ӨМІРГЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР
КІРІСПЕ
Қурстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Адам өміріне қарсы қылмыстар. Адам өміріне қарсы қылмыстардың ішінде кісі өлтіру ерекше ауыр қылмыс деп есептеледі. Адам өлтірудің ауырлық дәрежесі мән-жайларға тәуелді болады. Қоғамға қауіптілік дәрежесіне қарай белгіленеді: 6 жылға бас бостандығынан айырудан бастап өлім жазасына дейін. Адам өлтірудің объектісі -- адам өмірі болып табылады. Адамның өмірі туу процесі басталған сәттен басталған 9 мерзім кезеңінде өмірге қол сұғуды адам өлтірудеп бағалау керек.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы -- адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары -- деп айқын көрсеткен.
Жұмыстың өзектілігі. Жеке адамға қарсы қылмыстар туралы нормалар жеке адамның игіліктерін, атап айтқанда, өмірін, денсаулығын, жеке адамның ар-намысын, еркіндігін және т.б. қорғауды өзіне мақсат тұтады. Мұнда жеке адамға ғана емес, сонымен қатар қоғамға да ең қымбат қазына болып табылатын игіліктердің жиынтығы туралы сөз болып отыр. Қылмыстық кодекстің маңызды міндеттерінің бірі ретінде адамның құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық қол-сұғушылықтан қорғау танылған. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінің бірінші тарауы Жеке адамға қарсы қылмыстар деп аталады. Жеке адамға карсы қылмыстарға:
1) Өмірге қарсы қылмыстар: адам өлтірудің барлық түрі; абайсызда кісі өлтіру; өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу.
2) Денсаулыққа қарсы қылмыстар: денсаулыққа қасақана және абайсызда зиян келтірудің әр түрі; соз ауруларын жұқтыру, адамның иммун тапшылығы вирусын .
3) Адамның өмірі мен денсаулығын қауіпті жағдайғы қалдыратын қылмыстар: заңсыз аборт жасау; науқасқа көмек көрсетпеу; қауіпті жағдайда қалдыру.
4) Жыныстық қылмыстар: зорлау; кәмелеттік жасқа толмағандардың жыныстық қолсұғылмаушылығына және қалыпты дамуына қарсы жасалған қылмыстар.
Берілген курстық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы жеке адамға қарсы қылмыстар туралы түсінігі құрықтай отырып қарастыратын барлық мәселені реттей отырып, арыздар бойынша іс жүргізуге тоқталу болып табылады.
Осыған сәйкес курстық жұмыстың міндеті:
- кәсіпкерлік үрдісінде жүзеге асырылатын;
- жеке адамға қарсы қылмыстар туралы түсінігі;
- заңдарда немесе тараптардың келісімінде көзделген өзге реттерде жазбаша жасауы тиіс.
Курстық жұмыстың объектісі - жеке адамға қарсы қылмыстар туралы түсінігі
Курстық жұмыстың пәні - Қазақстан Республикасы Қылмыстық құқығы
Курстық жұмыстың құрылымы- Қазақстан Республикасындағы жеке адамға қарсы қылмыстар туралы түсінігіқарастыра отырып, алу туралы арыздар бойынша іс жүргізуге тоқталу болып табылады.
1 . ЖЕКЕ АДАМҒА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР ТУРАЛЫ ТҮСІНІГІ
1.1ЖЕКЕ АДАМҒА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫС ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ
Жеке адамға қарсы қылмыстар туралы нормалар жеке адамның игіліктерін, атап айтқанда, өмірін, денсаулығын, жеке адамның ар-намысын, еркіндігін және т.б. қорғауды өзіне мақсат тұтады. Мұнда жеке адамға ғана емес, сонымен қатар қоғамға да ең қымбат қазына болып табылатын игіліктердің жиынтығы туралы сөз болып отыр. Қылмыстық кодекстің маңызды міндеттерінің бірі ретінде адамның құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық қол-сұғушылықтан қорғау танылған. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінің бірінші тарауы Жеке адамға қарсы қылмыстар деп аталады. Жеке адамға карсы қылмыстарға:
1) Өмірге қарсы қылмыстар: адам өлтірудің барлық түрі; абайсызда кісі өлтіру; өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу.
2) Денсаулыққа қарсы қылмыстар: денсаулыққа қасақана және абайсызда зиян келтірудің әр түрі; соз ауруларын жұқтыру, адамның иммун тапшылығы вирусын (ВИЧЖҚТБ) жұктыруы.
3) Адамның өмірі мен денсаулығын қауіпті жағдайғы қалдыратын қылмыстар: заңсыз аборт жасау; науқасқа көмек көрсетпеу; қауіпті жағдайда қалдыру.
4) Жыныстық қылмыстар: зорлау; кәмелеттік жасқа толмағандардың жыныстық қолсұғылмаушылығына және қалыпты дамуына қарсы жасалған қылмыстар.
5) Жеке адамның бас бостандығына қарсы қылмысының адамды бас бостандығынан заңсыз айыру; адам ұрлау, психиатриялық стационарға заңсыз орналастыруы адамдарды саудаға салу.
6) Адамның қадір-қасиеті мен ар-намысына қарсы қылмыстар: жала жабу және қорлау.
Жеке адамға қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы[өңдеу]
Адам өміріне қарсы қылмыстар. Адам өміріне қарсы қылмыстардың ішінде кісі өлтіру ерекше ауыр қылмыс деп есептеледі. Адам өлтірудің ауырлық дәрежесі мән-жайларға тәуелді болады. Қоғамға қауіптілік дәрежесіне қарай белгіленеді: 6 жылға бас бостандығынан айырудан бастап өлім жазасына дейін. Адам өлтірудің объектісі -- адам өмірі болып табылады. Адамның өмірі туу процесі басталған сәттен басталған 9 мерзім кезеңінде өмірге қол сұғуды адам өлтірудеп бағалау керек.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы -- адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары -- деп айқын көрсеткен.
Орталық нерв жүйесінің жасушаларының жойылуы салдарынан жүрек жұмысының және ми қызметінің толықтай тоқтауы адамның өлу сәтінің басталуы деп есептеледі. Мұндай өлім биологиялық өлім деп аталады. Оған қарағанда клиникалық өлім жүрек жұмысының тоқтап қалуымен сипатталады. Бірақ адамның тірі қалу мүмкіндігі бар. Науқас адамға осындай сәтте қылмыстық ықпал етуді адам өлтіру деп есептеу керек.
Адам өлтіруде кез келген адам жәбірленуші болуы мүмкін, мұндайда жәбірленушінің жынысы, жасы, әлеуметтік жағдайы, діни сенімі, денсаулық жағдайы және басқда жеке мінездемелерінің ешқандай маңызы жоқ. Объективтік жағынан адам өлтіру белсенді әрекетпен де әрекетсіздіктен де жасалуы мүмкін. Белсенді әрекетке дене жарақаттары жатқызылады: улы заттар беру, тұншықтыру және т.б.
Немесе психикалық корқыту, инфаркт болуға себепші ойдан шығарылған мәліметтерді хабарлау және т.б. Барлық адам өлтіру қылмыстарын үш топқа бөлуге болады: жай адам өлтіру; жазаны ауырлататын мән-жайда адам өлтіру; жазаны жеңілдететін мән-жайда адам өлтіру. Осындай қылмыстарды жасаған кезде калпына келтіруге немесе өтеуге болмайтын салдарлар туындайды, өйткені өмір адамға екі рет берілмейді.
Денсаулыққа қарсы қылмыстар. Денсаулыққа қарсы қылмыстарға денсаулыққа әр түрлі ауырлықта зиян келтіру, ұрып соғу, сондай-ақ соз ауруларын жұқтыру және адамның иммун тапшылығы вирусын (ВИЧЖҚТБ) жұқтыруы жатқызылады. Мұндай қылмыстардың объектісі адамның денсаулығы болып табылады.
Адамның денсаулығы -- бұл адам денесінің анатомиялың, тұтастығы және оның тәндері мен органдарының дұрыс қызмет етуі.
Мұндай қылмыстар әрекетпен немесе әрекетсіздікпен жасалуы мүмкін және басқа адамның денсаулығына зиян келтіруден тұрады. Өз денсаулығына зиян келтіру қылмыс деп есептелінбейді. Тек бір ғана жағдайда, дене мүшесіне зақым келтіру жолымен немесе өзге тәсілмен әскери қызметтен жалтаруда ғана дене мүшесіне зақым келтіру қылмыс деп қарастырылады.
Адамның денсаулығына зиян келтіру дене жарақаттарын салудан және адам организмінің физиологиялық қызметін басқа жолмен бұзудан (жүктілікті тоқтату психикалық ауру, есірткі немесе уытқұмарлықпен ауыру көрінуі мүмкін.
Денсаулыққа зиян келтіру тәсілдері әр түрлі болуы мүмкін: механикалық ықпал ету, химиялық немесе термиялық құралдар қолдану. Денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлық дәрежесіне байланысты ауыр, орташа ауырлықтағы және жеңіл деп бөлінеді.
Қылмыстық кодексте адамға қаза келтіру мен денсаулыққа зиян келтіруге ғана емес, сонымен бірге осы объектілерді зиян келтіру қаупінде қалдыратын әрекеттерге жауапкершілік бекітілген. Ондай қылмыстарға мыналар жатқызылады: қорқыту, өміріне қауіп төндіру, ауыстырып салу не басқаша пайдалану үшін адамның органдарың немесе тінін алуға мәжбүр ету, медидина қызметкерінің кәсіптік міндеттерін тиісінше орындамауы, заңсыз аборт науқасқа көмек көрсетпеу, қауіпті жағдайда қалдыру.
Сондықтан адамның жеке басына, меншікке, қоршаған ортаға қол сұға отырып қылмыскер осы құндылықтармен байланысты қоғамдық қатынастарға да қол сұғады. Қылмыстық құықтың көптеген теоректиктерінің пікірінше қол сұққаны үшін ҚК-те Жауапкершілік қарастырылаған қоғамдық қатынастар қылмыстың объектісі болып табылады.
Басқаша айтқанда қылмыскер неге қол сұқса, не нәрсе қылмыстық заңмен қорғалса неге залал келсе немесе залал келуі мүмкін болса қылмыс объектісі дегеніміз сол болады. А.Н. Трайниннің айтуынша Еш нәрсеге қол сұқпайтын қылмыстың табиғатта болуы мүмкін емес. Бұл аксиома - дәлелдеуді қажет етпейтін айқын шындық.
Қылмыстық-құқылық теорияда қылмыс объектісінің үш мүшелік жіктелуі қабылданған (жалпы, топтық, тікелей)
Оның ойынша қылмыстың жалпы объектісі ұғымынан тіптен бас тарту қажет себебі ол ешқандай мазмұны жоқ қоғамдық өмірдің құбылысы болып ғана табылады. Сондықтан криминалистер үшін жалпы объект ешнәрсе бермейді және қылмыстық юстицияда ешқандай маңызға ие болмайды.
Объектілерді сыныптау мәселесінде Н.И. Коржанскийдің ұстанған позициясы назар аударарлық жай. Ол Б.С. Никифоров пен Е.А. Фороловтың объектілерді сыныптаудың үш мүшелік жүйесімен келіспей оны жарамсыз деп санайды және объектілерді сыныптаудағы өз үлгісін ұсынады.
Қылмыстың субъектісі әрбір қол сұғушылықтың жасалуындағы ажырамас элементі болып табылады. Сонымен қатар кез-келген қоғамдық қатынастар емес, тек әрекет ететін қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастар ғана қылмыс объектісі ретінде бағаланады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 2 бабында оның міндеттері: адам мен азаматтың құқықтарын , бостандықтары мен заңды мүдделерін, меншікті, ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін , қоғадық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан Республикасның конституциялық құрлысы мен аумақтық тұтастағын, қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықпен қорғау, бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігін қорғау болып табылатындығы бекітілген. Қылмыстық қол сұғушылықтың объектісін дұрыс түсінудің үлкен практикалық маңызы бар.
Ол қылмыстық адам өлтіру мен байланысты қылып- әрекеттерді қылмыстық емес әрекеттерден ажыратуға мүмкіндік жасайды, себебі қылмыстық-құқылық қорғаудың объектісі болып барынша маңызды қоғамдық қатынастар танылады.Атап айтқанда жазған қылмыс объектілерін вертикал бойынша сыныптау 2 сатыға ие болады:
1) жалпы объект (...құқық тәртібі - қоғамдық қатынастардың бүкіл жиынтығы);
2) топтық объект (қоғамдық өмірдің бір өрісін құрайтын біртектес қоғамдық қатынастардың жеке тобы - меншік, жеке адам); 3) түрлік объект (бір түрдегі қоғамдық қатынастар - өмір, жеке меншік); 4) тікелей объект (нақты қоғадық қатынас -
қылмыс жасаған адамға зиян келтіру қылмыс болып танылмайды, оны ұстау барысында мемлекеттік органдарға және жаңа қолсұғышылықты жасау мүмкіндігі ізін кесу, егер оны ұстау басқа мүмкіндікпен болмаса және осы жерде осы шараларға қатысты қажетті шараларға жол берілсе, осы адамды ұстауға байланысты оның әрекеті қоғамға қауіптіліктің сипатына және дәрежесіне сәйкес келмесе. Осындай шегінен шығу тек қасақана зиян келтірген жағдайларда ғана қылмыстық жауаптылыққа әкеледі.
Қажетті қорғаныстан ерекшеленетін ұстаудық ерекшелігі мынадан көрінеді, олар ережеге сай қылмыскер емес, оны ұстауға қолданылатын шаралар белсенді әрекет етеді.
Қылмыскерді ұстау барысында зиян келтіру, қылмыскер ұстап алушының заңды талаптарына бағынбаса: жасырынып қалғысы келеді, қарсылқ көрсетеді.
Осындай жағдайларда ұстау денсаулыққа және өмірге зияндылық келтіру арқылы жүзеге асырылады.
Қылмыскерді ұстауға бағытталғын барлық әрекеттер оқиғаның жағдайына байланысты қажетті болуы шарт, бұл қылмыскерді ұстау барысында осындай құралдарды қолдануда, олар өзіне өлім тудыратындығын түсінеді, ұстап алушы басқа жол жоқ екендігін түсінуі тиіс. Мәжбурсы шараларды қолдануға байланысты қажеттілікті субъективті пікір болуы тиіс, жасалынған қоғамға қауіпті қолсұғушылықтың сипатымен, кінәлінің тұлғасымен және жағдайымен келісуі тиіс.
Қылмысты объектісі бойынша саралау басқа элементтері бойынша саралау сияқты, бірінші кезекте аталған элементке кіретін белгілерді анықтау қажет, олар іс-әрекетті саралауға қалай ықпал етеді және қандай маңызға ие, яғни әрбір қылмыстық әрекет объективтік және субъективтік ерекшеліктері бар әртүрлі белгілерге ие болады, алайда олардың барлығы бірдей қылмыс құрамының тиісті белгісі болып табылмайды және қылмысты саралау үшін маңызға ие болмайды.
Адам өлтіруді қарастыруды бастамас бұрын адам өмірінің бастапқы және аяққы оны уақытша қылып уақытша кезеңмен тану кезеңдерін анықтау қажет.
Адамның өмірі биологиялық көзқарас жағынан, заттар, тағам және бөлінудің тікелей алмасуынан тұрады. Осы функциялардың тоқтауымен адамның өмірінің тоқтауы да жүреді.
Адам өмірі осы сөздің биологиялық ұғымы адамның өмірінің шегін анықтау үшін маңызы зор. Өмірдің пайда болуы туу процессінің басталуымен байланысты. Өмірдің аяқталуының табиғи және заңды құбылысы болып ағзаның қартаюының салдарынан адамның физиологиялық өлуі танылады.
Адам өлуі туындауының мәселесі медициналық әдебиеттерде даулы мәселе болып саналады.
Авторлардың бір бөлігі адамның өлуі демалу және жүректің соғуының тоқтау сәтінен туындайды дейді.
Басқалары жүректің соғуын өмірдің абсолюті емес дәлелдемесі деп санайды.
Бірақ бас миында және орталық нерв жүйесіндегі органикалық өзгерістердің әсерімен өлімнің туындауы талассыз екендігі мойындалған. Осы өзгерістердің туындалған уақытына дейінгі адам өлу кезенін клиникалық деп атайды.
Мынадай жағдай кездесуі мүмкін, клиникалық өлім туындаған кезден кейін тыныс алу және жүректің соғуын қалпына келтіре отыра адамның өмірін қалпына келтіруге болады. Әсіресе соңғы жылдардағы медицина ғылымы және реаниматология саласындағы тәжірибедегі жетістіктер.
Адам өлімінің туындауы жөнінде тек биологиялық өлім ғана куаландырады, яғни ағзаның біртұтастық ретіндегі қалпына келмейтін өлу жағдайы, жүрек қызметінің тоқтауы ірі артериялар соғуының жоғалуы тыныс алудың тоқтауы, орталық нерв жүйесі функциясының жойылуын айтамыз.
Өмірден құқыққа сай айыруға, бақытсыздық жағдайға және өзін-өзі өлтіруге қарағанда, адам өлтіру Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі Ерекше бөлімінде көзделген құқыққа қайшы іс-әрекет ретінде қарастырылады. Кінәнің болмауына байланысты құқыққа сай адам өмірін айыру және бақытсыздық жағдайында өлуді адам өлтіруге жатқызбас үшін С.В. Бородин былай деп санайды: адам өлтіруді анықтау барысында өмірдің кінәлі айыруына баса көңіл аудару қажет деп санайды.
Өзін-өзі өлтіруді ажырату үшін басқа адамның өмірін айыру жөнінде сөз болуыкерек.
Осы үғымнан мынаны анықтауға болады, адам өлтіру деп басқа адамға қасақана қаза келтіруді айтамыз. Яғни адам өлтіру тек қасақаналықпен жасалынады, ал абайсыздықта адамға өлім келтіру зерттеудің басқа объектісін құрайды.
Бұл жерде бірқатар авторлар адам өлтірудің ұғымын толық емес деп санайды. Бородин С.В. былай деп жазады: Адам өлтірудің заң анықтамасында, біздің қөзқарасымызда іс-әрекеттің құқыққа қайшы және кінәлігіне нұсқауы жетпейді деп атайды
Қылмыстың объективтік жағы заңмен қорғалатын мүдделерге қоғамға - қауіпті және құқыққа қайшы қолсұғушылық процесін айтамыз және құбылыстардың рет-ретімен даму көзқарасы бойынша, субъектінің қылмыстық әрекетінен (әрекетсіздігінен) басталады және қылмыстық нәтиженің зардабымен аяқталады . Жыныстық қылмыстарға заңда мыналар жатқызылған: зорлау, нәпсіқұмарлық сипатындағы күш қолдану, он алты жасқа жетпеген адаммен жыныстық қатынаста болу секілді нәпсіқұмарлық сипатындағы өзге де іс-әрекеттер, жыныстық қатынас жасауға, еркек пен еркектің, әйел мен әйелдің жыныстық қатынас жасауына немесе нәпсіқұмарлық сипатындағы өзге де іс-әрекеттерге мәжбүр ету, жас балаларды азғындау.
Жыныстық қатынастар адам өмірінің ажырамас бір бөлігі. Олар адамгершілік нормалары, отбасы заңдарының нормалары арқылы қамтамасыз етіледі. Алайда жыныстық еркіндікке қолсуғушылық пен қылмыстық қолсуғушылық қылмыстық жауапкершілікке әкеліп соғады. Соған орай, мұндай қолсұғушылықтар ашық жыныстық зорлаудан немесе кәмелеттік жасқа толмағандарға қатысты жыныстық адамгершілік нормаларын өрескел бұзудан көрінеді.
Жыныстық қылмыстардың ішінде ең қауіптісі және ең көп таралғаны -- зорлау. Әйелдің жыныстық еркіндігі, жыныстық еркіндікке қолсұғылмаушылығы, жас балалар мен кәмелеттік жасқа толмағандардың қалыпты дене дамуы мен адамгершілік тәрбиесіне қарсы әрекеттер зорлау объектісі болып табылады. Әйел адам жыныстық әріптесін таңдауды өзі. Осы қылмысты жасағанда тек әйел адам ғана, адамгершілік сипатына, зорлаудың
1.2 ӨМІРГЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР
Ғылымда адам өмірінің басталуы туралы даулы сәттер орын алды. Мысалы, орталық аурухананың дәрігері туылуына бір-ақ ай қалған баланы түсік жасау жолымен алып тастайды. Осыған қарап, дәрігерді кісі өлтіру қылмысын жасады деп айта алмаймыз. Себебі қазіргі ғылыми көзқарас бойынша адамның өмірі әлі басталған жоқ. Кісі өлтірудің үш түрі болады:
а) қарапайым түрі, яғни бір адамның басқа бір адамды жалғыз өлтіруі (96-бап, 1-бөлігі);
ә) ауырлатылған кісі өлтіру, яғни көп кісі қылмысқа қатысып бір кісіні өлтірсе не бір кісі көп кісіні өлтірсе, яғни аса қатігездікпен немесе жүкті әйелді немесе дене мүшесін пайдалану үшін өлтірсе (96-бап, 2-бөлігі). Бұлардың қарапайым немесе ауырлатылғандығын олардың жазаларынан да байқауға болады, мысалы, қарапайым кісі өлтіру үшін ең жоғарғы жаза он бес жыл бас бостандығынан айыру болса, ауырлатылған кісі өлтіру үшін ең жоғарғы жаза - өлім жазасы.
б) жеңілдетілген кісі өлтіру (97 - 100-баптар).Қылмыстық құқық теориясында обьективтік белгісі- қылмыстық объектісі болып қылмыстық заңмен жұмыс болып табылатын қорғалынатын қоғамдық қатынастар.Адам өлтірудің объектісі болып адамның өмірі танылады. Қылмыстық заң өмірді туғаннан бастап қаза болғанша қорғайды.
Бұл кез-келген жағдайда емес, кейбір жағдайда жүкті әйелдің түрлі себептермен психикасы бұзылады. Мысалы, тұрмысқа шығайын деп жүрген жігіті қайтыс болады да, іштегі баласын туғысы келмейді, есі аздап ауытқиды. Бірақ айы-күні келген уақытта баланы бәрібір туады да, есі жартылай ауытқыған күйде өз баласын өлтіреді. Мұның жеңілдетілген себебі - қылмыс субьектісі өз әрекетінің қоғамға қауіптілігін ұғынады, бірақ толық емес. Белгілі бір уақыт өткен соң (бір апта, бір ай), өз баласын өлтірсе ол жеңілдетілген кісі өлтіру емес, қарапайым кісі өлтіру деп есептелінеді. Себебі, ол кезде шешесі өз әрекетін толық ұғынады - психикасы қалпына келеді. Бұл қысмыс құрамының қарапайым кісі өлтіру құрамынан айырмашылығы - оның кейбір жеңілдетуші белгілердің артықтығы. Олар - есінің толық дұрыс еместігі және әйел адам екендігі. Ал жеңілдетілген кісі өлтірудің жазасы қарапайым кісі өлтіруден де төмен болады - қай- қайсысы болса да, үш жыл, бес жыл бас бостандығынан айырудан аспайды.Қылмыстық-құқықтық саралауды жүргізу процессінде қол сұғудың жалпы объектісін анықтау жасалған құқыққа қарсы әрекет құқық бұзушылықтың қай тобына жататындығын анықтауға бағыттылған.
Қылмысты саралау барысында қол сұғушылықтың топтық объектісін анықтаудың маңызы жоғары. Ондай жағдайда нақты тұлғаға жасаған іс-әрекеті үшін қолдануға қажетті ҚК-тің нормасын Қылмыстық кодекстің өн бойынан іздеуге тура келмейді.
Қылмыстық қол сұғушылықтың топтық объектісін анықтауда қылмыс субъектісінің белгілері де аз рөл атқармайды. Мысалы, денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зиян келтіру ҚК-тің 104 бабы бойынша жауаптылыққа тартылады. Бұл жағдайда қылмыстың топтық объектісі болып жеке тұлға табылады. Абайсызда кісі өлтіру.
Абайыздықтың сипаттамасын қылмыс құрамының субьективтік жағын қарастыру барысында толыққанды берілген. Бұл 101- бапта қарастырылған қылмыс құрамының қарапайым қылмыс құрамынан бір айырмашылығы - оның тек субьективтік жағында: қарапайым түрі қасақана жасалса, 101-баптағы жеңілдетілген құрам тек абайсызда (менмендікпен немесе немқұрайлықпен) жасалады. Қалған қылмыс құрамының элементтері қарапайым құраммен бірдей болып келеді.
Өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу (102-б)
Сендер жоғарыда 98-бапта қарастырылған жан күйзелісі жағдайында болған адам өлтіру қылмысын еске түсіруге болады. Дәл осындай жағдайда жәбірленген Қайыржан пышақты Сауранға емес, өзіне бағыттағанда да, дәл осы қылмыс болар еді, бірақ мұның субьектісі болып 98-баптағыдай Қайырдан емес, оны өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізген Сауран болады. Бұл қылмыстың қарапайым кісі өлтіруден айырмашылығы - оның обьективтік жағында, әрекетте, - қарапайым кісі өлтіруде адам өз қолымен буындырып, пышақтап, не у беріп өлтірсе, 102-бапта дәл ондай әрекетті жасамайды, тек сыналап адамның өзі у ішуіне, өзінің пышақталуына басқа бір қорлық әрекеттермен итермелейді.[1][2]
Көп жағдайларда әледе қандай қылмыс құрамын сипаттау барысында объекті ретінде қоғамдық қатынастар емес, олардың материалдық көріністері немесе қоғамдық қатынастарға түсушілердің белгілі бір құндылықтары және солар әлде қандай қылмыс құрамының тікелей объектісі болып табылады. Қылмыстың тікелей объектісі қылмыстың нақты құрамын түсіну үшін, бұзылған қоғамдық қатынастардың мәнін, іс-әрекеттің қоғамдық қауіптілігінің сипаты мен дәрежесін анықтау үшін маңызды мәніске ие болады.
Қылмыстық құқық теориясында қылмыстың тікелей объектісін негізгі, қосымша және факультативтік қылып айырып, бөледі. Бұл өмірдің нақты талабынан туындайды: көптеген криминалды әрекеттер немесе әрекетсіздіктер бір уақытта бірнеше объектіге қол сұғады және олар белгілі бір шамада кейде органикалық түрде өзара байланысты.
Мысалы бұзақылықта қоғамдық тәртіпке қол сұғу - негізгі объект, азаматтың денсаулығы ар-намысы факультативті объект, қарақшылықтың барысында - меншік негізгі объект, жәбірленушінің денсаулығы - қосымша объект болып табылады. Бұл жағдайда негізгі тікелей объекті әрекетті ҚК-тің Ерекше бөлімінің тиісті бабымен саралау үшін бірінші кезекті және шешуші маңызға ие болады. Көрсетілген объектіні анықтау қылмыстық заңмен қорғалатын қатынастардан әлеуметтік - мемлекеттік маңыздылығына сай жүргізіледі, қандай қоғамдық қатынастарға залал келетіндігіне тәуелді болады және берілген қылмыстық әрекетпен қоғамдық қатынастардың қай түріне әрқашан залал келтіретіндігі есепке алынады.
Қосымша және факультативтік объектілердің арасындағы айырмашылық мынада: қосымша объект екі объектілі (көп объектілі) қылмыс құрамдарында болады, ал факультативтік объекті (бірақ әрдайым емес) жай құрамды қылмыстарды жасау барысында болады. Мысалы әрбір бұзақылық әрекеттің барысында жеке адамға, меншікке қол сұғу бола бермейді.
Өмірдің басталуы деп физиолгиялық туудың басталуы танылады.
Өмірдің аяқталуы деп орталық нерв жүйесі қызметінің толық тоқтатылуын айтамыз, ағзада қайталанбайтын процестер жүреді .
Өмірдің қызметін қалпына келтіру мүмкін болмайды.
Адамның өмірі ұғымын тек биологиялық процестерге әкеп тіреу дурыс емес болар еді. Адамның өмірі қоғамдық сипатқа ие, оны қорғау қоғамдағы билік етуші қатынастармен анықталады, Б.С. Никифоров адамның мүддесін өзінен анықтау мүмкін емес және қоғамдық қатынастардың шеңберінде адамды шығуды дұрыс санайдың Адамның өмірі қоғамдық қатынастардын ажырағысыз, сондықтан адам өлтіру барысында қылмыстық қол сұғушылықтық объектісі болып осы игіліктерді қамтамасыз ететін адамның өмірі және қоғамдық қатынастары.Адамның өмірі қоғамдағы және мемлекеттегі ең құнды және игілік болады, оны қорғау Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларында белгіленген.Қазастан Республикасының Конституциясында адам, оның құқықтары мен бостандықтары мемлекеттің ең қымбат қазынасы деп жария етілген, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын тану, сақтау және қорғау мемлекеттің міндеті болып табылады. Тиісінше, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің басты міндеттерінің бірі болып табылады. Адам мен азаматтың конституциялық және өзге құқықтары мен бостандықтарына қарсы қылмыстарға: адам мен бостандықтарына саяси құқықтары мен бостандықтарына қарсы қылмыстар; адам мен азаматтың әлеуметтік құқығы мен бостандығына қарсы қылмыстар; адам мен азаматтың жеке құқығы мен бостандығына қарсы қылмыстар жатады. Бұл қылмыстар адамның негізгі консититуциялық құқығы мен бостандығына қол сұғады.[1]
Адам өлтірудің объективтік жағы басқа адамның өмірін айырудан тұрады. Адам өлтіру әрекет немесе әрекетсіздік арқылы да жасалады. Ең алдымен адам өлтіру басқа адамның өмірлік маңызды органдарының функциясын немесе анатомиялық біртұтастығын бұзуға бағытталған әрекет жолымен жасалады.
Адам өлтірудің объективтік жағының белгісі ретіндегі іс-әрекетінің тәсілін анықтау оны саралау үшін елеулі маңызы бар.
Адам өлтірудің объективтік жағын талдау барысында әрекет немесе әрекетсіздік қылмыстың тек сыртқы белгісі болып танылатындығын ескеру қажет.
Кінәлінің әрекет (әрекетсіздігі) нәтижесінде мұндай зардаптың туындамауы қылмысты аяқталған деп мойындауын және адам өлтіруге дайындалу немесе.
Адам өлтіру барысында объективтік жақтың тағы бір белгісі болып кінәлінің әрекеті (әрекетсіздігі)нің арасындағы себепті байланыс және жәбірленушеге қаза келтірудің туындауы танылады.
Іс-әрекет және туындаған зардаптың арасындағы себепті байланыс мәселесін шешу барысында оның объективті түрде өмір сүретіндігін ескеру қажет.
Іс-әрекет және жәбірленушіге туындаған өлімнің арасындағы себепті байланыстың болмауы немесе өмірінен айыруға байланысты қылмыстық жауаптылықты толық жоққа шығарады, немесе басқа да саралауға әкеледі.
Объективтік жақтың сипаттамасына адам өлтіруді жасаудың нақты жағдайы да жатады. Ол себепті байланыстың болуы немесе болмауы мәселесін шешу үшін маңызға ғана ие емес, осы адамды қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін немесе осы қылмысты саралау үшін белгілі бір жағдайларда маңызды
Қылмыстың субъектісі болып заңмен белгіленген жасқа толған есі-дұрыс адам болады.
Қылмыстық кодекстің 96 бабындағы адам өлтірудің субъектісі болып ақыл есі дұрыс қылмыс жасау уақытында 14 жасқа толған адам, адам өлтірудің қалған барлық түрлері бойынша тиісінше 16 жас таңылады.Өкілдік шартсыз болуы мүмкін. Азаматтық кодекстің әрекет қабілетсіз азаматтар атынан заңды өкіл болу шартын қарастыратын 164-бабынан басқа АІК-де соттағы заңды өкіл туралы ереже қарастырылған. АІК 38-бабында әрекет қабілетсіз азаматтардың, толық әрекет қабілеттігі жоқ азаматтардың, әрекет қабілеттігі шектеулі деп танылған азаматтардың құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін сотта олардың ата-аналары, асырап алушылары, қамқоршылары мен қорғаншылары сотта өздерінің өкілетті құжаттарын көрсете отырып қорғай алады.
Қазақстан Республикасының "Неке және отбасы туралы" Заңының 111 - бабына сәйкес қамқоршылар мен қорғаншылар заң жүзінде қамқоршылыққа алынғандардың өкілдері болып табылады және барлық қажетті мәмілелерді олардың атынан және олардың мүдделерін көздеп жасайды.
Қамқоршылар өздерінің қамқоршылығындағы адамдардың өз бетінше жасауға құқығы жоқ мәмілелерді жасауға келісім береді, қамқоршылығындағылардың өз құқықтарын жүзеге асыруына және міндеттерін атқаруына жәрдем көрсетеді, сондай-ақ оларды үшінші бір тұлғалардың тарапынан ықтимал қиянаттардан қорғайды.
Өз атынан адам өлтіру бойынша барлық мәселемен реттеседі.
Өкіл болу сонымен қатар басқа да тәсілмен жасалуы мүмкін. Әсіресе, олар заңды тұлға өз қаржысы есебінен қосымша құрылымдық бөлімдерді құру кезінде пайда болады. Мысалы оған заңды тұлғалардың филиалдарын, өкілдіктерін және шаруашылық серіктестіктерін жатқызуға болады. Олар өздерін құрушылардың мүддесі үшін мәмілеге қатысқан кезде бұл құрылған жаңа құрылымдардың құқықтық жағдайының тең болатынын естен шығармау қажет. Бірақ олар заңды тұлға бола алмайды. Бұл құрылымдық бөлімдердің жетекшілерін құрушы коммерциялық заңды тұлғалардың уәкілетті органдыры тағайындайды және олар сенімхатта көрсетілген функцияларды ғана атқара алады.
Адам өлтіру субъектісі
Қылмыстың субъектісі болып заңмен белгіленген жасқа толған есі-дұрыс адам болады.
Қылмыстық кодекстің 96 бабындағы адам өлтірудің субъектісі болып ақыл есі дұрыс қылмыс жасау уақытында 14 жасқа толған адам, адам өлтірудің қалған барлық түрлері бойынша тиісінше 16 жас таңылады.
Бірақта жас және есі-дұрыстық қылмыс құрамының белгілеріне жатпайды, тек қылмыстық жауаптылық туындататын шарты болып танылады. А.Н. Трайнин жас және есі-дұрыстық тек қылмыстық жауаптылық тудыратын субъективті шарттары болып танылады, қылмыстық заң қылмыскерді белгілі бір жасқа толғаны үшін немесе есі-дұрыстығы үшін емес, белгілі бір жасқа толған және есі дұрыстығы шартында қылмысты жасағандығы үшін жазалайды деп дұрыс атап корсетті.6
Жасты және есі дұрыстықты бұлай түсіндіру, жасөспірім және есі-дұрыс емес адаммен жасалған басқа адамның өмірін айырудағы кез келген іс-әрекет оның қоғамға қауіптілігін жоққа шығармайды, тек қылмыстық жауаптылықты азайтады.
Адам өлтірудің субъектісіне қатысты заң жоғарыда келтірілгендерден басқа ешқандай шарттарды ұсынбайды. Заңда тек осы қылмысты саралауға әсер ететін адам өлтіру субъектісінің жекелеген белгілері ғана аталады. Бұрын адам өлтіруді жасаған адамның қайталап адам өлтіруі Қылмыстық кодекстің 96 бабы 2 бөлігі тармағына сәйкес саралауғы әкеледі, өйткені субъектінің бұл белгісі заңда ауырлататын адам өлтіру ретінде тікелей көрсетілген.
Адам өлтірудің субъективтік жағы
Қылмыстық құқық теориясында қылмыстың субъективтік жағын субъектінің өзінің қоғамға қауіпті іс-әрекетіне және оның қасақаналық және абайсыздық зардабына психологиялық қатынасы ретінде деп атап көрсетеді.7
Адам өлтіру субъективтік жағынан тек қасақаналықпен жүзеге асырылады. Кінәлі басқа адамның өміріне қол сұғатындығын сезінеді жәбірленушіге өлім келетіндігі нақты мүмкіндігін көре біледі және
оның туындауын тілейді (тікелей қасақаналық) немесе саналы түрде жол береді (жанама қасақаналық).
Адам өлтіруге оқталу тек тікелей қасақаналықпен болуы мүмкін.
Кінәлінің қасақаналығының ниетінің мазмұнының мәселесіне шешу барысында қылмыстардың барлық мән-жайларының жиынтығынан шығуы керек, нақтырақ айтқанда кінәлі және жәбірленушінің мінез-құлқына алғышарт болатын, олардың өзара қатынасын, қылмыстың іс-әрекетін тоқтатылу себептері, қылмысты істеудың әдісі құралы, жарақаттың сипаты және көлемі, мысалы өмірлік маңызды органдарға, сондай-ақ кінәлінің одан кейінгі мінез-құлқы.
Адам өлтіруге оқталудың дәлелденген жағдайында жәбірленуші үшін туындаған зардаптар үшін қосымша саралау талап етілмейді.
Адам өлтірудің субъективтік жақты сипаттайтын мән-жайларға, сондай-ақ ниет. Мақсат, эмоция да кіреді.
Олар құрамның міндетті белгілері ретінде болуы мүмкін (мысалы, басқа қылмысты жасыру мақсаты адам өлтірудің міндеті белгісі болып танылады, Қылмыстық кодекстің 96 бабы 2 бөлігі кң тармақшасы бойынша сараланады,жан күйзелісі жағдайынды - Қылмыстық кодекстің 98 бабының міндетті белгісі) немесе жеңілдететін және ауырлататын мән-жай ретінде жазаны даралауда ескеріледі.
Адам өлтіруді топтастыру
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі тек қасақана адам өлтірулерді ғана қамтиды. Абайсызда адамға өлім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қурстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Адам өміріне қарсы қылмыстар. Адам өміріне қарсы қылмыстардың ішінде кісі өлтіру ерекше ауыр қылмыс деп есептеледі. Адам өлтірудің ауырлық дәрежесі мән-жайларға тәуелді болады. Қоғамға қауіптілік дәрежесіне қарай белгіленеді: 6 жылға бас бостандығынан айырудан бастап өлім жазасына дейін. Адам өлтірудің объектісі -- адам өмірі болып табылады. Адамның өмірі туу процесі басталған сәттен басталған 9 мерзім кезеңінде өмірге қол сұғуды адам өлтірудеп бағалау керек.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы -- адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары -- деп айқын көрсеткен.
Жұмыстың өзектілігі. Жеке адамға қарсы қылмыстар туралы нормалар жеке адамның игіліктерін, атап айтқанда, өмірін, денсаулығын, жеке адамның ар-намысын, еркіндігін және т.б. қорғауды өзіне мақсат тұтады. Мұнда жеке адамға ғана емес, сонымен қатар қоғамға да ең қымбат қазына болып табылатын игіліктердің жиынтығы туралы сөз болып отыр. Қылмыстық кодекстің маңызды міндеттерінің бірі ретінде адамның құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық қол-сұғушылықтан қорғау танылған. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінің бірінші тарауы Жеке адамға қарсы қылмыстар деп аталады. Жеке адамға карсы қылмыстарға:
1) Өмірге қарсы қылмыстар: адам өлтірудің барлық түрі; абайсызда кісі өлтіру; өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу.
2) Денсаулыққа қарсы қылмыстар: денсаулыққа қасақана және абайсызда зиян келтірудің әр түрі; соз ауруларын жұқтыру, адамның иммун тапшылығы вирусын .
3) Адамның өмірі мен денсаулығын қауіпті жағдайғы қалдыратын қылмыстар: заңсыз аборт жасау; науқасқа көмек көрсетпеу; қауіпті жағдайда қалдыру.
4) Жыныстық қылмыстар: зорлау; кәмелеттік жасқа толмағандардың жыныстық қолсұғылмаушылығына және қалыпты дамуына қарсы жасалған қылмыстар.
Берілген курстық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы жеке адамға қарсы қылмыстар туралы түсінігі құрықтай отырып қарастыратын барлық мәселені реттей отырып, арыздар бойынша іс жүргізуге тоқталу болып табылады.
Осыған сәйкес курстық жұмыстың міндеті:
- кәсіпкерлік үрдісінде жүзеге асырылатын;
- жеке адамға қарсы қылмыстар туралы түсінігі;
- заңдарда немесе тараптардың келісімінде көзделген өзге реттерде жазбаша жасауы тиіс.
Курстық жұмыстың объектісі - жеке адамға қарсы қылмыстар туралы түсінігі
Курстық жұмыстың пәні - Қазақстан Республикасы Қылмыстық құқығы
Курстық жұмыстың құрылымы- Қазақстан Республикасындағы жеке адамға қарсы қылмыстар туралы түсінігіқарастыра отырып, алу туралы арыздар бойынша іс жүргізуге тоқталу болып табылады.
1 . ЖЕКЕ АДАМҒА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР ТУРАЛЫ ТҮСІНІГІ
1.1ЖЕКЕ АДАМҒА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫС ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ
Жеке адамға қарсы қылмыстар туралы нормалар жеке адамның игіліктерін, атап айтқанда, өмірін, денсаулығын, жеке адамның ар-намысын, еркіндігін және т.б. қорғауды өзіне мақсат тұтады. Мұнда жеке адамға ғана емес, сонымен қатар қоғамға да ең қымбат қазына болып табылатын игіліктердің жиынтығы туралы сөз болып отыр. Қылмыстық кодекстің маңызды міндеттерінің бірі ретінде адамның құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық қол-сұғушылықтан қорғау танылған. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінің бірінші тарауы Жеке адамға қарсы қылмыстар деп аталады. Жеке адамға карсы қылмыстарға:
1) Өмірге қарсы қылмыстар: адам өлтірудің барлық түрі; абайсызда кісі өлтіру; өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу.
2) Денсаулыққа қарсы қылмыстар: денсаулыққа қасақана және абайсызда зиян келтірудің әр түрі; соз ауруларын жұқтыру, адамның иммун тапшылығы вирусын (ВИЧЖҚТБ) жұктыруы.
3) Адамның өмірі мен денсаулығын қауіпті жағдайғы қалдыратын қылмыстар: заңсыз аборт жасау; науқасқа көмек көрсетпеу; қауіпті жағдайда қалдыру.
4) Жыныстық қылмыстар: зорлау; кәмелеттік жасқа толмағандардың жыныстық қолсұғылмаушылығына және қалыпты дамуына қарсы жасалған қылмыстар.
5) Жеке адамның бас бостандығына қарсы қылмысының адамды бас бостандығынан заңсыз айыру; адам ұрлау, психиатриялық стационарға заңсыз орналастыруы адамдарды саудаға салу.
6) Адамның қадір-қасиеті мен ар-намысына қарсы қылмыстар: жала жабу және қорлау.
Жеке адамға қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы[өңдеу]
Адам өміріне қарсы қылмыстар. Адам өміріне қарсы қылмыстардың ішінде кісі өлтіру ерекше ауыр қылмыс деп есептеледі. Адам өлтірудің ауырлық дәрежесі мән-жайларға тәуелді болады. Қоғамға қауіптілік дәрежесіне қарай белгіленеді: 6 жылға бас бостандығынан айырудан бастап өлім жазасына дейін. Адам өлтірудің объектісі -- адам өмірі болып табылады. Адамның өмірі туу процесі басталған сәттен басталған 9 мерзім кезеңінде өмірге қол сұғуды адам өлтірудеп бағалау керек.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы -- адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары -- деп айқын көрсеткен.
Орталық нерв жүйесінің жасушаларының жойылуы салдарынан жүрек жұмысының және ми қызметінің толықтай тоқтауы адамның өлу сәтінің басталуы деп есептеледі. Мұндай өлім биологиялық өлім деп аталады. Оған қарағанда клиникалық өлім жүрек жұмысының тоқтап қалуымен сипатталады. Бірақ адамның тірі қалу мүмкіндігі бар. Науқас адамға осындай сәтте қылмыстық ықпал етуді адам өлтіру деп есептеу керек.
Адам өлтіруде кез келген адам жәбірленуші болуы мүмкін, мұндайда жәбірленушінің жынысы, жасы, әлеуметтік жағдайы, діни сенімі, денсаулық жағдайы және басқда жеке мінездемелерінің ешқандай маңызы жоқ. Объективтік жағынан адам өлтіру белсенді әрекетпен де әрекетсіздіктен де жасалуы мүмкін. Белсенді әрекетке дене жарақаттары жатқызылады: улы заттар беру, тұншықтыру және т.б.
Немесе психикалық корқыту, инфаркт болуға себепші ойдан шығарылған мәліметтерді хабарлау және т.б. Барлық адам өлтіру қылмыстарын үш топқа бөлуге болады: жай адам өлтіру; жазаны ауырлататын мән-жайда адам өлтіру; жазаны жеңілдететін мән-жайда адам өлтіру. Осындай қылмыстарды жасаған кезде калпына келтіруге немесе өтеуге болмайтын салдарлар туындайды, өйткені өмір адамға екі рет берілмейді.
Денсаулыққа қарсы қылмыстар. Денсаулыққа қарсы қылмыстарға денсаулыққа әр түрлі ауырлықта зиян келтіру, ұрып соғу, сондай-ақ соз ауруларын жұқтыру және адамның иммун тапшылығы вирусын (ВИЧЖҚТБ) жұқтыруы жатқызылады. Мұндай қылмыстардың объектісі адамның денсаулығы болып табылады.
Адамның денсаулығы -- бұл адам денесінің анатомиялың, тұтастығы және оның тәндері мен органдарының дұрыс қызмет етуі.
Мұндай қылмыстар әрекетпен немесе әрекетсіздікпен жасалуы мүмкін және басқа адамның денсаулығына зиян келтіруден тұрады. Өз денсаулығына зиян келтіру қылмыс деп есептелінбейді. Тек бір ғана жағдайда, дене мүшесіне зақым келтіру жолымен немесе өзге тәсілмен әскери қызметтен жалтаруда ғана дене мүшесіне зақым келтіру қылмыс деп қарастырылады.
Адамның денсаулығына зиян келтіру дене жарақаттарын салудан және адам организмінің физиологиялық қызметін басқа жолмен бұзудан (жүктілікті тоқтату психикалық ауру, есірткі немесе уытқұмарлықпен ауыру көрінуі мүмкін.
Денсаулыққа зиян келтіру тәсілдері әр түрлі болуы мүмкін: механикалық ықпал ету, химиялық немесе термиялық құралдар қолдану. Денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлық дәрежесіне байланысты ауыр, орташа ауырлықтағы және жеңіл деп бөлінеді.
Қылмыстық кодексте адамға қаза келтіру мен денсаулыққа зиян келтіруге ғана емес, сонымен бірге осы объектілерді зиян келтіру қаупінде қалдыратын әрекеттерге жауапкершілік бекітілген. Ондай қылмыстарға мыналар жатқызылады: қорқыту, өміріне қауіп төндіру, ауыстырып салу не басқаша пайдалану үшін адамның органдарың немесе тінін алуға мәжбүр ету, медидина қызметкерінің кәсіптік міндеттерін тиісінше орындамауы, заңсыз аборт науқасқа көмек көрсетпеу, қауіпті жағдайда қалдыру.
Сондықтан адамның жеке басына, меншікке, қоршаған ортаға қол сұға отырып қылмыскер осы құндылықтармен байланысты қоғамдық қатынастарға да қол сұғады. Қылмыстық құықтың көптеген теоректиктерінің пікірінше қол сұққаны үшін ҚК-те Жауапкершілік қарастырылаған қоғамдық қатынастар қылмыстың объектісі болып табылады.
Басқаша айтқанда қылмыскер неге қол сұқса, не нәрсе қылмыстық заңмен қорғалса неге залал келсе немесе залал келуі мүмкін болса қылмыс объектісі дегеніміз сол болады. А.Н. Трайниннің айтуынша Еш нәрсеге қол сұқпайтын қылмыстың табиғатта болуы мүмкін емес. Бұл аксиома - дәлелдеуді қажет етпейтін айқын шындық.
Қылмыстық-құқылық теорияда қылмыс объектісінің үш мүшелік жіктелуі қабылданған (жалпы, топтық, тікелей)
Оның ойынша қылмыстың жалпы объектісі ұғымынан тіптен бас тарту қажет себебі ол ешқандай мазмұны жоқ қоғамдық өмірдің құбылысы болып ғана табылады. Сондықтан криминалистер үшін жалпы объект ешнәрсе бермейді және қылмыстық юстицияда ешқандай маңызға ие болмайды.
Объектілерді сыныптау мәселесінде Н.И. Коржанскийдің ұстанған позициясы назар аударарлық жай. Ол Б.С. Никифоров пен Е.А. Фороловтың объектілерді сыныптаудың үш мүшелік жүйесімен келіспей оны жарамсыз деп санайды және объектілерді сыныптаудағы өз үлгісін ұсынады.
Қылмыстың субъектісі әрбір қол сұғушылықтың жасалуындағы ажырамас элементі болып табылады. Сонымен қатар кез-келген қоғамдық қатынастар емес, тек әрекет ететін қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастар ғана қылмыс объектісі ретінде бағаланады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 2 бабында оның міндеттері: адам мен азаматтың құқықтарын , бостандықтары мен заңды мүдделерін, меншікті, ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін , қоғадық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан Республикасның конституциялық құрлысы мен аумақтық тұтастағын, қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықпен қорғау, бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігін қорғау болып табылатындығы бекітілген. Қылмыстық қол сұғушылықтың объектісін дұрыс түсінудің үлкен практикалық маңызы бар.
Ол қылмыстық адам өлтіру мен байланысты қылып- әрекеттерді қылмыстық емес әрекеттерден ажыратуға мүмкіндік жасайды, себебі қылмыстық-құқылық қорғаудың объектісі болып барынша маңызды қоғамдық қатынастар танылады.Атап айтқанда жазған қылмыс объектілерін вертикал бойынша сыныптау 2 сатыға ие болады:
1) жалпы объект (...құқық тәртібі - қоғамдық қатынастардың бүкіл жиынтығы);
2) топтық объект (қоғамдық өмірдің бір өрісін құрайтын біртектес қоғамдық қатынастардың жеке тобы - меншік, жеке адам); 3) түрлік объект (бір түрдегі қоғамдық қатынастар - өмір, жеке меншік); 4) тікелей объект (нақты қоғадық қатынас -
қылмыс жасаған адамға зиян келтіру қылмыс болып танылмайды, оны ұстау барысында мемлекеттік органдарға және жаңа қолсұғышылықты жасау мүмкіндігі ізін кесу, егер оны ұстау басқа мүмкіндікпен болмаса және осы жерде осы шараларға қатысты қажетті шараларға жол берілсе, осы адамды ұстауға байланысты оның әрекеті қоғамға қауіптіліктің сипатына және дәрежесіне сәйкес келмесе. Осындай шегінен шығу тек қасақана зиян келтірген жағдайларда ғана қылмыстық жауаптылыққа әкеледі.
Қажетті қорғаныстан ерекшеленетін ұстаудық ерекшелігі мынадан көрінеді, олар ережеге сай қылмыскер емес, оны ұстауға қолданылатын шаралар белсенді әрекет етеді.
Қылмыскерді ұстау барысында зиян келтіру, қылмыскер ұстап алушының заңды талаптарына бағынбаса: жасырынып қалғысы келеді, қарсылқ көрсетеді.
Осындай жағдайларда ұстау денсаулыққа және өмірге зияндылық келтіру арқылы жүзеге асырылады.
Қылмыскерді ұстауға бағытталғын барлық әрекеттер оқиғаның жағдайына байланысты қажетті болуы шарт, бұл қылмыскерді ұстау барысында осындай құралдарды қолдануда, олар өзіне өлім тудыратындығын түсінеді, ұстап алушы басқа жол жоқ екендігін түсінуі тиіс. Мәжбурсы шараларды қолдануға байланысты қажеттілікті субъективті пікір болуы тиіс, жасалынған қоғамға қауіпті қолсұғушылықтың сипатымен, кінәлінің тұлғасымен және жағдайымен келісуі тиіс.
Қылмысты объектісі бойынша саралау басқа элементтері бойынша саралау сияқты, бірінші кезекте аталған элементке кіретін белгілерді анықтау қажет, олар іс-әрекетті саралауға қалай ықпал етеді және қандай маңызға ие, яғни әрбір қылмыстық әрекет объективтік және субъективтік ерекшеліктері бар әртүрлі белгілерге ие болады, алайда олардың барлығы бірдей қылмыс құрамының тиісті белгісі болып табылмайды және қылмысты саралау үшін маңызға ие болмайды.
Адам өлтіруді қарастыруды бастамас бұрын адам өмірінің бастапқы және аяққы оны уақытша қылып уақытша кезеңмен тану кезеңдерін анықтау қажет.
Адамның өмірі биологиялық көзқарас жағынан, заттар, тағам және бөлінудің тікелей алмасуынан тұрады. Осы функциялардың тоқтауымен адамның өмірінің тоқтауы да жүреді.
Адам өмірі осы сөздің биологиялық ұғымы адамның өмірінің шегін анықтау үшін маңызы зор. Өмірдің пайда болуы туу процессінің басталуымен байланысты. Өмірдің аяқталуының табиғи және заңды құбылысы болып ағзаның қартаюының салдарынан адамның физиологиялық өлуі танылады.
Адам өлуі туындауының мәселесі медициналық әдебиеттерде даулы мәселе болып саналады.
Авторлардың бір бөлігі адамның өлуі демалу және жүректің соғуының тоқтау сәтінен туындайды дейді.
Басқалары жүректің соғуын өмірдің абсолюті емес дәлелдемесі деп санайды.
Бірақ бас миында және орталық нерв жүйесіндегі органикалық өзгерістердің әсерімен өлімнің туындауы талассыз екендігі мойындалған. Осы өзгерістердің туындалған уақытына дейінгі адам өлу кезенін клиникалық деп атайды.
Мынадай жағдай кездесуі мүмкін, клиникалық өлім туындаған кезден кейін тыныс алу және жүректің соғуын қалпына келтіре отыра адамның өмірін қалпына келтіруге болады. Әсіресе соңғы жылдардағы медицина ғылымы және реаниматология саласындағы тәжірибедегі жетістіктер.
Адам өлімінің туындауы жөнінде тек биологиялық өлім ғана куаландырады, яғни ағзаның біртұтастық ретіндегі қалпына келмейтін өлу жағдайы, жүрек қызметінің тоқтауы ірі артериялар соғуының жоғалуы тыныс алудың тоқтауы, орталық нерв жүйесі функциясының жойылуын айтамыз.
Өмірден құқыққа сай айыруға, бақытсыздық жағдайға және өзін-өзі өлтіруге қарағанда, адам өлтіру Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі Ерекше бөлімінде көзделген құқыққа қайшы іс-әрекет ретінде қарастырылады. Кінәнің болмауына байланысты құқыққа сай адам өмірін айыру және бақытсыздық жағдайында өлуді адам өлтіруге жатқызбас үшін С.В. Бородин былай деп санайды: адам өлтіруді анықтау барысында өмірдің кінәлі айыруына баса көңіл аудару қажет деп санайды.
Өзін-өзі өлтіруді ажырату үшін басқа адамның өмірін айыру жөнінде сөз болуыкерек.
Осы үғымнан мынаны анықтауға болады, адам өлтіру деп басқа адамға қасақана қаза келтіруді айтамыз. Яғни адам өлтіру тек қасақаналықпен жасалынады, ал абайсыздықта адамға өлім келтіру зерттеудің басқа объектісін құрайды.
Бұл жерде бірқатар авторлар адам өлтірудің ұғымын толық емес деп санайды. Бородин С.В. былай деп жазады: Адам өлтірудің заң анықтамасында, біздің қөзқарасымызда іс-әрекеттің құқыққа қайшы және кінәлігіне нұсқауы жетпейді деп атайды
Қылмыстың объективтік жағы заңмен қорғалатын мүдделерге қоғамға - қауіпті және құқыққа қайшы қолсұғушылық процесін айтамыз және құбылыстардың рет-ретімен даму көзқарасы бойынша, субъектінің қылмыстық әрекетінен (әрекетсіздігінен) басталады және қылмыстық нәтиженің зардабымен аяқталады . Жыныстық қылмыстарға заңда мыналар жатқызылған: зорлау, нәпсіқұмарлық сипатындағы күш қолдану, он алты жасқа жетпеген адаммен жыныстық қатынаста болу секілді нәпсіқұмарлық сипатындағы өзге де іс-әрекеттер, жыныстық қатынас жасауға, еркек пен еркектің, әйел мен әйелдің жыныстық қатынас жасауына немесе нәпсіқұмарлық сипатындағы өзге де іс-әрекеттерге мәжбүр ету, жас балаларды азғындау.
Жыныстық қатынастар адам өмірінің ажырамас бір бөлігі. Олар адамгершілік нормалары, отбасы заңдарының нормалары арқылы қамтамасыз етіледі. Алайда жыныстық еркіндікке қолсуғушылық пен қылмыстық қолсуғушылық қылмыстық жауапкершілікке әкеліп соғады. Соған орай, мұндай қолсұғушылықтар ашық жыныстық зорлаудан немесе кәмелеттік жасқа толмағандарға қатысты жыныстық адамгершілік нормаларын өрескел бұзудан көрінеді.
Жыныстық қылмыстардың ішінде ең қауіптісі және ең көп таралғаны -- зорлау. Әйелдің жыныстық еркіндігі, жыныстық еркіндікке қолсұғылмаушылығы, жас балалар мен кәмелеттік жасқа толмағандардың қалыпты дене дамуы мен адамгершілік тәрбиесіне қарсы әрекеттер зорлау объектісі болып табылады. Әйел адам жыныстық әріптесін таңдауды өзі. Осы қылмысты жасағанда тек әйел адам ғана, адамгершілік сипатына, зорлаудың
1.2 ӨМІРГЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР
Ғылымда адам өмірінің басталуы туралы даулы сәттер орын алды. Мысалы, орталық аурухананың дәрігері туылуына бір-ақ ай қалған баланы түсік жасау жолымен алып тастайды. Осыған қарап, дәрігерді кісі өлтіру қылмысын жасады деп айта алмаймыз. Себебі қазіргі ғылыми көзқарас бойынша адамның өмірі әлі басталған жоқ. Кісі өлтірудің үш түрі болады:
а) қарапайым түрі, яғни бір адамның басқа бір адамды жалғыз өлтіруі (96-бап, 1-бөлігі);
ә) ауырлатылған кісі өлтіру, яғни көп кісі қылмысқа қатысып бір кісіні өлтірсе не бір кісі көп кісіні өлтірсе, яғни аса қатігездікпен немесе жүкті әйелді немесе дене мүшесін пайдалану үшін өлтірсе (96-бап, 2-бөлігі). Бұлардың қарапайым немесе ауырлатылғандығын олардың жазаларынан да байқауға болады, мысалы, қарапайым кісі өлтіру үшін ең жоғарғы жаза он бес жыл бас бостандығынан айыру болса, ауырлатылған кісі өлтіру үшін ең жоғарғы жаза - өлім жазасы.
б) жеңілдетілген кісі өлтіру (97 - 100-баптар).Қылмыстық құқық теориясында обьективтік белгісі- қылмыстық объектісі болып қылмыстық заңмен жұмыс болып табылатын қорғалынатын қоғамдық қатынастар.Адам өлтірудің объектісі болып адамның өмірі танылады. Қылмыстық заң өмірді туғаннан бастап қаза болғанша қорғайды.
Бұл кез-келген жағдайда емес, кейбір жағдайда жүкті әйелдің түрлі себептермен психикасы бұзылады. Мысалы, тұрмысқа шығайын деп жүрген жігіті қайтыс болады да, іштегі баласын туғысы келмейді, есі аздап ауытқиды. Бірақ айы-күні келген уақытта баланы бәрібір туады да, есі жартылай ауытқыған күйде өз баласын өлтіреді. Мұның жеңілдетілген себебі - қылмыс субьектісі өз әрекетінің қоғамға қауіптілігін ұғынады, бірақ толық емес. Белгілі бір уақыт өткен соң (бір апта, бір ай), өз баласын өлтірсе ол жеңілдетілген кісі өлтіру емес, қарапайым кісі өлтіру деп есептелінеді. Себебі, ол кезде шешесі өз әрекетін толық ұғынады - психикасы қалпына келеді. Бұл қысмыс құрамының қарапайым кісі өлтіру құрамынан айырмашылығы - оның кейбір жеңілдетуші белгілердің артықтығы. Олар - есінің толық дұрыс еместігі және әйел адам екендігі. Ал жеңілдетілген кісі өлтірудің жазасы қарапайым кісі өлтіруден де төмен болады - қай- қайсысы болса да, үш жыл, бес жыл бас бостандығынан айырудан аспайды.Қылмыстық-құқықтық саралауды жүргізу процессінде қол сұғудың жалпы объектісін анықтау жасалған құқыққа қарсы әрекет құқық бұзушылықтың қай тобына жататындығын анықтауға бағыттылған.
Қылмысты саралау барысында қол сұғушылықтың топтық объектісін анықтаудың маңызы жоғары. Ондай жағдайда нақты тұлғаға жасаған іс-әрекеті үшін қолдануға қажетті ҚК-тің нормасын Қылмыстық кодекстің өн бойынан іздеуге тура келмейді.
Қылмыстық қол сұғушылықтың топтық объектісін анықтауда қылмыс субъектісінің белгілері де аз рөл атқармайды. Мысалы, денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зиян келтіру ҚК-тің 104 бабы бойынша жауаптылыққа тартылады. Бұл жағдайда қылмыстың топтық объектісі болып жеке тұлға табылады. Абайсызда кісі өлтіру.
Абайыздықтың сипаттамасын қылмыс құрамының субьективтік жағын қарастыру барысында толыққанды берілген. Бұл 101- бапта қарастырылған қылмыс құрамының қарапайым қылмыс құрамынан бір айырмашылығы - оның тек субьективтік жағында: қарапайым түрі қасақана жасалса, 101-баптағы жеңілдетілген құрам тек абайсызда (менмендікпен немесе немқұрайлықпен) жасалады. Қалған қылмыс құрамының элементтері қарапайым құраммен бірдей болып келеді.
Өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу (102-б)
Сендер жоғарыда 98-бапта қарастырылған жан күйзелісі жағдайында болған адам өлтіру қылмысын еске түсіруге болады. Дәл осындай жағдайда жәбірленген Қайыржан пышақты Сауранға емес, өзіне бағыттағанда да, дәл осы қылмыс болар еді, бірақ мұның субьектісі болып 98-баптағыдай Қайырдан емес, оны өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізген Сауран болады. Бұл қылмыстың қарапайым кісі өлтіруден айырмашылығы - оның обьективтік жағында, әрекетте, - қарапайым кісі өлтіруде адам өз қолымен буындырып, пышақтап, не у беріп өлтірсе, 102-бапта дәл ондай әрекетті жасамайды, тек сыналап адамның өзі у ішуіне, өзінің пышақталуына басқа бір қорлық әрекеттермен итермелейді.[1][2]
Көп жағдайларда әледе қандай қылмыс құрамын сипаттау барысында объекті ретінде қоғамдық қатынастар емес, олардың материалдық көріністері немесе қоғамдық қатынастарға түсушілердің белгілі бір құндылықтары және солар әлде қандай қылмыс құрамының тікелей объектісі болып табылады. Қылмыстың тікелей объектісі қылмыстың нақты құрамын түсіну үшін, бұзылған қоғамдық қатынастардың мәнін, іс-әрекеттің қоғамдық қауіптілігінің сипаты мен дәрежесін анықтау үшін маңызды мәніске ие болады.
Қылмыстық құқық теориясында қылмыстың тікелей объектісін негізгі, қосымша және факультативтік қылып айырып, бөледі. Бұл өмірдің нақты талабынан туындайды: көптеген криминалды әрекеттер немесе әрекетсіздіктер бір уақытта бірнеше объектіге қол сұғады және олар белгілі бір шамада кейде органикалық түрде өзара байланысты.
Мысалы бұзақылықта қоғамдық тәртіпке қол сұғу - негізгі объект, азаматтың денсаулығы ар-намысы факультативті объект, қарақшылықтың барысында - меншік негізгі объект, жәбірленушінің денсаулығы - қосымша объект болып табылады. Бұл жағдайда негізгі тікелей объекті әрекетті ҚК-тің Ерекше бөлімінің тиісті бабымен саралау үшін бірінші кезекті және шешуші маңызға ие болады. Көрсетілген объектіні анықтау қылмыстық заңмен қорғалатын қатынастардан әлеуметтік - мемлекеттік маңыздылығына сай жүргізіледі, қандай қоғамдық қатынастарға залал келетіндігіне тәуелді болады және берілген қылмыстық әрекетпен қоғамдық қатынастардың қай түріне әрқашан залал келтіретіндігі есепке алынады.
Қосымша және факультативтік объектілердің арасындағы айырмашылық мынада: қосымша объект екі объектілі (көп объектілі) қылмыс құрамдарында болады, ал факультативтік объекті (бірақ әрдайым емес) жай құрамды қылмыстарды жасау барысында болады. Мысалы әрбір бұзақылық әрекеттің барысында жеке адамға, меншікке қол сұғу бола бермейді.
Өмірдің басталуы деп физиолгиялық туудың басталуы танылады.
Өмірдің аяқталуы деп орталық нерв жүйесі қызметінің толық тоқтатылуын айтамыз, ағзада қайталанбайтын процестер жүреді .
Өмірдің қызметін қалпына келтіру мүмкін болмайды.
Адамның өмірі ұғымын тек биологиялық процестерге әкеп тіреу дурыс емес болар еді. Адамның өмірі қоғамдық сипатқа ие, оны қорғау қоғамдағы билік етуші қатынастармен анықталады, Б.С. Никифоров адамның мүддесін өзінен анықтау мүмкін емес және қоғамдық қатынастардың шеңберінде адамды шығуды дұрыс санайдың Адамның өмірі қоғамдық қатынастардын ажырағысыз, сондықтан адам өлтіру барысында қылмыстық қол сұғушылықтық объектісі болып осы игіліктерді қамтамасыз ететін адамның өмірі және қоғамдық қатынастары.Адамның өмірі қоғамдағы және мемлекеттегі ең құнды және игілік болады, оны қорғау Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларында белгіленген.Қазастан Республикасының Конституциясында адам, оның құқықтары мен бостандықтары мемлекеттің ең қымбат қазынасы деп жария етілген, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын тану, сақтау және қорғау мемлекеттің міндеті болып табылады. Тиісінше, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің басты міндеттерінің бірі болып табылады. Адам мен азаматтың конституциялық және өзге құқықтары мен бостандықтарына қарсы қылмыстарға: адам мен бостандықтарына саяси құқықтары мен бостандықтарына қарсы қылмыстар; адам мен азаматтың әлеуметтік құқығы мен бостандығына қарсы қылмыстар; адам мен азаматтың жеке құқығы мен бостандығына қарсы қылмыстар жатады. Бұл қылмыстар адамның негізгі консититуциялық құқығы мен бостандығына қол сұғады.[1]
Адам өлтірудің объективтік жағы басқа адамның өмірін айырудан тұрады. Адам өлтіру әрекет немесе әрекетсіздік арқылы да жасалады. Ең алдымен адам өлтіру басқа адамның өмірлік маңызды органдарының функциясын немесе анатомиялық біртұтастығын бұзуға бағытталған әрекет жолымен жасалады.
Адам өлтірудің объективтік жағының белгісі ретіндегі іс-әрекетінің тәсілін анықтау оны саралау үшін елеулі маңызы бар.
Адам өлтірудің объективтік жағын талдау барысында әрекет немесе әрекетсіздік қылмыстың тек сыртқы белгісі болып танылатындығын ескеру қажет.
Кінәлінің әрекет (әрекетсіздігі) нәтижесінде мұндай зардаптың туындамауы қылмысты аяқталған деп мойындауын және адам өлтіруге дайындалу немесе.
Адам өлтіру барысында объективтік жақтың тағы бір белгісі болып кінәлінің әрекеті (әрекетсіздігі)нің арасындағы себепті байланыс және жәбірленушеге қаза келтірудің туындауы танылады.
Іс-әрекет және туындаған зардаптың арасындағы себепті байланыс мәселесін шешу барысында оның объективті түрде өмір сүретіндігін ескеру қажет.
Іс-әрекет және жәбірленушіге туындаған өлімнің арасындағы себепті байланыстың болмауы немесе өмірінен айыруға байланысты қылмыстық жауаптылықты толық жоққа шығарады, немесе басқа да саралауға әкеледі.
Объективтік жақтың сипаттамасына адам өлтіруді жасаудың нақты жағдайы да жатады. Ол себепті байланыстың болуы немесе болмауы мәселесін шешу үшін маңызға ғана ие емес, осы адамды қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін немесе осы қылмысты саралау үшін белгілі бір жағдайларда маңызды
Қылмыстың субъектісі болып заңмен белгіленген жасқа толған есі-дұрыс адам болады.
Қылмыстық кодекстің 96 бабындағы адам өлтірудің субъектісі болып ақыл есі дұрыс қылмыс жасау уақытында 14 жасқа толған адам, адам өлтірудің қалған барлық түрлері бойынша тиісінше 16 жас таңылады.Өкілдік шартсыз болуы мүмкін. Азаматтық кодекстің әрекет қабілетсіз азаматтар атынан заңды өкіл болу шартын қарастыратын 164-бабынан басқа АІК-де соттағы заңды өкіл туралы ереже қарастырылған. АІК 38-бабында әрекет қабілетсіз азаматтардың, толық әрекет қабілеттігі жоқ азаматтардың, әрекет қабілеттігі шектеулі деп танылған азаматтардың құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін сотта олардың ата-аналары, асырап алушылары, қамқоршылары мен қорғаншылары сотта өздерінің өкілетті құжаттарын көрсете отырып қорғай алады.
Қазақстан Республикасының "Неке және отбасы туралы" Заңының 111 - бабына сәйкес қамқоршылар мен қорғаншылар заң жүзінде қамқоршылыққа алынғандардың өкілдері болып табылады және барлық қажетті мәмілелерді олардың атынан және олардың мүдделерін көздеп жасайды.
Қамқоршылар өздерінің қамқоршылығындағы адамдардың өз бетінше жасауға құқығы жоқ мәмілелерді жасауға келісім береді, қамқоршылығындағылардың өз құқықтарын жүзеге асыруына және міндеттерін атқаруына жәрдем көрсетеді, сондай-ақ оларды үшінші бір тұлғалардың тарапынан ықтимал қиянаттардан қорғайды.
Өз атынан адам өлтіру бойынша барлық мәселемен реттеседі.
Өкіл болу сонымен қатар басқа да тәсілмен жасалуы мүмкін. Әсіресе, олар заңды тұлға өз қаржысы есебінен қосымша құрылымдық бөлімдерді құру кезінде пайда болады. Мысалы оған заңды тұлғалардың филиалдарын, өкілдіктерін және шаруашылық серіктестіктерін жатқызуға болады. Олар өздерін құрушылардың мүддесі үшін мәмілеге қатысқан кезде бұл құрылған жаңа құрылымдардың құқықтық жағдайының тең болатынын естен шығармау қажет. Бірақ олар заңды тұлға бола алмайды. Бұл құрылымдық бөлімдердің жетекшілерін құрушы коммерциялық заңды тұлғалардың уәкілетті органдыры тағайындайды және олар сенімхатта көрсетілген функцияларды ғана атқара алады.
Адам өлтіру субъектісі
Қылмыстың субъектісі болып заңмен белгіленген жасқа толған есі-дұрыс адам болады.
Қылмыстық кодекстің 96 бабындағы адам өлтірудің субъектісі болып ақыл есі дұрыс қылмыс жасау уақытында 14 жасқа толған адам, адам өлтірудің қалған барлық түрлері бойынша тиісінше 16 жас таңылады.
Бірақта жас және есі-дұрыстық қылмыс құрамының белгілеріне жатпайды, тек қылмыстық жауаптылық туындататын шарты болып танылады. А.Н. Трайнин жас және есі-дұрыстық тек қылмыстық жауаптылық тудыратын субъективті шарттары болып танылады, қылмыстық заң қылмыскерді белгілі бір жасқа толғаны үшін немесе есі-дұрыстығы үшін емес, белгілі бір жасқа толған және есі дұрыстығы шартында қылмысты жасағандығы үшін жазалайды деп дұрыс атап корсетті.6
Жасты және есі дұрыстықты бұлай түсіндіру, жасөспірім және есі-дұрыс емес адаммен жасалған басқа адамның өмірін айырудағы кез келген іс-әрекет оның қоғамға қауіптілігін жоққа шығармайды, тек қылмыстық жауаптылықты азайтады.
Адам өлтірудің субъектісіне қатысты заң жоғарыда келтірілгендерден басқа ешқандай шарттарды ұсынбайды. Заңда тек осы қылмысты саралауға әсер ететін адам өлтіру субъектісінің жекелеген белгілері ғана аталады. Бұрын адам өлтіруді жасаған адамның қайталап адам өлтіруі Қылмыстық кодекстің 96 бабы 2 бөлігі тармағына сәйкес саралауғы әкеледі, өйткені субъектінің бұл белгісі заңда ауырлататын адам өлтіру ретінде тікелей көрсетілген.
Адам өлтірудің субъективтік жағы
Қылмыстық құқық теориясында қылмыстың субъективтік жағын субъектінің өзінің қоғамға қауіпті іс-әрекетіне және оның қасақаналық және абайсыздық зардабына психологиялық қатынасы ретінде деп атап көрсетеді.7
Адам өлтіру субъективтік жағынан тек қасақаналықпен жүзеге асырылады. Кінәлі басқа адамның өміріне қол сұғатындығын сезінеді жәбірленушіге өлім келетіндігі нақты мүмкіндігін көре біледі және
оның туындауын тілейді (тікелей қасақаналық) немесе саналы түрде жол береді (жанама қасақаналық).
Адам өлтіруге оқталу тек тікелей қасақаналықпен болуы мүмкін.
Кінәлінің қасақаналығының ниетінің мазмұнының мәселесіне шешу барысында қылмыстардың барлық мән-жайларының жиынтығынан шығуы керек, нақтырақ айтқанда кінәлі және жәбірленушінің мінез-құлқына алғышарт болатын, олардың өзара қатынасын, қылмыстың іс-әрекетін тоқтатылу себептері, қылмысты істеудың әдісі құралы, жарақаттың сипаты және көлемі, мысалы өмірлік маңызды органдарға, сондай-ақ кінәлінің одан кейінгі мінез-құлқы.
Адам өлтіруге оқталудың дәлелденген жағдайында жәбірленуші үшін туындаған зардаптар үшін қосымша саралау талап етілмейді.
Адам өлтірудің субъективтік жақты сипаттайтын мән-жайларға, сондай-ақ ниет. Мақсат, эмоция да кіреді.
Олар құрамның міндетті белгілері ретінде болуы мүмкін (мысалы, басқа қылмысты жасыру мақсаты адам өлтірудің міндеті белгісі болып танылады, Қылмыстық кодекстің 96 бабы 2 бөлігі кң тармақшасы бойынша сараланады,жан күйзелісі жағдайынды - Қылмыстық кодекстің 98 бабының міндетті белгісі) немесе жеңілдететін және ауырлататын мән-жай ретінде жазаны даралауда ескеріледі.
Адам өлтіруді топтастыру
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі тек қасақана адам өлтірулерді ғана қамтиды. Абайсызда адамға өлім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz