Ақша - қаражаттарын есепке алу
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
Қаржы және аудит кафедрасы
Диплом алдындағы өндірістік практика бойынша
ЕСЕП БЕРУ
Орындаған студент: 4 курс, мамандығы Есеп және аудит
__________________ Женисова Торғын____ __________________
(аты-жөні)
Практика орны:"Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы
(мекеменің аты)
Мекемедегі практика жетекшісі__________________________ _____
(аты-жөні, қызметі)
Жоғарғы оқу орнындағы практика жетекшісі ___________________
(аты-жөні, қызметі)
Практика өту мерзімі:
03 ақпан 2020 ж. бастап 28 наурыз 2020 ж.
Есеп беруді кафедраға өткізу мерзімі ____________20__ж.
Тіркеу № _____
Есеп беруді қорғау мерзімі:
_______________ 20____ж. _____________________
(жетекшінің қолы)
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I БӨЛІМ. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.1 Бухгалтерия құрылымы және шаруашылық субъектінің есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2 Мекеменің есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.3 Ақша-қаражаттарын есепке алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.4 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді есепке алу ... ... ... ... ...9
1.5 Тауарлы-метериалдық қорларды есепке алу және жабдықтаушылармен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.6 Еңбекақы бойынша есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
II БӨЛІМ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП БЕРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің бухгалтерлік балансы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
2.2 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің қаржы қозғалысы туралы есебі ... ... ... ... ... .24
2.3 Жылдық қаржылық есептілікке түcіндірме ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .26
III БӨЛІМ. ІШКІ АУДИТ ЖӘНЕ ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .33
3.1 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің 2018-2019 ж.ж. активтерінің қалыптасу көздерін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
3.2 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің 2018-2019 ж.ж. ұзақ мерзімді активтерді талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
3.3 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің 2018-2019 ж.ж. ағымдағы активтердің құрамы мен құрылымың талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
3.4 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің 2018-2019 ж.ж. технико-экономикалық көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Мен өзімнің өндірістік тәжірибемді Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-сы мекемессінде өткіздім. Тәжірибе кезінде көптеген іс қағаздармен таныса келе мен олардың дұрыс толтырылуы және де әрбір құжаттың қандай қызмет атқаратының қарастырдым. Айта келетін болсақ олардың ішінде ағымдағы активтер, ақша қаражаттары мен олардың баламалары, алынуға тиісті шоттар мен басқадай дебиторлық қарыздар, тауарлы - материалдық қорлар есебі, негізгі құралдар есебі және оларды жалға алу есебі, материалдық емес активтер және оларды ұстау мен тозу есебі, меншікті капитал есебі, дебиторлық қарыздар есебі, міндеттемелер мен қарыздар бойынша шығындар есебі, жұмысшылармен және қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысулардың есебі және т.с.с.
Осы жоғарыда айтылған құжаттар бойынша мен төмендегі негізгі бөлімнің екінші тарауында керекті де және ең маңызды құжаттардың қысқаша баяндалуын көрсетемін.
I БӨЛІМ. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП
1.1 Бухгалтерия құрылымы және шаруашылық субъектінің есебін ұйымдастыру
Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-і мекемессінде екі бухгалтер болып жұмыс істейді, яғни олар бас бухгалтер және көмекші бухгалтер (кассир).
Бас бухгалтердің міндеті - мекеменіңнегізгі бухгалтерлік және қаржылық есепті жүргізу, бухгалтерлікқұжаттар мен жазбаларды жүргізу, есеп саясатын қалыптастыру жәнетіркеу қызметін атқарады.
Көмекші бухгалтердің(кассир)міндеті - кассаға ақша қаражаттың түсуін, ақшаны беру және кассалық есепті жүргізу, есепті салық органына немесе бюджетке тапсыру, кәсіпорын жұмысшыларынан еңбекақыдан шегерулер жүргізу, сыйақыны есептеу және де банк құжаттарын тексеру қызметін атқарады.
Бухгалтерлік есеп - кәсіпорын операциялардыңорындалуын уақтылы есепке алынып, олардың қазіргі күнгі уақыт талаптарына сай орындалуына, яғни жүзеге асырылуына бақылау жасау.
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынның жұмысын толығымен бақылап, оны басқару үшін, алдағы уақытта істелінетін жұмысын жоспарлап және сонымен қатар ол ұйымның болашақта атқарылатын жұмысына экономикалық талдау жасауға өте қажетті жүйе болып табылады.
Бухгалтерлік есеп басқару жүйесіндегі ең маңызды орындардың бірін иеленеді. Жалпы, бухгалтерлік есеп ұйымға оның қаржылық жағдайын жоспарлау, бағалау, бақылау және талдау секілді кәсіпорын активтері мен міндеттемелері, капиталды, өндірілген өнімдері мен олардың сатылғандығы туралы ақпараттарды жинақтап көрсетеді.
Кез келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу экономикалық мәселелердің негізгі және басты қажеттіліп болып табылады. Бухгалтерлік есеп арқылы өндірілген өнімді есепке алуға, сатып өткізуге, айырбастауға және одан түскен қаржыны тиімді де ұқыпты етіп бөліп жұмсауға, ягни кәсіпорын шаруашылық үдерістердің барлығын басынан соңына дейін есептеуге болады.
1.2 Мекеменің есеп саясаты
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы Заңның 6-1 бабына сәйкес құжаттарға мынандай талаптар қойылады:
уақтылы жасау;
позицияның сенімділігі;
дұрыс рәсімдеу.
Ал есеп саясатын құру барысында АҚ келесі қағидаларға сүйенген:
есептеу;
үздіксіз;
қызмет ету;
түсініктілік;
мәнділік;
маңыздылық;
шынайылық;
салыстырмалық;
шынайы және тәуелсіз ұсыну.
Есеп саясатын салық, қаржылық, бухгалтерлік есептілікті және ақпаратты басқа пайдаланушыларға ұсыну тек АҚ-ң бас директоры рұқсатымен беріледі.
Бухгалтерлік жазулардың кезеңділігі келесі тәртіпте анықталады:
бастапқы құжаттар негізінде бухгалтерлік жазулармен болған операциялардың фактілері тіркеледі;
операциялардың болуына қарай бастапқы құжаттардың мәліметтері журнал-ордерлерінде, ведомстваларында, және басқа да бухгалтерлік есептің регистрлерінде жинақталады;
бухгалтерлік есептің регистрлерінде есепті кезең ішінде жинақталған, өңделген мәліметтері негізінде қаржылық есептілік құрастырылады.
Мекеменің есеп саясаты - мекемеде қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оны құраушы әдістемелік, техникалық, ұйымдастырушылық жақтардың барлығын қамтиды. Есеп саясатына әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлікпен міндеттердің бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация (тозу) есептеу әдістері, табысты (түсімді) есептеу әдістері және сол сияқты.
Мекеменің есеп саясатында енгізілген өзгерістер осы ұйымның басқару құжаттарымен, яғни бұйрық, өкім немесе қаулылармен рәсіделуі қажет.Ұйымның қабылдап бекіткен есеп саясаты сол кәсіпорынның қызмет атқаруы барысында қолданылады.
1.3 Ақша-қаражаттарын есепке алу
Нарықтық экономикада кәсіпорындар арасында еңбек құралдарын сатып алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызметтерді сату жөніндегі мәмілелер тұрақты түрде жасалып отырады. Есептеу 2 нысанда жүзеге асырылады:
Банк жүйесі арқылы қолма-қолсыз ақша аудару жолымен;
Қолма - қол ақшамен төлеу түрінде.
Касса қолма-қол ақшалар мен өзгеде құндылықтарды қабылдауға, беруге және уақытша сақтауға арналған, арнайы жабдықталған, оқшауланған үй-жай.
Ақша қаражаттары туралы ақпарат 1000 шот бөлімінде көрсетілген. Ақша қаражаттар есебін қазына бөлімшесі жүргізеді. Ақша қаражаттар бойынша негізгі бастапқы құжаттар кассалық ордірлер болып табылады.
Қолма-қол ақшаларды кассаға қабылдау КО №1 нысанындағы кіріс касса ордері, ал беру КО №2 нысанындағы шығыс касса ордері бойынша бас бухгалтер қолымен бекітіліп жүргізіледі. ККО және ШКО кассаға берілгенге деін бухгалтерияда кіріс және шығыс касса ордерлерін тіркеу журналында тіркелінеді. Ақша қаражаттарының келіп түсуі мен жұмсалуы жөніндегі барлық операцияларды кассир №4 нысанындағы касса кітабына жазады.
Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі қиьндықтарға байланысты үлкен мәнге ие. Бәсекеге қабілеттілік технологиялық процестерді заманға сай жаңғырту мен одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап етеді. Сондықтан акшалай қаражатпен олардың баламаларын дүрыс ашып көрсету мен сыныптау компанияның өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет.
Акшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 бухгалтерлік есеп стандартында ақшалай қаражат кассадағы және банктегі шоттардағы қолма-қол ақша ретінде белгіленген. Ақшалай қаражат қозгалысы - олардың операциялық, инвестициялық және каржылық қызметінің нэтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп 7 қаржылық есеп беру стандарттарына сәйкес акшалай қаражатқа қолма-қол ақша мен талап етілгенге дейінгі салымдар кіреді.
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жүмсау жэне есептеу тәртібі есеп саясатына сәйкес шаруашыльгқ жүргізуші субъект дербес жасайтын Кассалық операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.
Касса - бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған бөлме. Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері мөрленген пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылдаған құндылықтардың сакталуы үшін материал-дык толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық операцияларды жүргізеді. Кассирді жұмысқа тағайындау туралы бұйрық шыққаннан кейін басшы оны кассалық операцияларды жүргізу тәртібімен таныстыруға міндетті және толық жеке жауапкершілік жайлы шарт жасасады. Шартта қарастырылған тараптардьщ міндеттері мен жауапкеріпіліктері әкімшілік өкілі мен кассирдің қолымен бекітіледі. Кассир болмаған кезеңде толық материалдық жауапкершілік жайлы шарт жасасқан бухгалтер кассалық операцияларды аткарады.
Мекемелер өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект чек жаза отырьш, онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы төлеуге. Жәрдемақыға және шаруашьшык шығында-рына және т.б.) көрсетуге міндетті. Қолма-кол ақша алу үшін субъект банкке алдьш ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу
Кассалык операциялар қолма-кол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетгі тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ККО) (ф. № КО-1) ресімдейді.
Ұйым кассасына колма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін қолмен өңдегенде де, акпаратты компьютерде өңдегенде де қолданылады. Кірістік кассалық ордерді бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе уәкілетті тұлға және кассир қол кояды, кассирдің мөрімен куәландырады, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі және ақша таныстырушынын қолына беріледі, ал ордер кассада қалады.
Қолма-қол акша берумен байланысты одерациялар шығыстык кассалық ордермен (ШКО) № КО-2 ф. немесе басқа құжаттармен (төлем тізімдемесі, ақша беру туралы өтініш) және фискальды коды бар бақылау-кассалық аппаратгар арқылы жургізіледі.
Ұйым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін (ЖКО) қолмен өндеуде де, ақпаратты компьютерде өндегенде де қолданылады. Бухгалтерия қьгзметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер мен ұйым басшысы немесе соған уәкілетті тұлға қол қояды, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі.
Ақша беру туралы құжаттарға басшы және бас бухгалтер қол қояды. ККО, ІІІКО және оларды ауыстыратын кұжаттар сиямен немесе шарикті қаламмен (қызыл мен жасыл түстен басқасымен) анық, түсінікті толтырылуға тиісті, не болмаса машинкада басылады. Бұл күжаттардың түзетілген жері, тузетуі болмауы керек. ККО, ШКО-лерінде оны жасау үшін негіз көрсетіледі және оларға тіркелетін құжаттар аталады.
ККО. ШКО кассаға тапсырылуға дейін бухгалтерияда кірістік және шығыстық құжаттарды тіркеу журналында (№ КО-3 ф.) тіркеледі.
Кассалык ордерлер бойынша ақша қабылдау мен беру оларды толықтырған күні .болады. ККО, ШКО-лерді алған кезде кассир мыналарды тексеруге міндетті:
кұжаттарда бас бухгалтердің қолы бар - жоқтығын, растығын; ал ШКО-да басшының да қойылған қолы бар екендігін тексеру;
кұжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын;
кұжаттарда аталған тіркемелердің бар-жоқтығын.
Егер осы талаптардың бірі орындалмаса, кассир құжаттардыбух-галтерияға қайтарады.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық оиерацияларды кассир 1 жылға ашылатын (Ж0-4 ф.) кассалық кітапқа жазады. Оны ашқан кезде кітаптың барлық парақтары нөмірленіп, жіппен қайымдалуы (ирошнуровано) тиіс және парақтардың жалпы саны кассалык кітаптың соңғы бетінде көрсетілуі тиіс. Кітап мөрмен (печать) мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен бекітіледі. Кассалық кітаптағы жазбалар көшірме арқылы 2 дана болып жүргізіледі. ККО, ШКО жазбалары басталмас бұрын кассалык кітапта күн басындағы ақша қалдығы көрсетіледі. Жұмыс күнінің соңында кассир күні бойғы операциялардың қорытындысын есептейді және күн соңындағы ақшанын қалған қалдығын шығарады. Кассалык кітап беттерінің екінші даналары жыртылады яғни кассирдің есебі болып қызмет етеді. Егер оған тіркелген бастапқы құжаттармен (Ш). ШКО) бірге бухгалтерияға тапсырылады. Егер кәсіпорында күніне көп емес бірақ операциялар атқарылса, онда кассалық есептер 3-5 күнде 1 рет жасалады. Кассирден қабылданғап есеп пен құжаттарды бухгалтерия қызметкерлері гексереді, ал кассалық кітаптың дұрыс жүргізілуін бас бухгалтер бақылайды. Алушының ШКО-нда қолхатпен расталмай, кассадан ақша берілуі табылса, бұл сома кем шығу деп саналады және кассирден төлеттіріп алынады, мұндайда кассирдің атына шығындық кассалық ордер жазылады. Егер қолма-кол ақша сомасы кірістік кассалық ордермен кіріске алынбаса, онда ол касса артығы деп саналады және кірістік кассалық ордер көшірмесі жолымен субъект кірісіне есептеледі.
Шетелдік валютамен операциялар жөніндегі бухесептегі жазбалар операция атқарылған күнгі ҚР ұлттық банкінің бағамы бойынша саналған ҚР валютасымен бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуі тиіс.
Кассадағы акшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық есептердін корреспонденттелетін шоттар тұрғысынан күн сайын немесе 3-5 күнде бір рет кассир есептерінің негізінде №1 журнал-ордерге (шығыс) және №1 тізімдемеге (кіріс ) жазылады.
Табыстар мен шығындар есебі
Қаржы-шаруашылық қызметті есептеу қағидасы негізінде жүзеге асырылады. Кезең шығындары Бас шоттар жоспарының 7-ші бөлімінде көрсетіледі.
Кезең шығындары олар пайда болған кезеңде есептен шығарылады.Шығын-дарды есептеу бойынша операциялар қаржылық есептілікте тек бастапқы құжат негізінде көрсетіледі.
1.4 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді есепке алу
Мекеменің негізгі құралдар ретінде, қызмет ету мерзімі 1 жылдан астам айналымнан тыс активтерді мойындайды.
Мекеменің негізгі құралдары бухгалтерлік есепте бастапқы құны бойынша бағаланады. Бастапқы құнның өзгеруі тек қайта бағалау жағдайында жүзеге асырылуы мүмкін.
Қайта бағалау соммасы сәйкес шоттың дебетінде жане негізгі құралдарды қайта бағалаудан 5420 Қосымша төленбеген капитал
баланстық шотында көрсетіледі. Сонымен бірге негізгі құралдардың тозуының қайта бағалануы жургізіледі.
Негізгі құралдардың барлық түрі бойынша амортизациясы тікелей әдісімен есептеледі. Тадалған амортизация әдісі есепті жыл ішінде өзгертілмеиді.
Қозғалмалы негізгі құралдарды түгенделуі есепті жылдың 1 қарашасынан кейін жүргізіледі. Ал қозғалмайтын негізгі құралдарды түгендеу 3 жылда бір рет жүргізіледі.
Негізгі құралдар 16 ҚЕХС бойынша реттеледі. Осы стандартқа сәйкес негізгі құралдар дегеніміз - бұл еңбек құралы ретінде материалдық өндіріс саласында, сондай-ақ өндірістік емес салада ұзақ ұақыт бойы қлданыста болатын материалдық активтер. Негізгі құралдарға ғимараттар, көлік құралдары, жабдықтар, өндірістік және шаруашылық құрал-саймандар және т.б. жатады.
Негізгі құралдардың қозғалысы және есебі бойынша операциялар бастапқы құжаттар негізінде жүзеге асырылады.
Негізгі құралдар бойынша бастапқы құжаттарға келесілер жатады:
Қабылдау-өткізу актісі - әр түрлі есептерге байланысты негізгі құралдардың көрсетілуі мен шығысталуын есепке алу бойынша жазуды орындау үшін қолданылады. Актіні Бератекс ЖШС-ның басшыларымен тағайындалатын комиссия құрылады. Сол актіде негізгі құралдардың бастапқы құнын және тозу сомасын көрсетеді. Актінің бір данасын (құжатты қоса) бухгалтерия бөліміне береді. Бухгалтерия кірістелген объектіні материалды жауапты тұлғаға тіркейді және инвеньарлық нөмірін береді.
Негізгі құралдардың ішкі қозғалыс жүкқұжаты - объектіні бір есеп беретін тұлғадан екіншіге берген кезде қолданылады. 3 данада құрастырылады және есеп беретін тұлғалар мен бухгалтердің қолы қойылады. Жөнделген, қайта құрылған және модернизацияланған объектінің қабылдау - өткізу актісі - объектінің қымбатталуы бойынша бухгалтерлік жазуды орындау үшін қолданылады.
Негізгі құралдар қозғалысының есебі
Субъектінің шаруашылық іс-әрекетінде белгілеу бойынша пайдалану мақсатымен алынған негізгі кұралдар құрамына көрсетіледі. Алып-сату мақсатымен алынған негізгі қорлар - тауарлық-материалдық қорлар құрамында, ал субъектінің өзі пайдалану үшін емес, ұзақ уақытқа қаржы салу мақсатымен алынатын негізгі құралдар қаржылык инвестиция ретінде көрсетіледі. Негізгі құралдарды есептеу үшін 12 Негізгі құралдар бөлімшесінің синтетикалық шоты қолданылады.
Негізгі құралдар құралына объектілердің есепке алу пайдаланудың нормативтік мерзімі көрсетіледі. Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісімен (№НҚ-1 ф.) ресімделеді. Субъектілер пайдалы қызмет ету мерзімін (негізгі құралдарды қолданудан экономикалық пайда алу көзделетін кезең нормативті қызмет мерзімін (субъект белгіленген нормаларға сәйкес негізгі кұралдардың тозуы есептелетін кезен) және жойылу құнын (пайдалы қызметі мерзімі бекіткен соң, күтілген шығыны істен шыкқан соң есептен шығарылып, негізгі кұралдарды жоюда пайда болатын қалдықтар, қосалқы бөлшектердің болжанатының бағасы) өз бетінше белгілейді.
Негізгі кұралдарды қабылдау-тапсыру (ауыстыру) актісі негізінде бухгалтерия да мүліктік карточка ашылып, негізгі құралдардың таңдамалы есебі жүргізіледі. Негізгі құралдардың әрбір объектісіне мүліктік нөмір беріледі. Нөмірлеу әдетте реттік нөмір беріледі. Нөмірлеу әдетте реттік-сериялық жүйе бойынша жасалады. Мысалы, үй үшін 0001-ден 0299 дейінгі нөмірлер, ал ғимараттар үшін 0300-ден 0399-ға дейін және т.б. нөмірлер бөлінеді. Мүліктік нөмір негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісінде келтіріледі және ол пайдалануда тұрған уақыт бойы объектіде сақталады, ал істен шыққанда қайта түскен объектіге ұзак уақыт бойы (бес жылға дейін) берілмейді, Толтырылған мүлік карточкалары әрбір жіктеуші топ бойынша бір данада жүргізілетін Негізгі құралдарды есептеу мүлік түтендеу карточкаларының тізімдемелерінде (№НҚ-6). тіркеледі. Істен шыққан негізгі құралдар бойынша категорияларды Архив картотекасы бөліміне қояды.
Негізгі қүралдарды тұрғызу, салу немесе алу жөніндегі барлық нақты болған кажетті шығындар, соның ішінде сатып алынғанда өтелмеген салықтар мен алымдарды төлеу (үйлер мен жаңа автомобильдерді алу кезінде төленген ҚҚС, сатыл алу келісім-шартты жасаған кезде төленетін мемлекеттік баж салығы және т.б.), жеткізу, монтаж, пайдалануға беру, құрылыс кезінде берілген кредит үшін проценттер, белгілеуі бойынша қолдану үшін жұмыс істейтін жағдайға келтіруге тікелей байланысты басқа да кез келген шығындар кіретін бастапқы баға бойынша кіріске алу сәтінде негізгі құрал-жабдықтар кіріске алынады.
Жер учаскесінің бастапқы құнына шотта көрсетілген сатып алу бағасы, жылжымайтын мүлік бойынша агенттерге комиссиялық сыйақылар, сатып алу-сату шартын ресімдеу жөніндегі заңгерлердің қызметіне төлеу, мұндайда туындайтын салықтар мен алымдар, жерді мақсатты пайдалану үшін дайындауға кететін шығындар (үйді бұзу кезінде алынған материалдарды өткізуден түскен кірістерді шығарып, шегеріп, ескі үйлерді бұзу, тазалау, тегістеу және т.б.) кіреді; сатып алынған жабдықтың бастапқы кұнға алу бағасы, тасу шығындары, соның ішінде тасымал кезіндегі сақтандыру, монтаж, пайдалануға берілетін жабдыктың жарамдылығын тексеру мақсатымен сынақ өткізу кіреді, үйлер мен ғимараттарды салғанда бастапқы құнға құрылыс жөніндегі шығындар: материалдар, еңбекті төлеу, қосымша шығьшдардың тиісті үлесі, архи-текторлардың , заңгерлердің қызметіне төлеу, құрылыс кезінде сақтандыруға жұмсалатын шығындар, құрылысқа берілетін кредиттер бойынша проценттер, құрылысқа рұқсат алу үшін шығатын шығындар.
Қажетті болып саналмайтын шығындар (тасымал кезінде алынған зиянды жоюға кеткен шығындар, монтаж кезінде жабдықты бүлдіру салдарынан жасалған жөндеу және т.б.) бастапқы құнға кірмейді, ал ағымдық шоттағы шығындар ретінде ескеріледі.
1.5 Тауарлық-материалдық қорларды есепке алу және жабдықтаушылармен есеп айырысу
Мекеменің ТМҚ-ры мынадай активтерден тұрады:
- Шикізат және материалдар;
- Қосалқы бөлшектер;
- Басқа да материалдар;
-Құрылыс материалдары;
- Аяқталмаған өндіріс;
- Дайын өнім;
- Сатып алынған тауарлар.
- ТМҚ-дың өзіндік құны мынадан тұрады:
- Қорларды иемдену шығындары;
- Оларды жеткізумен және орналастырумен байланысты көлік және дайындау шығындары.
ТМҚ-ды сатып алу кезінде олар нақты өзіндік құны ьойынша көрсетіледі.
Сатып алынған кеңсе тауарлары, картридждер, дискеталар, арнайы әдебиеттер, бланктік үлгілер кезең шығындарына жатқызылады.
ТМҚ-ды жеткізу үшін бастапқы құжаттары пайдаланылады.
Қоймадағы және бухгалтериядағы тауарлы-материалдық қорларды құжаттық ресімдеу мен қозғалысын есептеу
Қоймадағы материалдық қорлар есебін материалды есептеу карточкаларында жүргізеді.
Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әрбір түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған күйі бухгалтериядан материалды-жауапкершілікті адамға колхат арқылы беріледі. Карточкаға жазуды қоймашылар кіріс және шығыстық құжаттары негізінде жүргізіледі.
Бухгалтерия белгіленген мерзімде тікелей қоймада жазбаларды тексереді және карточкадағы қалдықтарды бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстырып, карточканың арнайы жолына қол қояды.
Құжаттарды қабылдау қоймада Құжаттарды тапсыру реестрін жасау арқылы іске асады.
Материалды-жауапкершілікті адамның жұмысындағы ауытқулар анықталған жағдайда бухгалтер бас бухгалтерді немесе басшылықты хабардар етуге тиісті.
Ай соңында қоймаға Материалдар қалдығы кітабы тапсырылады, оған карточкадан материалдық қорлар қалдығы көшіріледі. Осылайша қоймадағы есеп заттай, ал бухгалтерияда корлардың сақталған орны бойьшша ақшаға шағылып көрсетіледі.
Қоймадан бухгалтерияға түскен Құжаттарды тапсыру реестрі тіркелген құжатгармен бірге бағаланады (есептеледі).
Есептің журналдык-ордерлік материалдар қозғалысы есебі тізімдемесі (ведомості) қоймалар бойынша материалдық қорлардың қалдығы мен козғалысы жайлы және материалды-жауапкершілікті адамдар бойынша мәліметтер жинақтап қаржыланатын есеп тізілімі жинағы қызмет етеді. Оған материалдар қалдығы тізімдемесінен, есепті кезең ішіндегі материалдар қозғалысы бойынша жинақтаушы тізімдемелерден, сондай-ақ материалды-жауапкершілікті адамдардың материалдық есептерінен мәліметтер көшіріледі. Материалдар қозғалысы есебі тізімдемесі синтетикалық есептің мәліметтерін материалдарды талдаушы есеп корсеткіштерімен үйлестіруге арналған. Түскен материалдық корлар құны синтетикалық шоттар шамасындағы немесе белгіленген есептік топтар бойынша келтіріледі. Сонымен қатар тізімделседе алынған материалдардың нақты өзіндік құнынын есептік бағалар бойынша кұннан ауытқулары есебі жүргізіледі. Материалдардың қозғалысын есептеу тізімдемесі сондай-ақ шығындарды бағыттау бойынша (синтетикалық шоттар, қосалқы шоттар (субшоттар) материалдар шығынын бөлуге де кызмет етеді.
Материалдар кірісі бойынша жиынтық мәліметтер мен ауытқулар есебі атты бірінғай бөлігі
Ай ішінде түскен материалдардың есептік құны мен нақты құны бойынша жиынтық мәліметтерді көрсетуге арналған. Бұл мәліметтер көлік дайындау мен объектідегі қоймаларға дейін жүк жеткізу бойынша басқа да шығындарды, темір жол алымдарын және тағы басқа материалдың өткізу бағасынан тыс жүргізілген төлемдер де кіретін, материалдық қорларды алу мен дайындауға жұмсалған шығындар ескерілген әр түрлі журнал-ордерлерден (6, 10, 1, 2, 7, 9 және басқалары) көшіріледі. Осы бөлікке тізілімдеменің екінші бөлігін материалдар қалдығы құны нақты өзіндік құны мен ай басындағы есептік бағалар бойынша жазылады. Оған ай ішінде түскен материалдар құны қосылады. Сонан соң нақты өзіндік құнның есептік бағалар бойынша құннан ауытқулары сомасы мен проценті аныкталады.
Жабдықтаушылардан алынған материалдық заттарға счет-фактура және материалдарды қабылдау актысы бойынша келген товарлардың түріне қарап:
Дт 1330 Тауарлар
Кт 3310 Жабдықтаушылар мен мердігерлердің қысқа мерзімді креди-торлық берешек
Жабдықтаушы мекемелердің жеткізген товарлары, мердігерлердің істелінген жұмыстары немесе атқарылған қызметтері үшін қойылған счеттары:
Дт 1330 Тауарлар
Кт 3310 Жабдықтаушы мен мердігерлердің қысқа мерзімді кредитор-лық берешек
а) есеп айырысу счетынан өтегенде:
Дт 1330 Тауарлар
Кт 1040 Банктегі ақша-қаражаттары
ә) күрделі қаржылар қаражаттарының банкідегі счетынан өтегенде:
Дт 1330 Тауарлар
Кт 1050 Банктегі жинақтаушы ақша-қаражаттары
Жабдықтаушы мекемелермен есеп айырысатын негізгі құжат счет-фактура болып есептелінеді. Оның негізгі реквизиттері: жабдықтаушы мекеменің атауы, адресі, оған қызмет көрсететін банкідегі есеп айырысу счетының нөмірі, жүк жөнелтілетін станция және қабылдайтын станция, жөнелту тәсілі, жөнелтілетін товарлардың түрлері, өлшем бірлігі, саны, бағасы және сомасы (әр түріне жеке-жеке және барлық товарлардың құны). Жүкті қабылдаушы мекеме счет-фактураның көрсеткіштерін мұқият тексеріп, нақты қабылданған көрсеткіштермен салыстырады. Айырмашылық жоқ болса онда осы счет-факураның негізінде товарларды тиісті бухгалтерлік счеттарға кіріс етеді. Айырмашылық байқалған жағдайда товарларды қабылдау актісі бойынша кіріс жасап, айырмасына саудалық акт жасалынады. Бұл актінің негізінде тиісті мекемелерге шағым-талап қойылады.
1.6 Еңбекақы бойынша есеп айырысу
Жалақы- бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақлау жасауды жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Әрбір қызметкерлердің кірісі субъект жұмысының түпкілікті нәтиделерін ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттеледі.
Персоналдармен еңбекақы бойынша есеп айырысу есебінің негізгі мақсаты- бұл еңбек және еңбекақы есебін жүргізу ережелерін сақтау болып табылады.
Еңбекақы бойынша есеп айырысу 3350 шотында жүргізіледі. Осы шот бойынша талдамалы есебі әр бір жұмысшы бойынша жүргізілуі тиіс.
Еңбекақы есебінің бастапқы құжаты жұмыс уақытын есептеу табелі, басшылардың бұйрықтары, еңбекақы төлеу бойынша ведомость, кіріс және шығыс касса ордерлері және т.б.
Адам құрамының есебін кадр бөлімі жүргізіледі. Жұмысқа келген әр бір жұмысшыға жеке карточка толтырылады және жеке іс ашылады. Жұмысқа келегн адам соңғы жұмыс орны туралы жазулар жазылған еңбек кітапшасын кадрлар бөліміне көрсетуге тиісті. Бұйрық негізінде бухгалтер табельдік нөмер береді және жеке шот ашады.
Еңбекақы айына екі рет төленеді: аванс және қорытынды төлем. Аванс және еңбеақы 3 күн ішінде беріледі.
Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі
Еңбек және еңбекақы есебі - жұмысшылар санының өзгсруі, жұмыс уақытының шығындары, жұмысшылар категориясы, өндірістік шығын сияқты мағлұматтар түгел қамтылатын дәл әрі оперативтік деректерді талап ететін аса маңызды да күрделі жұмыстардың бірі болып табылады.
Еңбек және оған ақы төлеу есебінің негізгі міндеттеріне жататындар:
еңбекақы корын және жұмыс уақытын пайдаланып жұмыс мөлшерінің орындалуын, еңбектің саны мен сапасын бақылау;
бастапқы құжаттарды уақтылы және дұрыс ресімдеу, еңбекақы қорынан жалақыны ұстап қалу;
шаруашылық жүргізуші субъектінің әрбір жұмысшысына жалақыны уақтылы және дұрыс есептеу;
белгіленген мерзімде еңбекақы бойынша есеп айырысу;
жалақы бойынша шығынды өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дұрыс әрі уақытылы қосу керек.
Еңбек және еңбекақы деректері өндірістік процесті оперативті басқару үшін қажет. Казакстан Республикасы Еңбек туралы заңының 5-бабына сәйкес жұмыс беруші мен жұмысшылардың арасындағы еңбек қатынасы нормативті кұқықтык актілермен, еңбек заңына сәйкес бекітілген ұжымдык келісімшартпен реттеледі.
Кәсіпорын дербес болғанымен заңға сәйкес штат кестесі, формалары және еңбекакы, сыйлықақы жүйесі белгіленеді.
ӘрбІр қызметкердің еңбекақылық табысы кәсіпорын кызметінің түпкілікті қорытындысына байланысты оның еңбекке қосқан үлесі бойынша анықталады. Ол салықпен реттеледі және ең жоғары көлеміне шектеу қойылмайды.
Қазақстан Республикасының Еңбек туралы Заңының 7,8-бабына сәйкес қызметкердің мынадай құқысы бар:
қандай да бір кемсітушіліксіз (дискриминация) тең еңбекке тең еңбекақы алуға;
қауіпсіздік және тазалык (гигиена) талаптарға жауап беретін еңбек жағдайында жұмыс істеуге;
кепілдік және өтемақы алуға және т.б.
жұмыс берушінің құқықтары:
қызметкерлерді көтермелеуге, олардан белгіленген заңға сәйкес әрекет ететін тәртіп бойьшша материалдық және жауапкершілікті талап етуге;
қызметкер келтірген зиянның орнын толтыруға және т.б.
Жұмыс берушінің міндеттері:
Қазақстан Республикасының нормативті құқықтық актілерінде, жеке еңбек келісімшартында, ұжымдық келісімшартта, жұмыс берушінің актісінде қарастырылған еңбекақыны және басқа төлемақыларды уақтылы және толық төлеу;
еңбек туралы заңдағы, ұжымдық келісімшарттағы талаптарды сақтау;
Қазақстан Республикасының нормативті құқықтық актілерінде қарастырылған шарттар мен тәртіптер бойынша зиян шеккен қызметкерге жәрдем беру;
қызметкерге қауіпті және зиянды жұмыс жағдайын, болуы мүмкін кәсіби ауруды ескерту және т.б.
Жеке еңбек келісімшартында негізгі тармақтар қамтылуы керек:
еңбек жағдайының сипаты, жұмысшыға жұмыстың қауіпті және зиянды жағдайы үшің немесе көп күш жұмсауды керек ететін ауыр еңбек үшін кепілдік беру және өтемақы төлеу;
жұмыс уақыты және демалыс уақытының режимі;
еңбекақы мен еңбекті қорғау жағдайы;
өтемақы төлеу және кепілдік беру тәртібі және т.б. (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 9-бабы).
Қызметкер бірнеше жұмыс берушімен толық емес жұмыс уақытын қарастыратын жеке еңбек келісімшартына отыруға кұқығы бар.
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 13-бабына сәйкес қызметкердің еңбек ететінін растайтын кұжаттарға мыналар жатады: еңбек кітапшасы (қолда болуы керек) немесе жеке еңбек келісімшарты немесе жұмысқа қабылданғаны, жұмыстан шығарылғаны туралы бұйрықтың көшірмесі.
Сол ұйымның басқа жұмысына немесе ұйыммен бірге басқа орынға көшіру қызметкердің тек жазбаша келісімі бойынша, жеке еңбек келісімшартына соған сәйкес өзгертулер енгізумен ғана іске асырылады.
Қызметкерді сол ұйымда басқа орынға, сол орынның басқа құрылымының бөлімшесіне көшіру үшін мамандығы, біліктілігі немесе лауазымы бойынша басқа механизмдегі немесе агрегаттағы жұмысты тапсыру үшін (егер бұл жеке еңбек келісімшартында өзгерістер тудырмайтын болса) қызметкердің келісімі талап етілмейді (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 17, 18-бабы).
Қызметкерге еңбек жағдайының өзгеретінін бір ай бұрың (одан кем болмауы керек) хабарлау керек.
Еңбек жағдайы өзгерген жагдайда жеке еңбек келісімшартына сәйкес толықтырулар мен өзгертулер енгізіледі. Егер қызметкер жаңа жағдайда жұмыс істеуге келісімін бермесе, онда Қазақстан Республикасының Еңбек туралы Заңы 26-бабының 7-тармағына сәйкес онымен келісімшарт бұзылады.
Өндірістік қажеттілік пайда болған жағдайда жұмыс беруші қызметкерді бір айға дейін оның келісімінсіз жеке еңбек келісімшартында қарастырылмаған және денсаулығына қауіп төндірмейтін сол ұйымдағы, сол орындағы басқа жұмысқа бұрынғыжұмысындағы айлық еңбекақысынан кем болмайтын еңбекақымен ауыстыруға құқығы бар.
Мұндай ауыстыру стихиялық апаттың, өндірістік апаттың алдын алу немесе жою немесе салдарын дереу залалсыздандыру қажет болған жағдайда ғана іске асырылады (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 20-бабы).
Жұмыс болмай қалған жағдайда (простой) жұмыс беруші кызметкерді мамандығына, біліктілігіне сай, денсаулығына қатер төндірмейтін, оның келісімінсіз бір айға дейін басқа жұмысқа ауыстыруға құқы бар. Егер қызметкер жаңа жағдайдағы ұсынылған жұмысқа келісімін бермесе, онда Қазақстан Ресиубликасы Еңбек туралы Заңының 26-бабы, 7-тармағына сәйкес онымен жеке еңбек келісімшарты бұзылады. Жұмыс болмай қалған және қызметкердің болмауына байланысты жағдайда оның орнына басқа бір білікті қызметкерді біліктілігіне сай келмейтін жұмысқа уақытша ауыстыруға оның жазбаша келісімінсіз ауыстыруға рұқсат етілмейді. (Қазақстан Рспубликасы Еңбек туралы Заңының 21, 22-баптары).
Қызметкерді денсаулығына байланысты басқа жұмысқа уақытша ауыстыру Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 23-бабындағы қарастырылған шарттары мен тәртіптері бойынша жүзеге асырылады.
Жеке еңбек келісімшарты мынандай жағдайларда бүзылуы мүмкін:
ұйым таратылғанда (заңды тұлғаның), жұмыс берушінің қызметі тоқтағанда (жеке тұлғаның) (Қазакстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 26-бабы, 1-тармағы);
қызметкерлердің штаты немесе саны қысқартылғанда (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 26-бабы, 2-тармағы);
әскери қызметке шақырылғаның растайтын құжат негізінде қызметкерді үш күндік мерзімге босатқанда (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 30-бабы, 1-тармағы).
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 27-бабы, 3-тармағына сәйкес жеке еңбек, ұжымдық келісімшарттарында өтемақының мөлшері және басқа негіздері белгіленеді.
Қызметкер жұмыс берушіге өзінің жұмыстан кететінін бір ай бұрын жазбаша ескертіп, жеке еңбек келісімшартын тоқтатуға құқылы.
Тараптардың келісімі бойынша жеке еңбек келісімшарты ескертілген мерзім біткенше тоқтатылуы мүмкін.
Қызметкердің бастамасы бойынша жеке еңбек келісімшартын бұзу негіздері Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 28-бабында қарастырылған.
II БӨЛІМ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП БЕРУ
Мекеменің каржылык жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Бұл мекеменің тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ак олардың меншік иелері, жұмысшылар,коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Мекеменің қаржы жағдайы белгілі бір кезеңдегі қаржылык тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуін көрсетеді. Қаржылық тұрақтылығына қарыздық капиталдар нарығындағы қосымша жұмылдырушы қаражаттар үлкен әсер тигізеді. Мекеме ақша қаражаттарын қаншалықты көп тарататын болса,онда қаржылық мүмкіндіктері де соншалықты жоғары болады, сонымен қатар бірге қаржылық тәуекелділік те өседі.
Мекеменің қаржы тұрақтылығын бағалау, әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет.
Мекеменің тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз
контрагенттерімен (салыкоргандары, банктер, жабдықтаушылар, акцио-нерлер) өзара қарым-қатынасы үлкен әсер етеді.
Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызмет атқарады. Бухгалтерлік баланс - қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорын мүлкінің құрамы мен құрылымын, ағымдағы активтердіңайналымдылығы мен өтімділігін, меншікті кепитал мен міндеттеменің қолда барын, дебеторлық және кредиторлық борыштың динамикасы мен жағдайын және кәсіпорынның төлеу қабілеттігін анықтауға мүмкіндік береді.
Баланс кәсіпорынның капиталын орналастырутиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруашылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда ақпараттың ең қажетті түрі болып табылады.
Мекеменің ырғақты қызмет етуі үшін ақша қаражаты қозғалысының жылдамдығының ерекше маңызы бар. Мекеменің қаржылық жағдайының ойдағыдай болуының негізгі шарттарының бірі, оның ағымдағы міндеттемелерін жабуды қамтамасыз ететін ақша қаражатының қүйылуы болып табылады. Бүндай аса қажет ақша қаражаты қорының болмауы кәсіпорынның қаржылық қиыншылығы бар екендігін куәландырады.
Есептеу үшін ақша қаражатының шоттары бойынша (Касса, Есеп шот, Валюталык шот, Банктегі арнайы шоттар және т.б.) кезеңнің басы мен соңындағы қалдықтар шамасы туралы ішкі есеп мәліметтері пайдаланылады.
Ай соңында ағымды активтерінің сомасы өсті, соның ішінде ТМҚ бұл кәсіпорынға өндіріске керекті материалдар, тауарлар көлемі түсті. Ал ақша қаражаты ай соңында азайды, яғни кәсіпорын дебеторлық берешегі көбейді. Жарғылық капитал ай соңында өсті, яғни бұл көрсеткіш мекемеге, әкімшілік шығындарды, қызметті көрсету шығындарын азайту керек.
Мекеменің қаржылық қызметінің қалыпты болуы әсіресе өз кезеңіндегі қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті жағдайларды туғызады, оның төлеу қабілеттілігінің кепілі болып табылатын кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Мекеменің қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту және оның іскерлік белсенділігін арттыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін, басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.
Қазақстан Республикасы
Қаржы Министрінің
2016 жылғы 23 мамырындағы
№184 бұйрығымен бекітілген
2.1 БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС
2019 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша
(1 нысаны)
Ұйым атауы: ПАНФИЛОВ АУДАНЫ БОЙЫНША САЛЫҚ КОМИТЕТІ"
Ұйым қызметінің түрі: БОЙЫНША САЛЫҚ КОМИ
Ұйымдық-құқықтық нысаны: ММ
Ұйымның заңды мекен-жайы: ММ ЖАРКЕНТ ҚАЛАСЫ, СТН 600700209074
Активтер
Жол коды
Есептік кезең соңына
Есептік кезең
басына
I. Қысқа мерзімді активтер
Ақша қаражаты және олардың эквиваленттері
010
12 472 796
9 628 400
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
011
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек
012
66 344 910
48 310 840
Қорлар
013
219 503 762
156 680 500
Ағымдағы салықтық активтер
014
127 615 425
121 913 800
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер
015
Өзге де қысқа мерзімді активтер
016
Қысқа мерзімді активтердің жиыны
100
425 936 893
336 533 540
II. Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
020
372 700 510
202 080 000
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек
021
Үлес қосу әдісімен есептелінетін инвестициялар
022
Инвестициялық жылжымайтын мүлік
023
Негізгі құралдар
024
106 648 902
101 200 902
Биологиялық активтер
025
Барланатын және бағаланатын активтері
026
Материалдық емес активтер
027
751 706
602 500
Кейінге қалдырылған салықтық активтер
028
Өзге де ұзақ мерзімді активтер
029
Ұзақ мерзімді активтердің жиыны
200
480 101 118
303 883 402
Баланс (100 жол+ 200 жол)
906 038 011
640 416 942
Пассивтер
Жол коды
Есептік кезең соңына
Есептік кезең
басына
III. Қысқа мерзімді міндеттемелер
-
-
Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер
030
383 595 145
260 834 145
Салықтар бойынша міндеттемелер
031
120 258 698
81 100 890
Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер
032
Еңбек ақы бойынша кредиторлық берешек
033
Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері
034
Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер
035
106 091 688
54 039 103
Қысқа мерзімді міндеттемелердің жиыны
300
609 945 531
395 974 138
IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
040
106 828 847
82 622 800
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек
041
Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері
042
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер
043
Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемелер
044
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің жиыны
400
106 828 847
82 622 800
V. Капитал
Жарғылық капитал
050
19 000 000
19 000 000
Төленбеген капитал
051
Сатып алынған меншік үлестік аспаптар
052
Эмиссиялық кіріс
053
Резервтер
054
Бөлінбеген пайда (жабылмаған залал)
055
170 263 633
142 820 004
Аздық үлесі
056
Капитал жиыны
500
189 263 633
161 820 004
Баланс (300 жол+ 400 жол+ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қаржы және аудит кафедрасы
Диплом алдындағы өндірістік практика бойынша
ЕСЕП БЕРУ
Орындаған студент: 4 курс, мамандығы Есеп және аудит
__________________ Женисова Торғын____ __________________
(аты-жөні)
Практика орны:"Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы
(мекеменің аты)
Мекемедегі практика жетекшісі__________________________ _____
(аты-жөні, қызметі)
Жоғарғы оқу орнындағы практика жетекшісі ___________________
(аты-жөні, қызметі)
Практика өту мерзімі:
03 ақпан 2020 ж. бастап 28 наурыз 2020 ж.
Есеп беруді кафедраға өткізу мерзімі ____________20__ж.
Тіркеу № _____
Есеп беруді қорғау мерзімі:
_______________ 20____ж. _____________________
(жетекшінің қолы)
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I БӨЛІМ. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.1 Бухгалтерия құрылымы және шаруашылық субъектінің есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2 Мекеменің есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.3 Ақша-қаражаттарын есепке алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.4 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді есепке алу ... ... ... ... ...9
1.5 Тауарлы-метериалдық қорларды есепке алу және жабдықтаушылармен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.6 Еңбекақы бойынша есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
II БӨЛІМ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП БЕРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің бухгалтерлік балансы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
2.2 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің қаржы қозғалысы туралы есебі ... ... ... ... ... .24
2.3 Жылдық қаржылық есептілікке түcіндірме ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .26
III БӨЛІМ. ІШКІ АУДИТ ЖӘНЕ ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .33
3.1 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің 2018-2019 ж.ж. активтерінің қалыптасу көздерін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
3.2 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің 2018-2019 ж.ж. ұзақ мерзімді активтерді талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
3.3 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің 2018-2019 ж.ж. ағымдағы активтердің құрамы мен құрылымың талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
3.4 Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-нің 2018-2019 ж.ж. технико-экономикалық көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Мен өзімнің өндірістік тәжірибемді Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-сы мекемессінде өткіздім. Тәжірибе кезінде көптеген іс қағаздармен таныса келе мен олардың дұрыс толтырылуы және де әрбір құжаттың қандай қызмет атқаратының қарастырдым. Айта келетін болсақ олардың ішінде ағымдағы активтер, ақша қаражаттары мен олардың баламалары, алынуға тиісті шоттар мен басқадай дебиторлық қарыздар, тауарлы - материалдық қорлар есебі, негізгі құралдар есебі және оларды жалға алу есебі, материалдық емес активтер және оларды ұстау мен тозу есебі, меншікті капитал есебі, дебиторлық қарыздар есебі, міндеттемелер мен қарыздар бойынша шығындар есебі, жұмысшылармен және қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысулардың есебі және т.с.с.
Осы жоғарыда айтылған құжаттар бойынша мен төмендегі негізгі бөлімнің екінші тарауында керекті де және ең маңызды құжаттардың қысқаша баяндалуын көрсетемін.
I БӨЛІМ. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП
1.1 Бухгалтерия құрылымы және шаруашылық субъектінің есебін ұйымдастыру
Панфилов ауданы бойынша Салық комитеті" ММ Жаркент қаласы-і мекемессінде екі бухгалтер болып жұмыс істейді, яғни олар бас бухгалтер және көмекші бухгалтер (кассир).
Бас бухгалтердің міндеті - мекеменіңнегізгі бухгалтерлік және қаржылық есепті жүргізу, бухгалтерлікқұжаттар мен жазбаларды жүргізу, есеп саясатын қалыптастыру жәнетіркеу қызметін атқарады.
Көмекші бухгалтердің(кассир)міндеті - кассаға ақша қаражаттың түсуін, ақшаны беру және кассалық есепті жүргізу, есепті салық органына немесе бюджетке тапсыру, кәсіпорын жұмысшыларынан еңбекақыдан шегерулер жүргізу, сыйақыны есептеу және де банк құжаттарын тексеру қызметін атқарады.
Бухгалтерлік есеп - кәсіпорын операциялардыңорындалуын уақтылы есепке алынып, олардың қазіргі күнгі уақыт талаптарына сай орындалуына, яғни жүзеге асырылуына бақылау жасау.
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынның жұмысын толығымен бақылап, оны басқару үшін, алдағы уақытта істелінетін жұмысын жоспарлап және сонымен қатар ол ұйымның болашақта атқарылатын жұмысына экономикалық талдау жасауға өте қажетті жүйе болып табылады.
Бухгалтерлік есеп басқару жүйесіндегі ең маңызды орындардың бірін иеленеді. Жалпы, бухгалтерлік есеп ұйымға оның қаржылық жағдайын жоспарлау, бағалау, бақылау және талдау секілді кәсіпорын активтері мен міндеттемелері, капиталды, өндірілген өнімдері мен олардың сатылғандығы туралы ақпараттарды жинақтап көрсетеді.
Кез келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу экономикалық мәселелердің негізгі және басты қажеттіліп болып табылады. Бухгалтерлік есеп арқылы өндірілген өнімді есепке алуға, сатып өткізуге, айырбастауға және одан түскен қаржыны тиімді де ұқыпты етіп бөліп жұмсауға, ягни кәсіпорын шаруашылық үдерістердің барлығын басынан соңына дейін есептеуге болады.
1.2 Мекеменің есеп саясаты
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы Заңның 6-1 бабына сәйкес құжаттарға мынандай талаптар қойылады:
уақтылы жасау;
позицияның сенімділігі;
дұрыс рәсімдеу.
Ал есеп саясатын құру барысында АҚ келесі қағидаларға сүйенген:
есептеу;
үздіксіз;
қызмет ету;
түсініктілік;
мәнділік;
маңыздылық;
шынайылық;
салыстырмалық;
шынайы және тәуелсіз ұсыну.
Есеп саясатын салық, қаржылық, бухгалтерлік есептілікті және ақпаратты басқа пайдаланушыларға ұсыну тек АҚ-ң бас директоры рұқсатымен беріледі.
Бухгалтерлік жазулардың кезеңділігі келесі тәртіпте анықталады:
бастапқы құжаттар негізінде бухгалтерлік жазулармен болған операциялардың фактілері тіркеледі;
операциялардың болуына қарай бастапқы құжаттардың мәліметтері журнал-ордерлерінде, ведомстваларында, және басқа да бухгалтерлік есептің регистрлерінде жинақталады;
бухгалтерлік есептің регистрлерінде есепті кезең ішінде жинақталған, өңделген мәліметтері негізінде қаржылық есептілік құрастырылады.
Мекеменің есеп саясаты - мекемеде қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оны құраушы әдістемелік, техникалық, ұйымдастырушылық жақтардың барлығын қамтиды. Есеп саясатына әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлікпен міндеттердің бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация (тозу) есептеу әдістері, табысты (түсімді) есептеу әдістері және сол сияқты.
Мекеменің есеп саясатында енгізілген өзгерістер осы ұйымның басқару құжаттарымен, яғни бұйрық, өкім немесе қаулылармен рәсіделуі қажет.Ұйымның қабылдап бекіткен есеп саясаты сол кәсіпорынның қызмет атқаруы барысында қолданылады.
1.3 Ақша-қаражаттарын есепке алу
Нарықтық экономикада кәсіпорындар арасында еңбек құралдарын сатып алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызметтерді сату жөніндегі мәмілелер тұрақты түрде жасалып отырады. Есептеу 2 нысанда жүзеге асырылады:
Банк жүйесі арқылы қолма-қолсыз ақша аудару жолымен;
Қолма - қол ақшамен төлеу түрінде.
Касса қолма-қол ақшалар мен өзгеде құндылықтарды қабылдауға, беруге және уақытша сақтауға арналған, арнайы жабдықталған, оқшауланған үй-жай.
Ақша қаражаттары туралы ақпарат 1000 шот бөлімінде көрсетілген. Ақша қаражаттар есебін қазына бөлімшесі жүргізеді. Ақша қаражаттар бойынша негізгі бастапқы құжаттар кассалық ордірлер болып табылады.
Қолма-қол ақшаларды кассаға қабылдау КО №1 нысанындағы кіріс касса ордері, ал беру КО №2 нысанындағы шығыс касса ордері бойынша бас бухгалтер қолымен бекітіліп жүргізіледі. ККО және ШКО кассаға берілгенге деін бухгалтерияда кіріс және шығыс касса ордерлерін тіркеу журналында тіркелінеді. Ақша қаражаттарының келіп түсуі мен жұмсалуы жөніндегі барлық операцияларды кассир №4 нысанындағы касса кітабына жазады.
Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі қиьндықтарға байланысты үлкен мәнге ие. Бәсекеге қабілеттілік технологиялық процестерді заманға сай жаңғырту мен одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап етеді. Сондықтан акшалай қаражатпен олардың баламаларын дүрыс ашып көрсету мен сыныптау компанияның өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет.
Акшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 бухгалтерлік есеп стандартында ақшалай қаражат кассадағы және банктегі шоттардағы қолма-қол ақша ретінде белгіленген. Ақшалай қаражат қозгалысы - олардың операциялық, инвестициялық және каржылық қызметінің нэтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп 7 қаржылық есеп беру стандарттарына сәйкес акшалай қаражатқа қолма-қол ақша мен талап етілгенге дейінгі салымдар кіреді.
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жүмсау жэне есептеу тәртібі есеп саясатына сәйкес шаруашыльгқ жүргізуші субъект дербес жасайтын Кассалық операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.
Касса - бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған бөлме. Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері мөрленген пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылдаған құндылықтардың сакталуы үшін материал-дык толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық операцияларды жүргізеді. Кассирді жұмысқа тағайындау туралы бұйрық шыққаннан кейін басшы оны кассалық операцияларды жүргізу тәртібімен таныстыруға міндетті және толық жеке жауапкершілік жайлы шарт жасасады. Шартта қарастырылған тараптардьщ міндеттері мен жауапкеріпіліктері әкімшілік өкілі мен кассирдің қолымен бекітіледі. Кассир болмаған кезеңде толық материалдық жауапкершілік жайлы шарт жасасқан бухгалтер кассалық операцияларды аткарады.
Мекемелер өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект чек жаза отырьш, онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы төлеуге. Жәрдемақыға және шаруашьшык шығында-рына және т.б.) көрсетуге міндетті. Қолма-кол ақша алу үшін субъект банкке алдьш ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу
Кассалык операциялар қолма-кол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетгі тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ККО) (ф. № КО-1) ресімдейді.
Ұйым кассасына колма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін қолмен өңдегенде де, акпаратты компьютерде өңдегенде де қолданылады. Кірістік кассалық ордерді бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе уәкілетті тұлға және кассир қол кояды, кассирдің мөрімен куәландырады, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі және ақша таныстырушынын қолына беріледі, ал ордер кассада қалады.
Қолма-қол акша берумен байланысты одерациялар шығыстык кассалық ордермен (ШКО) № КО-2 ф. немесе басқа құжаттармен (төлем тізімдемесі, ақша беру туралы өтініш) және фискальды коды бар бақылау-кассалық аппаратгар арқылы жургізіледі.
Ұйым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін (ЖКО) қолмен өндеуде де, ақпаратты компьютерде өндегенде де қолданылады. Бухгалтерия қьгзметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер мен ұйым басшысы немесе соған уәкілетті тұлға қол қояды, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі.
Ақша беру туралы құжаттарға басшы және бас бухгалтер қол қояды. ККО, ІІІКО және оларды ауыстыратын кұжаттар сиямен немесе шарикті қаламмен (қызыл мен жасыл түстен басқасымен) анық, түсінікті толтырылуға тиісті, не болмаса машинкада басылады. Бұл күжаттардың түзетілген жері, тузетуі болмауы керек. ККО, ШКО-лерінде оны жасау үшін негіз көрсетіледі және оларға тіркелетін құжаттар аталады.
ККО. ШКО кассаға тапсырылуға дейін бухгалтерияда кірістік және шығыстық құжаттарды тіркеу журналында (№ КО-3 ф.) тіркеледі.
Кассалык ордерлер бойынша ақша қабылдау мен беру оларды толықтырған күні .болады. ККО, ШКО-лерді алған кезде кассир мыналарды тексеруге міндетті:
кұжаттарда бас бухгалтердің қолы бар - жоқтығын, растығын; ал ШКО-да басшының да қойылған қолы бар екендігін тексеру;
кұжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын;
кұжаттарда аталған тіркемелердің бар-жоқтығын.
Егер осы талаптардың бірі орындалмаса, кассир құжаттардыбух-галтерияға қайтарады.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық оиерацияларды кассир 1 жылға ашылатын (Ж0-4 ф.) кассалық кітапқа жазады. Оны ашқан кезде кітаптың барлық парақтары нөмірленіп, жіппен қайымдалуы (ирошнуровано) тиіс және парақтардың жалпы саны кассалык кітаптың соңғы бетінде көрсетілуі тиіс. Кітап мөрмен (печать) мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен бекітіледі. Кассалық кітаптағы жазбалар көшірме арқылы 2 дана болып жүргізіледі. ККО, ШКО жазбалары басталмас бұрын кассалык кітапта күн басындағы ақша қалдығы көрсетіледі. Жұмыс күнінің соңында кассир күні бойғы операциялардың қорытындысын есептейді және күн соңындағы ақшанын қалған қалдығын шығарады. Кассалык кітап беттерінің екінші даналары жыртылады яғни кассирдің есебі болып қызмет етеді. Егер оған тіркелген бастапқы құжаттармен (Ш). ШКО) бірге бухгалтерияға тапсырылады. Егер кәсіпорында күніне көп емес бірақ операциялар атқарылса, онда кассалық есептер 3-5 күнде 1 рет жасалады. Кассирден қабылданғап есеп пен құжаттарды бухгалтерия қызметкерлері гексереді, ал кассалық кітаптың дұрыс жүргізілуін бас бухгалтер бақылайды. Алушының ШКО-нда қолхатпен расталмай, кассадан ақша берілуі табылса, бұл сома кем шығу деп саналады және кассирден төлеттіріп алынады, мұндайда кассирдің атына шығындық кассалық ордер жазылады. Егер қолма-кол ақша сомасы кірістік кассалық ордермен кіріске алынбаса, онда ол касса артығы деп саналады және кірістік кассалық ордер көшірмесі жолымен субъект кірісіне есептеледі.
Шетелдік валютамен операциялар жөніндегі бухесептегі жазбалар операция атқарылған күнгі ҚР ұлттық банкінің бағамы бойынша саналған ҚР валютасымен бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуі тиіс.
Кассадағы акшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық есептердін корреспонденттелетін шоттар тұрғысынан күн сайын немесе 3-5 күнде бір рет кассир есептерінің негізінде №1 журнал-ордерге (шығыс) және №1 тізімдемеге (кіріс ) жазылады.
Табыстар мен шығындар есебі
Қаржы-шаруашылық қызметті есептеу қағидасы негізінде жүзеге асырылады. Кезең шығындары Бас шоттар жоспарының 7-ші бөлімінде көрсетіледі.
Кезең шығындары олар пайда болған кезеңде есептен шығарылады.Шығын-дарды есептеу бойынша операциялар қаржылық есептілікте тек бастапқы құжат негізінде көрсетіледі.
1.4 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді есепке алу
Мекеменің негізгі құралдар ретінде, қызмет ету мерзімі 1 жылдан астам айналымнан тыс активтерді мойындайды.
Мекеменің негізгі құралдары бухгалтерлік есепте бастапқы құны бойынша бағаланады. Бастапқы құнның өзгеруі тек қайта бағалау жағдайында жүзеге асырылуы мүмкін.
Қайта бағалау соммасы сәйкес шоттың дебетінде жане негізгі құралдарды қайта бағалаудан 5420 Қосымша төленбеген капитал
баланстық шотында көрсетіледі. Сонымен бірге негізгі құралдардың тозуының қайта бағалануы жургізіледі.
Негізгі құралдардың барлық түрі бойынша амортизациясы тікелей әдісімен есептеледі. Тадалған амортизация әдісі есепті жыл ішінде өзгертілмеиді.
Қозғалмалы негізгі құралдарды түгенделуі есепті жылдың 1 қарашасынан кейін жүргізіледі. Ал қозғалмайтын негізгі құралдарды түгендеу 3 жылда бір рет жүргізіледі.
Негізгі құралдар 16 ҚЕХС бойынша реттеледі. Осы стандартқа сәйкес негізгі құралдар дегеніміз - бұл еңбек құралы ретінде материалдық өндіріс саласында, сондай-ақ өндірістік емес салада ұзақ ұақыт бойы қлданыста болатын материалдық активтер. Негізгі құралдарға ғимараттар, көлік құралдары, жабдықтар, өндірістік және шаруашылық құрал-саймандар және т.б. жатады.
Негізгі құралдардың қозғалысы және есебі бойынша операциялар бастапқы құжаттар негізінде жүзеге асырылады.
Негізгі құралдар бойынша бастапқы құжаттарға келесілер жатады:
Қабылдау-өткізу актісі - әр түрлі есептерге байланысты негізгі құралдардың көрсетілуі мен шығысталуын есепке алу бойынша жазуды орындау үшін қолданылады. Актіні Бератекс ЖШС-ның басшыларымен тағайындалатын комиссия құрылады. Сол актіде негізгі құралдардың бастапқы құнын және тозу сомасын көрсетеді. Актінің бір данасын (құжатты қоса) бухгалтерия бөліміне береді. Бухгалтерия кірістелген объектіні материалды жауапты тұлғаға тіркейді және инвеньарлық нөмірін береді.
Негізгі құралдардың ішкі қозғалыс жүкқұжаты - объектіні бір есеп беретін тұлғадан екіншіге берген кезде қолданылады. 3 данада құрастырылады және есеп беретін тұлғалар мен бухгалтердің қолы қойылады. Жөнделген, қайта құрылған және модернизацияланған объектінің қабылдау - өткізу актісі - объектінің қымбатталуы бойынша бухгалтерлік жазуды орындау үшін қолданылады.
Негізгі құралдар қозғалысының есебі
Субъектінің шаруашылық іс-әрекетінде белгілеу бойынша пайдалану мақсатымен алынған негізгі кұралдар құрамына көрсетіледі. Алып-сату мақсатымен алынған негізгі қорлар - тауарлық-материалдық қорлар құрамында, ал субъектінің өзі пайдалану үшін емес, ұзақ уақытқа қаржы салу мақсатымен алынатын негізгі құралдар қаржылык инвестиция ретінде көрсетіледі. Негізгі құралдарды есептеу үшін 12 Негізгі құралдар бөлімшесінің синтетикалық шоты қолданылады.
Негізгі құралдар құралына объектілердің есепке алу пайдаланудың нормативтік мерзімі көрсетіледі. Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісімен (№НҚ-1 ф.) ресімделеді. Субъектілер пайдалы қызмет ету мерзімін (негізгі құралдарды қолданудан экономикалық пайда алу көзделетін кезең нормативті қызмет мерзімін (субъект белгіленген нормаларға сәйкес негізгі кұралдардың тозуы есептелетін кезен) және жойылу құнын (пайдалы қызметі мерзімі бекіткен соң, күтілген шығыны істен шыкқан соң есептен шығарылып, негізгі кұралдарды жоюда пайда болатын қалдықтар, қосалқы бөлшектердің болжанатының бағасы) өз бетінше белгілейді.
Негізгі кұралдарды қабылдау-тапсыру (ауыстыру) актісі негізінде бухгалтерия да мүліктік карточка ашылып, негізгі құралдардың таңдамалы есебі жүргізіледі. Негізгі құралдардың әрбір объектісіне мүліктік нөмір беріледі. Нөмірлеу әдетте реттік нөмір беріледі. Нөмірлеу әдетте реттік-сериялық жүйе бойынша жасалады. Мысалы, үй үшін 0001-ден 0299 дейінгі нөмірлер, ал ғимараттар үшін 0300-ден 0399-ға дейін және т.б. нөмірлер бөлінеді. Мүліктік нөмір негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісінде келтіріледі және ол пайдалануда тұрған уақыт бойы объектіде сақталады, ал істен шыққанда қайта түскен объектіге ұзак уақыт бойы (бес жылға дейін) берілмейді, Толтырылған мүлік карточкалары әрбір жіктеуші топ бойынша бір данада жүргізілетін Негізгі құралдарды есептеу мүлік түтендеу карточкаларының тізімдемелерінде (№НҚ-6). тіркеледі. Істен шыққан негізгі құралдар бойынша категорияларды Архив картотекасы бөліміне қояды.
Негізгі қүралдарды тұрғызу, салу немесе алу жөніндегі барлық нақты болған кажетті шығындар, соның ішінде сатып алынғанда өтелмеген салықтар мен алымдарды төлеу (үйлер мен жаңа автомобильдерді алу кезінде төленген ҚҚС, сатыл алу келісім-шартты жасаған кезде төленетін мемлекеттік баж салығы және т.б.), жеткізу, монтаж, пайдалануға беру, құрылыс кезінде берілген кредит үшін проценттер, белгілеуі бойынша қолдану үшін жұмыс істейтін жағдайға келтіруге тікелей байланысты басқа да кез келген шығындар кіретін бастапқы баға бойынша кіріске алу сәтінде негізгі құрал-жабдықтар кіріске алынады.
Жер учаскесінің бастапқы құнына шотта көрсетілген сатып алу бағасы, жылжымайтын мүлік бойынша агенттерге комиссиялық сыйақылар, сатып алу-сату шартын ресімдеу жөніндегі заңгерлердің қызметіне төлеу, мұндайда туындайтын салықтар мен алымдар, жерді мақсатты пайдалану үшін дайындауға кететін шығындар (үйді бұзу кезінде алынған материалдарды өткізуден түскен кірістерді шығарып, шегеріп, ескі үйлерді бұзу, тазалау, тегістеу және т.б.) кіреді; сатып алынған жабдықтың бастапқы кұнға алу бағасы, тасу шығындары, соның ішінде тасымал кезіндегі сақтандыру, монтаж, пайдалануға берілетін жабдыктың жарамдылығын тексеру мақсатымен сынақ өткізу кіреді, үйлер мен ғимараттарды салғанда бастапқы құнға құрылыс жөніндегі шығындар: материалдар, еңбекті төлеу, қосымша шығьшдардың тиісті үлесі, архи-текторлардың , заңгерлердің қызметіне төлеу, құрылыс кезінде сақтандыруға жұмсалатын шығындар, құрылысқа берілетін кредиттер бойынша проценттер, құрылысқа рұқсат алу үшін шығатын шығындар.
Қажетті болып саналмайтын шығындар (тасымал кезінде алынған зиянды жоюға кеткен шығындар, монтаж кезінде жабдықты бүлдіру салдарынан жасалған жөндеу және т.б.) бастапқы құнға кірмейді, ал ағымдық шоттағы шығындар ретінде ескеріледі.
1.5 Тауарлық-материалдық қорларды есепке алу және жабдықтаушылармен есеп айырысу
Мекеменің ТМҚ-ры мынадай активтерден тұрады:
- Шикізат және материалдар;
- Қосалқы бөлшектер;
- Басқа да материалдар;
-Құрылыс материалдары;
- Аяқталмаған өндіріс;
- Дайын өнім;
- Сатып алынған тауарлар.
- ТМҚ-дың өзіндік құны мынадан тұрады:
- Қорларды иемдену шығындары;
- Оларды жеткізумен және орналастырумен байланысты көлік және дайындау шығындары.
ТМҚ-ды сатып алу кезінде олар нақты өзіндік құны ьойынша көрсетіледі.
Сатып алынған кеңсе тауарлары, картридждер, дискеталар, арнайы әдебиеттер, бланктік үлгілер кезең шығындарына жатқызылады.
ТМҚ-ды жеткізу үшін бастапқы құжаттары пайдаланылады.
Қоймадағы және бухгалтериядағы тауарлы-материалдық қорларды құжаттық ресімдеу мен қозғалысын есептеу
Қоймадағы материалдық қорлар есебін материалды есептеу карточкаларында жүргізеді.
Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әрбір түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған күйі бухгалтериядан материалды-жауапкершілікті адамға колхат арқылы беріледі. Карточкаға жазуды қоймашылар кіріс және шығыстық құжаттары негізінде жүргізіледі.
Бухгалтерия белгіленген мерзімде тікелей қоймада жазбаларды тексереді және карточкадағы қалдықтарды бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстырып, карточканың арнайы жолына қол қояды.
Құжаттарды қабылдау қоймада Құжаттарды тапсыру реестрін жасау арқылы іске асады.
Материалды-жауапкершілікті адамның жұмысындағы ауытқулар анықталған жағдайда бухгалтер бас бухгалтерді немесе басшылықты хабардар етуге тиісті.
Ай соңында қоймаға Материалдар қалдығы кітабы тапсырылады, оған карточкадан материалдық қорлар қалдығы көшіріледі. Осылайша қоймадағы есеп заттай, ал бухгалтерияда корлардың сақталған орны бойьшша ақшаға шағылып көрсетіледі.
Қоймадан бухгалтерияға түскен Құжаттарды тапсыру реестрі тіркелген құжатгармен бірге бағаланады (есептеледі).
Есептің журналдык-ордерлік материалдар қозғалысы есебі тізімдемесі (ведомості) қоймалар бойынша материалдық қорлардың қалдығы мен козғалысы жайлы және материалды-жауапкершілікті адамдар бойынша мәліметтер жинақтап қаржыланатын есеп тізілімі жинағы қызмет етеді. Оған материалдар қалдығы тізімдемесінен, есепті кезең ішіндегі материалдар қозғалысы бойынша жинақтаушы тізімдемелерден, сондай-ақ материалды-жауапкершілікті адамдардың материалдық есептерінен мәліметтер көшіріледі. Материалдар қозғалысы есебі тізімдемесі синтетикалық есептің мәліметтерін материалдарды талдаушы есеп корсеткіштерімен үйлестіруге арналған. Түскен материалдық корлар құны синтетикалық шоттар шамасындағы немесе белгіленген есептік топтар бойынша келтіріледі. Сонымен қатар тізімделседе алынған материалдардың нақты өзіндік құнынын есептік бағалар бойынша кұннан ауытқулары есебі жүргізіледі. Материалдардың қозғалысын есептеу тізімдемесі сондай-ақ шығындарды бағыттау бойынша (синтетикалық шоттар, қосалқы шоттар (субшоттар) материалдар шығынын бөлуге де кызмет етеді.
Материалдар кірісі бойынша жиынтық мәліметтер мен ауытқулар есебі атты бірінғай бөлігі
Ай ішінде түскен материалдардың есептік құны мен нақты құны бойынша жиынтық мәліметтерді көрсетуге арналған. Бұл мәліметтер көлік дайындау мен объектідегі қоймаларға дейін жүк жеткізу бойынша басқа да шығындарды, темір жол алымдарын және тағы басқа материалдың өткізу бағасынан тыс жүргізілген төлемдер де кіретін, материалдық қорларды алу мен дайындауға жұмсалған шығындар ескерілген әр түрлі журнал-ордерлерден (6, 10, 1, 2, 7, 9 және басқалары) көшіріледі. Осы бөлікке тізілімдеменің екінші бөлігін материалдар қалдығы құны нақты өзіндік құны мен ай басындағы есептік бағалар бойынша жазылады. Оған ай ішінде түскен материалдар құны қосылады. Сонан соң нақты өзіндік құнның есептік бағалар бойынша құннан ауытқулары сомасы мен проценті аныкталады.
Жабдықтаушылардан алынған материалдық заттарға счет-фактура және материалдарды қабылдау актысы бойынша келген товарлардың түріне қарап:
Дт 1330 Тауарлар
Кт 3310 Жабдықтаушылар мен мердігерлердің қысқа мерзімді креди-торлық берешек
Жабдықтаушы мекемелердің жеткізген товарлары, мердігерлердің істелінген жұмыстары немесе атқарылған қызметтері үшін қойылған счеттары:
Дт 1330 Тауарлар
Кт 3310 Жабдықтаушы мен мердігерлердің қысқа мерзімді кредитор-лық берешек
а) есеп айырысу счетынан өтегенде:
Дт 1330 Тауарлар
Кт 1040 Банктегі ақша-қаражаттары
ә) күрделі қаржылар қаражаттарының банкідегі счетынан өтегенде:
Дт 1330 Тауарлар
Кт 1050 Банктегі жинақтаушы ақша-қаражаттары
Жабдықтаушы мекемелермен есеп айырысатын негізгі құжат счет-фактура болып есептелінеді. Оның негізгі реквизиттері: жабдықтаушы мекеменің атауы, адресі, оған қызмет көрсететін банкідегі есеп айырысу счетының нөмірі, жүк жөнелтілетін станция және қабылдайтын станция, жөнелту тәсілі, жөнелтілетін товарлардың түрлері, өлшем бірлігі, саны, бағасы және сомасы (әр түріне жеке-жеке және барлық товарлардың құны). Жүкті қабылдаушы мекеме счет-фактураның көрсеткіштерін мұқият тексеріп, нақты қабылданған көрсеткіштермен салыстырады. Айырмашылық жоқ болса онда осы счет-факураның негізінде товарларды тиісті бухгалтерлік счеттарға кіріс етеді. Айырмашылық байқалған жағдайда товарларды қабылдау актісі бойынша кіріс жасап, айырмасына саудалық акт жасалынады. Бұл актінің негізінде тиісті мекемелерге шағым-талап қойылады.
1.6 Еңбекақы бойынша есеп айырысу
Жалақы- бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақлау жасауды жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Әрбір қызметкерлердің кірісі субъект жұмысының түпкілікті нәтиделерін ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттеледі.
Персоналдармен еңбекақы бойынша есеп айырысу есебінің негізгі мақсаты- бұл еңбек және еңбекақы есебін жүргізу ережелерін сақтау болып табылады.
Еңбекақы бойынша есеп айырысу 3350 шотында жүргізіледі. Осы шот бойынша талдамалы есебі әр бір жұмысшы бойынша жүргізілуі тиіс.
Еңбекақы есебінің бастапқы құжаты жұмыс уақытын есептеу табелі, басшылардың бұйрықтары, еңбекақы төлеу бойынша ведомость, кіріс және шығыс касса ордерлері және т.б.
Адам құрамының есебін кадр бөлімі жүргізіледі. Жұмысқа келген әр бір жұмысшыға жеке карточка толтырылады және жеке іс ашылады. Жұмысқа келегн адам соңғы жұмыс орны туралы жазулар жазылған еңбек кітапшасын кадрлар бөліміне көрсетуге тиісті. Бұйрық негізінде бухгалтер табельдік нөмер береді және жеке шот ашады.
Еңбекақы айына екі рет төленеді: аванс және қорытынды төлем. Аванс және еңбеақы 3 күн ішінде беріледі.
Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі
Еңбек және еңбекақы есебі - жұмысшылар санының өзгсруі, жұмыс уақытының шығындары, жұмысшылар категориясы, өндірістік шығын сияқты мағлұматтар түгел қамтылатын дәл әрі оперативтік деректерді талап ететін аса маңызды да күрделі жұмыстардың бірі болып табылады.
Еңбек және оған ақы төлеу есебінің негізгі міндеттеріне жататындар:
еңбекақы корын және жұмыс уақытын пайдаланып жұмыс мөлшерінің орындалуын, еңбектің саны мен сапасын бақылау;
бастапқы құжаттарды уақтылы және дұрыс ресімдеу, еңбекақы қорынан жалақыны ұстап қалу;
шаруашылық жүргізуші субъектінің әрбір жұмысшысына жалақыны уақтылы және дұрыс есептеу;
белгіленген мерзімде еңбекақы бойынша есеп айырысу;
жалақы бойынша шығынды өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дұрыс әрі уақытылы қосу керек.
Еңбек және еңбекақы деректері өндірістік процесті оперативті басқару үшін қажет. Казакстан Республикасы Еңбек туралы заңының 5-бабына сәйкес жұмыс беруші мен жұмысшылардың арасындағы еңбек қатынасы нормативті кұқықтык актілермен, еңбек заңына сәйкес бекітілген ұжымдык келісімшартпен реттеледі.
Кәсіпорын дербес болғанымен заңға сәйкес штат кестесі, формалары және еңбекакы, сыйлықақы жүйесі белгіленеді.
ӘрбІр қызметкердің еңбекақылық табысы кәсіпорын кызметінің түпкілікті қорытындысына байланысты оның еңбекке қосқан үлесі бойынша анықталады. Ол салықпен реттеледі және ең жоғары көлеміне шектеу қойылмайды.
Қазақстан Республикасының Еңбек туралы Заңының 7,8-бабына сәйкес қызметкердің мынадай құқысы бар:
қандай да бір кемсітушіліксіз (дискриминация) тең еңбекке тең еңбекақы алуға;
қауіпсіздік және тазалык (гигиена) талаптарға жауап беретін еңбек жағдайында жұмыс істеуге;
кепілдік және өтемақы алуға және т.б.
жұмыс берушінің құқықтары:
қызметкерлерді көтермелеуге, олардан белгіленген заңға сәйкес әрекет ететін тәртіп бойьшша материалдық және жауапкершілікті талап етуге;
қызметкер келтірген зиянның орнын толтыруға және т.б.
Жұмыс берушінің міндеттері:
Қазақстан Республикасының нормативті құқықтық актілерінде, жеке еңбек келісімшартында, ұжымдық келісімшартта, жұмыс берушінің актісінде қарастырылған еңбекақыны және басқа төлемақыларды уақтылы және толық төлеу;
еңбек туралы заңдағы, ұжымдық келісімшарттағы талаптарды сақтау;
Қазақстан Республикасының нормативті құқықтық актілерінде қарастырылған шарттар мен тәртіптер бойынша зиян шеккен қызметкерге жәрдем беру;
қызметкерге қауіпті және зиянды жұмыс жағдайын, болуы мүмкін кәсіби ауруды ескерту және т.б.
Жеке еңбек келісімшартында негізгі тармақтар қамтылуы керек:
еңбек жағдайының сипаты, жұмысшыға жұмыстың қауіпті және зиянды жағдайы үшің немесе көп күш жұмсауды керек ететін ауыр еңбек үшін кепілдік беру және өтемақы төлеу;
жұмыс уақыты және демалыс уақытының режимі;
еңбекақы мен еңбекті қорғау жағдайы;
өтемақы төлеу және кепілдік беру тәртібі және т.б. (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 9-бабы).
Қызметкер бірнеше жұмыс берушімен толық емес жұмыс уақытын қарастыратын жеке еңбек келісімшартына отыруға кұқығы бар.
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 13-бабына сәйкес қызметкердің еңбек ететінін растайтын кұжаттарға мыналар жатады: еңбек кітапшасы (қолда болуы керек) немесе жеке еңбек келісімшарты немесе жұмысқа қабылданғаны, жұмыстан шығарылғаны туралы бұйрықтың көшірмесі.
Сол ұйымның басқа жұмысына немесе ұйыммен бірге басқа орынға көшіру қызметкердің тек жазбаша келісімі бойынша, жеке еңбек келісімшартына соған сәйкес өзгертулер енгізумен ғана іске асырылады.
Қызметкерді сол ұйымда басқа орынға, сол орынның басқа құрылымының бөлімшесіне көшіру үшін мамандығы, біліктілігі немесе лауазымы бойынша басқа механизмдегі немесе агрегаттағы жұмысты тапсыру үшін (егер бұл жеке еңбек келісімшартында өзгерістер тудырмайтын болса) қызметкердің келісімі талап етілмейді (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 17, 18-бабы).
Қызметкерге еңбек жағдайының өзгеретінін бір ай бұрың (одан кем болмауы керек) хабарлау керек.
Еңбек жағдайы өзгерген жагдайда жеке еңбек келісімшартына сәйкес толықтырулар мен өзгертулер енгізіледі. Егер қызметкер жаңа жағдайда жұмыс істеуге келісімін бермесе, онда Қазақстан Республикасының Еңбек туралы Заңы 26-бабының 7-тармағына сәйкес онымен келісімшарт бұзылады.
Өндірістік қажеттілік пайда болған жағдайда жұмыс беруші қызметкерді бір айға дейін оның келісімінсіз жеке еңбек келісімшартында қарастырылмаған және денсаулығына қауіп төндірмейтін сол ұйымдағы, сол орындағы басқа жұмысқа бұрынғыжұмысындағы айлық еңбекақысынан кем болмайтын еңбекақымен ауыстыруға құқығы бар.
Мұндай ауыстыру стихиялық апаттың, өндірістік апаттың алдын алу немесе жою немесе салдарын дереу залалсыздандыру қажет болған жағдайда ғана іске асырылады (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 20-бабы).
Жұмыс болмай қалған жағдайда (простой) жұмыс беруші кызметкерді мамандығына, біліктілігіне сай, денсаулығына қатер төндірмейтін, оның келісімінсіз бір айға дейін басқа жұмысқа ауыстыруға құқы бар. Егер қызметкер жаңа жағдайдағы ұсынылған жұмысқа келісімін бермесе, онда Қазақстан Ресиубликасы Еңбек туралы Заңының 26-бабы, 7-тармағына сәйкес онымен жеке еңбек келісімшарты бұзылады. Жұмыс болмай қалған және қызметкердің болмауына байланысты жағдайда оның орнына басқа бір білікті қызметкерді біліктілігіне сай келмейтін жұмысқа уақытша ауыстыруға оның жазбаша келісімінсіз ауыстыруға рұқсат етілмейді. (Қазақстан Рспубликасы Еңбек туралы Заңының 21, 22-баптары).
Қызметкерді денсаулығына байланысты басқа жұмысқа уақытша ауыстыру Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 23-бабындағы қарастырылған шарттары мен тәртіптері бойынша жүзеге асырылады.
Жеке еңбек келісімшарты мынандай жағдайларда бүзылуы мүмкін:
ұйым таратылғанда (заңды тұлғаның), жұмыс берушінің қызметі тоқтағанда (жеке тұлғаның) (Қазакстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 26-бабы, 1-тармағы);
қызметкерлердің штаты немесе саны қысқартылғанда (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 26-бабы, 2-тармағы);
әскери қызметке шақырылғаның растайтын құжат негізінде қызметкерді үш күндік мерзімге босатқанда (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 30-бабы, 1-тармағы).
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 27-бабы, 3-тармағына сәйкес жеке еңбек, ұжымдық келісімшарттарында өтемақының мөлшері және басқа негіздері белгіленеді.
Қызметкер жұмыс берушіге өзінің жұмыстан кететінін бір ай бұрын жазбаша ескертіп, жеке еңбек келісімшартын тоқтатуға құқылы.
Тараптардың келісімі бойынша жеке еңбек келісімшарты ескертілген мерзім біткенше тоқтатылуы мүмкін.
Қызметкердің бастамасы бойынша жеке еңбек келісімшартын бұзу негіздері Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 28-бабында қарастырылған.
II БӨЛІМ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП БЕРУ
Мекеменің каржылык жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Бұл мекеменің тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ак олардың меншік иелері, жұмысшылар,коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Мекеменің қаржы жағдайы белгілі бір кезеңдегі қаржылык тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуін көрсетеді. Қаржылық тұрақтылығына қарыздық капиталдар нарығындағы қосымша жұмылдырушы қаражаттар үлкен әсер тигізеді. Мекеме ақша қаражаттарын қаншалықты көп тарататын болса,онда қаржылық мүмкіндіктері де соншалықты жоғары болады, сонымен қатар бірге қаржылық тәуекелділік те өседі.
Мекеменің қаржы тұрақтылығын бағалау, әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет.
Мекеменің тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз
контрагенттерімен (салыкоргандары, банктер, жабдықтаушылар, акцио-нерлер) өзара қарым-қатынасы үлкен әсер етеді.
Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызмет атқарады. Бухгалтерлік баланс - қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорын мүлкінің құрамы мен құрылымын, ағымдағы активтердіңайналымдылығы мен өтімділігін, меншікті кепитал мен міндеттеменің қолда барын, дебеторлық және кредиторлық борыштың динамикасы мен жағдайын және кәсіпорынның төлеу қабілеттігін анықтауға мүмкіндік береді.
Баланс кәсіпорынның капиталын орналастырутиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруашылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда ақпараттың ең қажетті түрі болып табылады.
Мекеменің ырғақты қызмет етуі үшін ақша қаражаты қозғалысының жылдамдығының ерекше маңызы бар. Мекеменің қаржылық жағдайының ойдағыдай болуының негізгі шарттарының бірі, оның ағымдағы міндеттемелерін жабуды қамтамасыз ететін ақша қаражатының қүйылуы болып табылады. Бүндай аса қажет ақша қаражаты қорының болмауы кәсіпорынның қаржылық қиыншылығы бар екендігін куәландырады.
Есептеу үшін ақша қаражатының шоттары бойынша (Касса, Есеп шот, Валюталык шот, Банктегі арнайы шоттар және т.б.) кезеңнің басы мен соңындағы қалдықтар шамасы туралы ішкі есеп мәліметтері пайдаланылады.
Ай соңында ағымды активтерінің сомасы өсті, соның ішінде ТМҚ бұл кәсіпорынға өндіріске керекті материалдар, тауарлар көлемі түсті. Ал ақша қаражаты ай соңында азайды, яғни кәсіпорын дебеторлық берешегі көбейді. Жарғылық капитал ай соңында өсті, яғни бұл көрсеткіш мекемеге, әкімшілік шығындарды, қызметті көрсету шығындарын азайту керек.
Мекеменің қаржылық қызметінің қалыпты болуы әсіресе өз кезеңіндегі қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті жағдайларды туғызады, оның төлеу қабілеттілігінің кепілі болып табылатын кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Мекеменің қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту және оның іскерлік белсенділігін арттыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін, басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.
Қазақстан Республикасы
Қаржы Министрінің
2016 жылғы 23 мамырындағы
№184 бұйрығымен бекітілген
2.1 БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС
2019 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша
(1 нысаны)
Ұйым атауы: ПАНФИЛОВ АУДАНЫ БОЙЫНША САЛЫҚ КОМИТЕТІ"
Ұйым қызметінің түрі: БОЙЫНША САЛЫҚ КОМИ
Ұйымдық-құқықтық нысаны: ММ
Ұйымның заңды мекен-жайы: ММ ЖАРКЕНТ ҚАЛАСЫ, СТН 600700209074
Активтер
Жол коды
Есептік кезең соңына
Есептік кезең
басына
I. Қысқа мерзімді активтер
Ақша қаражаты және олардың эквиваленттері
010
12 472 796
9 628 400
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
011
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек
012
66 344 910
48 310 840
Қорлар
013
219 503 762
156 680 500
Ағымдағы салықтық активтер
014
127 615 425
121 913 800
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер
015
Өзге де қысқа мерзімді активтер
016
Қысқа мерзімді активтердің жиыны
100
425 936 893
336 533 540
II. Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
020
372 700 510
202 080 000
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек
021
Үлес қосу әдісімен есептелінетін инвестициялар
022
Инвестициялық жылжымайтын мүлік
023
Негізгі құралдар
024
106 648 902
101 200 902
Биологиялық активтер
025
Барланатын және бағаланатын активтері
026
Материалдық емес активтер
027
751 706
602 500
Кейінге қалдырылған салықтық активтер
028
Өзге де ұзақ мерзімді активтер
029
Ұзақ мерзімді активтердің жиыны
200
480 101 118
303 883 402
Баланс (100 жол+ 200 жол)
906 038 011
640 416 942
Пассивтер
Жол коды
Есептік кезең соңына
Есептік кезең
басына
III. Қысқа мерзімді міндеттемелер
-
-
Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер
030
383 595 145
260 834 145
Салықтар бойынша міндеттемелер
031
120 258 698
81 100 890
Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер
032
Еңбек ақы бойынша кредиторлық берешек
033
Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері
034
Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер
035
106 091 688
54 039 103
Қысқа мерзімді міндеттемелердің жиыны
300
609 945 531
395 974 138
IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
040
106 828 847
82 622 800
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек
041
Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері
042
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер
043
Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемелер
044
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің жиыны
400
106 828 847
82 622 800
V. Капитал
Жарғылық капитал
050
19 000 000
19 000 000
Төленбеген капитал
051
Сатып алынған меншік үлестік аспаптар
052
Эмиссиялық кіріс
053
Резервтер
054
Бөлінбеген пайда (жабылмаған залал)
055
170 263 633
142 820 004
Аздық үлесі
056
Капитал жиыны
500
189 263 633
161 820 004
Баланс (300 жол+ 400 жол+ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz