Ағаш ыдыстарда сақталған сүт

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
БАИШЕВ УНИВЕРСИТЕТ

Ауылшаруашылық және экология кафедрасы

Канадбаева Динара
Сүтті өндіру санитариясы және гигиенасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

5В120200- мамандығы Ветеринариялық-санитария

Орындаған: Ветеринариялық-санитария мамандығының 4-ші курс студенті Канадбаева Д.
Тексерген:б.ғ.к., аға оқытушы Бактыгалиева А.Т

Ақтөбе, 2020
Жоспары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1Ғалымдар тұжырымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.1Сүт туралы ветеринариялық мәлемет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.2Сапалы сүт алудың санитарлық - гигиеналық шарттары және сүттi фермада сақтау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.3Сүттiң санитариясы мен гигиенасының бұзылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.4 Желiндi күту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.5Ферма жұмысшыларының жеке гигиенасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .17
2.6Сүттi шаруашылықта алғашқы өңдеу (тазарту, салқындату, пастерлеу, сақтау) және тасымалдау ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.7Сүттi тасымалдау ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 0
2.8Мемлекеттiк стандарт бойынша дайындалатын сүтке қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.9Кешендер мен арнаулы сүт шаруашылықтарында сүт дайындау технологиясы мен малдәрiгерлiк-санитариялық сараптау ерекшелiктерi ... ... 22
2.10Ауру малдың сүтiн малдәрiгерлiк санитарлық сараптау ... ... ... ... ... ... ... ..25
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31

Кіріспе

Сүт өнеркәсібі- агроөнеркәсіп кешенінің ең негізгі бір бөлігі болып табылады. Сүт өнеркәсібінің тиімді қалыптасуы халықтың өмір сүру деңгейінің жоғарылауына және тұтынушылардың сүт өнімімен қамтамасыз етілуіне мүмкіндік береді.Сүт өнеркәсібі өнімі- кәсіпорынның өндірістік қызметіндегі сүт өнімі түріндегі пайдалы нәтижесі.
Сүт - сүт қоректі жануарлардан алынатын, аса қасиетті тағам. Бұл тарауда сапалы сүт алудың жолдары, сүттің химиялық құрамы, тағамдық маңызы, санитариялық сараптау әдістері мен санитариялық бағалау мәселелері қарастырылады.
Сүт тағамдық маңызы жоғары, иммунологиялық және бактерицидтiк қасиеттерi мол, ұрғашы сүт қоректi жануарлардың сүт бездерiнде пайда болатын күрделi биологиялық сұйықтық. Ол жаңа туған нәресте мен ересек адамдар үшiн еш нәрсемен алмастыруға болмайтын бағалы тағам. Сүттiң құрамында адам организмi үшiн өте қажетті, ара-қатынастары теңгерiлген және өте сiңiмдi заттар (ақзат, май, көмірсу, минералды заттар, дәрумендер, ферменттер, гормондар т.б.) мол. Сүт балалар, екiқабат немесе емшекте баласы бар әйелдер, сондай-ақ мосқал және ауру адамдардың тамақтануында ерекше орын алады.
Курстық жұмысымның мақсаты: Сүт өндіру санитариясы және гигие-насын білу.
Курстық жұмысымның міндеттері:
Сүтті өндіру санитариясын меңгеру;
Сүтті өндіру гигиенасын уйрену.

1Әдебиетке шолу

1.1Ғалымдар тұжырымы

Қ.Ш. Нұрғазы мағлуматы бойынша сиыр фермаларында сапалы сүт алу үшін, оның санитарлық-гигиеналық жағдайы талапқа сай болуы қажет. Ал, сауыншылар, басқа да сүт өңдеуші жұмысшылар жеке-жеке гигиенаны дұрыс сақтауы қажет. Сүтті алғашқы өңдеу оны тазалаудан және суытудан басталады. Сүтті алғашқы өңдеу ГОСТ- тың талабына сай болуы қажет. Сүттің өңдеу температурасы 100°С кем болмау қажет. I сортты сүттің қышқылдығы 16-180 Т, ал тазалығы -бірінші топқа, редуктазасы - 1 класқа сай болуы қажет. II сортты сүттің қышқылдығы 16-200 Т, ал тазалығы бойынша екінші топқа, редуктазасы - 2 кластан төмен болмауы керек. I және II сортқа жататын сүттің тығыздығы (плотность) - 1,027 кем болмауы қажет.
1847 ж. Блондо сүт қышқылын ашу процестерінде түзілу мүмкіндіктерін көрсетті. Сүт қышқылына Л. Пастердің ең алғашқы микробиологиялық еңбектері арналған. 1868ж. Шульце сүт қышқылды бактериялардың шарап зауыттарында қолданылатын ашытқылардан алуға болатынын дәлелдеді. Бірақ та таза сүт қышқылды бактериялар тек 1877ж. табылды. Сонда Листер streftococcus lacfis бактериясын бөліп алды. Сол кездерде Дельбрнек сүт қышқылды ашуға қолайлы температураны анықтауға тырысты. Ол, салыстырмалы түрдегі жоғарғы температура, сүт қышқылының түзілуіне мейілінше қолайлы деген тұжырымдама жасады. [3]
Ең алғашқы болып өнеркәсіп масштабтарында сүт қышқылын алған Эвери болды. Сол кездерде нан жабуға қолданатын ұнтақты даярлаудағы, қолданылатын шарап қышқылды кальцийді сүт қышқылды кальциге ауыстыруға талпыныстар жасады. Бұл талпыныстар нәтижесіз болғынымен, сүт қышқылының басқабағытта, яғни жаңа салалардағы қолдануы арта түсті. 1887ж. бастап сүт қышқылын, ашыту процестері арқылы өндіру қарпынды дымыды. Нәтижесінде сүт қышқылын өндіру, өнеркәсіптің негізгі саласына айнала бастады. Қазіргі кездегі сүт қышқылын өнеркәсіпте - жүгері қанты, меласса және сүт сүзбесі арқылы алады.
Әрбір шаруашылықтағы сүтті алғашқы рет өңдейтін сүт бөлмесі болуы тиіс, оның негізгі міндеті сүтті тазалау және суыту, сонымен қатар, түскен сүтті есепке алу және сатуға ар-налған сүтті есепке алу.
Машинамен сауатын операторлардың алдында көптеген жауапты істер бар. Оған: сапалы сүт алу және сауу аппаратын күту, тазалау және сиыр желінін бақылау. Сиырларды сауып біткеннен кейін, сауын аппаратын жылы сумен шаю қажет. [4]
Жаңа сауылған сүтте биологиялық ерекше заттар бар, оған лизоцим және лактонин жатады, олар зиянды микробтардың көбеюіне кедергі жарайды. Сүттің температурасы дұрыс жағдайда, жақсы заттардың әсері 2 сағатқа дейін сақталады, ал сүтті салқындатқан уақытта, оның жақсы қасиеті көпке созылады. Сондықтан сүтті сауып болысымен оларды салқындату қажет. Сүтті салқындатудың ең оңай жолы, сүті бар флягтарды, суық ағынды суларға қою, ал екінші жолы компрессорлық қондырғыларды пайдалану. Әрине, ең алғашқы жүмыс, сүтті әр түрлі қоқыстардан тазарту және тезірек суыту. Сүтті тазарту үшін, флягқа құяр алдында фильтрден өткізеді. Фильтрден өткізу үшін, марло және лавсанды пайдаланады.
Сиырларды машинамен сауған уақытында, сауын қондырғыларында сүтті тазалау автоматты түрде өтеді.
Сүт фермасында технологиялық жұмыстарды механикаландыру
Сүт өндіру фермаларында прогрессивті технологияны қол-данудың жолы, ол комплексті механикаландыруды пайдалана білу. Сүтті сиырларды байлап үстау уақытында сүтті өндіру үшін ең тиімді технология кешенді механикаландыруды қолдану. Оған: сумен қамтамасыз ету және автоматты түрде суару, сиырларды сауу, мал азығын дайындау және тарату, қиын та-зарту жатады.
Сумен қамтамасыз ету әр шаруашылықтың жеке ісі, жалпы су қүбырына қосу арқылы және басқа да түрлері бар. Сиырлардың сиыр қорасында жеке-жеке суаратын автосуарғышы болады [2].

2Негізгі бөлім

2.1Сүт туралы ветеринариялық мәлемет

Сүттiң микроорганизмдердiң өсiп-өнуiне кедергi жасайтын қабiлетiн - оның бактерицидтiк қасиетi немесе бактерицидтiк фазасы деп атайды. Бұл қасиет иммундық заттардың - опсониндердiң болуына байланысты. Сондықтан да, мұндай сүтте микробтар өсiп-өнбейдi, сүт бұзылмайды. Бактерицидтiк фазаның ұзақтығы сауылған сүттiң шапшаң және жақсы салқындатылуына, тазалығына байланысты. Сүт неғұрлым төмен температурада салқындатылса, ондай сүт бұзылмайды, ұзақ сақталады. Әр түрлi санитариялық жағдайда сауылып алынған сүттiң бактерицидтiк қасиеттерi де түрлiше болады. Ал, санитариялық талапты сақтап сауылған сүт, оны сақтамай сауып алған сүттен, екi есе артық уақыт сақталады. Таза сүттiң түсi ақ, немесе сары болып келедi. Түсiнiң өзгеруi оның бұзылғандығын көрсетедi. Сүт iшiне кейбiр микроорганизмдер түскенде, сиыр көк пигментi бар тоғай шөбiмен азықтанғанда, желiнсау немесе туберкулез ауруларында, сүтке су қосқанда, оның майын алғанда және сүттi қалайы ыдыста сақтағанда сүттiң түсi көкшiл тартады. Сары түс пигмент шығаратын микробтар түскенде, денеде iрiңдеген жара болғанда, желiннiң туберкулез ауруында, уыз араласқанда, сиыр зубровканы жегенде, немесе оны рауғаштан дайындалған дәрiмен емдегенде - сүттiң түсi өте сарғыш келедi. Желiн қатты қабынып, оның ұлпаларында жара болса, сүттiң түсi қан араласқандықтан қызғылт тартады. Сүттiң иiсi. Таза сүттiң өзiне тән сүйкiмдi иiсi болады. Сүтке iшек бактериялары араласқанда, ауызы ашық ыдысқа құйылған сүт мал қорасының iшiнде ұзақ уақыт қалғанда - сүттен аммиактың иiсi сезiледi. Сиыр азығының iшiнде қалыптағыдан көп орамжапырақ болса, сүтке iшек бактерияларының кейбiр түрлерi және сәулеленетiн микроорганизмдер түссе, ондай сүттен орамжапырақтың иiсi шығады. Креолин, скипидар, карбол қышқылы, қарамай, йодоформ және осылар сияқты иiстерi күштi дәрiлермен емделген сиырлардың сүтiнде айтылған дәрiлердiң иiсi сезiледi. Сүттiң майы ашығанда, одан сүт қышқылының иiсi шығады.
Ластанған сүттi салқын жерге қойғанда, одан ащытқы мен спирт иiсi шығады. Сүт пен балықты бiр бөлмеде сақтағанда, сүтке кейбiр микроорганизмдер түскенде, сиырды суармалы шабындыққа жайғанда, оны балық ұнымен азықтандырғанда, балдыр өскен судан суарғанда, сүттi темiр ыдыстың iшiнде сақтағанда - ондай сүттен балық иiсi шығады. Сүт iшiнде шiрiткiш бактериялар көбейгенде, сүт жағымсыз иiстi болады. Жаңа сауылған сүттi қақпағы тығыз жабылған ыдыста ұстаса, онда анаэроб бактериялары өседi, мұндай сүттен шiрiк иiсі шығады. Сүттiң консистенциясы бiр ыдыстан екiншi ыдысқа құйғанда анық байқалады. Жаңа сауылған сүт бiркелкi сұйықтау болады. Бiрақ та, сүт iшiнде сүт қышқылды бактерияларының кейбiр түрi шiрiткiш бактериялардың тiршiлiк әрекетiнiң нәтижесiнде, сүтке уыз араласса, желiнсау ауруының кейбiр түрлерi мен аусыл ауруында сүт тым қоюланып кетедi. Сүт қышқылы бактериялары мен iрiткi өндiретiн iшек бактерияларының сүт iшiнде өсуiнен, желiнсау ауруының қоздырушысы стрептококтың сүт iшiнде көптеп өсiп-өнуiнен сүт iрiткi болып кетедi. Сүт iшiнде iшек бактериялары, ашытқы және май қышқылды бактериялар өсiп-өнсе, ондай сүт көпiршiктенiп тұрады. Сиыр күйлеген кезде, сүтке су қосқанда, дұрыс қатпаған сүттi қайтадан ерiткенде сүт су сияқты сұйық көрiнедi.
Сүттің қүрамы мен сапасына әсер ететін факторлар:
а) сауылу кезеңi;
ә) малдың тұқымдық ерекшелiгi
б) жасы
в) азықтандыру дәрежесi
г) күтiмi,
ғ) сауу әдiсi
д) сауу жиiлiгi
е) сиыр денсаулығы болып табылады.
Сауылу кезеңi. Сиыр жылына орта есеппен 250-300 тәулiк сауылады. Осы уақыттың iшiнде сүттiң құрамы мен сапасы бiрнеше рет өзгередi. Әсiресе, сауудың бастапқы және соңғы кезеңiнде қатты өзгередi. Туғаннан кейiнгi алғашқы күндері (7-10 күн шамасы) сүтiн уыз деп атаса, суалар алдындағы 10-15 күн iшiндегi сүтiн суалу сүтi дейдi. Қалған уақытта сауылған сүт қалыпты сүт болып табылады.
Қалыпты сүт. Лактозаның мөлшерi бiр қалыпты қалады, ал кальций мен фосфор сауу кезеңiнiң соңғы айларында көбейедi. Сүттегi құрғақ зат мөлшерiнiң өзгеруi ондағы май мен ақзат мөлшерiнiң өзгеруiне байланысты. Бұл айтылған көрсеткiштер денi сау, жақсы азықтандырылып, тәуiр күтiмге қойылған сиырдың сүтiнде болады. Қысыр және басқа да себептермен суалтылатын сиыр сүтiнiң құрамы әдеттегiдей болады.
Суалтар алдындағы күндерi сауылған сүттi тексергенде, онда сүт майының, ақзатының, казеиннiң көбейгенi, ал лактоза мен қышқылдығының азайғаны көрiнедi. Мұндай сүттiң дәмi тұз татиды, оның технологиялық қасиетi өзгередi, яғни ол ұлтабар ферменттерiнiң әсерiнен ұю қабілеті төмендейді. Май түйiршiктерi ұсақталады. Сүт өте қоюланып кетедi. Осыған орай, мұндай сүтті сепатордан өткiзген кезде, майының көпшiлiгi көк сүтке кетедi. Оны тек бұзауға береді. Уызда сүтке қарағанда ақзат мөлшері 3-5 есе көп, оның ішінде 60-80 % сарысу ақзаттарға бай (негізіне иммуноглобулиндер) және минералды заттар ферменттер, гормондар, лизоцим, лактоферрин, лейкоциттер мол. Ал, лактаза аздау. Уыз қышқылыдығы 40%, тығыздығы 1037-1055 кгм3. Уыз сары түсті, дәмі тұз татиды, қою.
Тұқымдық ерекшелiгi. Сүттiң құрамы мен сапасы сиыр тұқымымен тығыз байланысты. Елiмiзде өсiрiлетiн сауын сиырлар тұқымының көпшiлiгi майлы сүттi көп бередi. Мысалы, Лебедин сиыры жылына 6591 л сүт бередi, оның майлылығы орта есеппен 3,7%, ал Горбатов қызыл сиырының жылдық сүтi мөлшерi (4576 л) бұдан сәл кем болғанымен, сүтi өте майлы келедi, тiптi 4% жетедi. Сүтінiң нәрлiлiгi жөнiнен бiрiншi орынды Кострома, Ярославль, Симменталь және Горбатов қызыл сиырлары алады. Ал, басқа сиыр тұқымдары сүтiнiң нәрлiлiгi одан кемiрек. Алатау сиыры сүтiнiң қышқылдығы жоғары, дала қызыл сиырында төмен болады.
Сүттi көп беретiн сиырдың сүтiнде (тұқымына қарамастан) лактозаның мөлшерi 5% жетедi. Сиыр тұқымына қарай, оның май түйiршiктерiнiң саны мен көлемiнде де кейбiр өзгешелiктер болады. Мысалы, симменталь, қырдың қызыл сиыры және кострома тұқымдарының майлы түйiршiктерi көп, ал қара ала сиыр мен лебедин сиырлары сүтiнде аз болады.
Жалпы сүтті тұқымды сиырларға қара-ала, Әулие ата, Латвияның қара аласы, Голланд, Аиршир, қырдың қызыл сиыры, ал сүтті-етті түқымдарға Кастрома, Симменталь, Швиц, Алатау сиырлары жатады.
Сиырдың жасы. Сиырдың сүтi мен оның майлылығы алты бұзаулағанға дейiн өсе бередi, содан соң төмендей бастайды. Бiрақ, жүргізілген зерттеулер жетi және 12 бұзаулаған сиырларды жақсы күтiмге алып, сапалы азықтандыру арқасында, олардың сүттiлiгi мен сүтiнiң майлылығы ешқандай кемiмегенін көрсетеді. Кейбiр сиырлар, өз өмiрiнде 100 мың кг артық сүт берген, ал Краса атты сиырдан 120 мың кг сүт сауылған. Демек, сиырды жасына қарап бағаламай, оның жеке ерекшелiктерiн ескеру керек.
Азықтандыру, күтiм. Сиырды әр түрлi құнарлы азықпен қамтамасыз етсе, ол тек сүттiлiгiн ғана арттырып қана қоймай, оның құрамы мен қасиетiн де жақсартады. Алынған сүт сапалы болып, бiркелкi ұзақ уақыт сақталады. Ал, сауын малын уақытымен азықтандырмаған жағдайда оның сүтi азайып, салмағы да төмендейдi. Демек, сүттiң майлылығы мен ақзаты кемидi.
Сиыр қораның температурасы мен ылғалдылығы бiр қалыпта, ауасы таза болуы керек. Демек, сиыр қора ылғалды болса, сиырдың сүтi, оның майлылығы кемидi. Сиыр қораның жылылығы 8-120С, ылғалдылығы 60-80%, тиiстi жарығы (жарық коэффицентi 1:10) және желдетілуі дұрыс болуы керек. Жазда сиырды әрдайым тоғытып тұрса, сүтiнiң майлылығы артады.
Серуендету. Сиырдың сүттiлiгiне оны серуендету үлкен әсер етедi, сондықтан да сауын сиырларды серуенге шығарып (1-2 сағат) тұрған дұрыс, мұндай жағдайда сиырдың сүттiлiгiмен қатар сүтiнiң майлылығы да молаяды.
Жыл мерзiмi. Сиыр сүтiнiң құрамы жыл бойына тұрақты болмайды, демек, көктемде сүтте құрғақ заттар аз болса, күзде көбейедi. Қыста сүттiң майлылығы - жаздағы мөлшерден молырақ болады. Лактоза жыл аяғында кемидi.
Сауу әдiсi. Сиырды сауудың әдiсi, оның жиiлiгi желiндi сүттен толық босату және желiндi қолмен сылау сиырдың сүттiлiгiне көп әсер етедi.
Сүттi төрт емшектен кезек-кезек сауғанша, бiрден төрт емшектен сауған тиiмдi, мұның өзi сиырды машинамен сауғанда желiндегi сүт түгел және таза алынады. Сауыншылардың еңбегi жеңiлдейдi, еңбектiң өнiмдiлiгi артады. Сауу жиiлiгi. Үлкен шаруашылықтарда сиырды 2 рет сауу жүргізіледі. Жаңа туған сиыр, бірінші бұзаулаған сиырлар 3 рет сауылады. Екі рет саууда да сүт толық алынады, алайда 3 рет сауылып жүрген сиырды 2 мезгілде саууға ауыстырғанда сүт мөлшері 5-7% кемиді.
Толық сауу. Сүттiң майлылығы, оның соңғы үлесiнде (порция) мол болады, демек, желiндегi сүттi толық сауып алса, оның майлылығы да көбейедi, сиырдың желiнi де ауруға шалдықпайды.
Сиырдың денсаулығы. Ол сиыр сүтiнiң мөлшерiне, оның құрамына әсер етедi. Әрине сүттiң түзiлуiне бүкiл организм қатысады, сондықтан да бiр ағзадағы сырқаттың сиырдың сүттiлігiне, оның құрамына және технологиялық қасиетiне елеулi әсер етедi.
Ауруға шалдыққан сиыр сүтiнiң құрамы мен қасиетi көбiнесе аурудың клиникалық белгiлерi бiлiнуден бұрын өзгередi. Мұндай жағдай желiнсау ауруы кезiнде орын алады. Өкпе туберкулезiне шалдыққан сиыр сүтiнiң қышқылдығы 7-140С-қа дейiн төмендейдi, сүттiң майлылығы бастапқыда өскенмен кейiн төмендейдi.
Аусылмен ауырған сиыр сүтi алғашқы 5-7 күнде 40% кемидi, ал сүттiң майлылығы 70-75% дейiн көтерiледi. Мұндай сиырдың сүтiнде ақзат, кальций мен фосфордың мөлшерi көбейедi, олардың ара-қатынастары бұзылады. Ауру сиыр сүтiнiң технологиялық қасиетi елеулi өзгерiске ұшырайды, сондықтан, ондай сүттi сау малдың сүтiмен араластыруға болмайды. Сауын сиырларды емдеу, егу, қан алу тәрізді жұмыстар жүргізілгенде сиырдың сүттiлiгi 15-20% дейін кемидi.

2.2Сапалы сүт алудың санитарлық - гигиеналық шарттары және сүттi фермада сақтау

Сүт фермасы аумағында тиiстi санитарлық жағдай жасап, оны сақтау үшiн ферманың тазалығына және ойдағыдай жабдықталуына әрдайым көңiл аудару керек. Сиыр қораларының су құбырлары және желдеткiш жүйелерi дұрыс жұмыс iстемесе немесе тiптен iстен шыққан жағдайда, қора iшiнде жиналған зиянды газдар малдың денсаулығына зиянын тигiзiп қана қоймай, сүттiң сапасына да үлкен әсер етедi. Жағымсыз иiстер сүтке сiңедi. Сиыр тұратын ашық аула жаңбыр жауғанда, қар ерiгенде ластанып кетпеуi үшiн тас төсейдi немесе асфальттайды. Өйтпесе, тәулiгiне 9-15 сағаттай жатып, дем алатын сиырдын желiнi аула iшiндегi нәжіспен ластанады. Ал, көңнiң 1г орта есеппен 50 млрд бактерия кездеседi, яғни сиыр көңiнiң 14-18% бактериялардан құралады. Бiр жылдың iшiнде бiр сиыр 4,5-7 т нәжіс шығаратынын ескерсек, сүттiң бактериялармен ластануына тигiзетiн әсерiн түсiнуге болады. Көң iшiнде шiрiткiш және ыстыққа шыдамды бактериялардың көптеген түрлерi кездеседi. Бұлармен қатар, жұқпалы аурулардың (қылау, туберкулез, бруцеллез) қоздырушылары да өсiп-өнедi. Мiне, қораны мал көңiнен тазартып тұру қажеттiгi осыдан шығады. Сондықтан, көңдi бiр жерге жинап, биотермиялық әдiспен зарарсыздандырады. Қолда тұрған малдың төсемелерiн күн сайын айырбастайды.
Сиыр фермасында айына екi рет санитарлық күн белгiлеудiң пайдасы көп. Бұның өзi ферманы жөнге салып, сүттiң тазалығын арттыруға жағдай жасайды. Сондықтан да, бұл жұмысты үлкен жауапкершiлiкпен ұйымдастыру қажет. Ол үшiн, қиды таситын көлiктер, дезинфекциялык заттар, қажетті құрал-саймандар алдын-ала дайындалады, қорадағы ақаулар дер кезінде жөндеуден өткізіліп тұруы тиіс.
Санитарлық күнi малдың үстiн тазалайды, қораны жуады, көңнен тазартады, қора қабырғаларының ластанған жерін әкпен ақтайды, терезелерiн жуады, оттық пен автоматты науаны тазартады. Әсiресе, сиыр сауылатын және сүт сақталатын орындарды жуып, тазартады. Қораның аумағын тазартады. Дәретхананы әктейдi.
Мал қораларын дезинфекциялар алдында, iшкi жағынан сумен шаяды, бұл химиялық заттардың микробтарға әсерiн күшейтедi. Дезинфекциялық химиялық ерітінділерді ыстық күйiнде қолданған тиiмдi. Тек, хлорлы әк қана салқын күйiнде колданады. Дезинфециялық заттар белгiлi мөлшерде шашылады.
Сауын сиыр қораларын өткiр иiстi (карболка, креозол) т.б. препараттарымен дезинфекцияламайды, өйткені олардын иiстерi сүтке сiңедi. Аммиак газы көп жиналған қораларды формалинмен дезинфекциялауға болмайды, ал хлорлы әк аммиак пен күкiрт иiстерiн жояды.
Сиыр қораларын тазартуда көбiнесе кальциленген сода және күл сiлтiсiнiң 5% ерiтiндiлерiмен өңдейді. Сиыр сауатын, сүт сақтайтын жердi 2% белсенді хлоры бар хлорлы әктiң мөлдiр ерiтiндiсiмен немесе натрий гипохлоридiмен залалсыздандырады.
Хлорлы әк адамның тыныс жолдарын, терiсiн, көзiн тiтiркендiредi, тiсiне зақым келтiредi. Сондықтан да, арнаулы жұмыс киiмдерiн, көзілдірік, респиратор т.б. пайдаланады. Сиырды, фермадағы тәртiп бойынша белгiлi бiр мезгiлде сауады. Сауыншылар мен машинамен сауатын операторлар сиырдың желінiн тазалар алдында қолдарын жылы сумен сабындап жуады, таза орамалмен сүртедi, сонан-соң таза комбинезон немесе халат киiп, бастарына үшкiр орамал тағады. Пистолет шашыратқыш немесе шелектегі арнайы ерітіндімен сиырдың желiнiн жуады. Шелектегi суды әр малдан кейiн ауыстырады. Желiндi жеке салфеткамен кептiредi. Құрғаған желiндi уқалайды. Желiнсаудың белгiсi бар сиырды анықтау үшiн, жалпы сүтке микробтар көп түспес үшiн, сауу стакандарын кигiзер алдында әр емшектен сүттiң алғашқы бiрнеше тамшыларын сауып алады да жояды.
Сүт iшiнде сүзбе тәрiздес түйiршiктер, қан немесе iрiң болса, сол сияқты желiннiң қызарғаны, iсiгенi, ауырсынғаны байқалса, ол туралы мал дәрiгерiне хабарлайды, сүттi таңбасы бар жеке ыдысқа құяды. Бұндай сиырды сауып бiткен соң оператор немесе сауыншы қолдарын жуып, дезинфекциялап, сауу жабдықтары мен ауру сиырдың сүтi құйылған ыдыстарды санитарлық өндеуден өткiзедi. Сиырды колмен сауар алдында жылы 400С сумен жуады. Желiндегi сүт таусылғанша құрғақ қолмен сауады. Сонан соң, желiндi уқалайды да, соңғы үрпісiн сауып алады. Сауын соңында емшектерiн таза орамалмен құрғағанша сүртедi де, арнулы антисептикалық эмульциямен майлайды.

2.3Сүттiң санитариясы мен гигиенасының бұзылуы

Сүттiң негiзгi ақаулары және олардың себептерi:
Кiлегейлi (созылмалы)- Шырыш түзетiн сүт қышқылды және шiрiткiш микроорганизмдер. Уыз қоспасы. Желiнсаудың кейбiр түрлерi. Аусыл.
Сүзбе тәрiздес-Сүт қышқылды және басқа микроорганизмдер, iшек таяқшалары тобындағы бактериялар. Желiнсау (сүт iшiнде желiнсау стрептококктар жиналғанда).
Көпiру-Iшек таяқшалары тобындағы бактериялар, ащытқы, май қышқылды микроорганизмдер
Сұйық-Туберкулез, сүт безiнiң катаралдық қабынуы
Мал азығында, қызылша және басқа сулы азықтардың шектен тыс көп болуы. Күйлеу кезеңiнде. Сүтке су қосқанда. Дұрыс тоңазытылмаған сүттi ерiткенде.
Иiс ақаулары:
Аммиак-Iшек таяқшалары тобындағы микроорганизмдер. Мал қорасындағы ашық ыдыстың iшiнде сүт көп тұрып қалғанда
Орам жапырақ-Азықтық рационында орам жапырақтың молдығы
Темекi-Темекi түтiнiнiң иiсi бар бөлмеде сүттi сақтау
Түтiн иiсi-Түтiнде, пеште сүт ыдыстарын қыздыру, сүттi пастеризациялау
Дәрi-Креолин, скипидар, карбол қышқылы, қарамай, иодоформ
Май қышқылы-Май қышқылды ашу
Ашытқы және спирт-Ластанған сүттi температурасы төмен жерде сақтау
Балық иiсi-Сүттi балықпен бiрге сақтау. Микроорганизмдер.
Шаян тәрiздiлердiң қалдықтары бар суарма шабындықта жайылғанда. Балық ұнымен азықтандыру. Балдырлы сумен сиырды суару. Сүттi темiр ыдыстың iшiнде сақтау (лецитиннiң гидролизденуiнен триметиламин пайда болады).
Балық иiсi-Сүттi балықпен бiрге сақтау. Микроорганизмдер.
Шаян тәрiздiлердiң қалдықтары бар суарма шабындықта жайылғанда. Балық ұнымен азықтандыру. Балдырлы сумен сиырды суару. Сүттi темiр ыдыстың iшiнде сақтау (лецитиннiң гидролизденуiнен триметиламин пайда болады).
Сасық-Шiрiткiш микроорганизмдер
Борсыған-Ауызы тығыз жабылған ыдыстағы, салқындатылмаған сүттегi аэробтық микро организмдер. Жабық ыдыста сақталған сүттегi сүтқышқылды микроорганизмдер. Ағаш ыдыстарда сақталған сүт. Шiрiп кеткен ағаш жертөледе сақталған сүт.
Түсiнiң ақауы:
Көк және көгiлдiр-Пигмент түзетiн микроорганизмдер. Көк пигменттi орман шөптерi. Желiнсау, сүт бездерiнiң туберкулезi (көгiлдiрлеу). Сүтке су қосу, сүттiң бетiндегi қаймағын қалқып алу. Сүттi мырыш ыдыста сақтау.
Шексiз сары-Сары түстi пигмент түзетiн микроорганизмдер. Сүт бездерiнiң iрiңдi қабынуы (стрептококктан болатын). Уыз араласу. Азықтар (арамшағыл т.б.). Дәрiлер (рауғаш, т.б.).
Дәмiнiң ақауы (дәмi келу):
Балық татымы-Сүттi балықпен бiрге сақтау. Сиырды балық ұнымен азықтандыру. Балдырлы судан суару.
Ащы-Жусан, пияз, дала қышасы, көгерiп кеткен сұлы жармасы мен арпаның сабаны, шiрiген қызыл қызылша, тарна, картоп т.б. Шiрiткiш бактериялар, шөп пен картоп таяқшалы, ашытқы, т.б. Суалуға жақын сиыр сүтi. Уыз араласу. Дәрiлiк заттар (сабур, рауғаш т.б.). Сүттi татты ыдыста сақтау.
Қышқылданған-Тiке түскен күн сәулесi, ауаның жоғары температурасы. Батпақты жайылымда жаю. Сүттi қалайыланбаған темiр және мыс ыдыстарда сақтау. Майды ыдырататын микроорганизмдер. Сүттi қатты қыздырғаннан кейiн май қышқылды ашу туғызатын микроорганизмдер. Iшек таяқшалары мен ашытқының кейбiр түрлерi.
Тұзды-Суалуға жақын сиыр сүтi. Уыз қоспасы. Желiнсау. Сүт бездерiнiң тубереулезi
Сабын тату-Пептонды бактериялар. Жаңа сауылған сүтті салқындатпастан құты iшiнде сақтау. У қырықбуын өскен шалғында жаю. Сүттi содамен бейтараптау. Сүт бездерiнiң тубереулезi.
Шалқан мен шомырдай-Шалғын, турнепс, тарна сияқты шаршы гүлдi тамыры жемiстiлермен шамадан тыс азықтандыру. Құрамында шомыр, тарнаның пәлегi және шалқаны бар мал азықтары. Қыша, дала қышасы жабайы шомыр қаптаған аңызда жайылғанда.
Сарымсақ-пияз-Жабайы сарымсақ және пияз өскен жерде жайылған
Шөп-Беде, дала қышасы, түйе жоңышқа, турнепс, шiрiп және көгерiп қатқан азықтарды көптеп жеген
Ащы (өткiр)- Балауса қалақай, құлмақ, су бұрышын жеген
Темiр тату-Сүттi нашар қалайыланған және тот басқан ыдыстарда сақтаған. Темiр тотығы мол судан сиырды суарған.
Сүттiң микробтармен ластану көздерi. Сүт микробтар үшiн жақсы қоректiк орта. Шыбын-шiркей, әсiресе шыбындар сүтке сиырды сауатын және сүттi құятын ыдыстардың үстiне қонып, оларды микробтармен ластауымен қатар, адамға iш ауруларын (iш сүзегi, дизентерия т.б.) таратады. Сиырдың үстiне қонып мазасын кетiредi.
Шыбынды жою үшiн фосфорорганикалық препараттардың ерiтiндiлерiн, хлорлы әктi пайдаланады. Терезелерге тор құрады. Кемiргiштерге қарсы күрестi белгiлi бiр жоспармен көрсетiлген уақытта, олар мүлдем жойылғанша жүргiзе бередi. Егеуқұйрық пен тышқандар бруцеллез, туберкулез, лептоспироз т.б. адамға қауiптi аурулар таратады. Сондықтан да, ондай кемiргiштердiң сүт пен сүт ыдыстарымен жанасуы адамның денсаулығы үшiн қауiптi. Кемiргiштердi құрту үшiн механикалық, бактериялық әдiстер қолданылады.
Малдың терiсi мен желiнiн күту. Сауын сиырлардың терiсiн әрдайым тазалап, ластанған жерлерiн жуып тұру қажет. Сиырдың сүтi, оның терiсiнiң тазалығымен бiрден-бiр байланысты. Сиырдың терiсi, әсiресе, желiнi мен бауыр жағы сиыр жерге жатқан кезде құрамында көптеген бактериялары бар малдың қиымен ластанады. Оның көпшiлiгi iшек бактериялары мен спораланатын топырақ бациллалары (субтилис, мегатериум т.б.). Мұндай бактериялар сүттi ластап қана қоймай сиырдың емшек тесiгi арқылы оның сүт безiне енiп желiнсау ауруын туғызады.
Сиырдың үстiн тазаламай сауғанда терiсiнiң қайызғағы, босаған қылшығы, шаңы, жабысқан қиы, сүтiне түседi. Олармен бiрге сүт iшiне көптеген бактериялар енедi. Сөйтiп, үстiн таза ұстаған сиырдан сауылған сүт iшiндегi бактерияның саны тазартылмаған сиырға қарағанда екi есе кем болады.
Мұның өзi - сиыр терiсi сүттiң ластануының негiзгi көзi екендiгiн көрсетедi. Сиырды қора iшiнде тазаламай, оны манежге немесе тамбурға шығарады да, ауа райы жақсы болса, сыртта тазалайды. Терiнiң құрғақ жерiн щеткамен тазартады, ал лас жерiн жуады. Тарақты тек щетканы тазарту үшiн пайдаланады. Тазалап болғаннан кейiн сиыр денесiн сулы шүберекпен (мауыт, шұға) сүртiп, терiсiнiң қылшығын ұсақ шаңнан тазартады.
Қолмен тазалау жұмысының қиындығын ескерiп, соңғы уақытта механикаландырған әдiстi пайдаланып жүр. Ол үшiн Урал , Вихрь ЭП-2 немесе Нерис шаң сорғыштарын пайдалануға болады. Бiрнеше күннiң iшiнде мал қозғалтқыштың дыбысына үйренедi. Сондықтан, бұл жұмысты белгiлi бiр мезгiлде жүргiзiп отырған жөн. Сиыр терiсiн таза ұстау үшiн, оны ағын суда тоғытқан дұрыс. Бұл сүттiң сапасын ғана емес, оның көлемiн де, майлылығын да арттырады. Сиыр терiсiнiң тазалығы үшiн желiннiң, бауырдың, санның iшкi жағының жүнiн қырқып тастаған жөн.
Сиыр демалғанда астында төсенiшi болуы шарт. Ол үшiн, күздiк егiстiң сабаны өте тиiмдi. Әр сауын сиырға тәулiгiне 3-4 кг сабан төсенiш керек. Сабан төсегенде сиырдың үстi таза, асты жылы және құрғақ болады. Төсенiш ретiнде ағаш үгiндiсi мен жаңқасын да пайдаланады. Әр сиырға төсенiш үшiн тәулiгiне 3-6 кг ағаш үгiндiсi керек.

2.4 Желiндi күту

Сауар алдында сиыр желiнiн жуып, тазалау сүттiң сапалы болуы iсiнде шешушi орын алады. Осылай болмаған жағдайда желiн терiсiндегi мал қиының қалдығы т.б. лас нәрселер сүтке түседi. Сондықтан да, сиырды сауудан бұрын, оның желiнiн жылы сумен жуады да, таза орамалмен сүртедi. Желiнiн қолмен уқалайды (массаж). Сөйтiп, бұл жұмыс сүттiң сапалы сауылуын ғана қамтамасыз етумен қоса, сүттiң молаюына жағдай жасайды. Соңғы кезде, сиыр желiнiн тазалауға дезинфекциялық заттар (хлор, хлорамин т.б.) араласқан суды қолданған пайдалы.
Хлораминнiң 0,5 % ерiтiндiсi өте тиiмдi, оның желiн терiсiне ешқандай зияны жоқ және сүтке иiсi шықпайды. Осындай дезинфекциялық заттар желін терiсiндегi бактериялардың санын азайтып, сүттiң санитариялық сапасын арттырады және желiнсау ауруынан сақтандырады. Төсенiш арқылы сүттiң май қышқылды және шiрiткiш бактериялармен ластануы ықтимал. Сондықтан да, төсенiштi уақытымен ауыстырып тұру қажет. Қораны тазалап және малдың азығын үлестiрген уақытта сүт фермасының ауасында микробтардың көбейiп кетуi ықтимал. Шөккен шаңмен бiрге сүт iшiне микробтар да енедi. Сондықтан да, қораны жинап, малды азықтандыруды сиырды саумастан 1-1,5 сағат бұрын жасаған жөн немесе қора iшiнiң ауасын алмастырады, желдетедi.
Сүт ыдыстары, жабдықтар мен сүт сүзгiш материалдар дұрыстап тазаланбаса, дезинфекцияланбаса сүттiң бактериялармен ластануының қосымша себепшiсi болады. Мақта сүзгiштердi бiр пайдаланғаннан кейiн жояды; дәке мен синтетикалық сүзгiштердi таза суда, соңынан жуатын және дезинфекциялайтын ерiтiндiлермен шайқайды немесе қайнатады. Құты, сүт өлшеуiш және металл жабдықтардың тазалығына қатты көңiл бөледi. Сүт ыдыстарының iшiнде жуынды су қалмауы керек, әйтпесе онда сүт майын ыдырататын спораланатын және спораланбайтын бактериялардың, микрококк және сәулеленетін бактериялардың өсiп-өнуi мүмкiн.
Мал азығы сиыр сауылып жатқанда үлестiрiлсе, сүттiң бактериялармен ластануының негiзгi көзi болуы ықтимал. Сауын сиырларына сапасыз азық бергендiктен, олардың асқорыту жүйесінің жұмысы бұзылып, пайда болған микробтар желiндегi сүтке енедi.
Қызметкерлер - сауыншы, машинамен сауудың операторлары, сүт қабылдаушылар және басқа ферма жұмыскерлерi санитарлық және малдәрігерлік ережелерiн сақтамағанда, ауру болса немесе бактериялар тасушы болса, сүттiң бактериологиялық ластануын көбейтумен қатар, адамдар арасында жұқпалы аурулар, токсикоинфекция, токсикоздардың таралуына себепшi болады. Жұмысшылар қолының, аяқ киiмдерi мен киiмдерiнiң тазалығын қадағалап отыруы керек.
Антибиотик, пестицид және басқа жағымсыз заттардың сүттiң сапасы, тағамдақ маңызы және технологиялық қасиеттерiне тигiзетiн әсерi. Сүт iшiнде кездесiп адам денсаулығына жағымсыз әсер ететiн, бөгде заттарға антибиотиктер, пестицидтер, дезинфекциялық және радиоактивтi заттар, микотоксиндер, нитраттар, нитриттер және басқа қоспалар жатады. Олардың көпшiлiгi сүт өнiмдерiн дайындағанда технологиялық үрдістердің бұзылуына себепшi болып, олардың тағамдық бағасын төмендетеді.
Антибиотиктер. Малдың ауруларын емдеу және стимуляторлар ретінде қолданылатын антибиотиктер, мал өнiмдерiнде, оның iшiнде сүтте қалуы мүмкін. Антибиотиктердiң ерiтiндiлерiн сиырдың желiнсауында сүт бездерiнiң қабынған бөлiгiне енгiзедi. Сүттi пастерлегенде, ондағы антибиотиктiң 6-28% ғана жойылады. Антибиотиктер сүттiң санитариялық сапасы мен технологиялық қасиетiн нашарлатады, редуктаза сынағын дұрыс көрсетпейдi. Сүтқышқылды және басқа сүт өнiмдерiн дайындағанда қолданылатын сүтқышқылды бактериялардың дамуына кедергі келтіреді. Iрiмшiк пен сүзбе дайындағанда сүттiң мәйекпен ұюын бұзады, осы өнiмдердiң дәмi мен консистенциясы өзгередi.
Сүт пен сүт өнiмдерiндегi антибиотиктердiң қалдықтары адам денсаулығына нұқсан келтiрiп, дененi түршiктiредi, аллергиялық реакцияның шығу қаупін туғызады, дисбактериоздың пайда болуымен суперинфекцияның шығуына, микроорганизмдердiң зардапты штаммдардың күшеюiне жағдай жасайды және антибиотиктердiң ауруға қарсы емдiк қасиеттерiн төмендетедi, адам денесiн улайды, тератогендiк және мутагендiк әсер етедi. Пестицидтер - сүтке құрамында пестицидтердiң қалдығы бар мал азықтары арқылы немесе шыбын - шiркейлерге қарсы дәрiленген малдың терiсi арқылы түседi. Сүт iшiндегi пестицидтердiң қалдықтары адам организмiне, әсiресе жас балаға күшті әсер етедi. Сондықтан да, пестицидтердiң басым көпшiлiгiнiң сүт iшiнде болмауы керек. Хлорорганикалық пестицидтердiң (гексехлоран, ГХЦГ, ДДТ және оның метаболиттерi) сүт iшiндегi мөлшерi 0,05 мгл аспауы керек.
Жуу және дезинфекциялық заттар. Осы заттармен жуылған сауын қондырғылары мен жабдықтарын жақсылап таза сумен шаймаған жағдайда, олар сүтке түседi. Сөйтiп, олардың сүттегi қалдықтары сүтқышқылды өнiмдер мен iрiмшiк дайындағанда ашыту үрдісін бұзады. Әсiресе, құрамында сульфанол, белсенді хлор, йоды бар заттар өте қауiптi.
Радиоактивтi заттар. Ядролық қаруларды сынағанда және атом өндiрiсi кәсiпорындарының апаты жағдайында ауыл шаруашылығы жерлерiн ластайтын өте қауiптi радиоизотоптар болып йод-131, стронций-90 және цезий-137 саналады. Сүтке радиоактивтi заттар топырақ-өсiмдiк-жануар-сүт және өсiмдiк-жануар-сүт тiзбектерi арқылы түседi. Олар адамдар үшiн, әсiресе балаларға өте қауiптi. Осындай изотоптармен ластанған сүттердi ион алмасу шайырмен 75-90% тазартуға болады. Ластанған сүттен сары май және тортасы айырылған май дайындау ұсынылады (сүттегi радиоактивтi заттардың майға - 4%, ал тортасы айырылған майға 1% ғана ауысады) немесе қышқылдық әдiспен iрiмшiк пен сүзбе дайындайды (дайын өнiмдерге сүттегi радиоактивтi заттардың 20% ғана ауысады).
Пестицидтер - сүтке құрамында пестицидтердiң қалдығы бар мал азықтары арқылы немесе шыбын - шiркейлерге қарсы дәрiленген малдың терiсi арқылы түседi. Сүт iшiндегi пестицидтердiң қалдықтары адам организмiне, әсiресе жас балаға күшті әсер етедi. Сондықтан да, пестицидтердiң басым көпшiлiгiнiң сүт iшiнде болмауы керек. Хлорорганикалық пестицидтердiң (гексехлоран, ГХЦГ, ДДТ және оның метаболиттерi) сүт iшiндегi мөлшерi 0,05 мгл аспауы керек.
Жуу және дезинфекциялық заттар. Осы заттармен жуылған сауын қондырғылары мен жабдықтарын жақсылап таза сумен шаймаған жағдайда, олар сүтке түседi. Сөйтiп, олардың сүттегi қалдықтары сүтқышқылды өнiмдер мен iрiмшiк дайындағанда ашыту үрдісін бұзады. Әсiресе, құрамында сульфанол, белсенді хлор, йоды бар заттар өте қауiптi.
Радиоактивтi заттар. Ядролық қаруларды сынағанда және атом өндiрiсi кәсiпорындарының апаты жағдайында ауыл шаруашылығы жерлерiн ластайтын өте қауiптi радиоизотоптар болып йод-131, стронций-90 және цезий-137 саналады. Сүтке радиоактивтi заттар топырақ-өсiмдiк-жануар-сүт және өсiмдiк-жануар-сүт тiзбектерi арқылы түседi. Олар адамдар үшiн, әсiресе балаларға өте қауiптi. Осындай изотоптармен ластанған сүттердi ион алмасу шайырмен 75-90% тазартуға болады. Ластанған сүттен сары май және тортасы айырылған май дайындау ұсынылады (сүттегi радиоактивтi заттардың майға - 4%, ал тортасы айырылған майға 1% ғана ауысады) немесе қышқылдық әдiспен iрiмшiк пен сүзбе дайындайды (дайын өнiмдерге сүттегi радиоактивтi заттардың 20% ғана ауысады).
Кальций содасы - ақ түстi ұсақ кристалды ұнтақ, суда жақсы еридi. Оның 2-5% ыстық ерiтiндiсiмен сүттiң майы мен ақзатын жақсы жууға болады. Температурасы 30-400С-қа дейiн төмендеп кетсе, оның жуу қабiлетi де нашарлайды. Сондықтан да, сауу машинасын және сүт ыдыстарын жуу үшiн оның 0,5 ыстық 50-600С ерiтiндiсiн пайдаланады.
Силикаттар. Сауу жабдықтарын жууға натрий силикаты мен метасиликатын қолданады. Демек, металдардың мүжілмеуі үшiн силикатты жуу ұнтағына қосады. Силикатты сауу жабдықтарын жуу үшiн дербес пайдалануға да болады. Силикаттың жуу қасиетiмен қатар дезинфекциялық қасиеті де бар. Онымен, дәрiленген ыдыс үстiнде ешқандай дақ қалмайды. Силикатты кальциленген содаға қосып пайдаланғанда алюминий аса көп мүжілмейді.
Прогресс - қара-сары түстi, өзiне тән жеңiл ғана иiсi бар, су iшiнде жақсы еридi, бiрақ та, күшті көбiктенеді. Сауу аппараттарын жуу үшiн оның 0,05-0,1 ерiтiндiсiн пайдаланады. Оның 0,1 ерiтiндiсi алюминийдi мүжімейді, қолдың терiсiн тiтiркендiрмейдi.
Жуу қоспалары - А, Б және В ұнтақтары сауу машиналары мен қондырғыларын және сауу жабдықтарын жуып-тазалау үшiн кеңiнен қолданылады.
Дезинфекция жасауға 2-3 хлорлы әктiң мөлдiр ерiтiндiлерi пайдаланылады. Ол үшiн 98 л суға 25 хлоры бар 8 кг әк қосады. Ерiтiндiнi ағаш кеспекте даярлап, тұнғаннан кейiн бетiндегi мөлдiр ерiтiндiнi қалқып құйып алып, оның 100-120 мл 10 л су қосып, сонымен сауу жабдықтарын дезинфекциялайды. Ерiтiндiнi салқын түрiнде пайдаланады. Хлорлы әкке күкiрт пен тұз қышқылдарын қосса, оның бактериоцидтiк әсерi едәуiр артады. Хлорлы әктiң ерiтiндiсiмен аппаратты дәрiлеудiң алдында сауу жабдықтарын жақсылап жуады.
Кальций гипохлоридi суда оңай еритiн сусымалы ақ ұнтақ. Оның құрамында 47-52 белседі хлоры бар. Сондықтан, ол дезинфекция жасауға хлорға қарағанда пайдалы. Сақтауға өте төзiмдi келедi, ал зауыттан темiр бидонның iшiнде сақталған түрiнде 5 жылға дейiн күшiн жоймайды. Осы мерзiмнiң iшiнде оның белсенді хлорының мөлшерi 8 кемидi.
Хлорамин Б - аздаған хлор иiсi бар ақ немесе сарғыштау келген уақ ұнтақ, суға еридi, ыстық суға 50-60 С тiптi жақсы еридi. Құрамында 27-29 хлоры бар. Хлораминнiң артықшылығы - оның 0,5 ерiтiндiсi металл, былғары, резіңке және маталарға зияны болмайды. Сырланған немесе боялған заттарды бүлдiрмейдi. Кiсiге әсері хлордан аздау болады.
Бұлардан басқа, қазіргі кезде жүғыны - дезинфекциялаушы заттардан дезмол, збруч, сульфохлорантин, ДПМ-2 КМС кеңінен пайдаланылады.
Қышқылдар - сауу аппаратында тас болып қатып қалған сүт қалдықтарын кетiруге пайдаланылады. Сауу жабдықтарын жуатын ерiтiндiнiң сiлтiсi, судың тұзы және сауу аппаратына жабысқан сүт қалдығы, барлығы қосылып қатып қалады, оны сүт тасы деп атайды.
Сүт тасының осы айтылған жағдайсыздығын ескерiп, сауу аппараттарын айына 1-2 рет фосфор, тұз қышқылдарының жуас 1 ерiтiндiсiмен жуып отыру керек. Iс жүзiнде сауу қондырғылары мен аппараттарын 3-4 жұмада бiр рет тұз, фосфор қышқылының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.