарлары Шығыс өркениетінің қалыбынан шыққанымен, сондай-ақ оларда Батыс мәдениетінің нышандары да молынан табылатын. Бұған осы қалалар тізбегінің Ұлы Жібек Жолының бойында орналасуының зор әсері болды. Мәселен, кез келген қалаға ортақ шахристанда билік мекемелері орналасса, рабадта қолөнершілер тұрды. Көне Түркістан, Сайрам мен Отырар, басқа да қалалар туралы тарихи деректерде әмірлер мен хандардың жарлықтарын орталық майданда (алаңда) жаршылар дауыстап жария ететіні баяндалады, сондай-ақ бұл пәрмендер мешіт қабырғаларына ілінетіні де атап өтіледі. Жарнама терминінің шығу төркіні Қазақстанның оңтүстік өңірінде ислам өркениетінің гүлденген дәуірі - ІХ-ХІІ ғасырларға барып тірелетіні де сондықтан (мұсылман Ренессансы Еуропаның орта ғасырынан әлдеқайда ерте басталған). Жар сөзінің Қазақ диалектілер сөздігіндегі бір мағынасы - қабырға дегенді білдіреді. Ал, нама-парсыша жазу деген мағынада. Сөйтіп, жарнама дегеніміздің ежелгі мәні-қабырғадағы жазу, жазба болса керек. Бір таңданарлығы, осы сөз төркінінің жоғарыда келтірілген ортағасырлық Еуропа қала мәдениетіне тікелей ұштасып жатуы. Капитализмге дейінгі кезеңде жарнама саласының анағұрлым жандануы орта ғасырларға тұспа-тұс келеді. Бұл дәуірде қазіргі Қазақстан жері арқылы көптеген сауда жолдары өткен, Жібек Жолы солардың бірі болып табылады. Осы жолдың бүкіл өн бойындағы жоғарыда атап өтілген Түркістан, Жент, Отырар, Сайрам сияқты ірі қалалар Шығыс пен Батыс арасындағы өркениеттік байланыстардың маңызды нүктелері болды. Жәрмеңкелер пайда болып, гүлдене түсті. Қазіргі Алматы облысы Кеген кентінің маңындағы Қарқара, Арқадағы Қоянды жәрмеңкелері күні кешеге дейін түрлі өлкелерден келген сан мыңдаған адамның басы қосылып, сауда-саттық қара күзге дейін толастамауымен әйгілі еді. Көпестер мен кірекештер, алармандар мен сатармандар мидай сапырылысқан сауда алаңдарында жаршылар өз өнімдерін, бар өнерін жан сала жарнамалап жататын. Алармандар негізінен қазақ жұртының өкілдері болғандықтан, түрлі елдердің саудагерлері қазақша тақпақтап сөйлеуге тырысатын. Алайда, бұл жарнама бүгінгі ұғымдағы жарнама ауылынан әлі де алыста еді.[6]
Тұтынушыға жарнама әр түрлі құралдар арқылы жетеді. Жарнама түрлерін былайша жіктеуге болады:
1. Мақсаттық белгіленуіне қарай:
тауарлар мен қызметтер жарнамасы;
идея-ойлар жарнамасы;
пайда алу үшін бағытталған коммерциялық жарнама;
пайда алуды көздемейтін коммерциялық емес жарнама
2. Мақсатты бағытына сәйкес жарнама типтері.
1) Марка жарнамасы тұтынушылардың тауар маркасы туралы хабардар болуына және фирманың нарықтағы үлесін арттыруға бағытталған. Оның мақсаты - бәсекелес марканың сатып алушыларын үйіру арқылы таңдамалы сұранысты ынталандыру.
2) Тауар жарнамасының мақсаты - жалпы тауар категориясына алғашқы сұранысты ынталандыру. Мұндай жарнама салалық өткізуді өсіруге бағытталған болса, марка жарнамасы осы өткізу көлемінен өзі үлесін бөліп алуға арналған.
3) Корпорация немесе компания жарнамасы олардың бейнесін жасауға бағытталған.
4) Бірлескен жарнамада өндіруші бөлшек саудагерлердің тауарды жарнамалауға кеткен шығындарының орнын толтырады.
Имидж жарнаманың негізгі мақсаты - адамдар санасында тауардың немесе фирманың жағымды бейнесін жасау, ал ынталандырушы жарнаманың мақсаты - тауарлар мен қызметтердің өткізілуін ынталандыру.
3. Практикалық мақсаттар үшін ең ыңғайлысы -- өткізу арналары арқылы жарнаманы жіктеу.[7]
Баспа жарнамасы - ол тек көріп, қабылдауға арналған жарнамалық-каталогтық басылымдар (каталог, проспект, буклет, плакат, листовкалар) және жарнамалық-сыйлықтық басылымдар (үстелге қоятын және қабырғаға ілінетін фирмалық күнтізбелер, іс күнделіктері, жазу кітапшалары, қалта күнтізбелері, т.б. жатады). Баспа жарнамасының мақсаты-болашақ сатып алушыларды жарнамаланған фирма тауарларымен толық таныстыру.
Баспасөздегі жарнама. Бұл - хабарландыру және шолу-жарнама жарияланымдары сипатында баспасөзде жарияланған әр түрлі жарнамалық материалдар (мақалалар, репортаж, шолу т.б.). Басылымның маңыздылығы оның кезеңділігіне, жарнаманың осы басылымдағы орнына және көлеміне байланысты болады.
Радиожарнама. Негізгі түрлері - радиохабарландырулар, радиожурналдар, радиорепортаждар, радиороликтер.
Тележарнама. Ең танымал түрлері: телеролик, телехабарландыру, жарнамалық бағдарламалар, бағдарлама арасындағы телезаставкалар.
Аудиовизуалды жарнама. Бұл - жарнамалық роликтер, жарнамалық-техникалық фильмдер, жарнамалық-беделді фильмдер, бейне фильмдер және слайдтар.
Сыртқы жарнама. Бұл - көру сезімі арқылы қабылданатын жарнама. Негізінен бұл жарнама тұтыну тауарлары үшін қолданылады. Қалың көпшілікке арналған. Оның түрлері: жарнамалық тақталар, афишалар, транспаранттар, түрлі-түсті жазбалар, билбордтар, экрандар, дүкендер сөресі, фирмалық жазулар.
Көліктегі жарнама. Бұл - автобус, троллейбус және тағы басқа көлік түріне орналастырылатын жарнамалық мәліметтер, хабарландырулар.
Тікелей пошталық жарнама - жарнамалық хабарларды тұтынушы мекен-жайына жарнама хаттар немесе хабарландыру-ақпараттық материалдардың басылымдары ретінде жіберу.
Жарнама сувенирлері - фирма қызметін таныту үшін қолданылатын фирмалық сувенирлер, сериялық сувенирлік заттар, сыйлықтар, фирмалық орамалар.
Компьютерлендірілген жарнама. Жарнаманың бұл түрі шетелде жақсы дамыған. Ол компьютерлендірілген ақпарат және кабельді теледидар арқылы жүргізілетін жарнама.
Интернет арқылы жарнама. Өзінің жеделдігіне, қайталануына және таратылуының ауқымдылығына байланысты баспасөздегі жарнаманың ең тиімді құралы болып табылады.
Жалпылама сұраныстағы тауарлар мен қызметтер үшін радио және тележарнама тиімді болып табылады.
Тележарнама - жарнаманың ең қымбат түрі және оның бағасы әр кезде өсіп отырады. 2 суретте көрсетілген алғашқы тележарнама.
Жарнама тәсілінің ең қарапайым түрі - жарнама хабарларын поштамен тарату.[8]
Газет пен журналдағы жарнаманың құны оның беттеріндегі қолданылған ауданының әрбір шаршы сантиметрінің бағасымен есептелінеді. Зерттеулердің нәтижесі көрсеткендей, газеттер мен журналдардың беттеріндегі оң жақтағы жоғарғы бөлігіне көбірек көңіл аударылады.
Ұлттық компаниялардың тауарды нарыққа жылжыту саясатының қаржылық мүмкіндіктері мен маркетингтік мақсаттарға қатысты өзіндік ерекшеліктері бар.
1 шілде 1941, сағат өндірушісі Bulova Watch Co. NBC WNBT арнасында 10 секундтық бейнені жариялады - қазір ол теледидардың алғашқы жарнамасы болып саналады.
Бірінші ролик Доджерс және Филли командалары арасындағы бейсбол ойыны кезінде таратылды. Видеоның сюжеті қарапайым - теру Америка картасының фонында көрсетілген. Сондай-ақ, жарнамада диктор Рэй Форрестке тиесілі дауыстық дыбыс бар. Түпнұсқа дауысты дыбыс, өкінішке орай, тірі қалмады және сақтала алмады, өйткені бейне және аудио клиптер бір-біріне қосылмады.[9]
Осыдан біраз уақыт бұрын, сол жылдың мамыр айында АҚШ-тың Федералды байланыс комиссиясы 10 арнаға коммерциялық лицензия беріп, сол арқылы жарнамаларды теледидарда таратуға мүмкіндік берді. Алғашқы теледидарлық жарнаманың құны күлкілі болып көрінеді - бар болғаны 9 доллар болды. Оның аудиториясы 4 мың адамнан аспады, дәл сол кезде Нью-Йоркте көптеген теледидарлар болған.
Алайда, жарнама осы медиа арнаны реттеуші рұқсат бергенге дейін игеруге тырысты және бұлар жарнамамен тәжірибе болды. Мысалы, 1939 жылдың жазында, Үлкен Лиганың бейсболының бірінші ойынын тарату кезінде, спорт комментаторы Red Barber эфирде үш демеушінің - Procter & Gamble, Socony Oil және General Mills тауарларын немесе нышандарын көрсетті. Сурет көп нәрсені қалды, бірақ теледидарда жарнамалау туралы алғашқы идея пайда болды.
Теледидар нарығының қарқынды өсуін Ad Age сандарымен салыстыруға болады. Егер 1949 жылы американдық жарнама берушілер теледидарға 12,3 миллион доллар жұмсаған болса, 1951 жылы ол 128 миллион долларды құраса, 1954 жылы теледидар жарнамалық бюджеттерде қалған БАҚ-тарды айналып өтті. Бүгінгі таңда нарықтың айналымы $ 70 млрд құрайды, және Super Bowl финалына 30 секундтық бейнені орналастыру $ 5 млн тұрады.[10]

Сурет 2 алғашқы тележарнама

Жарнама жеткізушілер - бұл жарнаманың әр түрін тарататын нақты құралдар. Бұл - нақты журналдар, телешоу және радиобағдарламалар. Теледидарда жарнама орналыстыруға болатын көптеген арналар мен бағдарламалар бар. Ыңғайлы уақытта жарыққа шығатын бағдарламалар арнайы сұранысқа ие және бағасы өте жоғары болады. Жарнаманы басылымда орналастырғанда оның тиражына, жарнама орнының бағасына, басылым жиілігіне, беделіне, мақсатты аудиториясына, басылым сапасына аса көңіл аудару керек. Мысалы, егер ақпарат бизнесмендерге арналған болса, онда экономикалық басылымдарлы қолдану қажет.
Жарнаманың әсер ету күші аудиторияның құрамына және басылым сапасына тікелей байланысты. Мысалы, косметикалық бұйымдарды арнайы журналдарда жарнамалау керек. Жарнаманың әсер ету күші мен құнына ықпал ететін факторлар арасынан жол таба білуі керек.[11]
Қазіргі Қазақстандағы жарнама. Қазіргі мағынадағы жарнама Қазақстанда 1920 жылдардағы жаңа экономикалық саясат (ЖЭП) кезінде пайда болды. ЖЭП экономиканы директивалық басқару тәсілдерімен қоса капиталистік еркін бәсекеге де жол ашқаны белгілі. Бұл кезеңде нарық көпшілік қолды тауарлармен молығып, жарнама жаңа саяси және әлеуметтік жағдайда дами бастады. Одақ көлемінде В.Маяковский, В.Лисицкий, А.Родченко, А.Мандрусов сияқты белгілі тұлғалар жарнаманы саяси ұрандар тілімен сөйлете білді. Жарнама-сауда сәйгүлігі деген слоган-ұрансөз де өз тұста пайда болды. Жарнама қызметінің бұл кезеңдегі бір ерекшелігі-сатарман нарығы басым болып, төлем қабілетті сұраныс аз болды. Жарнамада граффити стилі кеңінен етек жайып, шынайы болмыс әсіреленіп бейнеленетін-ді. Өкінішке қарай, осы кезеңде Қазақстанда құрылған жарнама агенттіктерінің жұмысы туралы ешбір дерек сақталмаған. Біздіңше, экономика мен әлеуметтік-саяси өмірді метрополия орталығы-Мәскеуден тікелей басқару қолға алынғандықтан, Қазақстанға және басқа шет аймақтарға жарнама өнімдері КСРО-дағы өнеркәсіптік тұрғыдан дамыған Мәскеу мен Ленинград қалаларынан (қазіргі Санкт-Петербург) жеткізіліп тұрған. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Қазақстан дамыған өнеркәсіптік базасы бар елге айналғандықтан, жарнаманың өркендеуіне кең жол ашылды. Жарнама өнімдерін өндіретін алғашқы мекеме Қазақстанда 1951 жылы өмірге келгендігі ресми құжатта тіркелген. Ол Жарнама және сауда жабдығы деп аталған. Кейіннен ол Қазақсаудажарнама деген атауға ие болған. Алғашында Союзторгреклама (Одақсаудажарнама) Бүкілодақтық бірлестігінің құрамына кірген, кейіннен, 1981 жылы ол республикалық бағыныстағы ұйымға айналған. Бүгінде елімізде жарнамамен айналысатын агенттіктер мен кәсіпорындар саны қомақты. Олардың ірілерінің қатарында Киік, Татьяна фирмаларын және басқа кәсіпорындарды атауға болады. Біздің елімізде Жарнама туралы арнайы Заң 2003 жылғы 19 желтоқсанда қабылданған. ТМД елдері ішінде Ресей мен Украина, Балтық бойы мемлекеттерінің жоғары оқу орындарында жарнама, көпшілікпен жұмыс істеу мамандықтары бойынша білім беріледі, ірі кәсіпорындарда, әсіресе біріккен фирмаларда жарнама орталықтары құрылған. Жекелеген отандық компаниялардың, қаржы-несие мекемелерінің жарнама қызметіне белсене араласа бастауы бұл саланың елімізде өріс алатынын байқатса керек. Негізінен алғанда тауар түрлерін жарнамалауға бағытталған баспасөз хабарламаларының, теледидар роликтерінің діттейтін мақсаты - өнім өткізу көлемін ұлғайтуға жәрдемдесу болып табылады. Сондай-ақ халық алдындағы танымалдығын, беделін (имидж) арттыру үшін ақпараттық-насихаттық науқан жүргізетін фирмалар, кәсіпорындар бар. ТұранӘлембанктің, Қазкоммерцбанк пен Халықтық банктің, Фудмастер, Райымбек фирмаларының баспасөз, аудиобейне құралдары арқылы берілетін жарнамалық материалдары осындай мақсат көздейді.[12]
Халықаралық жарнама. Халықаралық жарнама өткен ғасырдың 80-90 жылдарының айшықты белгісі ретінде қарастырылады, бұған экономиканың жаһандастырылуы, белді фирмалардың шет елдердегі операцияларының кең қанат жаюы себеп болды. 90-жылдары жарнама индустриясы әлемнің барлық елдерінде дерлік қауырт дамыды. Әсіресе, ұлтаралық корпорациялардың тамыр жаюына орай Шығыс Еуропа, ТМД, Азия-Тынық мұхит аймағы елдерінде және Латын Америкасында өркендей бастады. Қазіргі таңда ұлтаралық корпорациялар (ҰАК) әлемдік сауданың жартысына жуығын иеленіп отыр, олардың қолында орасан зор қаржылық, өндірістік және ғылыми-техникалық әлеует шоғырланған, дамушы елдер экономикасын уысында ұстап отырған ҰАК ықпалына қарсы тұру үшін жергілікті жарнамашылар өз қызметін жандандыруға мәжбүр. Сондай-ақ бәсекенің қызуына әлемнің экономикалық аймақтарға бөлінуі де себепкер болуда. Үлкен үштіктің-АҚШ, Жапония мен Батыс Еуропаның корпорациялары өткізу нарықтары үшін тайталасуда. Жаңа өнеркәсіпті алпауыттар - Оңтүстік Корея, Тайвань, Сингапур, Гонконг, Таиланд, Бразилия, Түркия бұл күресті қыздыра түсуде. Бірлескен Германияның экономикалық күш-қуаты арнасынан асып, қолданыс табар өңір іздеуде. Ұлтаралық корпорациялардың жарнамалық қызметін әлемнің жетекші халықаралық жарнама агенттіктері атқарады. Көпшілікке кеңінен танымал өнімдері-брэндтері бар копрорациялар осы өнімдерін жарнамалау науқанын қатарынан бірнеше жарнама агенттігіне табыс етеді. Бір ғана өнімнің жарнамасымен бірнеше агенттік айналыса алады, мәселен, бір компания брэнд имиджін шығармашылық тұрғыдан дамытса (баспа өнімін шығару, сценарий жазу), келесісі осы брэндтерді бұқаралық ақпарат құралдарында орналастырады. Жаңа ұлттық нарыққа шыққан ұлтаралық корпорациялар өздерінің тұрақты жарнама агенттіктерінің осы елдердегі өкілдіктерімен байланыстарын үзбейді. Яғни, жарнама-сауданың қозғалтқышы ғана емес, жалпы даму дәрежесінің де бірегей көрсеткіші саналады. Мәселен, екінші дүниежүзілік соғыста күйрей жеңілген Жапонияның өнеркәсібі тоқырауға ұшырап, тиімділігі тым төмен болды. Күншығыс елінің тауарлары әлемдегі ең сапасыз бұйымдар қатарына жататын. Оларға басылатын made іn Japan таңбасы қарғыс таңбасындай қабыл алынатындықтан, жапон фирмалары өз тауарларын елдің атын көрсетпей - ақ нарыққа шығаруға тырысатын. Ал, бүгінде Жапонияда жоғары сапалы тауар шығару мақсаты мемлекеттік саясат деңгейіне көтерілген: Күншығыс өлкесі кінәратсыз бұйым бастамасы мемлекеттік ұранға айналдырылған бірден-бір ел болып табылады. Жапондықтар, сонымен бірге өнеркәсіптік жетістіктерін дабыра-даңғазасыз-ақ жарнамалай біледі.
Мәселен, машина жасайтын Комацу концерні өзінің жарнама-хабарландыруларына өзек етіп сапа-бізде стандарт деген слоганды алған. Жалпы, жарнамалық - насихаттық науқандарды жүргізу кезінде жапон фирмалары өнім өндірісінің сандық көрсеткіштеріне емес, технологиялық процестерді бақылауда ұстауға баса мән беретінін айырықша атап көрсетуге ұмтылады. Жапония маркетологтары сияқты, америкалық жарнама мамандары да ақпараттық-насихаттық науқандарды ел назарын тауардың артықшылықтарына ғана емес, мемлекеттің сипатты белгілеріне де аударуға тырысады. Қазақстанның тұтыну нарығындағы тауарлардың басым көпшілігі шетелдік өнімдер болғандықтан, еліміздегі жарнамалық хабарландырулардың дені шетелдік тауарлар жарнамасы болып табылады. Бұл жарнама да сөйтіп, жанама түрде алғанда халықаралық жарнама санатына кіреді. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнаманы зерттеу барысында отандық тауарлар жарнамасы газет жарнамасында жалпы көлемнің 40 пайызынан аспайтыны, теледидар жарнамасының 25 пайызынан кемін құрайтыны анықталды. Қазақстанның жарнама нарығындағы халықаралық жарнаманы екі топқа бөлуге болады: - шетелдік өндірісшілердің қазақстандық тұтынушыларға бағытталған халықаралық жарнамасы. Мұндай жарнамаға Нестле, Вриглес, Проктер энд Гембл компанияларының Қазақстан нарығындағы өткізу жарнамасын жатқызуға болады; - қазақстандық коммерсанттардың белгілі бір дүкеннен, белгілі бір саудагерден, фирмадан тауар сатып алуға үндеген имидждік жарнамасы. Мұндай жарнамаға Жанна, Астана-моторз, Райымбек компанияларының, туристік фирмалардың жарнамаларын жатқызуға болады. Жарнаманың бұл түрі де шетелдік өндірісшілердің тауарларын өткізуді мақсат тұтады.[13]

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Сыртқы жарнама туралы жалпы түсініктеме. Сыртқы жарнама функциясы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сыртқы жарнама көбіне тұтыну тауарларын жарнамалауда тиімді құрал болып табылады, өйткені ол ең алдымен халықтың кең көлемінің қабылдауына арналған. Алайда, соңғы кездері көптеген ірі өндірістік кәсіпорындар, бірлестіктер және концерндер оны престижді жарнаманың түрлі шаралар кешенінде өз тауар белгілерін насихаттау үшін пайдаланып жүр.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сыртқы жарнама объектісін орналастырудың тәртiбi мен шарттары жарнама орналасқан объектiлердiң - елдi мекендердiң шекарасы шегiндегi (қала маңындағы аймақтарды қоса алғанда) үйлердiң, ғимараттардың, жер учаскелерінің (гүлдердi немесе өзге де өсiмдiктердi арнайы тақырыптық отырғызу жолымен көгалға және үйме топыраққа жарнама орналастырған жағдайларды қоса алғанда) барлық түрлерiне таралады.[14]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сыртқы жарнаманы монтаждаған (бөлшектеген) кезде қауіпсіздікті қамтамасыз ету бөлігінде және пайдалану процесінде саяси үгіт және насихат жүргізетін, сондай-ақ қоғамдық-әлеуметтік бағыттағы мемлекеттік органдардың өзге де көрнекі ақпараты бар объектілерді елді мекендерге орналастырғанда ұсыным ретінде қолданылуы мүмкін және маңызды халықаралық, республикалық немесе өзге де маңызы бар оқиғаларды, халықтың арасындағы танымал мемлекеттік және қоғамдық мүдделерде өткізілетін іс-шараларды баяндайды.[15]
Сыртқы жарнама. Сыртқы жарнама, жарнаманың ескі түрі бүгінгі күнге дейін, жарнамадағы тауардың кең жайылған түрі болып қалады. Еуропа елдерінде жарнама бюджетінен оған шығын 15% дейін құрайды.
-барлық размер және формадағы жаймасы;
-жарнаманың түрлі құрылуы, шатырлы бағдарлар атауы;
-газеттер және жүгіртпе сөз;
-видеотақта;
декоративті көшедегі сағаттар;
-белгі қою, көше бойына орнату;-кең кеңістікте құру;
-аялдамадағы сыртқы жарнама;
-спорт іргетасындағы, транспорттағы сыртқы жарнама;
Сыртқы жарнаманың объектісі тек жарнаманың кең жайылу болашағы ретінде емес, ол қала архитектурасының элементі ретінде. 3 сурет сыртқы жарнаманың түрлері және қалай орналасатыны бейнеленген.

Cурет 3 сыртқы жарнаманың түрлері

Сыртқы жарнаманың екі түрі тиімді деп есептелінеді.
1.Автокөлік трассасындағы жайлы жаймалар;
2.Транспорттағы жарнама-автобустың ішкі сыртқы жағында болады.
Бұл екі дәстүрлі түр қала төңірегінде, сауда орталықтарында қолданылады. Сыртқы жарнаманың құрылуының тиімділігі, басқа ақпарат құралдарынан ерекшелігі, жарнаманың таралуынан басқада нәрсеге қолдануы мүмкін. Сыртқы жарнаманың ерекшелігі теледидар сияқты миллиондаған аудиториясы бар жарнама тұтынушыларымен жақсы қатынаста болады, және оған жүктелген міндеттемелерді жеңілдетеді. 3 суретте көрсетілген мысалда автокөлікте жарнаманың қлай ораластырғаны көрсетілген.[16]

Cурет 4 автокөлікте жарнама мысалы

Сыртқы жарнаманы шығарушыда көптеген мәліметтің қысқасын, тиімділігін құрумен байланысты мәселе туындайды. Сыртқы жарнаманың барлық пайдаланушылары көру қатынасы кезінде тексті оқу үшін және бейнені көру үшін бірнеше секунд артылмайды. Бұл ерекшелік шрифт таңдағанда мұқият болуды, олардың ыңғайлы оқылуын, бейнелігін, түсінің тиімділігін болжамдайды. Сыртқы жарнамаға мына парметрлер маңызды бейне нүктесі және көру бұрышы. [17]
Тақтаны орналастыру кезінде бейне нүктесін ескеру керек. Рулде отырған, жүріп бара жатқан адамның көру бұрышы түрлі болады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.