Салауатты тамақтану

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Реферат
Тақырып: Салауатты өмір салтының негіздері

Дайындаған: Назерке Мэлс (ФЕК-102 пя)

Мазмұны:
1.Салауатты өмір салтының негізгі аспектілері.
2.Өмір салты және денсаулық.
3.Өмір салты және репродуктивті денсаулық.
а)Темекіні тастау.
б)Алкогольді тастау.
4.Салауатты тамақтану.
а)Пайдалы тамақ.
б)Орташа тұтыну үшін пайдалы тамақ.
в)Дұрыс емес тамақтану.
5.Дене белсенділігі.

Салауатты өмір салты (СӨС) - бұл адамның денсаулығын сақтауға, аурулардың алдын алуға және тұтастай адам ағзасын нығайтуға бағытталған өмір салты.
Адам денсаулығы 60% және одан да көп өмір салтына байланысты (тамақтану, тамақтану, физикалық белсенділік, стресс деңгейі, жаман әдеттер және деструктивті мінез-құлық).
Cалауатты өмір салты - салауатты өмір салтын қалыптастырудың негізгі шарты болып табылады. Ол бiздiң денсаулығымызды жақсартады. Қозғалыс белсендігiне көп септігін тигізеді. Бiздiң өсу ең дамуымызға, организмнiң дұрыс қалыптасуына жақсы. Және де организм қабілеті жоғарылап, ауруларға төзімділiгi артады. Ал біз қозғалып салауатты өмір салтын ұстанбаған жағдайда, организмде өзгерістер пайда болады. Яғни, салауатты өмір салты - денсаулықты нығайту жолындағы iс-әркет.

Қазіргі кезде мәліметтер бойынша адамдардың 52-55 пайызы салауатты өмір салтын ұстауға тәуелді болады екен. Бұл мәлімет бойынша бiз салауатты өмір салты қаншалықты маңызды екенін байқаймыз. Бiзге мысалға түрлі ауруларды алдын алу үшін организмдi үнемі шынықтыру қажет. Шынығудың арқасында организм қоршаған ортадағы температураның күрт өзгеруiне бейiмделедi. Организм жұқпалы ауруларға қарсы тұра алатын болады. Бiзге ескеру қажет жағдайлар:жасы, денсаулығы, шынығуға бейiмделу дәрежесі және т.б ескеру қажет.

Қазіргі кездегі проблемалардың бірі: артық салмақ. Көпшілігi қазіргі кезде бұдан айырылу жолын диета деген әдiспен көреді. Бiрақ бұл дұрыс емес деп ойлаймын. Денсаулықты сақтауда уақытымен дұрыс тамақтану абзал. Жүріп бара жатып, теледидар алдында отырып тамақтануда болмайды дегендi ескерген де абзал. Алдымен тәттіге, майлы ға, тұзды тамақтану шектелген жөн. Көбінесе бiз қазақ халқы майлы нәрселерге әуес халықпыз. Оны мүлдем жемеу керек дегенді білдірмейдi: оны аздап, өз мөлшерімен.

Қазіргі кезде екінші үлкен мәселе: зиянды әдеттерден зардап шегуші адамдар көп. Бұған қарамастан адамдар оны тоқтатар емес. Мысалы: темекі шегу, iшiмдiк, есiрткi тағысын тағы. Бұл әдет ауруымен, ауырып жүрген тек ер адамдар емес, онымен қатар әйел қауымы да қосылып кеткен. Қазір осы әрекеттеріне мәз болып жүргенiменен, болашақта қандай үлкен зардап шегеді. Бұл денсаулықка зиян келтіріп жатқандар арасынан бiз жастарды да көріп жатамыз. Қазіргі қоғамда яғни бұл үлкен проблемаға айналып кеткен.

Үшінші ауқымды проблема: күйзеліс (стресс). Көп адамдар қазіргі кезде осыдан зардап шегіп, денсаулығына нұқсан келтірiп жатыр. Көбінесе қайтадан бұған жастарды кiргiземiз. Себебі: жастардың ой саналары басқа жаққа қарай өтiп кеткен. Депрессияға түсу, көңіл-күйлерiн бағындыра алмау, бұл осының бәрі психиканың бұзылуына денсаулыққа нұқсан келтіруге үлкен мүмкіндік жасайды. Осыдан қазіргі жастардың өзіне қол жұмсау, өз өзіне киянат жасау секілді нәрселер туады. Бұдан барлығы тек өз денсаулығына зиян келтіруден басқа жақсы iс шыкпайды.

Денсаулық сондықтан ел дамуының басты арқауы болып саналады. Жеке адам, мемлекет басты байлығы денсаулық. Республикамызды Елбасы Н.Назарбаев бастауымен 2002 жыл-Денсаулық жылы деп жариялаған болатын. Бiздiң қазіргі уақытта ең басты жемісімiз: адамдардың өз денсаулығына көңіл бөлгенi өзін-өзі сыйлағаны. Тағы бір айта кететін мәселе : Қоғамда болып жатқан жаман әдеттерге кінәлі - өзіміз. Осындай жат, жаман әдеттерден бойымызды аулақ ұстап, төзімділік, табандылық танытып, адамгершілік қасиеттерді жоғары ұстай білуіміз керек. Болашағымыз нұрлы, еліміздің ертеңі нұрлы болсын десек, ел болып, халық болып болашағымызды, ұлтымызды, тегімізді жоғалтып алмау үшін нашақорлықтан жаман iстерден аулақ болуымыз қажет.

Қазіргі кезде салауатты өмір салтын ұстауға түрлi форумдар өткізу қажет деп ойлаймын. Мысалға: салауатты өмір салты культін қалыптастыру, халықты толық ақпараттандыру, өмір сүру ортасы мен тұрмыс-тіршілігін сауықтырудың түрлі жобалары мен механизмдерін енгізу арқылы жеке адам мен қоғамның өз денсаулығына деген жаңа көзқарасын қалыптастыру. Мүмкін осындай түрлі жобалар жасауда халық жақсы өмірге ынтасы ашылып, салауатты өмір салтын ұстауға бейiмделетiн болар.

Бiзге бұл форумдарда айтылу керек іс-әрекеттер мен мақсаттар:

Денсаулықтың негізі қимыл, спорт, дұрыс тамақтану, таза ауада жүру екенін балаларға ұғындыру. Жаман әдеттерден сақтандыру, ішімдік пен темекінің жас организмге зиянды екенін насихаттау;
Өз денсаулықтарына жауапкершілікпен қарауға, шығармашылық қабілеттерін дамыту, сөйлеу шеберлігін жетілдіру;
Өзін - өзі күте білуге,тазалыққа, ұқыптылыққа, әдемілікке, салауатты өмір салтын қалыптастыруға тәрбиелеу.
Адамның денсаулығы - өмір тiршiлiгiнiң ең бiрiншi басты шарты. Салауаты өмір салтын ұстанып, үнемі жаттығулар жасап, жақсы тамақтанатын болсақ, бiз келешек ұрпаққа да, қазіргі қоғамға да үлкен тәрбие боламыз.

Осы айтылған үш проблемадан арылайық, салауатты өмір салтын ұстанып, өз-өзiмiздi қоршаған ортаны сыйлайық!

Салауатты өмір салты - белгілі популяцияның денсаулығын сақтап, нығайтуға, салауаттандыруға арналған мінез-құлқы, тәрбиесі. Салауатты өмір салты - тек медициналық емес, сонымен қатар өндіріс пен өндірістік қатынастардың дамуына байланысты болып келетін әлеуметтік-экономикалық категория. Салауатты өмір салты жеке адамның тіршілік жағдайын денсаулығына сәйкес таңдауы, яғни жеке әлеуметтік топтар мен жалпы қоғамның жоғары гигиеналық мәдениеті.

Организмнің қорғаныш қабілетін жоғарылатуға жағдай жасайтын тәртіптер және организмге зиянын тигізетін әдеттерге қарсы тәртіптер - гигиеналық дұрыс тәртіп болып саналады. Организмнің қорғаныш қабілетін жоғарылатуға әр түрлі іс-әрекеттер мен демалысты дұрыс пайдалану, рационалды тамақтану, жақсы қимыл-қозғалыс белсенділігі, денешынықтыру, шынығу, жеке бас гигиенасын сақтау, өзінің денсаулық жағдайына ерекше көңіл бөлу, жақсы экологиялық жағдай т.с.с. әсер етеді.

Бұл жағдайда балалардың өзіне қажетті тіршілік ортасын қалыптастыра алмайтындығын ескеру керек. Сондықтан бұндай жағдайларды қалыптастыру негізінен ата-аналарға, ағарту жұмыстарын ұйымдастырушыларға, педагогтарға байланыстыі. Яғни, баланың болашақтағы мінез-құлқы оның сәби кезінен бастап тіршілік ортасына байланысты болады.

Салауатты өмір зиянды әдеттермен үйлеспейді. Алкоголь және басқадай маскүнемдікке әкелетін заттар, анаша, шылым шегу салауатты өмір салтын қалыптастыруға жан-жақты кедергі келтіреді. Зиянды әдеттер көптеген аурушаңдықтың қауіптілік факторы болып саналады және балалар мен жасөспірімдердің денсаулық жағдайына кері әсер етеді.

Қазіргі кезде, жоғарғы сынып оқушыларына жүргізілген эпидемиологиялық тексерулер шылым шегу, шарап ішу, анаша пайдалану жастардың арасында кеңірек таралып бара жатқанын көрсетеді. Әсіресе маскүнемдік бірінші орынға шығады екен.

Маскүнемдікке бейім келетін ең қиын кезең - жасөспірім кезеңі. Бұл кезеңде жасөспірімдер тіршілігінде бірқатар маңызды өзгерістер болып жатады. Біріншіден, организмнің психо-эндокриндік қайта құрылуы қалыптасады, екіншіден жаңа көзқарас, қажеттіліктер қалыптаса бастайды. Психологиялық қайта құрылу дискамфорттық жағдайлардың пайда болуының себебінен қиын қалыптасады.

Жасөспірімдердің мінез-құлқы тұрақсыздықпен, жылдам жәбірленгіш, өкпешілдікпен сипатталады. Осы кезеңде жолдастар тауып, топ құрып жүру қажеттілігі жоғары болады. Сонымен қатар, жасөспірімдер тобында өздерінің бағалайтын бағыт, пікірлері, демалыс уақыттарын өткізу, көптеген қиын жағдайларды шешу тәсілдері қалыптасады. Сондықтан бұл кезеңде топтармен бірге арақ-шарапқа үйрену қауіпі артып, ата-аналары мен педагогтардың ескертпелері оның еркіндігіне, құқығына қарсылық көрсету сияқты қабылданып, көбінесе олардың мінез-құлқына кері әсер етуі мүмкін. Сондықтан, оларды бір жақты тыңдауға мәжбүр ету олардың қарсылығын туғызып, өз бетімен кетуіне әкеліп соғады.

Бұл жағдайлардың бәрі алкогольдік ішімдіктерді оңай табуға болатындықтан және алкогольдік әдет-ғұрыптар мен дәстүрлердің кең таралуынан туындайды. Әсіресе, ішімдікті жаңа бастап жүрген өте араласқыш, әзілқой, әрнәрсенің түйінін жылдам шеше білетін, өжет бастығы бар алкогольдік топтарға, жылдам үйір болады.

Шынайы өмірдің қиыншылығынан қашу да балаларды алкогольдік топтарға әкелуі мүмкін. Яғни, негізгі іс-әрекеттеріне (оқу-жұмыс) қанағаттанбау, істеген жұмыстардың нәтижесінің шықпауы т.с.с. Осындай жағдайлардан өте маңызды психологиялық механизм жасауға болады: тіршілік түйткілдері мазасыздандырып, күткен жетістіктеріне жете алмаған жасөспірімдер алкогольдік топтарға ауысуң арқылы қалыптасқан нормалар мен құндылықтарға өзінің қарсылығын көрсетеді. Сонымен қатар, ішімдікке қойылған қарсы талаптарды да бұзады.

Зиянды әдеттердің алдын алудағы маңызды бағыт - жасөспірімнің жеке адам болып қалыптасуына, оның қажеттілігінің, сұраныстарының жоғарылауына, адамзат баласының қастерлейтін мәдени құндылықтарына көзқарасын, яғни жасөспірімнің рухани денсаулығын қалыптастыруға ерекше көңіл бөлінуі тиіс.

Жасөспірімдер арасында алкогольге қарсы ағартушылық, тәрбиелік жұмыстар жүргізу - ішімдікке қарсы арнаулы профилактикалық тәсілге жатады.
Мектептерде алкогольге қарсы тәрбие жүргізген кезде төмендегі принциптерді басшылыққа алған дұрыс:

- Мектеп оқушыларын ерте жастан алкогольге қарсы тәрбиелеп, қалыптастыру. Алкогольге жеке көзқарас 9-10 жастың өзінде қалыптаса бастайтындықтан, ішімдікке қарсы тәрбиені бастауыш сыныптардан басталғаны жөн;

- Алкогольге қарсы тәрбие мен ағартушылық бір бағытта, бірізділікпен жүруі қажет; мұнда оқушының жас мөлшеріне сәйкес қарапайым мысалдан бастап, ішімдікке байланысты қоғамға да, өзіне де келтіретін зор кесапатты түсінідіру арқылы ішімдіктің зиянын ашып беру керек;

- Ішімдікке қарсы жұмысты балалар арасында қойылған фазалар мен кезеңдерге сәйкес жоспарлау;

- Ішімдікке қарсы жүргізілген жұмыстарда оқушылардың әр түрлі жас топтарының психикалық ерекшеліктерін ескеру;

- Оқушыларды ішімдікке қарсы тәрбиелеп, қалыптастыру жұмыстары гигиеналық және әдет-ғұрыптық, эмоционалдық және мазмұндық аспектерге сәйкес келуі тиіс;

- Балаларды әлеуметтік-гигиеналық пайдалы белсенділігін жоғарылату, толыққұнды демалыстар ұйымдастыру;

- Алкогольге қарсы жұмыстарды кешенді жүргізу. Педагогикалық ұжымдар мұндай жұмыстарды жанұялармен, маман дәрігерлермен, соның ішінде наркологтармен, мемлекеттік емес ұйымдармен бірлесіп жүргізгені тиімді.

- Жоғарғы сынып оқушыларын алкогольге қарсы жұмыстарға белсене араластыру. Оларға ішімдікке қарсы ағарту жұмыстарын жасату. Мұндай жұмыстар жоғарғы сынып оқушыларымен қатар бастауыш сынып оқушыларына да пайдалы болады. Өйткені бастауыш сынып оқушылары өзінің ата-анасымен, мұғалімдерінен гөрі жоғарғы сынып оқушыларына көбірек сенеді.

Жасөспірімдер аудиториясында алкогольдің ішкі ағзаларға тигізетін зияны туралы дәрістер онша тиімді емес. Мұндай орталарда алкогольге қарсы жұмыстар балалар мен жасөспірімдер үшін қажетті құндылықтарға, яғни оның қабілетін, мүмкіндігін ашу, олардың жанұядағы, балалар арасындағы, қоғамдағы орнын тауып беруге бағытталғаны дұрыс.

Ішімдікке қарсы жұмыстың мазмұны мәнді, түсінікті, адамзат баласының қажеттіліктерін дұрыс қамтитын терең ұғымға негізделуі керек. Балалардың салауатты өмір салты көбінесе ата-аналарының тіршілігіне, өзі тәрбиеленіп отырған ортасына байланысты болып келеді.

Балалар мен жасөспірімдердің салауатты өмір салтын қалыптастыруды, олардың белгілі жас-жыныс, ұжымдық ерекшеліктерін ескере отырып жүргізген тиімді болады.

Салауатты өмір салтының негізгі аспектілері
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша салауатты өмір салты ауыр сырқаттар мен шала қайтыс болу қаупін азайтуға бағытталған. Бұл денсаулықты жақсартады, сізге өміріңіздің көбірек жақтарын ұнатуға көмектеседі; Сіздің отбасыңызға көмектеседі . Салауатты өмір салты үшін төрт аспект маңызды: темекіні тастау, алкогольді тастау, физикалық белсенділік және дұрыс тамақтану.
* Темекіні және басқа да препараттарды тастау.
* Алкогольді тастау
* Салауатты тамақтану: сандық тұрғыдан қалыпты; тұтыну денсаулық әлеуетінің артуымен байланысты тағамдарды пайдалану; Тұтыну созылмалы аурулардың жоғарылауымен және барлық себептерден болатын өліммен байланысты өнімдерден бас тарту.
* Қозғалыс: физикалық белсенді өмір, оның ішінде жас ерекшеліктері мен физиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, арнайы физикалық жаттығулар (мысалы, фитнес), белсенді көлік (жаяу жүру, велосипедпен жүру, мотороллер және т.б.), отырықшы өмір салтынан бас тарту

Өмір салты және денсаулық
Зерттеулерге сәйкес, салауатты өмір салты өмір сүру ұзақтығының едәуір өсуіне әкелуі мүмкін. Германиядағы зерттеу көрсеткендей, СӨС 40 жастан кейін өмір сүру ұзақтығының 13-17 жасқа артуымен байланысты. Америка Құрама Штаттарында жүргізілген зерттеуге сәйкес, 50 жастан кейін өмір сүру ұзақтығы 12-14 жылға артады.
Өмір салты және репродуктивті денсаулық
Семіздік, темекі мен алкогольді тұтыну, кофеині бар газдалған сусындар (бірақ шай, кофе және какао емес) ерлердің ұрпақты болу денсаулығына кері әсерін тигізеді. Алкогольді тұтыну, темекі шегу және жүктілік кезінде екінші түтінге түсу жүктілік кезіндегі асқынулардың қаупін, соның ішінде өздігінен түсік түсіру қаупін арттырады, сонымен қатар ана мен балаға ДНҚ-ны зақымдайды.
Темекіні тастау
Темекі шегудің салдары - өмір сүру ұзақтығының орташа есеппен 10 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.