Бағалау жүйесінің айырмашылықтары
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Физика-техникалық факультеті
Плазма физикасы, нанотехнология және компьютерлік физика кафедрасы
МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ
тақырыбы: Студенттердің білімін бағалауды автоматтандырудың ерекшеліктері
мамандық 6М011000 - Физика
Орындаған ___________________________________ _____ Жайнақбаева Қ.Б.
(қолы)
Ғылыми жетекші
PhD, аға оқытушы ___________________________________ ___ Габдуллина Г.Л.
(қолы)
Қорғауға жіберілді
Хаттама № ____ _________ 2020 ж.
Кафедра меңгерушісі
ф.-м.ғ.к., профессор ___________________________________ _ Қоданова С.Қ.
(қолы және мөрі)
Норма бақылаушы ___________________________________ ___ ?????????????
(қолы)
Алматы, 2020
ТҮЙІНДЕМЕ
Магистрлік диссертация кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, ?? беттен, ?? суреттен, ? кестеден, ?? формуладан және 20 қолданылған әдебиеттің атауларынан тұрады.
Негізгі сөз тіркестері мен терминдердің тізімі: тест, білімді бағалау, бақылау, тәрбиелеу және дамыту, баллдық жүйе.
Тақырыптың өзектілігі: Білім алушының білімін бағалаудың бұл түрі, нақтырақ айтар болсақ тестілеу арқылы бағалау дәл қазіргі заманның талабына сай жүйе болып табылады. Себебі тестілеу жүйесін енгізу студенттердің немесе оқушылардың деңгейін қашықтан бағалауға мұмкіндік береді. Осы негізде EasyQuizzy бағдарламасын енгізу тиімді.
Магистрлік диссертацияның мақсаты студенттердің білімін бағалауды автоматтандырудың ерекшеліктерін анықтау және осы талапты қанағаттандыратын программаны жасақтау болып табылады. Сонымен қатар бағдарламаның тиімділігін арттырып, қолдану аясын кеңейту. Студенттердің білімін бағалауды автоматтандыратын программаларды таңдау. Таңдалған программаның негізінде Электр және магнетизм пәні бойынша студенттердің білімін тексеру.
Зерттеу объектісі EasyQuizzy тестілеу бағдарламасы және зерттеу субъектісі тәжірибеге қатысушы 10 шақты студент.
Зерттеу әдістеріне тестілеу бағдарламасын қолдана отырып бірнеше студенттердің қатысуымен орындалады.
Зерттеу тапсырмасы ретінде тестілеу бағдарламасын құрастыру, яғни EasyQuizzy бағдарламасын құрастыру және оны басқа да тестілеу бағдарламаларымен салыстыру.
РЕФЕРАТ
Магистерская диссертация состоит из введения, двух глав, заключения, 60 страниц, 20 рисунков, 4 таблиц, 2 формул и 20 использованных литератур.
Список ключевых фраз и терминов: тестирование, оценка знаний, контроль, обучение и развитие, система начисления баллов.
Актуальность темы. Данный тип оценки знаний учащихся, в частности, оценка посредством тестирования, представляет собой современную систему. Это связано с тем, что внедрение системы тестирования позволяет проводить дистанционную оценку уровня студентов или учеников. Исходя из этого, введение EasyQuizzy является эффективным.
Целью магистерской работы является выявление особенностей автоматизации оценки знаний студентов и разработка программы, отвечающей этому требованию. В то же время одним из главных вопросов является повышение эффективности программы и расширение ее масштабов. Подборка программ, автоматизирующих оценку знаний студентов. Проверка знаний студентов по предмету Электричество и магнетизм на основе выбранной программы.
Объектом исследования является программа тестирования EasyQuizzy, а субъектом исследования являются около 10 студентов, участвующих в эксперименте.
Методы исследования выполняются с участием нескольких студентов с использованием программы тестирования.
Задача исследования - разработать программу тестирования, то есть разработать программу EasyQuizzy и сравнить ее с другими программами тестирования.
ABSTRACT
The master's thesis consists of introduction, two chapters, conclusion, 60 pages, 20 figures, 4 tables, 2 formulas and 20 used literature.
List of key phrases and terms: testing, knowledge assessment, control, training and development, scoring system.
Relevance of the topic. This type of assessment of student knowledge, in particular, assessment through testing, is a modern system. This is due to the fact that the introduction of a testing system allows remote assessment of the level of students or pupils. Based on this, the introduction of EasyQuizzy is effective.
The aim of the master's work is to identify the features of automation of student knowledge assessment and develop a program that meets this requirement. At the same time, one of the main issues is increasing the effectiveness of the program and expanding its scope. A selection of programs that automate the assessment of student knowledge. Testing students' knowledge on the subject "Electricity and Magnetism" based on the selected program.
The object of the study is the EasyQuizzy testing program, and the subject of the study is about 10 students participating in the experiment.
Research methods are performed with the participation of several students using a testing program.
The objective of the study is to develop a testing program, that is, to develop the EasyQuizzy program and compare it with other testing programs.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
6
АНЫҚТАМАЛАР
7
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР
8
КІРІСПЕ
9
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
11
1.1 Білімді бағалау заңдылықтары
11
1.2 Бақылау түрлері. Бағалау жүйесінің айырмашылықтары
23
1.3 Тестілеуді ұйымдастыру, технологиялары мен тесттік жүйелер, тестілеудің артықшылықтары
30
1.4 Кредиттік оқыту жүйесінде студенттің білімін бағалау
37
2 КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТІЛЕУ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
45
2.1 Білімді бағалаудың автоматтандырылған жүйесін пайдалану кезіндегі тестілеуді ұйымдастырудың ерекшеліктері
45
2.2 EasyQuizzy автоматтандырылған білімді бағалау бағдарламасы
53
2.3 Электр және магнетизм пәні бойынша студенттердің білімін тексеру
68
ҚОРЫТЫНДЫ
75
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
76
ҚОСЫМША
78
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл магистрлік диссертацияда төменде көрсетілген стандарттарға сілтемелер қолданылған.
ГОСТ 7.1-84 Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Құжаттарды библиографиялық сипаттау. Жалпы талаптар және құрастыру ережесі.
ГОСТ 7.12-93 Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Библиографиялық жазу. Қазақ тілінде сөздерді қысқарту. Жалпы талаптар мен ережелер.
ГОСТ 2.105-95 Конструкторлық құжаттаманың бірегей жүйесі. Мәтіндік құжатқа жалпы талап.
ГОСТ 7.32-2001 Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Ғылыми-зерттеу жұмысы бойынша есеп беру. Құрылым және толтыру ережесі.
ГОСТ 7.9-95 (ИСО 214-76) Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Түйіндеме және аннотация. Жалпы талаптар.
ГОСТ 7.54-88 Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Ғылыми-техникалық құжаттарда материалдар мен заттардың қасиеттері жайлы сандық ақпараттар. Жалпы талаптар.
ГОСТ 8.417-81 Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі. Физикалық өлшемдер бірліктері.
КІРІСПЕ
Білімді бағалаудың қазіргі таңда бірнеше нұсқалары бар екені бәріне де мәлім. Алайда қанша уақыт өткенімен нақты бір тәсілді пайдалану жоқтың қасы. Себебі кейбір ұйымдарға немесе Жоғары Оқу Орындарына бүгінгі күнде кеңінен пайдаланылатын тестілеу жүйесі ыңғайлы болса кейбір Білім ордаларында баяғы бақылау жұмысы арқылы бағалау қолайлы көрінеді. Тек Білім және ғылым министрлігімен бекітілген ұйымдарда ғана бағалаудың нақты тәсілі бекітіліп, бірнеше жылдан бері қолданылып келе жатыр. Әйтсек те оның бірнеше кемшілік тұстары болуы ықтимал, мысалы атап өтсек Ұлттық Бірыңғай Тестілеу әзіл шыны аралас Ұлттық Бірыңғай көтеріліс сынды, себебі талапкерлермен қоса демеуші болуға келген ата-аналар да жанын шүберекке түйіп отырады. ҰБТ бірнеше он жылдық қатарынан өткізіліп, оны жан-жақты дамытып қатаңдай түсіп жатыр. Мұндай тестілеу білімді бағалау үшін арналған. Сондықтан оған қатысу да еркін болғаны әрі талапкерлер алдымен мамандық немесе ЖОО - нын таңдап болған соң ғана сол білім ордасын барып тестілеуден өткен тиімдірек, себебі ЖОО шарттары өзге болуы мүмкін. Ал мұндай тұста автоматтандырылған тестілеу жүйесін еңгізу өте маңызды болып табылады.
Шынында да, тест әдісі соңғы уақытта кең қолданысқа ие болып танымал болғаны рас. Тест әдісі, әсіресе, ұйымдастырушыларды нәтижелерді жылдам өңдеу мүмкіндігімен қызықтырады, ал бұл оқушылардың жауаптарын тексеруді жеңілдетеді. Бірақ кез-келген ұйымдастырушы мұндай үнемдеудің мүмкін екенін білуі керек, негізінен тест тапсырмаларының формасын едәуір шектеу нәтижесінде - дайын жауапты таңдауға байланысты тапсырмалар қолданылады. Мұның өз кемшіліктері бар. Мысалы, студент өзінің білімінің тереңдігін көрсете алмайды, немесе ол дайын жауабын көршісінен алып көшіруі ықтимал немесе кездейсоқ түрде таңдау әдісі арқылы жауап беріп, соған сай нәтижеге ие болатыны да бар. Сіз тестке мәселенің егжей-тегжейлі шешімін ұсынатын кейбір тапсырмаларды, дәлелді жауапты қажет ететін мысалды енгізе аласыз немесе тест авторлары ұсынбаған өз шешіміңізді жаза аласыз. Бұл тестті қиындатуы мүмкін, бірақ оқушының білімін тереңірек тексеруге мүмкіндік береді.
Осылайша тест әдісінің заманауи кезең үшін де кей кемшілік тұстары бар екенін байқауға болады. Десек те тест әдісінің бақылау жұмысынан айырмашылығы немесе нақтырақ айтар болсақ артықшылығы жоғарыда айтылғандай тез әрі ыңғайлы түрде білім бағалауға мұмкіндік береді. Алайда оның басты кемшілігі еш өзгеріссіз қалуда, яғни толық білімді бағалау мүмкін емес болып табылады. Тестілеудің автоматтандырылған, яғни компьютерлік тестілеу едәуір өзгеріс алып келеді. Онда сұрақтар мен жауаптар толық қамтылып сәйкес тақырыпты та толығымен өткеріледі деуге болады, ал тапсырушы тұшымды жауабымен өз білімін де шыңдауға мүмкін алады.
Тестілеу әдісі мұғалім мен бағдарламалаушының байланысы, егер шет елдік тілде айтқанда ассистент пен оқытушының тікелей қарым-қатынасы арқылы атқарылатын, орындалатын міндет болып табылады. Бірақ қазіргі тестілеуді автоматтандыру оңтайлы, жеңіл, түсінікті тілмен жазылғандықтан оны кез-келген компьютерлік технологияны базалық деңгейде білетін адам тест тапсырмаларын жинақтап енгізе алады. Тест әдісінің бүгінгі күнге маңызы ерекше зор. Себебі автоматтандырылған тестілеу жүйесін тек қана студенттер мен оқушыларға ғана емес, сонымен қатар қызметкерлер мен жаңа қызметке қабылданатын үміткерлерді тестілеуден өткізуге болады.
Компьютерлік тестілеу студенттердің білімін бағалаудың дәстүрлі әдістерінің орнын алмастырмайды, керісінше оларды толықтырып айтарлықтай уақытты үнемдеп нәтижені өңдеуге, деректер базасының нәтижесін тест аяқтала салысымен толықтыруға және онда ақпараттады алуға мүмкіндік береді. Тест өткізуге арналған көптеген компьютерлік бағадарламалардың түрлері бар [1]. Тіпті кейде дайын тесттік тапсырмалары бар, автоматтандырылған веб-жүйе ресурстары мен дайын өнімдер базалары осы санатқа енеді. Мұндай мүмкіндікке толы тестілеу жүйелерінің көптігіне қарамастан олардың бірін де әмбебап толыққанды жүйе деп атауға келмейді, себебі бағдарламалай алмайтын қолданушылар үшін үлкен қиындық туғызуы мүмкін. Тесттік тапсырмалардың негізгі төрт негізгі формасы (ашық түрдегі тапсырма, жабық түрдегі тапсырма, сәйкестікке арналған тапсырма, дұрыс кезектілікке арналған орнату) бар екендігіне қарамастан, басым көпшілік қолданушылар тестілеуді компьютерлік білім бағалау кезінде таңдау әдісіне ғана сүйеніп қалады, яғни нақты жауапты беру әрдайым сәтті бола бермейді [2,3].
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
0.1 Білімді бағалау заңдылықтары
Білімді бағалау көптеген салаларда кеңінен қолданылады. Тіпті мемлекеттік лауазымға немесе педагогтардың білімін периодтық тұрғыда қайта тексеру үшін тест тапсырып жатады. Мұны ғылыми тілде қайта аттестациядан өту деп айтылатыны бәрімізге де мәлім. Жоғарыда айтқанымыздай тестілеу бақылаудың орнын баспаса да оны толықтырып отырады. Мысалы талапкерлердің мемлекеттік грантқа ие болу мақсатында жаппай тестілеуден өтуін қарастыруға болады.
Дегенмен білімді бағалау заңдылықтарға бағынышты. Білімді бағалаудың өзіндік критерийлері бар. Критериалды бағалаудың функциялары ынталандыру, белсенділік, түзету және дамытушы болып жіктеледі, ал принциптері нақтылық, әділдік, жүйелік болып табылады. Критериалдық бағалау жүйесі арқылы оқушының тұлғалық бағытын белсенділікке бағыттау; тұлғаны нәтижеге жеткізу; өсу динамикасын кез-келген кезеңде анықтау; қалыптастырушылық және негізгі бағалау арқылы білімін анықтауға болады. Қалыптастырушы бағалау -- күнделікті алған білімінің меңгеру деңгейін анықтайды; негізгі бақылау жұмысына дейін білімін жүйелейді; кездескен қиыншылықтарын қалыпқа келтіруге оқушыға мүмкіндік береді. Негізгі бағалау белгілі бір тақырыпты қорытындылау мақсатында орындалады; негізгі бағалаудағы оқушының алған бағасы тоқсандық баға немесе жоғары мектептерде емтихан бағасы болып табылады; бір тарауға байланысты қалыптастырған білім деңгейін анықтайды және мазмұны оқылған материалды қамтуы керек. Негізгі бағалауда барлық критерийлер барынша қолданылуы керек. Критерий оқушының жас ерекшелігіне, бағдарламаға сай алынады.
Қазақстан Республикасының 2007 жыл 27 шілдесінде Білім туралы Заңының 5 бөлім 21-3 бөлімшесіне сәйкес Бұйрық:
1. осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;
2. осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді басылымдарда және Әділет құқықтық ақпараттық жүйесінде, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнында ресми жариялауға жіберсін. Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін эталондық бақылау банкіне орналастыру үшін;
3. осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;
4. осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы ақпаратты ұсынады.
Негізгі ұғымдар мен түсініктер:
1. Оқушылардың білімін бағалау критерийлері (бұдан әрі - Критерийлер) бастауыш, негізгі және жалпы орта білім беру ұйымдарындағы меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауды белгілейтін Білім туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі Заңының 5-бабының 21-3) тармақшасына сәйкес әзірленген.
2. Осы Критерийлерде келесі ұғымдар пайдаланылады:
0.1 оқу мақсаттары - оқу жоспарына сәйкес пән бойынша оқу курсы кезінде білімге, түсінікке және дағдыларға қол жеткізудің күтілетін нәтижелерін тұжырымдайтын тұжырымдар;
0.2 критериалды бағалау - білім беру мақсаттары мен мазмұнына сәйкес келетін білім беру процесінің барлық қатысушыларына белгілі, нақты белгіленген бағалау өлшемдерімен оқушылардың оқу жетістіктерін салыстыруға негізделген процесс;
0.3 бағалау критерийлері - мұғалімдер мен студенттерге оқу мақсаттарына формативті бағалау мен бекіту арқылы қол жеткізуге мүмкіндік беретін тұжырымдар, сонымен қатар студенттердің жиынтық бағалауда жақсы жасаған жұмыстарын бағалау (балл критерийлері);
0.4 формативті бағалау - оқушылардың жаңа материалды оқу барысында тапсырмаларды қаншалықты дұрыс орындағанын және оқу мақсаттарына жету жолдарын түсінуге мүмкіндік беретін, сабақта, үйде оқушылардың шеберлік деңгейі мен сабақта оқушылардың дағдыларын қалыптастыру деңгейін анықтайтын бағалау. ;
0.5 жиынтық бағалау - оқу тоқсанының соңында оқу жоспары бөлімдерін зерделеудің соңында студенттердің білімін игеру деңгейін және оқушылардың дағдыларын қалыптастыру деңгейін анықтайтын бағалау;
0.6 жылдық бағалау - білім алушы оқу жылының соңында жасаған, оның ішінде белгілі бір пайыздық қатынаста қалыптастырушы және жиынтық бағалау нәтижелері;
0.7 білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау нәтижелерін тіркеуге арналған электрондық журнал - қалыптастырушы және жиынтық бағалау нәтижелерін тіркейтін және тоқсандық және жылдық бағаларды автоматты түрде есептейтін құжат;
0.8 білім - нақты фактілерді, мәліметтерді және сипаттамаларды көбейту немесе есте сақтау қабілеті;
0.9 түсіну - ақпаратты дұрыс шығару, болжау немесе түсіндіру арқылы игерілген материалды түсіну және түсіндіру мүмкіндігі;
0.10 қолдану - зерттелетін материалды белгілі бір жағдайларда және жаңа жағдайларда мәселелерді шешу үшін қолдану мүмкіндігі. Білімді қолданудың тәсілдері - практикалық жұмыс, эксперимент, жобалау жұмыстары, проблемаларды шешу және жаңа және немесе әртүрлі өнімдерді жасау;
0.11 талдау - ақпараттық материалды оның құрамдас бөліктеріне бөлу, мотивтерді немесе себептерді, қорытындыларды анықтау, жалпы ережелерді негіздеу үшін дәлелдер табу арқылы әртүрлі қорытындылар алу үшін ақпаратты зерделеу мүмкіндігі;
0.12 синтез - бөлшектерді (идеяларды, элементтерді) жаңа контекстке біріктіру, мысалы, хабарлама (сөйлеу, баяндама), іс-шаралар жоспары, схемалар, қолда бар ақпаратты ретке келтіру мүмкіндігі. Оқытудың күтілетін нәтижелеріне қол жеткізу шығармашылық сипаттағы іс-шараларды қамтиды;
0.13 бағалау - материалдың құндылығын бағалау мүмкіндігі (мәлімдемелер, өнер туындылары, зерттеу мәліметтері);
0.14 тыңдау - әр түрлі тақырыптардағы ауызша сөйлемдердің негізгі мазмұнын түсіну, олардағы негізгі ақпаратты бөліп көрсету, сөйлеушінің пікірін білу, контекст бойынша сөздердің мағынасын анықтау, әр түрлі стратегияларды қолдана отырып оқушылардың деңгейіне сәйкес келетін әр түрлі мәтіндердің мазмұнын қабылдау және түсіну мүмкіндігі;
0.15 сөйлеу - сөйлесу барысында ресми және сөйлеу стиліндегі сөздерді әртүрлі тақырыптар бойынша қолдана білу, қажетті ақпаратты алу үшін күрделі сұрақтарды бөліп көрсету, өз пікірін білдіру, күтпеген пікірлерге жауап беру, тапсырманы орындау барысында құрдастарымен қарым-қатынас жасау, нақты сөздік қорын сауатты пайдалану, қайталау оқиғалар мен оқиғалар;
0.16 оқу - әр түрлі тақырыптағы көркем әдебиеттің және ғылыми мәтіндердің негізгі мазмұнын түсіне білу, негізгі ақпаратты бөліп көрсету, ақпаратты іздеудің әртүрлі стратегияларын пайдалану, мәтіннің контекст бойынша мағынасын анықтау, автордың көзқарасы мен пікірін тану, сөз мағыналары мен түсінуді тексеру үшін түрлі қағаз бен цифрлық көздерді пайдалану. оқыңыз
0.17 жазу - қазіргі және қиялдағы оқиғалар туралы әртүрлі тақырыптар бойынша жазбаша жұмыстарды жоспарлау, жазу, редакциялау және түзету, оқылған, сауатты хатқа сыни пікірлер жазу, орфографиялық және грамматикалық қателіктерге жол бермеу, белгілі бір стильді ұстану, сөйлемдерді абзацтарға байланыстыру, әр түрлі қолдана білу. дәнекер сөздер;
0.18 портфолио - жеке оқытуды бекіту, жинақтау және бағалау әдісі [4].
Кейбір жағдайларда білімді бақылаудың дәстүрлі формалары жеткіліксіз, бұл өз кезегінде оқыту сапасына әсер етеді. Осыған байланысты біз білім беру процесінің тиімділігін арттырудың жаңа жолдарын іздестіруіміз керек.
Субъективті көзқарас, сонымен қатар дәстүрлі бақылауда қолданылатын бағалардың салыстырмалы болмауы мұғалім мен оқушының бағаланатын пән туралы идеялары арасындағы сәйкессіздікке әкеледі. Қанағаттанарлықсыз бағалау жағдайындағы сәйкессіздік әдетте қақтығыспен бірге жүреді, ол бастапқыда бақылау процесінде оқытушы мен студенттер арасындағы ынтымақтастық мүмкіндігін жояды.
Экономикалық-математикалық білімді бақылау бірқатар мәселелерге тап болады. Толық бақылауды жүзеге асыру өте қиын, өйткені барлық алгоритмдер, әдетте, итеративті сипатта болады және бір мәселені шешуге көп уақыт кетеді.
Бақылаудың объективтілігін арттыру, сонымен қатар оқуды тиімді ұйымдастыру және студенттердің білімін бақылау үшін стандартталған тесттерді, құралдарды, компьютерлер мен заманауи ақпараттық технологияларды қолдану қажет.
Электрондық тест тапсырмаларын студенттердің білімін бақылау нысандарының бірі ретінде пайдалану (оқу материалдарының нәтижелерін бағалау, енгізу, ағымдық және қорытынды бақылау үшін) оқу процесінде модульдік-рейтингтік жүйені қолдануды автоматтандыруға және жеңілдетуге мүмкіндік береді.
Тестілеу, ешқандай жағдайда, мұғалімнің студентпен тікелей байланысына негізделген педагогикалық бақылаудың дәстүрлі түрлерін алмастырмайды немесе жоймайды. Бірақ, соған қарамастан, студенттердің білімін бағалаудың ғылыми негізделген әдісі ретінде тест идеясына тоқталу қажет.
Алайда, бақылаудың тамаша әдістері де, тәжірибесі де бақылау мақсаттарының дұрыс қойылғандығына және олардың мазмұнының дұрыс, объективті көрсетілуіне сенімділік болмағанға дейін жаттығу мақсаттарына жету туралы сенімді қорытынды жасауға негіз бола алмайды.
Компьютерлік тестілеу басқару жүйесін жетілдіру және оқытушы мен студенттер арасындағы ынтымақтастық жағдайында оқуға деген ынтаны арттыру арқылы оқыту сапасын жақсартудың перспективалық бағыттарын ашады.
Компьютерленген тестілерді қолдану барлық басқару функцияларын тиімді орындауға ықпал етеді және оның негізгі принциптеріне сәйкес келеді.
Электрондық тестілеу банктеріне енгізілген тесттер белгілі бір пән бойынша студенттерді дайындау сапасына объективті, салыстырмалы және тіпті сандық бағалауға мүмкіндік беретін тапсырмалар жиынтығы болып табылады. Өз кезегінде білім сапасының объективтілігі мен өлшенуі білім беру процесін басқаруға үлкен мүмкіндіктер ашады - білім беру стандарттары мен бағдарламаларының мазмұнын түзетуден бастап оқыту әдістерін жетілдіруге және студенттердің өзіндік жұмыстарын ынталандырудың тиімділігін арттыруға дейін.
Интернет торабында немесе әлеуметтік желілердегі сауалнамалар көрсеткендей, мұғалімдердің көпшілігі өздері оқытатын пәндерде компьютерлік тестілеуді қолдануға қарсы емес, бірақ мұғалімдердің жартысы тек тест құрастырушы, Test Inf, Test User, Super Test сияқты түрлі қабық бағдарламаларын қолдана отырып, компьютерлік тестілерді өздері жасауға немесе жалғастыруға тырысты. Сұраныс бойынша, сонымен бірге барлық бағдарламалар өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандырмайтындығы және компьютерлік тестілеуден, негізінен бағдарламалық қамтамасыздандырудың қауіпсіздік саясатына байланысты бас тартуға мәжбүр екендігі анықталды.
Сонымен қатар, сауалнама нәтижелері математика, дағдарысты басқару, бизнес құқығы, логистика, экономикадағы ақпараттық технологиялар сияқты пәндер бойынша компьютерлік тестілеудің қажеттілігін көрсетті. Компьютерлік тесттерді жасау тәжірибесі жоқ мұғалімдер оны алғысы келеді, оқытатын пәндері бойынша компьютерлік тесттер құруды үйренгісі келеді, алайда ондай мүмкіндік көпшілікке бірдей қолжетім болып табылмайды [5,6]. Кез-келген сауалнама нәтижесінде тұтынушылардың тест әдісін қолдайтынын аламыз, алайды оны толық аудитория қолданудың негізгі ережелерін білмегендіктен тиімсіз деп санайды. Себебі тест жасау кезінде сұрақтар мен жауаптарды енгізу едәуір күшті қажет ететін жұмыс. Егер тестті автоматтандырып, кез-келген тұтынушы үшін оны пайдалану, нақтырақ айтар болсақ тіпті мектеп мұғалімдері деп арнайы курстн өтпей екі-үш сілтеме көмегімен ұғына қоятын тесттік бағдарлама жасау осы мәселенің бәрін шешетіні анық. Өйткені дайын деректер базасы мен оған сай жауаптар үнемі дайын тұрады.
Бағдарламалық жасақтаманы автоматтандырылған тестілеу - бағдарламалық жасақтаманы жасау процесінде сапаны бақылау сатысында тестілеу процесінің бөлігі болып табылады. Ол тестілеуді жүргізу және орындау нәтижелерін тексеру үшін бағдарламалық құралдарды қолданады, бұл тестілеу уақытын қысқартуға және процесті жеңілдетуге көмектеседі.
Автоматтандырудың алғашқы әрекеттері DOS және CPM операциялық жүйелері дәуірінде пайда болды. Содан кейін ол пәрмен жолы арқылы қосымшаларға командалар шығарып, нәтижелерін талдаудан тұрады. Біраз уақыттан кейін желі арқылы жұмыс істеу үшін қашықтағы қоңыраулар API арқылы қосылды. Автоматты түрде тестілеу алғаш рет Фредерик Брукстің Тылсым ай-адам кітабында айтылған, онда қондырғы сынағын қолдану перспективалары туралы айтылған. Бірақ шынымен тестілеу автоматикасы 1980 жылдары ғана дами бастады.
Тестті автоматтандырудың екі негізгі тәсілі бар: код деңгейінде және қолданушы интерфейсіндегі тест деңгейінде (атап айтқанда GUI тестілеуі). Бірінші типке блокты тестілеу кіреді. Екіншісіне - пайдаланушының іс-әрекеттерін боямалау, еліктету - функционалды тестілеу (арнайы тесттік жүйелерді қолдану арқылы).
GUI тестілеуі жоғарыда атап өткендей қолданушының бағдарламалық енгізу тілін, яғни коммандалық тілді түсінбеген тұтынушы үшін тиімді интерфейс болып табылады.
GUI автоматикасы. Автоматтандырудың ең көп таралған нысаны - қолданушылардың графикалық интерфейсі (English GUI) арқылы тестілеу. Тесттің осы түрінің танымалдылығы екі факторға байланысты: біріншіден, қосымшаны адамдар оны қолданатындай етіп сынайды, екіншіден, сіз қосымшаны бастапқы кодқа кірмей-ақ тексере аласыз.
GUI автоматтандыру құралдар мен техниканың 4 буынында дамыды:
Түсіруойнату құралдары қолмен тексеру кезінде тестерлердің әрекеттерін жазады. Олар ұзақ уақыт бойы адамның тікелей қатысуынсыз, өнімділікті едәуір арттырып, қолмен тестілеу кезінде біркелкі әрекеттердің үнсіз қайталануын болдырмай, сынақтар жүргізуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге, тестіленетін бағдарламалық жасақтаманың кез-келген кішігірім өзгерісі қолмен тестілеуді қайта жазуды қажет етеді. Сондықтан, бұл алғашқы буынды құрал тиімсіз әрі кеңейе алмайды.
Сценарий (сценарий) - бағдарламалық қамтамасыз етуді тестілеуді автоматтандыру үшін арнайы жасалған тілдердегі бағдарламалау нысаны - жазу және ойнату құралдарының көптеген мәселелерін жеңілдетеді. Бірақ дамытуды тестілерді тікелей қолданысымен шектелмейтін, өткізілетін тестерлерден бөлек жұмыс жасайтын жоғары деңгейлі бағдарламашылар жасайды. Сонымен қатар, сценарийлер GUI-ді тексеруге өте қолайлы және ендірілмейді, жинақталмайды немесе жүйеге кірістірілмейді. Ақырында, тексерілген бағдарламалық жасақтамадағы өзгерістер сәйкес сценарийлерге күрделі өзгертулер енгізуді талап етеді, ал сценарийлердің үнемі өсіп келе жатқан кітапханасын қолдау соңында шешілмейтін міндет болады.
Деректерге негізделген тестілеу - бұл тестілеуді автоматтандыру кезінде қолданылатын әдіснамалық әдіс. Ерекшелігі - тесттік сценарийлер орталық деректер қоймасында немесе деректер базасында сақталатын мәліметтер негізінде орындалады және тексеріледі. Деректер базасының рөлін ODBC ресурстары, csv немесе xls файлдары және т.б. орындай алады. Мәліметтерге негізделген тестілеу бірнеше өзара әрекеттесетін сценарийлер мен олардың дереккөздерін әдіснамада қолданылатын шеңберге біріктіреді. Бұл шеңберде айнымалы мәндер кіріс және шығыс мәндерінің екеуі үшін де қолданылады: тест сценарийі әдетте қосымшаның орналасуын, деректер көздерін оқуды және тест журналдарын жүргізуді кодтайды. Сонымен, сценарийде орындалатын қисын да мәліметтерге байланысты болады.
Кілтсөздерге негізделген тестілеуді автоматтандыру істерді құру процесін екі кезеңге бөліп қарастырады: жоспарлау және іске асыру сатысы. Бұл жағдайда қорытынды тест - бұл бағдарлама коды емес, олардың параметрлері бар әрекеттер тізбегінің сипаттамасы (мысалы, пайдаланушы дерекқорына XXX паролімен және YYY паролімен кіру). Сонымен қатар, рамка кілт сөздердің (іс-қимылдардың) тікелей орындалуына жауап береді және тест-дизайнердің шеңберде жүзеге асырылатын барлық әрекеттер жиынтығы туралы түсінікке ие болуы жеткілікті. Бұл бағдарламалау дағдылары жоқ адамдар үшін тесттер жасауға мүмкіндік береді.
Десек те мұндай бағдарламалаушылардың көмегі болған күннің өзінде кейде интерфейсі құрастыру кезеңінде мәселелер туындап жатады. Оны түбірімен жою жоқтын қасы. Соныдықтан бағдарламалау кезеңіндегі мәселелрді де ерекше атап өткен дұрыс. Автоматтандырылған тестілеудің негізгі проблемаларының бірі оның күрделілігі болып табылады: бұл сізге күнделікті операциялардың бір бөлігін жоюға және тестілерді орындауды тездетуге мүмкіндік беретініне қарамастан, үлкен ресурстарды тестілерді жаңартуға жұмсауға уақыт кетеді. Бұл автоматтандырудың екі түріне де қатысты. Рефакторинг кезінде көбінесе блок сынақтарын жаңартып отыру қажет, ал тест кодын өзгерту негізгі кодты өзгерту сияқты көп уақытты алуы мүмкін. Екінші жағынан, қолданбалы интерфейсті өзгерткен кезде жаңартылған терезелермен байланысты барлық сынақтарды қайта жазу қажет, олар көптеген сынақтармен айтарлықтай ресурстарды тұтынуы мүмкін.
Тестілеуді автоматтандыру үшін көптеген қосымшалар бар. Бұл құралдарды пайдалану тестерлерге келесі тапсырмаларды автоматтандыруға көмектеседі:өнімді орнату, тестілік деректерді құру, GUI өзара әрекеттесуі, проблеманы анықтау. Алайда, автоматтандырылған тесттер қолмен тексеруді толығымен алмастыра алмайды. Барлық тестілерді автоматтандыру өте қымбат процесс, сондықтан автоматты тестілеу тек қолмен тексеруге қосымша болып табылады. Автоматтандырылған тесттер үшін ең жақсы жағдай регрессиялық тестілеу болып табылады.Олардың ішіндегі 2007 жылы ең танымалылары [7]:
1. HP Load Runner, HP Quick Test Professional, HP Quality Center
2. Segue Silk Performer
3. IBM Rational Performance Tester, IBM Rational Test Studio
4. Test Complete
Ал осындай бағдарламаларға сәйкес инструментарийлер де, яғни құрал-жабдықтар сәйкесінше ойластырылған. Оларды келесідей түрлері бар:
1. JUnit - Java үшін қосымшаларды тестілеу
2. TestNG - Java-ға арналған қосымшаларды тестілеу
3. NUnit - NET үшін JUnit порты
4. Selenium - HTML қосымшаларын тестілеу; Internet Explorer, Mozilla Firefox, Opera, Google Chrome, Safari браузерлерін қолдайды.
5. TOSCA Testsuite - HTML, .NET, Java, SAP қосымшаларын тестілеу
6. UniTESK - Java, C бағдарламаларында тестілеу
Бүгінгі таңда білім беру сапасын бағалау - білім беру саласындағы өзекті мәселелердің бірі. Бір жағынан, бұл көп уақытты талап етеді, екінші жағынан, деректерді талдау және нәтижелерге жауап беру сатысын азайту қажет. Алдын-ала білім беру сапасын өзгерту үшін басқару шараларын қабылдау қажет. Білім беру сапасын бағалайтындардың көпшілігі ұзақ процедураны нәтижеге қол жеткізу үшін ғана жасайды, бірақ ешқандай кері байланыс бермейді. Сондықтан білім сапасын бағалау шығындарын есептеу өте маңызды және оны оқу орнының нәтижесінде алғысы келетін түпкі нәтижемен байланыстыру өте маңызды.
Отандық диагностика мәселесі 80-90 жылдардан бастап белсенді дамып келеді. Бұл саладағы синтез жолдарының бірі - математикалық әдістермен және ақпараттық технологиялармен байланысты.
Әлемнің жетекші елдерінде компьютерлік тестілеу лайықты сенімділікке ие және халықаралық салыстырмалы зерттеулер, ұлттық білім беру сапасын бақылау, білім беру ұйымдарын лицензиялау және мемлекеттік аккредиттеу, оқушылар мен студенттерді, оқытушылар мен мұғалімдерді аттестациялау, кәсіби құзыреттілік тестілері және сол сияқты тестілеу нәтижесімен тікелей байланысын тауып отырады.
Соңғы жылдары Қазақстанда білім беру саласында әр түрлі оқу және әкімшілік іс-әрекеттерді автоматтандыруға қызығушылық артты. Оқу процесінде бұл ең алдымен оқу нәтижелерін бақылауды ақпараттандыруға қатысты болды. Мұндай басқарудың ең танымал түрі - ақпараттық жүйе мен қолданушы арасындағы диалог негізінде тестілеу. Техникалық жабдықтың жылдамдығының артуы, компьютерлік технология бағасының төмендеуі, жоғары сапалы және қуатты бағдарламалау жүйелерінің пайда болуы студенттердің білімін олармен өзара әрекеттесудің қызықты формаларын ұсына отырып, объективті, жылдам және сенімді бағалауға мүмкіндік беретін жүйелерге қажеттілікті арттырды. Білімді бағалаудың автоматтандырылған тағы да бір түрі онлайн тестілеу. Кейбір жоғары оқу орындарында өзіндік онлайн тестілеу жүйесі кіріктірілген. Айта кетер болсақ Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің univer.kaznu.kz университеттік жүйесінде оқу жетістіктерін сырттай бағалау жыл сайынғы тестілеуі бірнеше жылдан бері қолданысқа ие. Алайда сайттағы тестілеу тек сынақ үшін қолданылады, ал ақтық сынақ ұлттық тестілеу орталығында жүзеге асырылады.
Заманауи білім берудегі онлайн білімді бағалау жүйесі. Білім берудегі интерактивті технологиялардың құрылуы оқушылардың шығармашылық және интеллектуалдық әлеуетін арттырып қана қоймайды, білімге ұмтылу, компьютерлік техникамен өзара әрекеттесу және өз бетінше шешім қабылдау қабілеттілігін арттырады, сонымен қатар қажетті пәндік бағдары бар құзыретті маман қалыптастырады. Нақты уақыттағы оқытудың интерактивті әдістері мен технологияларына көшу телекоммуникациялық ресурстарға едәуір қаржы шығындарын талап етеді, бұл оқу процесіне қатысушылар арасындағы қажетті өзара байланысты қамтамасыз ете алады, мультисервистік технологияларды, жоғары тиімді телекоммуникациялық жабдықты және деректер желісінің өткізу қабілеттілігін қамтамасыз етеді [8]. Білім берудегі интерактивті технологиялар (оқулықтың электронды нұсқасы интерактивті тестілеу жүйесімен бірге) бірқатар артықшылықтарға ие, атап айтқанда: максималды түрде тұтынушыға қажет ыңғайлы уақытта, ыңғайлы жерде және қарқынмен оқу мүмкіндігі сияқты бірқатар артықшылықтарға ие. Интерактивті технологиялар әр оқушыға дайындық деңгейіне қарамастан, оқу процесіне белсенді қатысуға, оқу процесін жекелендіруге және өзін-өзі басқаруға мүмкіндік береді. Пассивті бақылаушы болмай, керісінше белсенді білім алу және мүмкіндікті бағалау онлайн тестілеуде қолжетімді. Студенттер сыртқы мотивациялық факторларға қарамастан, оқу үрдісінен ләззат ала бастайды.
Қазіргі уақытта студенттердің білімін бағалаудың барлық жүйелерінің ішінде онлайн тестілеуді қолдану арқылы білімді бағалау жүйесі кеңінен қолданылады. Бүгінгі таңда онлайн-тестілер біліміңізді бақылауға, ақпарат синтезін жүргізуге, студенттерді тестке немесе емтиханға дайындауға мүмкіндік береді. Бұл технология ең перспективалы технологиялардың бірі болып саналады, өйткені оны пайдалану ыңғайлы және білімді бағалаудың сенімді нәтижелерін алуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда тестілеуге арналған тестілер серверлердің біріне орналастырылады. Әдетте, жоғары оқу орындарының өз сервері бар, олар үнемі жұмыс істейді. Білімді тексеру жүйелері әртүрлі болуы мүмкін. Әдетте, олар бірнеше сұрақтар блогын қамтиды: жабық, ашық, таңдау құқығымен. Бұл әр оқушының білім деңгейі мен тереңдігін толығымен бағалауға мүмкіндік береді. Автоматтық бақылау мониторингі онлайн режимін күнделікті жұмыстың қажеттілігін болдырмай, мұғалімдер үшін ыңғайлы етеді. Студенттің өзі бақылау нәтижелері туралы мүмкіндігінше тез біледі. Автоматтандырылған тестілеу жүйелерінің сөзсіз артықшылықтары бар. Мысалы, мұғалімдер оқушылардың білімін бағалауда уақытты үнемдеуге мүмкіндік алады. Қосылған сұрақтар жүйенің ішкі көрінісінде сақталады және кез-келген уақытта тест жағын құру үшін қол жеткізуге болады. Интернеттегі білімді бағалау жүйесі дәстүрлі қолмен тестілеу жүйесінен сұрақтар қою мен тестілеудің ыңғайлылығында да артықшылықтарға ие. Сұрақтарды беруді және тексеруді автоматтандыру арқылы уақытты үнемдеу пайдалы материалды зерттеуге қосымша уақыт бере алады. Сонымен қатар, егер жүйеде есеп берудің әр түрлі формалары болса, бұл тестілеушінің білімінің суретін тез құрастыруға және білім беруді ұйымдастырудағы іс қағаздарын айтарлықтай азайтуға көмектеседі.
Кез-келген автоматтандыырылған бағалау жүйесінің бастапқы коммандалық элементтері болады. Демек осындай коммандалар жүйесінен қолданушыларға ыңғайлы етіп жасалған бағалау бағдарламасы құрастырылады. Мұндай коммандаларды орындау арқылы бағдарлама құрастыратын платформалардың бірі UniTESK болып саналады. UniTESK уақыттармен сыналған және тиімді интерфейстердің бір әрі бірегейі. Онда UniTESK тестілеу технологиясына кішкене тоқтала кетейік.
UniTESK тестілеу технологиясы Ресей ғылым академиясының жүйелік бағдарламалау институтында KVEST технологиясын (ядро мен верификациялау технологиясы) әзірлеу және қолдану тәжірибесінде негізделген. Бұл технологиялардың ортақ белгілері интерфейсті операциялардың алдын-ала және кейінгі шарттары түрінде ресми сипаттамаларды пайдалану және оракулдардың автоматты генерациясы үшін мәліметтер типінің инварианттары (мақсатты жүйенің дұрыс әрекетін тексеретін тест жүйесінің құрамдас бөліктері), сонымен қатар тестілік әрекеттердің реттілігін құру үшін ақырғы үлгі модельдерін қолдану болып табылады. Қажеттіліктерді нақтылау үшін RSL (RAISE спецификация тілі) қолданған KVEST технологиясынан айырмашылығы, UniTESK технологиясы кең танымал бағдарламалау тілдерін қолданады [9].
UniTESK тест жүйесінің архитектурасы. UniTESK тестілеу жүйесінің архитектурасы әр түрлі тақырыптардағы және әртүрлі дәрежелердегі өнеркәсіптік бағдарламалық жасақтаманы сынау бойынша көпжылдық тәжірибенің негізінде жасалды. Осы тәжірибені ескере отырып, келесі тапсырмаларды ішкі бағандарға бөлуге негізделген икемді архитектураны құруға мүмкіндік берді.
1. Қажетті қамтуға бағытталған тестілік әрекеттердің тізбегін (тест тізбегін) құру.
2. Сынақ тізбегінде біртұтас тест экспозициясын құру.
3. Тест жүйесі мен мақсатты жүйенің орындалуы арасында байланыс орнату.
4. Бір тестілеу әсеріне жауап ретінде мақсатты жүйенің дұрыс әрекетін тексеру.
Осы қосымша тапсырмалардың әрқайсысын шешу үшін тест жүйесінің арнайы компоненттері көзделген (Сурет 1): тестілік бірізділікті құру және бірлі - жарым тестілік әсерлерді жасау үшін - тестілік әсерлерді тексеруші және итератор, мақсатты жүйе тәртібінің дұрыстығын тексеру үшін-оракул, тест жүйесі арасындағы байланысты орнату және мақсатты жүйені іске асыру үшін - медиатор. Көрсетілген компоненттердің әрқайсысын толығырақ қарастырайық [7].
Тексеріп шығушы UniTESK тест жүйесінің кітапханалық құрамдас бөлігі болып табылады және тест тізбегін құруға арналған сынақ әрекеттерінің итераторымен бірге жасалған. Тексеріп шығушы мақсатты жүйенің жалпыланған соңғы-автоматтық моделінің (графикалық абстракцияның белгілі бір деңгейінде модельдейтін аяқтаушы күй машинасы) шекаралық графигін кесіп өту алгоритміне негізделген. UniTESK кітапханаларында жүзеге асырылған шектеушілері мақсатты жүйенің автоматты моделінің детерминацияланған болуын және күйдің қатты байланысқан бағанына ие болуын талап етеді [10].
Сынақ әрекеттерін итератор тексергіштің бақылауымен жұмыс істейді және шектеуші машинаның әр қол жетімді күйінде жарамды сынақ әрекеттерін санауға арналған. Сынақ әрекеттерінің итераторы мақсатты жүйенің жалпыланған ақырғы машинасының анық емес сипаттамасы болып табылатын сценарийден автоматты түрде жасалады.
Сурет 1 - UniTesK тестілеу жүйесінің архитектурасы [7]
Oracle тестілеу әсеріне жауап ретінде мақсатты жүйенің дұрыс әрекетін бағалайды. Ол автоматты түрде интерфейсті операцияларға және инварианттар түріне дейінгі және кейінгі шарттар түрінде мақсатты жүйеге қойылатын талаптарды сипаттайтын ресми сипаттамалардың негізінде автоматты түрде жасалады.
Медиатор мақсатты жүйенің нақты жүзеге асырылуымен мақсатты жүйеге қойылатын талаптарды сипаттайтын дерексіз формальды сипаттамаларды байланыстырады. Медиатор қондырғыдағы сынақтың әсерін спецификациядан іске асыруға, ал іске асыру нәтижесінде алынған реакцияны спецификацияға өзгертеді. Медиатор спецификация күйін мақсатты жүйенің күйімен синхрондайды. Сынақ жолы тестілеу процесінде болған оқиғаларды көрсетеді. Маршруттың негізінде сіз тест нәтижелерін талдауға көмектесетін әртүрлі есептерді автоматты түрде жасай аласыз [10].
Ауызша сұхбаттасумен салыстырғанда білімді басқарудың автоматтандырылған жүйесі келесі негізгі артықшылықтарға ие:
1. білім беру процесінің әртүрлі кезеңдерінде жаппай білімді тестілеу кезінде мұғалімді күнделікті жұмыстан босату;
2. білімнің тұрақты мониторингін ұйымдастыру және өткізу шығындарын азайту және тиімділікті арттыру;
3. бақылаудың объективтілігін қамтамасыз ету;
4. бақылау нәтижелерін өңдеуді автоматтандыру және оқытылатын пәндер мазмұнын жедел талдау мүмкіндігі (үйрену қиын болатын бөлімдерді анықтау және бақылау нәтижелеріне байланысты оқу процесін түзету).
Тест тапсырмасын екі негізгі ішкі бөлікке бөлуге болады: тестілік іс-қимылдардың реттілігін құру және берілген тест әрекеттеріне жауап ретінде мақсатты жүйенің дұрыс әрекетін тексеру. Осыған сәйкес UniTESK технологиясын қолдана отырып тестілерді әзірлеу тестілік сценарийлерді әзірлеу және техникалық шарттарды әзірлеу болып бөлінеді. Бұл бөлім тест сценарийлерін жасауға қойылатын талаптардың толықтығын анықтауға арналған. Мақсатты жүйеге қойылатын талаптар, егер олар мақсатты жүйенің интерфейсі негізінде оларда көрсетілген барлық жағдайларды қалай орындауға болатындығын, сондай-ақ оларда көрсетілген барлық жағдайларды қайта жасауға немесе анықтауға болатындығын сипаттайтын болса, онда олар толықтай болады деп айтамыз.
Онда сипатталған кейбір жағдайларға арналған сценарийдің толық емес талаптары, оларға қалай жетуге немесе сәйкестендіруге сипаттама бермеуі мүмкін. UniTESK тестілеу технологиясы тұрғысынан бұл талаптарға сәйкес спецификацияда анықталған тестілік жағдайларды 100% қамту мүмкін еместігін білдіреді. Егер талаптар сценарий бойынша толық емес болса, спецификация күйінің кейбір атрибуттарының мәні сынақ әрекеттерінің кез-келген реттілігінде анықталмайды. Мақсатты жүйеге қойылатын талаптар егер олар мақсатты жүйенің интерфейсі негізінде онымен өзара әрекеттесудің барлық ықтимал сценарийлері орындалған кезде оның мінез-құлқын бақылауға немесе қадағалауға болатындығын сипаттайтын болса, айқындаушы болып табылады деп айтамыз. Әйтпесе, талаптар детерминирленбеген деп айтамыз. Егер талаптар детерминирленбеген болса, онда мақсатты жүйемен өзара әрекеттесудің сценарийлері мүмкін, оны орындау кезінде мақсатты жүйенің жағдайын біркелкі анықтау мүмкін емес. UniTESK тестілеу технологиясының жағдайында, бұл кейбір жағдайларда спецификацияның кейінгі күйін есептеу функциясы детерминирленбеген екенін білдіреді [11].
Белгісіз модельдерге негізделген тест құру. Енді біз белгісіз жалпыланған модельдер негізінде тест тізбегін құруға арналған UniTESK тестілеу технологиясын табиғи жалпылауды қарастырамыз. Модельдің күйі белгісіз болған жағдайда сынақ әсерлерін үш топқа бөлуге болады:
1. осы жағдайға жарамды сынақ әсерлері;
2. осы жағдай үшін қолайсыз сынақ әсерлері;
3. сынақ эффектілері, олардың рұқсат етілгені немесе жоқ екендігі белгісіз.
Осылайша, әрбір жалпыланған күй үшін сынақ әрекеттерінің итераторы анық емес тестілік әрекеттерді анықтайды. Жалпы ой-пікірлерден жалпыланған күй неғұрлым нақты болса, соғұрлым нақты осы жалпыланған күйде ұсынылуы қажет тестілік іс-әрекеттер жиынтығы болуы керек, ал толық анықталған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Физика-техникалық факультеті
Плазма физикасы, нанотехнология және компьютерлік физика кафедрасы
МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ
тақырыбы: Студенттердің білімін бағалауды автоматтандырудың ерекшеліктері
мамандық 6М011000 - Физика
Орындаған ___________________________________ _____ Жайнақбаева Қ.Б.
(қолы)
Ғылыми жетекші
PhD, аға оқытушы ___________________________________ ___ Габдуллина Г.Л.
(қолы)
Қорғауға жіберілді
Хаттама № ____ _________ 2020 ж.
Кафедра меңгерушісі
ф.-м.ғ.к., профессор ___________________________________ _ Қоданова С.Қ.
(қолы және мөрі)
Норма бақылаушы ___________________________________ ___ ?????????????
(қолы)
Алматы, 2020
ТҮЙІНДЕМЕ
Магистрлік диссертация кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, ?? беттен, ?? суреттен, ? кестеден, ?? формуладан және 20 қолданылған әдебиеттің атауларынан тұрады.
Негізгі сөз тіркестері мен терминдердің тізімі: тест, білімді бағалау, бақылау, тәрбиелеу және дамыту, баллдық жүйе.
Тақырыптың өзектілігі: Білім алушының білімін бағалаудың бұл түрі, нақтырақ айтар болсақ тестілеу арқылы бағалау дәл қазіргі заманның талабына сай жүйе болып табылады. Себебі тестілеу жүйесін енгізу студенттердің немесе оқушылардың деңгейін қашықтан бағалауға мұмкіндік береді. Осы негізде EasyQuizzy бағдарламасын енгізу тиімді.
Магистрлік диссертацияның мақсаты студенттердің білімін бағалауды автоматтандырудың ерекшеліктерін анықтау және осы талапты қанағаттандыратын программаны жасақтау болып табылады. Сонымен қатар бағдарламаның тиімділігін арттырып, қолдану аясын кеңейту. Студенттердің білімін бағалауды автоматтандыратын программаларды таңдау. Таңдалған программаның негізінде Электр және магнетизм пәні бойынша студенттердің білімін тексеру.
Зерттеу объектісі EasyQuizzy тестілеу бағдарламасы және зерттеу субъектісі тәжірибеге қатысушы 10 шақты студент.
Зерттеу әдістеріне тестілеу бағдарламасын қолдана отырып бірнеше студенттердің қатысуымен орындалады.
Зерттеу тапсырмасы ретінде тестілеу бағдарламасын құрастыру, яғни EasyQuizzy бағдарламасын құрастыру және оны басқа да тестілеу бағдарламаларымен салыстыру.
РЕФЕРАТ
Магистерская диссертация состоит из введения, двух глав, заключения, 60 страниц, 20 рисунков, 4 таблиц, 2 формул и 20 использованных литератур.
Список ключевых фраз и терминов: тестирование, оценка знаний, контроль, обучение и развитие, система начисления баллов.
Актуальность темы. Данный тип оценки знаний учащихся, в частности, оценка посредством тестирования, представляет собой современную систему. Это связано с тем, что внедрение системы тестирования позволяет проводить дистанционную оценку уровня студентов или учеников. Исходя из этого, введение EasyQuizzy является эффективным.
Целью магистерской работы является выявление особенностей автоматизации оценки знаний студентов и разработка программы, отвечающей этому требованию. В то же время одним из главных вопросов является повышение эффективности программы и расширение ее масштабов. Подборка программ, автоматизирующих оценку знаний студентов. Проверка знаний студентов по предмету Электричество и магнетизм на основе выбранной программы.
Объектом исследования является программа тестирования EasyQuizzy, а субъектом исследования являются около 10 студентов, участвующих в эксперименте.
Методы исследования выполняются с участием нескольких студентов с использованием программы тестирования.
Задача исследования - разработать программу тестирования, то есть разработать программу EasyQuizzy и сравнить ее с другими программами тестирования.
ABSTRACT
The master's thesis consists of introduction, two chapters, conclusion, 60 pages, 20 figures, 4 tables, 2 formulas and 20 used literature.
List of key phrases and terms: testing, knowledge assessment, control, training and development, scoring system.
Relevance of the topic. This type of assessment of student knowledge, in particular, assessment through testing, is a modern system. This is due to the fact that the introduction of a testing system allows remote assessment of the level of students or pupils. Based on this, the introduction of EasyQuizzy is effective.
The aim of the master's work is to identify the features of automation of student knowledge assessment and develop a program that meets this requirement. At the same time, one of the main issues is increasing the effectiveness of the program and expanding its scope. A selection of programs that automate the assessment of student knowledge. Testing students' knowledge on the subject "Electricity and Magnetism" based on the selected program.
The object of the study is the EasyQuizzy testing program, and the subject of the study is about 10 students participating in the experiment.
Research methods are performed with the participation of several students using a testing program.
The objective of the study is to develop a testing program, that is, to develop the EasyQuizzy program and compare it with other testing programs.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
6
АНЫҚТАМАЛАР
7
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР
8
КІРІСПЕ
9
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
11
1.1 Білімді бағалау заңдылықтары
11
1.2 Бақылау түрлері. Бағалау жүйесінің айырмашылықтары
23
1.3 Тестілеуді ұйымдастыру, технологиялары мен тесттік жүйелер, тестілеудің артықшылықтары
30
1.4 Кредиттік оқыту жүйесінде студенттің білімін бағалау
37
2 КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТІЛЕУ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
45
2.1 Білімді бағалаудың автоматтандырылған жүйесін пайдалану кезіндегі тестілеуді ұйымдастырудың ерекшеліктері
45
2.2 EasyQuizzy автоматтандырылған білімді бағалау бағдарламасы
53
2.3 Электр және магнетизм пәні бойынша студенттердің білімін тексеру
68
ҚОРЫТЫНДЫ
75
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
76
ҚОСЫМША
78
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл магистрлік диссертацияда төменде көрсетілген стандарттарға сілтемелер қолданылған.
ГОСТ 7.1-84 Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Құжаттарды библиографиялық сипаттау. Жалпы талаптар және құрастыру ережесі.
ГОСТ 7.12-93 Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Библиографиялық жазу. Қазақ тілінде сөздерді қысқарту. Жалпы талаптар мен ережелер.
ГОСТ 2.105-95 Конструкторлық құжаттаманың бірегей жүйесі. Мәтіндік құжатқа жалпы талап.
ГОСТ 7.32-2001 Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Ғылыми-зерттеу жұмысы бойынша есеп беру. Құрылым және толтыру ережесі.
ГОСТ 7.9-95 (ИСО 214-76) Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Түйіндеме және аннотация. Жалпы талаптар.
ГОСТ 7.54-88 Ақпарат, кітапханалық және басылым ісі бойынша стандарттар жүйесі. Ғылыми-техникалық құжаттарда материалдар мен заттардың қасиеттері жайлы сандық ақпараттар. Жалпы талаптар.
ГОСТ 8.417-81 Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі. Физикалық өлшемдер бірліктері.
КІРІСПЕ
Білімді бағалаудың қазіргі таңда бірнеше нұсқалары бар екені бәріне де мәлім. Алайда қанша уақыт өткенімен нақты бір тәсілді пайдалану жоқтың қасы. Себебі кейбір ұйымдарға немесе Жоғары Оқу Орындарына бүгінгі күнде кеңінен пайдаланылатын тестілеу жүйесі ыңғайлы болса кейбір Білім ордаларында баяғы бақылау жұмысы арқылы бағалау қолайлы көрінеді. Тек Білім және ғылым министрлігімен бекітілген ұйымдарда ғана бағалаудың нақты тәсілі бекітіліп, бірнеше жылдан бері қолданылып келе жатыр. Әйтсек те оның бірнеше кемшілік тұстары болуы ықтимал, мысалы атап өтсек Ұлттық Бірыңғай Тестілеу әзіл шыны аралас Ұлттық Бірыңғай көтеріліс сынды, себебі талапкерлермен қоса демеуші болуға келген ата-аналар да жанын шүберекке түйіп отырады. ҰБТ бірнеше он жылдық қатарынан өткізіліп, оны жан-жақты дамытып қатаңдай түсіп жатыр. Мұндай тестілеу білімді бағалау үшін арналған. Сондықтан оған қатысу да еркін болғаны әрі талапкерлер алдымен мамандық немесе ЖОО - нын таңдап болған соң ғана сол білім ордасын барып тестілеуден өткен тиімдірек, себебі ЖОО шарттары өзге болуы мүмкін. Ал мұндай тұста автоматтандырылған тестілеу жүйесін еңгізу өте маңызды болып табылады.
Шынында да, тест әдісі соңғы уақытта кең қолданысқа ие болып танымал болғаны рас. Тест әдісі, әсіресе, ұйымдастырушыларды нәтижелерді жылдам өңдеу мүмкіндігімен қызықтырады, ал бұл оқушылардың жауаптарын тексеруді жеңілдетеді. Бірақ кез-келген ұйымдастырушы мұндай үнемдеудің мүмкін екенін білуі керек, негізінен тест тапсырмаларының формасын едәуір шектеу нәтижесінде - дайын жауапты таңдауға байланысты тапсырмалар қолданылады. Мұның өз кемшіліктері бар. Мысалы, студент өзінің білімінің тереңдігін көрсете алмайды, немесе ол дайын жауабын көршісінен алып көшіруі ықтимал немесе кездейсоқ түрде таңдау әдісі арқылы жауап беріп, соған сай нәтижеге ие болатыны да бар. Сіз тестке мәселенің егжей-тегжейлі шешімін ұсынатын кейбір тапсырмаларды, дәлелді жауапты қажет ететін мысалды енгізе аласыз немесе тест авторлары ұсынбаған өз шешіміңізді жаза аласыз. Бұл тестті қиындатуы мүмкін, бірақ оқушының білімін тереңірек тексеруге мүмкіндік береді.
Осылайша тест әдісінің заманауи кезең үшін де кей кемшілік тұстары бар екенін байқауға болады. Десек те тест әдісінің бақылау жұмысынан айырмашылығы немесе нақтырақ айтар болсақ артықшылығы жоғарыда айтылғандай тез әрі ыңғайлы түрде білім бағалауға мұмкіндік береді. Алайда оның басты кемшілігі еш өзгеріссіз қалуда, яғни толық білімді бағалау мүмкін емес болып табылады. Тестілеудің автоматтандырылған, яғни компьютерлік тестілеу едәуір өзгеріс алып келеді. Онда сұрақтар мен жауаптар толық қамтылып сәйкес тақырыпты та толығымен өткеріледі деуге болады, ал тапсырушы тұшымды жауабымен өз білімін де шыңдауға мүмкін алады.
Тестілеу әдісі мұғалім мен бағдарламалаушының байланысы, егер шет елдік тілде айтқанда ассистент пен оқытушының тікелей қарым-қатынасы арқылы атқарылатын, орындалатын міндет болып табылады. Бірақ қазіргі тестілеуді автоматтандыру оңтайлы, жеңіл, түсінікті тілмен жазылғандықтан оны кез-келген компьютерлік технологияны базалық деңгейде білетін адам тест тапсырмаларын жинақтап енгізе алады. Тест әдісінің бүгінгі күнге маңызы ерекше зор. Себебі автоматтандырылған тестілеу жүйесін тек қана студенттер мен оқушыларға ғана емес, сонымен қатар қызметкерлер мен жаңа қызметке қабылданатын үміткерлерді тестілеуден өткізуге болады.
Компьютерлік тестілеу студенттердің білімін бағалаудың дәстүрлі әдістерінің орнын алмастырмайды, керісінше оларды толықтырып айтарлықтай уақытты үнемдеп нәтижені өңдеуге, деректер базасының нәтижесін тест аяқтала салысымен толықтыруға және онда ақпараттады алуға мүмкіндік береді. Тест өткізуге арналған көптеген компьютерлік бағадарламалардың түрлері бар [1]. Тіпті кейде дайын тесттік тапсырмалары бар, автоматтандырылған веб-жүйе ресурстары мен дайын өнімдер базалары осы санатқа енеді. Мұндай мүмкіндікке толы тестілеу жүйелерінің көптігіне қарамастан олардың бірін де әмбебап толыққанды жүйе деп атауға келмейді, себебі бағдарламалай алмайтын қолданушылар үшін үлкен қиындық туғызуы мүмкін. Тесттік тапсырмалардың негізгі төрт негізгі формасы (ашық түрдегі тапсырма, жабық түрдегі тапсырма, сәйкестікке арналған тапсырма, дұрыс кезектілікке арналған орнату) бар екендігіне қарамастан, басым көпшілік қолданушылар тестілеуді компьютерлік білім бағалау кезінде таңдау әдісіне ғана сүйеніп қалады, яғни нақты жауапты беру әрдайым сәтті бола бермейді [2,3].
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
0.1 Білімді бағалау заңдылықтары
Білімді бағалау көптеген салаларда кеңінен қолданылады. Тіпті мемлекеттік лауазымға немесе педагогтардың білімін периодтық тұрғыда қайта тексеру үшін тест тапсырып жатады. Мұны ғылыми тілде қайта аттестациядан өту деп айтылатыны бәрімізге де мәлім. Жоғарыда айтқанымыздай тестілеу бақылаудың орнын баспаса да оны толықтырып отырады. Мысалы талапкерлердің мемлекеттік грантқа ие болу мақсатында жаппай тестілеуден өтуін қарастыруға болады.
Дегенмен білімді бағалау заңдылықтарға бағынышты. Білімді бағалаудың өзіндік критерийлері бар. Критериалды бағалаудың функциялары ынталандыру, белсенділік, түзету және дамытушы болып жіктеледі, ал принциптері нақтылық, әділдік, жүйелік болып табылады. Критериалдық бағалау жүйесі арқылы оқушының тұлғалық бағытын белсенділікке бағыттау; тұлғаны нәтижеге жеткізу; өсу динамикасын кез-келген кезеңде анықтау; қалыптастырушылық және негізгі бағалау арқылы білімін анықтауға болады. Қалыптастырушы бағалау -- күнделікті алған білімінің меңгеру деңгейін анықтайды; негізгі бақылау жұмысына дейін білімін жүйелейді; кездескен қиыншылықтарын қалыпқа келтіруге оқушыға мүмкіндік береді. Негізгі бағалау белгілі бір тақырыпты қорытындылау мақсатында орындалады; негізгі бағалаудағы оқушының алған бағасы тоқсандық баға немесе жоғары мектептерде емтихан бағасы болып табылады; бір тарауға байланысты қалыптастырған білім деңгейін анықтайды және мазмұны оқылған материалды қамтуы керек. Негізгі бағалауда барлық критерийлер барынша қолданылуы керек. Критерий оқушының жас ерекшелігіне, бағдарламаға сай алынады.
Қазақстан Республикасының 2007 жыл 27 шілдесінде Білім туралы Заңының 5 бөлім 21-3 бөлімшесіне сәйкес Бұйрық:
1. осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;
2. осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді басылымдарда және Әділет құқықтық ақпараттық жүйесінде, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнында ресми жариялауға жіберсін. Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін эталондық бақылау банкіне орналастыру үшін;
3. осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;
4. осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы ақпаратты ұсынады.
Негізгі ұғымдар мен түсініктер:
1. Оқушылардың білімін бағалау критерийлері (бұдан әрі - Критерийлер) бастауыш, негізгі және жалпы орта білім беру ұйымдарындағы меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауды белгілейтін Білім туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі Заңының 5-бабының 21-3) тармақшасына сәйкес әзірленген.
2. Осы Критерийлерде келесі ұғымдар пайдаланылады:
0.1 оқу мақсаттары - оқу жоспарына сәйкес пән бойынша оқу курсы кезінде білімге, түсінікке және дағдыларға қол жеткізудің күтілетін нәтижелерін тұжырымдайтын тұжырымдар;
0.2 критериалды бағалау - білім беру мақсаттары мен мазмұнына сәйкес келетін білім беру процесінің барлық қатысушыларына белгілі, нақты белгіленген бағалау өлшемдерімен оқушылардың оқу жетістіктерін салыстыруға негізделген процесс;
0.3 бағалау критерийлері - мұғалімдер мен студенттерге оқу мақсаттарына формативті бағалау мен бекіту арқылы қол жеткізуге мүмкіндік беретін тұжырымдар, сонымен қатар студенттердің жиынтық бағалауда жақсы жасаған жұмыстарын бағалау (балл критерийлері);
0.4 формативті бағалау - оқушылардың жаңа материалды оқу барысында тапсырмаларды қаншалықты дұрыс орындағанын және оқу мақсаттарына жету жолдарын түсінуге мүмкіндік беретін, сабақта, үйде оқушылардың шеберлік деңгейі мен сабақта оқушылардың дағдыларын қалыптастыру деңгейін анықтайтын бағалау. ;
0.5 жиынтық бағалау - оқу тоқсанының соңында оқу жоспары бөлімдерін зерделеудің соңында студенттердің білімін игеру деңгейін және оқушылардың дағдыларын қалыптастыру деңгейін анықтайтын бағалау;
0.6 жылдық бағалау - білім алушы оқу жылының соңында жасаған, оның ішінде белгілі бір пайыздық қатынаста қалыптастырушы және жиынтық бағалау нәтижелері;
0.7 білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау нәтижелерін тіркеуге арналған электрондық журнал - қалыптастырушы және жиынтық бағалау нәтижелерін тіркейтін және тоқсандық және жылдық бағаларды автоматты түрде есептейтін құжат;
0.8 білім - нақты фактілерді, мәліметтерді және сипаттамаларды көбейту немесе есте сақтау қабілеті;
0.9 түсіну - ақпаратты дұрыс шығару, болжау немесе түсіндіру арқылы игерілген материалды түсіну және түсіндіру мүмкіндігі;
0.10 қолдану - зерттелетін материалды белгілі бір жағдайларда және жаңа жағдайларда мәселелерді шешу үшін қолдану мүмкіндігі. Білімді қолданудың тәсілдері - практикалық жұмыс, эксперимент, жобалау жұмыстары, проблемаларды шешу және жаңа және немесе әртүрлі өнімдерді жасау;
0.11 талдау - ақпараттық материалды оның құрамдас бөліктеріне бөлу, мотивтерді немесе себептерді, қорытындыларды анықтау, жалпы ережелерді негіздеу үшін дәлелдер табу арқылы әртүрлі қорытындылар алу үшін ақпаратты зерделеу мүмкіндігі;
0.12 синтез - бөлшектерді (идеяларды, элементтерді) жаңа контекстке біріктіру, мысалы, хабарлама (сөйлеу, баяндама), іс-шаралар жоспары, схемалар, қолда бар ақпаратты ретке келтіру мүмкіндігі. Оқытудың күтілетін нәтижелеріне қол жеткізу шығармашылық сипаттағы іс-шараларды қамтиды;
0.13 бағалау - материалдың құндылығын бағалау мүмкіндігі (мәлімдемелер, өнер туындылары, зерттеу мәліметтері);
0.14 тыңдау - әр түрлі тақырыптардағы ауызша сөйлемдердің негізгі мазмұнын түсіну, олардағы негізгі ақпаратты бөліп көрсету, сөйлеушінің пікірін білу, контекст бойынша сөздердің мағынасын анықтау, әр түрлі стратегияларды қолдана отырып оқушылардың деңгейіне сәйкес келетін әр түрлі мәтіндердің мазмұнын қабылдау және түсіну мүмкіндігі;
0.15 сөйлеу - сөйлесу барысында ресми және сөйлеу стиліндегі сөздерді әртүрлі тақырыптар бойынша қолдана білу, қажетті ақпаратты алу үшін күрделі сұрақтарды бөліп көрсету, өз пікірін білдіру, күтпеген пікірлерге жауап беру, тапсырманы орындау барысында құрдастарымен қарым-қатынас жасау, нақты сөздік қорын сауатты пайдалану, қайталау оқиғалар мен оқиғалар;
0.16 оқу - әр түрлі тақырыптағы көркем әдебиеттің және ғылыми мәтіндердің негізгі мазмұнын түсіне білу, негізгі ақпаратты бөліп көрсету, ақпаратты іздеудің әртүрлі стратегияларын пайдалану, мәтіннің контекст бойынша мағынасын анықтау, автордың көзқарасы мен пікірін тану, сөз мағыналары мен түсінуді тексеру үшін түрлі қағаз бен цифрлық көздерді пайдалану. оқыңыз
0.17 жазу - қазіргі және қиялдағы оқиғалар туралы әртүрлі тақырыптар бойынша жазбаша жұмыстарды жоспарлау, жазу, редакциялау және түзету, оқылған, сауатты хатқа сыни пікірлер жазу, орфографиялық және грамматикалық қателіктерге жол бермеу, белгілі бір стильді ұстану, сөйлемдерді абзацтарға байланыстыру, әр түрлі қолдана білу. дәнекер сөздер;
0.18 портфолио - жеке оқытуды бекіту, жинақтау және бағалау әдісі [4].
Кейбір жағдайларда білімді бақылаудың дәстүрлі формалары жеткіліксіз, бұл өз кезегінде оқыту сапасына әсер етеді. Осыған байланысты біз білім беру процесінің тиімділігін арттырудың жаңа жолдарын іздестіруіміз керек.
Субъективті көзқарас, сонымен қатар дәстүрлі бақылауда қолданылатын бағалардың салыстырмалы болмауы мұғалім мен оқушының бағаланатын пән туралы идеялары арасындағы сәйкессіздікке әкеледі. Қанағаттанарлықсыз бағалау жағдайындағы сәйкессіздік әдетте қақтығыспен бірге жүреді, ол бастапқыда бақылау процесінде оқытушы мен студенттер арасындағы ынтымақтастық мүмкіндігін жояды.
Экономикалық-математикалық білімді бақылау бірқатар мәселелерге тап болады. Толық бақылауды жүзеге асыру өте қиын, өйткені барлық алгоритмдер, әдетте, итеративті сипатта болады және бір мәселені шешуге көп уақыт кетеді.
Бақылаудың объективтілігін арттыру, сонымен қатар оқуды тиімді ұйымдастыру және студенттердің білімін бақылау үшін стандартталған тесттерді, құралдарды, компьютерлер мен заманауи ақпараттық технологияларды қолдану қажет.
Электрондық тест тапсырмаларын студенттердің білімін бақылау нысандарының бірі ретінде пайдалану (оқу материалдарының нәтижелерін бағалау, енгізу, ағымдық және қорытынды бақылау үшін) оқу процесінде модульдік-рейтингтік жүйені қолдануды автоматтандыруға және жеңілдетуге мүмкіндік береді.
Тестілеу, ешқандай жағдайда, мұғалімнің студентпен тікелей байланысына негізделген педагогикалық бақылаудың дәстүрлі түрлерін алмастырмайды немесе жоймайды. Бірақ, соған қарамастан, студенттердің білімін бағалаудың ғылыми негізделген әдісі ретінде тест идеясына тоқталу қажет.
Алайда, бақылаудың тамаша әдістері де, тәжірибесі де бақылау мақсаттарының дұрыс қойылғандығына және олардың мазмұнының дұрыс, объективті көрсетілуіне сенімділік болмағанға дейін жаттығу мақсаттарына жету туралы сенімді қорытынды жасауға негіз бола алмайды.
Компьютерлік тестілеу басқару жүйесін жетілдіру және оқытушы мен студенттер арасындағы ынтымақтастық жағдайында оқуға деген ынтаны арттыру арқылы оқыту сапасын жақсартудың перспективалық бағыттарын ашады.
Компьютерленген тестілерді қолдану барлық басқару функцияларын тиімді орындауға ықпал етеді және оның негізгі принциптеріне сәйкес келеді.
Электрондық тестілеу банктеріне енгізілген тесттер белгілі бір пән бойынша студенттерді дайындау сапасына объективті, салыстырмалы және тіпті сандық бағалауға мүмкіндік беретін тапсырмалар жиынтығы болып табылады. Өз кезегінде білім сапасының объективтілігі мен өлшенуі білім беру процесін басқаруға үлкен мүмкіндіктер ашады - білім беру стандарттары мен бағдарламаларының мазмұнын түзетуден бастап оқыту әдістерін жетілдіруге және студенттердің өзіндік жұмыстарын ынталандырудың тиімділігін арттыруға дейін.
Интернет торабында немесе әлеуметтік желілердегі сауалнамалар көрсеткендей, мұғалімдердің көпшілігі өздері оқытатын пәндерде компьютерлік тестілеуді қолдануға қарсы емес, бірақ мұғалімдердің жартысы тек тест құрастырушы, Test Inf, Test User, Super Test сияқты түрлі қабық бағдарламаларын қолдана отырып, компьютерлік тестілерді өздері жасауға немесе жалғастыруға тырысты. Сұраныс бойынша, сонымен бірге барлық бағдарламалар өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандырмайтындығы және компьютерлік тестілеуден, негізінен бағдарламалық қамтамасыздандырудың қауіпсіздік саясатына байланысты бас тартуға мәжбүр екендігі анықталды.
Сонымен қатар, сауалнама нәтижелері математика, дағдарысты басқару, бизнес құқығы, логистика, экономикадағы ақпараттық технологиялар сияқты пәндер бойынша компьютерлік тестілеудің қажеттілігін көрсетті. Компьютерлік тесттерді жасау тәжірибесі жоқ мұғалімдер оны алғысы келеді, оқытатын пәндері бойынша компьютерлік тесттер құруды үйренгісі келеді, алайда ондай мүмкіндік көпшілікке бірдей қолжетім болып табылмайды [5,6]. Кез-келген сауалнама нәтижесінде тұтынушылардың тест әдісін қолдайтынын аламыз, алайды оны толық аудитория қолданудың негізгі ережелерін білмегендіктен тиімсіз деп санайды. Себебі тест жасау кезінде сұрақтар мен жауаптарды енгізу едәуір күшті қажет ететін жұмыс. Егер тестті автоматтандырып, кез-келген тұтынушы үшін оны пайдалану, нақтырақ айтар болсақ тіпті мектеп мұғалімдері деп арнайы курстн өтпей екі-үш сілтеме көмегімен ұғына қоятын тесттік бағдарлама жасау осы мәселенің бәрін шешетіні анық. Өйткені дайын деректер базасы мен оған сай жауаптар үнемі дайын тұрады.
Бағдарламалық жасақтаманы автоматтандырылған тестілеу - бағдарламалық жасақтаманы жасау процесінде сапаны бақылау сатысында тестілеу процесінің бөлігі болып табылады. Ол тестілеуді жүргізу және орындау нәтижелерін тексеру үшін бағдарламалық құралдарды қолданады, бұл тестілеу уақытын қысқартуға және процесті жеңілдетуге көмектеседі.
Автоматтандырудың алғашқы әрекеттері DOS және CPM операциялық жүйелері дәуірінде пайда болды. Содан кейін ол пәрмен жолы арқылы қосымшаларға командалар шығарып, нәтижелерін талдаудан тұрады. Біраз уақыттан кейін желі арқылы жұмыс істеу үшін қашықтағы қоңыраулар API арқылы қосылды. Автоматты түрде тестілеу алғаш рет Фредерик Брукстің Тылсым ай-адам кітабында айтылған, онда қондырғы сынағын қолдану перспективалары туралы айтылған. Бірақ шынымен тестілеу автоматикасы 1980 жылдары ғана дами бастады.
Тестті автоматтандырудың екі негізгі тәсілі бар: код деңгейінде және қолданушы интерфейсіндегі тест деңгейінде (атап айтқанда GUI тестілеуі). Бірінші типке блокты тестілеу кіреді. Екіншісіне - пайдаланушының іс-әрекеттерін боямалау, еліктету - функционалды тестілеу (арнайы тесттік жүйелерді қолдану арқылы).
GUI тестілеуі жоғарыда атап өткендей қолданушының бағдарламалық енгізу тілін, яғни коммандалық тілді түсінбеген тұтынушы үшін тиімді интерфейс болып табылады.
GUI автоматикасы. Автоматтандырудың ең көп таралған нысаны - қолданушылардың графикалық интерфейсі (English GUI) арқылы тестілеу. Тесттің осы түрінің танымалдылығы екі факторға байланысты: біріншіден, қосымшаны адамдар оны қолданатындай етіп сынайды, екіншіден, сіз қосымшаны бастапқы кодқа кірмей-ақ тексере аласыз.
GUI автоматтандыру құралдар мен техниканың 4 буынында дамыды:
Түсіруойнату құралдары қолмен тексеру кезінде тестерлердің әрекеттерін жазады. Олар ұзақ уақыт бойы адамның тікелей қатысуынсыз, өнімділікті едәуір арттырып, қолмен тестілеу кезінде біркелкі әрекеттердің үнсіз қайталануын болдырмай, сынақтар жүргізуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге, тестіленетін бағдарламалық жасақтаманың кез-келген кішігірім өзгерісі қолмен тестілеуді қайта жазуды қажет етеді. Сондықтан, бұл алғашқы буынды құрал тиімсіз әрі кеңейе алмайды.
Сценарий (сценарий) - бағдарламалық қамтамасыз етуді тестілеуді автоматтандыру үшін арнайы жасалған тілдердегі бағдарламалау нысаны - жазу және ойнату құралдарының көптеген мәселелерін жеңілдетеді. Бірақ дамытуды тестілерді тікелей қолданысымен шектелмейтін, өткізілетін тестерлерден бөлек жұмыс жасайтын жоғары деңгейлі бағдарламашылар жасайды. Сонымен қатар, сценарийлер GUI-ді тексеруге өте қолайлы және ендірілмейді, жинақталмайды немесе жүйеге кірістірілмейді. Ақырында, тексерілген бағдарламалық жасақтамадағы өзгерістер сәйкес сценарийлерге күрделі өзгертулер енгізуді талап етеді, ал сценарийлердің үнемі өсіп келе жатқан кітапханасын қолдау соңында шешілмейтін міндет болады.
Деректерге негізделген тестілеу - бұл тестілеуді автоматтандыру кезінде қолданылатын әдіснамалық әдіс. Ерекшелігі - тесттік сценарийлер орталық деректер қоймасында немесе деректер базасында сақталатын мәліметтер негізінде орындалады және тексеріледі. Деректер базасының рөлін ODBC ресурстары, csv немесе xls файлдары және т.б. орындай алады. Мәліметтерге негізделген тестілеу бірнеше өзара әрекеттесетін сценарийлер мен олардың дереккөздерін әдіснамада қолданылатын шеңберге біріктіреді. Бұл шеңберде айнымалы мәндер кіріс және шығыс мәндерінің екеуі үшін де қолданылады: тест сценарийі әдетте қосымшаның орналасуын, деректер көздерін оқуды және тест журналдарын жүргізуді кодтайды. Сонымен, сценарийде орындалатын қисын да мәліметтерге байланысты болады.
Кілтсөздерге негізделген тестілеуді автоматтандыру істерді құру процесін екі кезеңге бөліп қарастырады: жоспарлау және іске асыру сатысы. Бұл жағдайда қорытынды тест - бұл бағдарлама коды емес, олардың параметрлері бар әрекеттер тізбегінің сипаттамасы (мысалы, пайдаланушы дерекқорына XXX паролімен және YYY паролімен кіру). Сонымен қатар, рамка кілт сөздердің (іс-қимылдардың) тікелей орындалуына жауап береді және тест-дизайнердің шеңберде жүзеге асырылатын барлық әрекеттер жиынтығы туралы түсінікке ие болуы жеткілікті. Бұл бағдарламалау дағдылары жоқ адамдар үшін тесттер жасауға мүмкіндік береді.
Десек те мұндай бағдарламалаушылардың көмегі болған күннің өзінде кейде интерфейсі құрастыру кезеңінде мәселелер туындап жатады. Оны түбірімен жою жоқтын қасы. Соныдықтан бағдарламалау кезеңіндегі мәселелрді де ерекше атап өткен дұрыс. Автоматтандырылған тестілеудің негізгі проблемаларының бірі оның күрделілігі болып табылады: бұл сізге күнделікті операциялардың бір бөлігін жоюға және тестілерді орындауды тездетуге мүмкіндік беретініне қарамастан, үлкен ресурстарды тестілерді жаңартуға жұмсауға уақыт кетеді. Бұл автоматтандырудың екі түріне де қатысты. Рефакторинг кезінде көбінесе блок сынақтарын жаңартып отыру қажет, ал тест кодын өзгерту негізгі кодты өзгерту сияқты көп уақытты алуы мүмкін. Екінші жағынан, қолданбалы интерфейсті өзгерткен кезде жаңартылған терезелермен байланысты барлық сынақтарды қайта жазу қажет, олар көптеген сынақтармен айтарлықтай ресурстарды тұтынуы мүмкін.
Тестілеуді автоматтандыру үшін көптеген қосымшалар бар. Бұл құралдарды пайдалану тестерлерге келесі тапсырмаларды автоматтандыруға көмектеседі:өнімді орнату, тестілік деректерді құру, GUI өзара әрекеттесуі, проблеманы анықтау. Алайда, автоматтандырылған тесттер қолмен тексеруді толығымен алмастыра алмайды. Барлық тестілерді автоматтандыру өте қымбат процесс, сондықтан автоматты тестілеу тек қолмен тексеруге қосымша болып табылады. Автоматтандырылған тесттер үшін ең жақсы жағдай регрессиялық тестілеу болып табылады.Олардың ішіндегі 2007 жылы ең танымалылары [7]:
1. HP Load Runner, HP Quick Test Professional, HP Quality Center
2. Segue Silk Performer
3. IBM Rational Performance Tester, IBM Rational Test Studio
4. Test Complete
Ал осындай бағдарламаларға сәйкес инструментарийлер де, яғни құрал-жабдықтар сәйкесінше ойластырылған. Оларды келесідей түрлері бар:
1. JUnit - Java үшін қосымшаларды тестілеу
2. TestNG - Java-ға арналған қосымшаларды тестілеу
3. NUnit - NET үшін JUnit порты
4. Selenium - HTML қосымшаларын тестілеу; Internet Explorer, Mozilla Firefox, Opera, Google Chrome, Safari браузерлерін қолдайды.
5. TOSCA Testsuite - HTML, .NET, Java, SAP қосымшаларын тестілеу
6. UniTESK - Java, C бағдарламаларында тестілеу
Бүгінгі таңда білім беру сапасын бағалау - білім беру саласындағы өзекті мәселелердің бірі. Бір жағынан, бұл көп уақытты талап етеді, екінші жағынан, деректерді талдау және нәтижелерге жауап беру сатысын азайту қажет. Алдын-ала білім беру сапасын өзгерту үшін басқару шараларын қабылдау қажет. Білім беру сапасын бағалайтындардың көпшілігі ұзақ процедураны нәтижеге қол жеткізу үшін ғана жасайды, бірақ ешқандай кері байланыс бермейді. Сондықтан білім сапасын бағалау шығындарын есептеу өте маңызды және оны оқу орнының нәтижесінде алғысы келетін түпкі нәтижемен байланыстыру өте маңызды.
Отандық диагностика мәселесі 80-90 жылдардан бастап белсенді дамып келеді. Бұл саладағы синтез жолдарының бірі - математикалық әдістермен және ақпараттық технологиялармен байланысты.
Әлемнің жетекші елдерінде компьютерлік тестілеу лайықты сенімділікке ие және халықаралық салыстырмалы зерттеулер, ұлттық білім беру сапасын бақылау, білім беру ұйымдарын лицензиялау және мемлекеттік аккредиттеу, оқушылар мен студенттерді, оқытушылар мен мұғалімдерді аттестациялау, кәсіби құзыреттілік тестілері және сол сияқты тестілеу нәтижесімен тікелей байланысын тауып отырады.
Соңғы жылдары Қазақстанда білім беру саласында әр түрлі оқу және әкімшілік іс-әрекеттерді автоматтандыруға қызығушылық артты. Оқу процесінде бұл ең алдымен оқу нәтижелерін бақылауды ақпараттандыруға қатысты болды. Мұндай басқарудың ең танымал түрі - ақпараттық жүйе мен қолданушы арасындағы диалог негізінде тестілеу. Техникалық жабдықтың жылдамдығының артуы, компьютерлік технология бағасының төмендеуі, жоғары сапалы және қуатты бағдарламалау жүйелерінің пайда болуы студенттердің білімін олармен өзара әрекеттесудің қызықты формаларын ұсына отырып, объективті, жылдам және сенімді бағалауға мүмкіндік беретін жүйелерге қажеттілікті арттырды. Білімді бағалаудың автоматтандырылған тағы да бір түрі онлайн тестілеу. Кейбір жоғары оқу орындарында өзіндік онлайн тестілеу жүйесі кіріктірілген. Айта кетер болсақ Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің univer.kaznu.kz университеттік жүйесінде оқу жетістіктерін сырттай бағалау жыл сайынғы тестілеуі бірнеше жылдан бері қолданысқа ие. Алайда сайттағы тестілеу тек сынақ үшін қолданылады, ал ақтық сынақ ұлттық тестілеу орталығында жүзеге асырылады.
Заманауи білім берудегі онлайн білімді бағалау жүйесі. Білім берудегі интерактивті технологиялардың құрылуы оқушылардың шығармашылық және интеллектуалдық әлеуетін арттырып қана қоймайды, білімге ұмтылу, компьютерлік техникамен өзара әрекеттесу және өз бетінше шешім қабылдау қабілеттілігін арттырады, сонымен қатар қажетті пәндік бағдары бар құзыретті маман қалыптастырады. Нақты уақыттағы оқытудың интерактивті әдістері мен технологияларына көшу телекоммуникациялық ресурстарға едәуір қаржы шығындарын талап етеді, бұл оқу процесіне қатысушылар арасындағы қажетті өзара байланысты қамтамасыз ете алады, мультисервистік технологияларды, жоғары тиімді телекоммуникациялық жабдықты және деректер желісінің өткізу қабілеттілігін қамтамасыз етеді [8]. Білім берудегі интерактивті технологиялар (оқулықтың электронды нұсқасы интерактивті тестілеу жүйесімен бірге) бірқатар артықшылықтарға ие, атап айтқанда: максималды түрде тұтынушыға қажет ыңғайлы уақытта, ыңғайлы жерде және қарқынмен оқу мүмкіндігі сияқты бірқатар артықшылықтарға ие. Интерактивті технологиялар әр оқушыға дайындық деңгейіне қарамастан, оқу процесіне белсенді қатысуға, оқу процесін жекелендіруге және өзін-өзі басқаруға мүмкіндік береді. Пассивті бақылаушы болмай, керісінше белсенді білім алу және мүмкіндікті бағалау онлайн тестілеуде қолжетімді. Студенттер сыртқы мотивациялық факторларға қарамастан, оқу үрдісінен ләззат ала бастайды.
Қазіргі уақытта студенттердің білімін бағалаудың барлық жүйелерінің ішінде онлайн тестілеуді қолдану арқылы білімді бағалау жүйесі кеңінен қолданылады. Бүгінгі таңда онлайн-тестілер біліміңізді бақылауға, ақпарат синтезін жүргізуге, студенттерді тестке немесе емтиханға дайындауға мүмкіндік береді. Бұл технология ең перспективалы технологиялардың бірі болып саналады, өйткені оны пайдалану ыңғайлы және білімді бағалаудың сенімді нәтижелерін алуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда тестілеуге арналған тестілер серверлердің біріне орналастырылады. Әдетте, жоғары оқу орындарының өз сервері бар, олар үнемі жұмыс істейді. Білімді тексеру жүйелері әртүрлі болуы мүмкін. Әдетте, олар бірнеше сұрақтар блогын қамтиды: жабық, ашық, таңдау құқығымен. Бұл әр оқушының білім деңгейі мен тереңдігін толығымен бағалауға мүмкіндік береді. Автоматтық бақылау мониторингі онлайн режимін күнделікті жұмыстың қажеттілігін болдырмай, мұғалімдер үшін ыңғайлы етеді. Студенттің өзі бақылау нәтижелері туралы мүмкіндігінше тез біледі. Автоматтандырылған тестілеу жүйелерінің сөзсіз артықшылықтары бар. Мысалы, мұғалімдер оқушылардың білімін бағалауда уақытты үнемдеуге мүмкіндік алады. Қосылған сұрақтар жүйенің ішкі көрінісінде сақталады және кез-келген уақытта тест жағын құру үшін қол жеткізуге болады. Интернеттегі білімді бағалау жүйесі дәстүрлі қолмен тестілеу жүйесінен сұрақтар қою мен тестілеудің ыңғайлылығында да артықшылықтарға ие. Сұрақтарды беруді және тексеруді автоматтандыру арқылы уақытты үнемдеу пайдалы материалды зерттеуге қосымша уақыт бере алады. Сонымен қатар, егер жүйеде есеп берудің әр түрлі формалары болса, бұл тестілеушінің білімінің суретін тез құрастыруға және білім беруді ұйымдастырудағы іс қағаздарын айтарлықтай азайтуға көмектеседі.
Кез-келген автоматтандыырылған бағалау жүйесінің бастапқы коммандалық элементтері болады. Демек осындай коммандалар жүйесінен қолданушыларға ыңғайлы етіп жасалған бағалау бағдарламасы құрастырылады. Мұндай коммандаларды орындау арқылы бағдарлама құрастыратын платформалардың бірі UniTESK болып саналады. UniTESK уақыттармен сыналған және тиімді интерфейстердің бір әрі бірегейі. Онда UniTESK тестілеу технологиясына кішкене тоқтала кетейік.
UniTESK тестілеу технологиясы Ресей ғылым академиясының жүйелік бағдарламалау институтында KVEST технологиясын (ядро мен верификациялау технологиясы) әзірлеу және қолдану тәжірибесінде негізделген. Бұл технологиялардың ортақ белгілері интерфейсті операциялардың алдын-ала және кейінгі шарттары түрінде ресми сипаттамаларды пайдалану және оракулдардың автоматты генерациясы үшін мәліметтер типінің инварианттары (мақсатты жүйенің дұрыс әрекетін тексеретін тест жүйесінің құрамдас бөліктері), сонымен қатар тестілік әрекеттердің реттілігін құру үшін ақырғы үлгі модельдерін қолдану болып табылады. Қажеттіліктерді нақтылау үшін RSL (RAISE спецификация тілі) қолданған KVEST технологиясынан айырмашылығы, UniTESK технологиясы кең танымал бағдарламалау тілдерін қолданады [9].
UniTESK тест жүйесінің архитектурасы. UniTESK тестілеу жүйесінің архитектурасы әр түрлі тақырыптардағы және әртүрлі дәрежелердегі өнеркәсіптік бағдарламалық жасақтаманы сынау бойынша көпжылдық тәжірибенің негізінде жасалды. Осы тәжірибені ескере отырып, келесі тапсырмаларды ішкі бағандарға бөлуге негізделген икемді архитектураны құруға мүмкіндік берді.
1. Қажетті қамтуға бағытталған тестілік әрекеттердің тізбегін (тест тізбегін) құру.
2. Сынақ тізбегінде біртұтас тест экспозициясын құру.
3. Тест жүйесі мен мақсатты жүйенің орындалуы арасында байланыс орнату.
4. Бір тестілеу әсеріне жауап ретінде мақсатты жүйенің дұрыс әрекетін тексеру.
Осы қосымша тапсырмалардың әрқайсысын шешу үшін тест жүйесінің арнайы компоненттері көзделген (Сурет 1): тестілік бірізділікті құру және бірлі - жарым тестілік әсерлерді жасау үшін - тестілік әсерлерді тексеруші және итератор, мақсатты жүйе тәртібінің дұрыстығын тексеру үшін-оракул, тест жүйесі арасындағы байланысты орнату және мақсатты жүйені іске асыру үшін - медиатор. Көрсетілген компоненттердің әрқайсысын толығырақ қарастырайық [7].
Тексеріп шығушы UniTESK тест жүйесінің кітапханалық құрамдас бөлігі болып табылады және тест тізбегін құруға арналған сынақ әрекеттерінің итераторымен бірге жасалған. Тексеріп шығушы мақсатты жүйенің жалпыланған соңғы-автоматтық моделінің (графикалық абстракцияның белгілі бір деңгейінде модельдейтін аяқтаушы күй машинасы) шекаралық графигін кесіп өту алгоритміне негізделген. UniTESK кітапханаларында жүзеге асырылған шектеушілері мақсатты жүйенің автоматты моделінің детерминацияланған болуын және күйдің қатты байланысқан бағанына ие болуын талап етеді [10].
Сынақ әрекеттерін итератор тексергіштің бақылауымен жұмыс істейді және шектеуші машинаның әр қол жетімді күйінде жарамды сынақ әрекеттерін санауға арналған. Сынақ әрекеттерінің итераторы мақсатты жүйенің жалпыланған ақырғы машинасының анық емес сипаттамасы болып табылатын сценарийден автоматты түрде жасалады.
Сурет 1 - UniTesK тестілеу жүйесінің архитектурасы [7]
Oracle тестілеу әсеріне жауап ретінде мақсатты жүйенің дұрыс әрекетін бағалайды. Ол автоматты түрде интерфейсті операцияларға және инварианттар түріне дейінгі және кейінгі шарттар түрінде мақсатты жүйеге қойылатын талаптарды сипаттайтын ресми сипаттамалардың негізінде автоматты түрде жасалады.
Медиатор мақсатты жүйенің нақты жүзеге асырылуымен мақсатты жүйеге қойылатын талаптарды сипаттайтын дерексіз формальды сипаттамаларды байланыстырады. Медиатор қондырғыдағы сынақтың әсерін спецификациядан іске асыруға, ал іске асыру нәтижесінде алынған реакцияны спецификацияға өзгертеді. Медиатор спецификация күйін мақсатты жүйенің күйімен синхрондайды. Сынақ жолы тестілеу процесінде болған оқиғаларды көрсетеді. Маршруттың негізінде сіз тест нәтижелерін талдауға көмектесетін әртүрлі есептерді автоматты түрде жасай аласыз [10].
Ауызша сұхбаттасумен салыстырғанда білімді басқарудың автоматтандырылған жүйесі келесі негізгі артықшылықтарға ие:
1. білім беру процесінің әртүрлі кезеңдерінде жаппай білімді тестілеу кезінде мұғалімді күнделікті жұмыстан босату;
2. білімнің тұрақты мониторингін ұйымдастыру және өткізу шығындарын азайту және тиімділікті арттыру;
3. бақылаудың объективтілігін қамтамасыз ету;
4. бақылау нәтижелерін өңдеуді автоматтандыру және оқытылатын пәндер мазмұнын жедел талдау мүмкіндігі (үйрену қиын болатын бөлімдерді анықтау және бақылау нәтижелеріне байланысты оқу процесін түзету).
Тест тапсырмасын екі негізгі ішкі бөлікке бөлуге болады: тестілік іс-қимылдардың реттілігін құру және берілген тест әрекеттеріне жауап ретінде мақсатты жүйенің дұрыс әрекетін тексеру. Осыған сәйкес UniTESK технологиясын қолдана отырып тестілерді әзірлеу тестілік сценарийлерді әзірлеу және техникалық шарттарды әзірлеу болып бөлінеді. Бұл бөлім тест сценарийлерін жасауға қойылатын талаптардың толықтығын анықтауға арналған. Мақсатты жүйеге қойылатын талаптар, егер олар мақсатты жүйенің интерфейсі негізінде оларда көрсетілген барлық жағдайларды қалай орындауға болатындығын, сондай-ақ оларда көрсетілген барлық жағдайларды қайта жасауға немесе анықтауға болатындығын сипаттайтын болса, онда олар толықтай болады деп айтамыз.
Онда сипатталған кейбір жағдайларға арналған сценарийдің толық емес талаптары, оларға қалай жетуге немесе сәйкестендіруге сипаттама бермеуі мүмкін. UniTESK тестілеу технологиясы тұрғысынан бұл талаптарға сәйкес спецификацияда анықталған тестілік жағдайларды 100% қамту мүмкін еместігін білдіреді. Егер талаптар сценарий бойынша толық емес болса, спецификация күйінің кейбір атрибуттарының мәні сынақ әрекеттерінің кез-келген реттілігінде анықталмайды. Мақсатты жүйеге қойылатын талаптар егер олар мақсатты жүйенің интерфейсі негізінде онымен өзара әрекеттесудің барлық ықтимал сценарийлері орындалған кезде оның мінез-құлқын бақылауға немесе қадағалауға болатындығын сипаттайтын болса, айқындаушы болып табылады деп айтамыз. Әйтпесе, талаптар детерминирленбеген деп айтамыз. Егер талаптар детерминирленбеген болса, онда мақсатты жүйемен өзара әрекеттесудің сценарийлері мүмкін, оны орындау кезінде мақсатты жүйенің жағдайын біркелкі анықтау мүмкін емес. UniTESK тестілеу технологиясының жағдайында, бұл кейбір жағдайларда спецификацияның кейінгі күйін есептеу функциясы детерминирленбеген екенін білдіреді [11].
Белгісіз модельдерге негізделген тест құру. Енді біз белгісіз жалпыланған модельдер негізінде тест тізбегін құруға арналған UniTESK тестілеу технологиясын табиғи жалпылауды қарастырамыз. Модельдің күйі белгісіз болған жағдайда сынақ әсерлерін үш топқа бөлуге болады:
1. осы жағдайға жарамды сынақ әсерлері;
2. осы жағдай үшін қолайсыз сынақ әсерлері;
3. сынақ эффектілері, олардың рұқсат етілгені немесе жоқ екендігі белгісіз.
Осылайша, әрбір жалпыланған күй үшін сынақ әрекеттерінің итераторы анық емес тестілік әрекеттерді анықтайды. Жалпы ой-пікірлерден жалпыланған күй неғұрлым нақты болса, соғұрлым нақты осы жалпыланған күйде ұсынылуы қажет тестілік іс-әрекеттер жиынтығы болуы керек, ал толық анықталған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz