Терминдерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Ағылшын тіліндегі экономикалық терминологияны қазақ тіліне аудару ерекшеліктері
(құрылыс құжаттамасының материалы негізінде)

Мазмұны

Кіріспе

1 Экономикалық терминологияны ғылшын тілінен қазақ тіліне аударудың теориялық аспектілері
1.1 Терминдерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері
1.2 Экономикалық терминдерді аударудың түсінігі мен түрлері
1.3 Экономикалық терминологиялық сөз тіркестерін аудару ерекшеліктері

2 Ағылшын тіліндегі экономикалық терминологияны қазақ тіліне аудару ерекшеліктерін талдау (құрылыс құжаттамасының материалы негізінде)
2.1 Құрылыс құжаттамасын аудару ерекшеліктері
2.2 Құрылыс және жобалау саласындағы мәтіндерді аудару
2.3 "Альянс-Альфа" бюросының аударма қызметі талдау

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі қоғамда лингвистика ағылшын терминологиясын қазақ тіліне аударуға үлкен көңіл бөледі, өйткені мемлекеттер ішіндегі жеке және заңды тұлғалар арасындағы экономикалық қатынастар белсенді дамуда. Көптеген адамдар шетелде орналасқан компаниялармен өзара қарым-қатынас жасайды. Сондықтан, қарым-қатынасқа қатысушылар арасында түсініспеушіліктің алдын алу мақсатында экономикалық лексиканы бір тілден екінші тілге аудару маңызды аспект болып табылады.
Экономика адам өмірінің түрлі салаларын қамтиды: ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп, құрылыс, байланыс, сауда және биржа. Бұл ретте экономикалық қызметтің әрбір саласы нақты елдің заңдық, экономикалық, мәдени және саяси болмысын ескере отырып, ерекше ұғымдарды неғұрлым дәл анықтауды талап ететін өзіндік ерекшеліктерге ие.
Қазіргі таңда экономикалық қатынастар мен экономикалық реформаларды тез дамыту дәуірінде экономика саласындағы коммуникация әрқашан маңызды болып қала береді және тиісінше, мұндай маңызды тіл саласы экономикалық терминологияның барабар аудармасын қажет етеді. Жұмыстың өзектілігі де ағылшын тіліндегі құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминологияны қазақ тіліне аудару арқылы ақпарат алмасу және тарату тәсілі ретінде ғылыми әдебиеттерді аударудың маңыздылығын арттырумен байланысты.
Зерттеудің ғылыми деңгейі. Жұмыстың әдіснамалық базасын В. Н. Комиссаров, Я. И. Рецкер, А. В. Федоров, Н. К. Рябцева, И. В. Арнольд, Я. И. Рецкер, Л. И. Борисова және басқа ғалымдардың жұмыстары құрады.
Лингвистерге қандай да бір тілдің қаржылық, экономикалық, басқарушылық терминологиясын дамыту, сондай-ақ қаржылық және экономикалық мәтіндерді аудару мәселелерін зерттеу қызығушылық тудырады.
Қазіргі терминденуде сөйлеу терминдерінің қызмет ету мәселелеріне көп көңіл бөлінеді. Қаржылық және экономикалық құжаттардың арнайы мәтінінде жұмыс істейтін терминожүйені кешенді талдау маңызды болып табылады.
Зерттеу объектісі құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминологияны аударудың лексикалық-стилистикалық ерекшеліктерін анықтау тұрғысынан қызығушылық тудыратын қаржы-экономикалық тақырыптағы ғылыми мәтіндер болып табылады.
Зерттеу пәні - құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминдердің лексикасы және аударма саласындағы мәдениетаралық коммуникация құралы ретінде аударма тәжірибесінде оның ерекшеліктерін көрсету.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің мақсаты ағылшын тіліндегі құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминологияны қазақ тіліне аудару ерекшеліктерін анықтау арқылы тақырыпты зерттеу болып табылады.
Қойылған мақсатқа байланысты келесі міндеттерді шешу қажет болып табылады:
- экономикалық терминологияның сипатты ерекшеліктерін қарастыру;
- ағылшын тіліндегі құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминдерді аударудың негізгі тәсілдерін талдау;
- ағылшын тіліндегі құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминдерді аудару барысында туындайтын қиындықтарды анықтау.
- ағылшын тіліндегі құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминдерді аударудың қиындықтарын жіктеу, туындаған проблемаларды барынша тиімді шешуге мүмкіндік беретін тәсілдерді қалыптастыру.
Зерттеудің тәжірибелік маңызы. Жұмыста шетел құрылыс компанияларының жылдық қаржылық есептерін ағылшын және қазақ тілдерінде жасау кезінде қолданылатын терминология, халықаралық ұйымдардың жарғылары және экономикаға қатысы бар басқа да мәтіндер қаралды. Біздің пікірімізше, олардың терминологиялық құрылымы қазіргі Батыс бизнесінің қаржылық-экономикалық дискурстерінің көрінісі ретінде қолданылуы мүмкін. Терминология іскерлік коммуникацияда маңызды рөл атқаратын мәтіннің ерекше жанрын ұйымдастыратын жүйе ретінде қаралады.
Зерттеудің жаңалығы. Экономикалық бағыттағы терминдерді аударудың тәсілдері мен мәселелерін зерттеудің өзектілігі отандық және шетелдік компаниялар арасындағы ынтымақтастықтың кеңеюіне және осы кәсіби саладағы коммуникацияның өсіп келе жатқан көлеміне байланысты. Тіларалық коммуникацияның қажетті шарты арнайы мәтіндегі бизнес-ақпаратты конституциялайтын терминдердің баламалылығы болып табылады.
Зерттеу болжамы. Бұл дипломдық жұмыс ағылшын тіліндегі құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминологияны қазақ тіліне аударудың лексикалық және стилистикалық ерекшеліктерін зерттеуге арналған.
Құрылыс құжаттамасының материалы негізіндегі экономикалық терминологияны аударма саласындағы зерттеулер - әртүрлі елдердің мамандары мен ғалымдары арасында ғылымның жаңа жетістіктері саласында көптеген қолданбалы міндеттерді шешуге және ақпарат алмасуды жеделдетуге ықпал ететін барабар аудармаларға қол жеткізуге бағытталған маңызды және өзекті міндет.
Зерттеу материалдары British Telecom шетелдік құрылыс компанияларының қаржылық есептілігінің экономикалық тақырыптарының ағылшын тіліндегі мәтіндері болды. Терминдер компанияның жылдық қаржылық есебінің мәтінінен тұтас таңдау арқылы бөлінді.
Зерттеудің теориялық базасы: мәтін теориясына ( Арнольд И. В., Разинкина Н. М., Страхова B. C, Рябцева Н. К., Влахов С., Паршин А., Комисаров В. Н., Толстой С. С., Рубцова М. Г., Брандес М. П., Воробьева М., Володина М. Н.), аударма теориясына (Бархударов Л. С., Борисова Л. И., Бреус Е. В., Каде О., Комиссаров В. Н., Латышев Л. К., Пумпянский А. Л., Цистерман М., Степанян Л. Л. Аполова М. А.) еңбектері арналған.
Зерттеу әдістемесі: Жұмыс мәтінді салыстырмалы және семантикалық талдау негізінде кешенді әдістемемен орындалған.
Зерттеу құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Экономикалық терминологияны ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудың теориялық аспектілері

1.1 Терминдерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері

Термин (ғылыми-техникалық терминдер мен ұйымдық-өкімдік құжаттаманың терминдерін қоса алғанда) - бұл табиғи немесе жасанды тіл бірлігі (сөз, сөз тіркесі, аббревиатура, символ, сөз және әріптер-символдар тіркесімі, сөз және сандар-символдар тіркесімі), табиғи қалыптасқан немесе ерекше саналы ұжымдық уағдаластық нәтижесінде не сөз түрінде не қандай да бір формальды түрде білдірілуі мүмкін арнайы терминологиялық мәнге ие және тиісті ұғымның ғылым мен техниканың осы даму деңгейінде маңызды негізгі белгілерін нақты және толық бейнелейді. Термин-мазмұн тұрғысынан сәйкес келетін логикалық-ұғымдық жүйенің белгілі бір бірлігіне міндетті түрде сәйкес келетін сөз.
А. А. Реформатский терминдерді "экспрессивтен айырылған бір мағыналы сөздер ретінде" анықтайды [1]. М. М. Глушко "термин - бұл түсініктерді білдіру және заттарды белгілеу үшін сөз немесе сөз тіркесі, оның қатаң және дәл дефинициясының болуына, нақты семантикалық шекараларға ие және сондықтан тиісті жіктеу жүйесінің шегінде бір мағыналы" - деп жазады [2]
Терминнің лингвистикалық табиғаты қандай? Біріншіден, термин-әдеби тілдің лексикалық жүйесінің ажырамас органикалық бөлігі. Екіншіден, терминдер сөздердің басқа дәрежелерінен үлкен ақпараттық қанықтығымен ерекшеленеді. Ғылыми және техникалық терминде ғылыми немесе техникалық ұғымның нақты, шоғырланған және үнемді анықтамасы берілген.
Негізгі талап ұсынылатын терминіне, оның бір мәнді. Жалпы терминологиялық жоспарда бұл талап екі жолмен іске асырылады, өйткені терминдердің екі санаты бар: 1) жалпы ғылыми және жалпы техникалық терминдер және 2) арнайы (номенклатуралық) терминдер.
Жалпы ғылыми және жалпы техникалық терминдер ғылым мен техниканың жалпы түсінігін білдіреді. Терминдер тек тілде ғана емес, белгілі бір терминологияның құрамында бар. Терминология ғылыми терминдердің жүйесі ретінде тілдің жалпы лексикалық жүйесінің ішкі жүйесі болып табылады [3].
Терминдердің ерекшелігі сөздердің ерекше лексикалық разряды ретінде, олар өндірістік және ғылыми қызмет процесінде құрылады, сондықтан тек тиісті ғылыми және өндірістік шындықтарға ие адамдар арасында, яғни макроәлемде жұмыс істейді. Сондықтан сөйлеу коммуникациясында бір мағыналы жағдайлармен немесе лингвистикалық контекстпен қамтамасыз етілетін қарапайым сөздерге қарағанда, терминнің бір мағыналы экстралингвистикалық макроконтекстпен немесе лингвистикалық микроконтекстпен реттеледі.
Термин деп ғылым мен техниканың белгілі бір саласына қатысты нақты белгілі бір ұғымның атауын беретін эмоциялық-бейтарап Сөз (сөз тіркесі) түсініледі. Терминологиялық лексика осы пәннің мазмұнын нақты, нақты және үнемді баяндауға мүмкіндік береді және түсіндірілетін мәселенің мәнін дұрыс түсінуді қамтамасыз етеді. Арнайы әдебиетте терминдер негізгі семантикалық жүктемеге ие, өзге де жалпы әдебиетті және қызметтік сөздердің арасында басты орын алады.
Синтаксистік құрылымға қатысты ақпараттық сипаттағы ағылшын мәтіндері өзінің құрылымдық күрделілігімен ерекшеленеді. Олар қатысы бар, инфинитивті және герундиалды айналымдарға, сондай-ақ мәтінді түсінуді қиындататын және аудармашының алдына қосымша міндеттер қоятын басқа да таза кітап конструкцияларына бай. Жазбаша аударма лексика мен грамматикаға негізделеді.
Терминдердің қанықтығы ғылыми-техникалық мәтіннің анықтаушы сипаттамаларының бірі болып табылады. Экономикалық мәтінде терминологиялық лексиканың үлесі 25% - дан аспайды, ал лексиканың негізгі бөлігін жалпы ғылыми, жалпы техникалық және жалпы қолданылатын сөздер құрайды. оларға тілдің лексикалық құрамының әр түрлі қабаттарында жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Термин мағынада және термин деп аталғанда (үдерістің, құбылыстың, заттың) термин сипатталады: анықтаудың (дефиницияның) болуымен; Семантиканың дәлдігімен; тәуелсіздікпен; стилистикалық бейтараптылықпен (экспрессияның болмауы); қысқа, сондай-ақ әр түрлі сөз формасында жұмыс істеу жеңілдігімен және тілдік ортамен үйлесу қабілеттілігімен (кейде бұл терминнің сипаттамасын оның жүйелілігі деп атайды) сипатталады. Термин өзінің терминологиялық жүйесінен тыс осы сипаттамалардан айырылады.
Терминдердің синонимі болуы мүмкін: бір ұғым (немесе зат) кейде әртүрлі сөздермен белгіленуі мүмкін: subscriber - user (абонент), screen - shield (экран), trolley - truck - bogie - dolly (арба). Соңғы екі құбылыс-көп мағыналы және синонимдер терминнің қызмет ету табиғатына және мақсатына қайшы келеді. Алайда нақты пәндік жағдайды, нақты ғылыми-техникалық саланы сипаттау кезінде терминдер оларды дұрыс емес түсіндіруге жол бермейді.
Терминдерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аударғанда терминнің немесе терминологиялық сөз тіркесінің құрылымдық және морфемдік құрамында әрқашанда ұқсастығы байқалмайды. Мысалы, "Subsidiary" ағылшын бір компонентті термині қазақ тіліне сын есім және зат есімнен тұратын екі компонентті сөз тіркесі - "еншілес компания", ал бір компонентті термин" superannuation "- екі зат есімнен тұратын сөз тіркесі - "зейнеткерлікке шығу".
Терминдері мен сөз тіркестері бар мәтінмәндерді орыс тіліне аударған кезде, сондай-ақ бастапқы және аударылатын тілдердегі терминдердің әртүрлі құрылымдық құрамы манифестацияланады.
Мысал қарастырайық:
Households earning from $ 500000 to $ 1 million would have to pay a 1.5 % surtax. (the Econonist)
Табысы 500000-нан 1000000 долларға дейін болатын отбасылар бір жарым пайыздық қосымша табыс салығын төлеуі тиіс.
Бір компонентті термин "surtax" өзінің тұрақты сәйкестігімен беріледі, ол құрылымдық жағынан оған ұқсас емес және " сын есім+ сын есім+ зат есім.
Кейде бастапқы және аударылатын тілдерде бірдей компоненттер жиынтығы бар терминологиялық сөз тіркестерінде морфологиялық айырмашылықтар байқалады. Мысалы, "currency crisis" және "investment fund" сөз тіркестерінде адъюнкттер зат есімдер болып табылады, ал олардың аудару тіліндегі баламасында адъюнкттің рөлін сын есімдер орындайды - "валюталық дағдарыс", "инвестициялық қор".
Айта кету керек, ағылшын, соның ішінде экономикалық, терминологиялық "N+N" сөз тіркестерінің ең өнімді үлгілерінің бірі, әдетте, қазақ конструкциясына сәйкес келеді сын есім+ зат есім. Мысалы, мына сөйлемдегі сияқты:

The same day Putin announced liberal point-man and Deputy Prime Minister Igor Shuvalov would become a personal `investment ombudsman' for foreign investors. (Financial Times)
Сол күні Путин либералды вице-премьері Игорь Шуваловты шетелдік инвесторлар үшін арнайы "инвестициялық омбудсмен" етііп тағайындады.

Алайда, "N+N" моделі бойынша құрылған терминологиялық сөз тіркестерін аудару кезінде зат есімін анықтайтын (risk figure - тәуекел көрсеткіші; tax rate - салық ставкасы) іс формасының өзгеруі байқалуы мүмкін. Мысалы, сөйлемде сияқты:

As the current account deteriorates in 2011 and 2012, the exchange rate will be increasingly driven by net capital flows, if oil prices remain within the projected range. (The Wall Street Journal) -
2018 және 2019 жылы ағымдағы операциялар балансындағы жағдай нашарлайды және теңге бағамы, егер мұнай бағасы болжанатын шамалар шеңберінде қалса, капиталдың ағынымен байланысты барынша анықталатын болады.
Сонымен қатар, анықтау зат есімінің өзгеруі байқалуы мүмкін:
income tax - табыс салығы,
sales tax - сату салығы
Мысалы, сөйлемде сияқты:

These tax hikes would be so big, in fact, that top-bracket taxpayers might end up paying a rate of 67 percent on ordinary income and nearly 50 percent on capital gains. (Forbes).
Ііс жүзінде салықтарды салмақтау соншалықты жоғары болуы мүмкін, бұл ауқатты салық төлеушілер 67% әдеттегі кірістен және 50% капитал өсімінен түсетін кірістен төлейтін болады.

Санның өзгеруі іс формасының өзгеруімен қатар, соның ішінде алдын ала сылтаумен қатар болуы мүмкін:
share turnover-акциялар эмиссиясы;
share subscription-акцияларға жазылу.
Жоғарыда аталған өзгеріс келесі сөйлемде байқалады:
The current account surplus has turned into a near deficit and a sure deficit by 2019. (Forbes)
Аағымдағы шоттар бойынша сальдо теріс болды, ал 2019 жылы, сөзсіз, теріс болады.

"Of" деген сылтаумен жалғанған екі зат есімінен тұратын терминдерді аудару керек болса, әдетте, аударма тілінде "зат есім + зат есім ілік септігінде" құрылымы қолданылады. Мысалы:

This, along with continued outflows of capital from the country, may lead to a more volatile ruble.
Елден капиталдың кетуін жалғастырумен қатар, бұл теңге бағамының құбылмалылығының өсуіне әкелуі мүмкін.

1.2 Экономикалық терминдерді аударудың түсінігі мен түрлері

Белгілі болғандай, термин бұрыннан бері отандық және шетелдік философтардың, әдебиеттанушылардың, лингвистердің назарын тікелей немесе жанама түрде аударды. Терминді зерттеу саласындағы көптеген зерттеулер әлі күнге дейін оның көптеген анықтамалары бар. Лингвистикалық Энциклопедиялық сөздікте термин "білімнің немесе қызметтің арнайы саласы ұғымын білдіретін сөз немесе сөз тіркесі" ретінде айқындалады, [4] терминді түсіндірудің мұндай тәсілі А. А. Реформатский, Д. Э. Розенталь, Л. С. Бархударов және т.б. В. И. Кодуховтың анықтамасы бойынша, термин - ғылым мен техника ұғымын, білімнің түрлі салаларын белгілеу үшін құрылған сөз немесе құрамдас атау - деп анықталады. [5, 179 б.] А. А. Гируцкий: Термин - бұл сөз қатаң анықталған, бір мағынада жиі кезедеседі" деп жазады. [6, 141 б.]
С. В. Гриневтің айтуынша, термин арнайы ұғымдардың нақты атауы үшін қабылданатын арнайы тілдің номинативті арнайы лексикалық бірлігі (сөз немесе сөз тіркесі) ретінде сипатталады [7, 49-52 б.]. Б. Н. Головин: Термин - бұл ғылым игілігі, ғылыми тілдік стильдің қажетті элементі - бұл түсініктерді білдіру немесе заттарды белгілеу үшін сөз немесе сөз тіркесі, оның қатаң және дәл дефинициясының болуына, нақты семантикалық шекараларға ие және сондықтан тиісті жіктеу жүйесінің шегінде бір мағыналы болып келеді [8, 33 б.]
Осылайша, терминді анықтауда әртүрлі ғалымдардың кәсіби пайдалануына байланысты әртүрлі мағынада аударылады.
Лингвистикалық оқу және ғылыми әдебиетте көрсетілгендей, термин жүйелілік, дефиницияның болуы, моносемантикалыққа ұмтылу, экспрессияның болмауы, стилистикалық бейтараптылық сияқты ерекшеліктерге ие болуы тиіс. Алайда терминдердің бірқатар қасиеттері бойынша (моносемиялық, омонимдік, синонимдік) ғылыми пікірталастар жүргізіледі.
Терминдердің көпшілігі (Гринев С. В., Лоте Д. С. және т.б.) және терминнің көптүрлілігі туралы айтады. Лексиконның бір бөлігі болып табылатын және тиісінше оның қызмет етуінің жалпы талаптарына бағынатын терминдер контексттерде репрезентацияланады. Көптеген ғалымдар [9, 20 б.] терминдердің қызмет ету ерекшеліктерін олардың қоршаған сөздермен, тұтас контекстпен өзара әрекеттесуін зерттеу қажеттілігін көрсетеді, Р.Ф. Пронинаның пікірі бойынша, сөздің терминологиялық мағынасы, мағыналардың қайсысы көп мағыналы термин қолданылғанын түсінуге мүмкіндік береді.
Зерттеуші М. Н. Володина [10] репрезентативті-когнитивті терминмен қатар танымның әлеуметтік-коммуникативтік параметрінің көрінісі туралы айтады.
Термин дегеніміз сөз немесе сөз тіркесі, ол әр түрлі салалардан белгілі бір ұғымды білдіреді [11]. Ал, экономикалық термин - бұл білімнің осы саласының логикалық дәл тұжырымдалған ұғымдарын белгілеу үшін қолданылатын және экономикалық теорияның негізін құрайтын сөз немесе сөз тіркесі болып табылатын термин.
Л.И. Борисованың ойынша, экономикалық терминдердің сапалы аудармасы бүкіл әлем бойынша мамандар арасында ақпарат алмасуды жеделдетуге мүмкіндік береді. Аударма кезінде экономикалық лексиканы ескеру қажет:
ақпаратты дәлдігі;
қысқада нұсқа болуы;
жүйелі болуы [12].
Экономикалық терминдерді аударудың негізгі мәселесі - экономикалық лексиканың аудармада бірнеше нұсқасы болуы мүмкін. Бұл факт экономикалық терминдерді бір ауыспалы және әртүрлі ауыспалы терминдерге бөлуге мүмкіндік береді.
Т. С. Шулюкинаның еңбектерінде: Бір ауыспалы терминдер -тілдегі аударманың бір нұсқасы бар терминдер. Әр түрлі аудармалы терминдер - тиісінше тілде аударманың бірнеше нұсқасы бар терминдер - деп жазады [13].
Бір ауыспалы экономикалық терминнің мысалы ретінде "exchange risks" қарастыруға болады. Бұл фраза бір мәнді анықталады және "валюталық тәуекелдер" ретінде аударылады.
"Account" терминін әртүрлі термин деп атауға болады. Ол әртүрлі мағынаға ие:
есеп формуласы, журнал мақаласы (бухгалтерлік есепте);
шот (бухгалтерлік есеп);
(қаржылық) есеп;
тіркелім;
ухгалтерлік есеп;
мемлекеттік бюджеттің атқарылуы туралы есеп;
іскерлік кітаптар; сауда кітаптары;
қаржылық операция жазбасы;
биржалық мәмілелер бойынша есеп айырысу [14].
Сонымен қатар, ағылшын тіліндегі экономикалық терминологияның қазақ тіліне аударғанда айырмашылықтар болуы мүмкін екендігі үлкен мәселе болып табылады. Бұл фактіні салық жүйесі мысалында қарастыруға болады.
Мысалы, ағылшын тілінде "income tax" термині бар. Қазақ тіліне ол "табыс салығы" деп аударылады және бір анықтама береді.
Бұл ретте ағылшын тілінде "мұраға салық" аударымы бар "inheritance tax" терминін атап өтуге болады. Бірақ ҚР заңнамасында мұндай салық 2006 жылы жойылды. Сондықтан аудармашыға ақпараттың жалпы мәнін беру үшін жұмыс істеуге тура келеді [15].
Осылайша, Т.А.Яковлева, Л.В. Сусловалардың пікірлерінше экономикалық терминдерді аудару кезінде міндетті түрде аударманың ерекшеліктерін ескеру қажет екендігі айтылады. Бұл негізгі қиындық, өйткені терминдермен жұмыс істейтін адамға ол қабылданатын мәнмәтінді ғана емес, сонымен қатар экономикалық қызметтің қай саласына аударма бағытталғанын да ескеру қажет. Аударма кезінде ағылшын тіліндегі термин қазақ тіліндегі терминге әрдайым сәйкес келмейді [16].
Әдетте ең жалпы қабылданған және жалпы қолданылатын терминдер көптеген терминдерді құру үшін негіз ретінде қолданылады. Дегенмен, мұндай сөздер мен сөз тіркестерін аудару кезіндегі жеңілдікке, олардың есте сақтау жеңілдігіне және танымалдығына қарамастан, олар дұрыс аударманың, түсінудің және қолданудың кепілі болып табылмайды.

1.3 Экономикалық терминологиялық сөз тіркестерін аудару ерекшеліктері

Нарыққа көшу қоғамдық өмірдің шындығына сәйкес келетін экономистердің кәсіби тілін қалыптастыру үдерістеріне бастама жасады. Жағдайды қысқаша сипаттаймыз.
1. Кәсіби сөздік қосымша принципі бойынша қалыптасады: базистік тізілімге жетіспейтін нарықтық ұғымдар қосылады.
2. Жад қорларынан алынады және белсенді лексикаға өтеді
нарықтық экономика туралы жалпы ұғымдармен байланысты мәдени қатардың ұғымдары, ақпарат көздері жалпы тарих, әдебиет, кино болып табылады,экономикалық ілімдер мен экономикалық тарих тарихы бойынша білім тартылады.
3. Сөздікті қалыптастыруда ағылшын тіліндегі экономикалық әдебиеттің жаппай аудармалары үлкен рөл атқарады. Дәстүрлі лексика мен терминологияға немқұрайды қарамайды.
4. Экономистердің кәсіби лексикасына шектес ғылымдардағы терминологияның өзгеруі әсер етеді.
5. Ғылыми терминологияның тұрмыстық лексикаға "көшу" жағдайлары жиі кездеседі.
6. Экономикалық зерттеулердің бірқатар салаларында бұрыннан бар, бірақ белгісіз зерттеушілерге, ескі кезде жаңа терминология құрылуда.
7. Сөйлеу стандарттары төмендеуде, ең алдымен, корпоративтік сленг теневиктерді, сондай-ақ тұрмыстық сленгті тарту есебінен.
Ағылшын тіліндегі қарыздардан бастайық. Ағылшын тіліндегі терминдердің ену арналары көп, бірақ қарыз алу процесінде ғылыми-оқу әдебиеттерінің аудармалары және әдетте ағылшын тілінде жүргізетін шетелдік мамандардың оқытуы ерекше рөл атқарады.
Арнайы мәтіндердің өзіндік ерекшеліктері оның ақпараттылығы (мазмұндылығы), қисындылығы (қатаң бірізділік, негізгі идея мен бөлшектер арасындағы нақты байланыс), нақтылығы мен объективтілігі, анықтығы мен түсініктілігі болып табылады. Осы стильге тиесілі мәтіндер көрсетілген белгілерге үлкен немесе аз дәрежеде ие болуы мүмкін, мұндай мәтіндердің барлығында осы қарым-қатынас саласының қажеттіліктерін қанағаттандыруға ықпал ететін тілдік құралдарды басым пайдалану анықталады. Лексика саласында бұл терминология мен арнайы лексиканы пайдалануды көздейді.
Қазір ағылшын тілін жас экономистер жақсы біледі, бірақ тәжірибелі экономистерге қарағанда нашар, оларға жоспарлы экономиканың ерекшеліктері белгілі. Ал білікті аударма алу үшін көптеген шарттардың болуы, соның ішінде Ресей мен Қазақстан экономикасы саласындағы ғылыми дәстүрлер білімінің болуы қажет. Аудармашылардың білімі, әдетте, беделді түпнұсқаның тілін жақсы тануы, бірақ орыс тіліне деген құрмет пен оның мәнерлі мүмкіндіктерін пайдалану ниеті, дәстүрлерді білу оларға жетіспейді.
Мысалдар келтірейік. Бар терминдердің орнына жаңа, әдетте, бұл жағдайда мүлдем қолданылмайтын немесе аз қолданылатын синонимдер енгізілген жағдайлар жиі кездеседі.
1-мысал. Жиі аудармашылар коммерциялық ұйымдардың балансындағы ағымдағы айналым активтері деп аталады. Ал баланс активінде мүліктің дихотомиясы және бөлу негізі - айналымдылыққа қатынасы - және бірінші бөлім қазірдің өзінде "негізгі қорлар және басқа да айналымнан тыс активтер" деп аталды. Бұл жағдайда "айналым активтері" деген атау сұралады, және де дәстүр де бірдей талап етеді.
2-мысал. Қаржы менеджменті бойынша оқу-ғылыми әдебиетте кейде жағдайды жақсы сипаттайтын "рычаг" сөзінің орнына "левераж" сөзі пайда болады. Экономикалық мәтіндерді ағылшын сөздерімен қайта салу қолданылады.
Арнайы экономикалық лексиканы жалпы сөздікке аудару қазақ тілінің жалпы сөздіктеріне жаңа талаптар қояды. Ғылыми экономикалық лексиканың қандай бөлігін ортақ сөздіктерге орналастыру орынды екендігі туралы мәселені шешу қажет. Мысалы, БАҚ хабарламаларында "дефолт" сөзінің пайда болуы көпшілікті қазақ тілінің жалпы түсіндірме сөздіктеріне жүгінуге мәжбүр етті, бірақ онда сөз кәсіби лексикаға қатысты және тиісті қаржылық сөздіктерде бар деген қарапайым себеппен ештеңе табылған жоқ.
Егер экономистердің кәсіби тілі саласындағы жағдайды қазіргі уақытта қазақ тілінің қолданылу және даму ерекшеліктерімен салыстырсақ, онда негізгі үрдістер сәйкес келеді. Лингвистер тіпті ағылшын тілінен қарыз алу көлемі бойынша бірінші орынды экономика емес, компьютерлендіру алады деп санайды. Барлығы бұрыннан қалыптасқан ережелер бойынша жүріп жатыр: сөздер өледі (техпромфинжабыл), түрі өзгереді (кәсіпорын), туады және қайта жанданады. Кәсіби экономистердің тілі өзгерістер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.