Тәуелсіздік кезеңіндегі жағдай мен характердің поэзиядағы көркемдік - эстетикалық қызметтері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

1. Көркем характер мен жағдайдың байланысы түрлерінің тарихи-теориялық тұрғыдан негізделуі және зерттелуі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
2. Қазақ поэзиясындағы (Тәуелсіздік кезеңі) жағдай мен характер байланысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Тәуелсіздік кезеңіндегі жағдай мен характердің поэзиядағы көркемдік-эстетикалық қызметтері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Қазақ поэзиясы - еліміз егемендігін алған жылдарға дейін де, кейін де өз деңгейінде тоқтаусыз даму үдерісінде болды. Осы тұрғыдан алғанда, қазақ әдебиетінің даму қарқынын өткен ғасырдың соңғы онжылдығындағы жанрлық-тақырыптық өзгерістерінен байқаймыз. Қоғамда болып жатқан әртүрлі жағдайлардың тарихи себептері мен олардың сол уақытқа тигізіп жатқан әсері тарих ғылымы үшін қаншалықты маңызды болса, әдебиеттану ғылымы үшін де өте маңызды екені сөзсіз. Ал, жеке тұлғаның болмысына әсер ететін қоғамдық жағдайлар, әсіресе әртүрлі объективті, субъективті жағдайларды ғылыми тұрғыдан зерттеу оның әлеуметтік, этикалық құндылығын, әрі мән мағынасын айқындайды. Адам характерінің эстетикалық болмысын көп жағдайда оның жеке басының ерекшеліктерінен, уақыт пен орта сипатынан, идеялық негізден іздеуді жалпы алғанда мақұлдап, қабылдаған орынды болар. Адам мінезіндегі жалпы мен жалқы сипаттағы тұлғалық қасиеттердің белгілі бір сапада көрінуін көбінесе тарихи негіздермен байланыстыруға да түсініктікпен қарау қажет.
Кеңестік кезеңде жазушылар мен ақындардың шығармашылығы қоғамда болып жатқан жеке тұлғаларға әсер ететін жағдайларға байланысты шығарма ауқымын көлемді, эпикалық ауқымды алуға тырысатын еді. Өткенге көз жүгіртетін болсақ, революция, азамат соғысы, Ұлы Отан соғысы, коллективтендіру сияқты саясаттың ұшқынын көреміз. Осыған байланысты, әдебиеттанудың белгілі бір кезеңдерінде ғалымдар характерді қоғамдық, әлеуметтік, ұлттық, топтық, таптық, кезеңдік тұрғыдан бөліп қарастырды. Алайда, мұндай жүйелеудің жетістігі де, кемшілігі де аз болған жоқ, талқыға да көп түсті.
Характер (іс-әрекет, ой, сезім, тіл) автордың көркемдік-эстетикалық концепциясы , - дейді Энциклопедиялық әдеби сөздікте [41.72.]. Бұл пікірмен келіспеске де болма йды, себебі, дәл осы пікірмен психология, әлеуметтану, философия салалары осылайша зерттеп жүр. Мысалы, Әдебиет теориясының негіздері атты оқулықта характер - әдеби типтің жеке көрінісі деп нақты берілген [43, 121.]. Нақ осы пікірге байланысты бірнеше пікірлер айтылып, сынға алынғанымен бұл пікір осы күнге дейін өз маңызын жойған жоқ. Сонымен қатар, Қ. Жұмалиевтің, М. Қаратаевтың, З. Қабдоловтың характер хақындағы ой-тұжырымдарын теориялық негіз ретінде қабылдау да өз жемісін беруде.
Әдеби энциклопедия сөздігінде - Характер - (грек тілінен аударғанда қолтаңба, белгі, ерекшелік) көркем әдебиеттегі жеке бір тұлғаның орнын анықтайтын, сол арқылы адамның мінез-құлқының тарихи-шартты типтері (әрекеті, ойы, күйініш - сүйініші ) ашылатын және авторға тән рухани-эстетикалық концепциясын айқындайтын адамның көркем образы[44.78.] деп толығырақ тоқталған. Дәл осы пікір, жоғарыда берілген әлеументтану, психология, философия сияқты ғылым салаларының характерге беріп жүрген анықтамасынан, характердің осы әдеби белгісі басқа ғылымдардан өз айырмашылығын айқындайды. Әдебиеттегі характерді жасау барысында біз әдеби - көркемдік әдістерді, яғни не және қалай жасалады деген шарттылықтарды білуіміз және игеруіміз шарт. Шын мәнінде, әдеби мінездің, әдеби болмыстың эстетикалық мәнін анықтағымыз келсе, оның бойында психологиялық, философиялық, әлеуметтік ерекшеліктердің болатынын ұмытпаған жөн. Байқағанымыздай, Әдебиеттану терминдерінің сөздігінде [42.98.] характерге берілген анықтама сол кезеңдегі аталмыш ұғым төңірегіндегі әр түрлі көзқарастардан, ғылыми таластардан хабар беріп тұр. Бұл сөздікте әрбір ілімнің характерге байланысты зерттеу ауаны айқындалған, сонымен бірге әдеби характерді нақты адаммен тең сипатта қарауға болмайтындығы, оның шартты түрдегі көркем бейне екендігі нақты айтылған.
Ұлттық әдебиеттану ғылымының өткеніне көз салатын болсақ, қай кезеңде болмасын, осы характерге байланысты зерттеулер мен пікірлер сан алуан, тіпті кереғар, қайшылықты пікірлер де жетерлік. Характерді бірде әдебиеттің белгілі бір қалыбына салса, бірде оның прозадағы типтік бейнелерін алға шығарды. Ал, бір кездері оның ойшылдық, сезімталдық, интуитивтік, рационалдық белгілеріне жетекші мән бергенін байқаймыз. Қай қалыпқа салып, қалай типке бөліп жатса да, зерттеулер арқылы айтылған пікірлердің басым ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.