Қазақ или тілінің или түрлену или категориясы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министірлігі
Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Perfect aspect оның қазақшаға берілу ерекшеліктері

Студент
Хурмет Манат
______ - - ________________ 2020 ж

Мамандығы:
Шетел филологиясы 6B02303

Жетекші:
Какжанова Фарида Айдархановна
(ғылыми дәрежесі, атағы)
_______________________
______ - - ___________ 2020 ж.

ҚОРҒАУҒА РҰҚСАТ
Кафедра меңгерушісі
________________________
________________________
_______ - - __________ 2020 ж

Қарағанды. 2020ж.
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министірлігі
Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті

кафедрасы

___________________________________ _ мамандығы

Дипломдық жұмысты орындауға
Тапсырма

Студент Хурмет Манат Ф.А.Ә
Жұмыс тақырыбы Perfect aspect оның қазақшаға берілу ерекшеліктері
ЖОО бұйрығымен бекітілген №___ ______________________________________ ___
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыстың аяқталу мерзімі ___
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

Жұмыстағы басты мәліметтер:
Жұмыстың практикалық маңыздылығы зерттеу нәтижелерін теориялық грамматика бойынша дәрістер курстарында, сонымен қатар грамматикалық семантика мен дискурстың грамматикасында, сонымен қатар курстық жұмыстар мен дипломдық жұмыстар жазу кезінде қолдануға болатындығында.
Дипломдық жұмыстың қысқaшa мaзмұнын немесе дипломдық жобaдaғы сұрaқтaрды өңдеуге жaтатын тізімдердің қатары:
a) ___________________________________ ____________________________________ _____
b) ___________________________________ ____________________________________ ______
Қoлдaнылaтын нeгiзгi әдeбиeттep:
1) ___________________________________ ____________________________________ _____

Тaпcыpмaны aлy мepзiмi _________________________________

Kaфeдpa мeңгepyшici___________________________________ ____________Ф.A.Ә.
(қoлы)
Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ____________ Ф.А.Ә.
(қoлы)
Студент тапсырманы орындауға алды ________________________________Ф.А .Ә.
(қолы)
Күні _______________________________________ __20___ж.
МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . или 4 или бет
I Аспект ұғымы туралы жалпы мәлімет және Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының диахронияда дамуы
1.1 Perfect или аспектің семантикасы прагматикасы ежелгі ағылшын тілінің даму кезеңінде
1.2 Perfect или или аспектің семантикасы прагматикасы орта ғасырдағы даму кезеңінде
1.3. ил Қазақ или тілінің или түрлену или категориясы. или Ежелгі или түркі или кезеңдері ... ... ... ... 34 или бет
ІІ. или или Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасы синхронияда және оның
қазақ тіліне берілу ерекшеліктері
2.1. или Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының синхронияда
дамуы
2.2. или Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының қазақ тіліне берілу ерекшеліктері
2.3 Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының қазақ тіліне берілуіндегі айырмашылықтары или мен или ұқсастықтары

3. или Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..95 или бет
4. или Пайдаланылған или әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 98 или бет

Кіріспe

Зерттеудің өзектілігі: Тілдік или жүйеде или етістік или әрқашан или ерекше или орын или алады, или ол или сөйлеудің или басқа или бөліктеріне или тән или емес, или өйткені или барлық или сөйлемдер, или әдетте, или динамикада или сипатталған или жағдайды или білдіретін или етістік или байланыс или негізінде или қалыптасады. или Қазіргі или практикалық или идеяларға или сәйкес, или шет или тілін или білу или тілдің или лексикалық или және или грамматикалық или құрылымын или жақсы или білумен или қатар, или алған или білімін или әлеуметтік или және или мәдени или контексте или қолдана или білуді или де или білдіреді. или Егер или біз или ағылшын или тілі или туралы или айтатын или болсақ, или онда или соңғы или елу или жыл или ішінде или ағылшын или тіліндегі или нормалар или мен или стандарттарға или деген или көзқарас или айтарлықтай или өзгерді. или Сондықтан, или қиын или тілдік или жағдайда, или ағылшын или тілін или оқытудағы или маңызды или міндет или студенттердің или қазіргі или заманғы или ағылшын или жүйесі или гетерогенді, или яғни или көптеген или және или әртүрлі или нұсқалары или мен или формалары или қатар или өмір или сүретіндігі или туралы или түсінікті или тікелей или қалыптастыру или болып или табылады. или Бұл или әсіресе или етістіктерді или ағылшын или тілінде или оқитын или студенттің или ана или тілінде или болмайтын или формаларында или қолдануға или қатысты.
или или или или или или или или или или или или или или или или или или или или или или Сонымен, или қазіргі или қазақ или тілінде или Perfect aspect или формалардың или баламасы или жоқ, или сондықтан или оны или қазақ или тілінде или сөйлеушіге или түсіну или қиынға или соғуы или мүмкін. или Сондықтан или жетілдірулер или жиі или шартты или түрде или қабылданады или және или көптеген или сұрақтар или қояды, или жетілдіру или формаларын или қолданудың или ерекшеліктері или және или оларды или қазақ или тіліне или аудару или осы или жұмыстың или өзектілігі или болып или табылады.
Зерттеу нысаны: Perfect aspect иформасының мағынасы және оның қазақшаға берілу ерекшелігі.
Зерттеу пәні: бұл или ағылшын или тіліндегі или или илиPerfect aspect или формаларды или қолдану или шарттары или және или қазақ или тіліне или аударылған или ерекшеліктері. или
Зерттеудің мақсаты:
Зерттеудің теориялық негізі
Зерттеу жұмысының әдіснамалық негізі

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы:
Зерттеудің әдіснамасы.
Дипломдық жұмыстың теориялық маңыздылығы:
Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы:
Зерттеу мәселесі

I Аспект ұғымы туралы жалпы мәлімет және Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының диахронияда дамуы
1.1 Perfect или аспектің семантикасы и прагматикасы ежелгі ағылшын тілінің даму кезеңінде

Аспект категориясы дегеніміз - ағылшын тіліндегі екі мүше қарама-қарсылықтардың жүйесі, мысалы: as works - is working, has worked - has been working, to work - жұмыс сипатын көрсете отырып жұмыс жасау, яғни әрекет қабылданатын-болмайтындығы. оның даму барысы, оның дамуындағы (continuous aspect) немесе жай ғана айтылады, табиғаты анықталмайды (non-continuous aspect).
Қазақша бұл екі мүшелі қарама-қарсылықтардың жүйесі - жетілдірілген және жетілмеген жақтар етістері.
Ұқсас лексикалық мағыналары бар етістіктер көбінесе аспектілер жұбын құрайды. Ағылшын грамматикасында аспект мәселесі даулы. Қазіргі заманғы ағылшын тілінде бұл категория туралы пікірлер аз.
Біреуі ағылшын тіліне қатысты әр түрлі көзқарастарға сәйкес келеді, оларды қысқаша қысқаша сипаттауға болады:
1. Аспект грамматикадан гөрі семантика категориясы ретінде түсіндіріледі.
2. Аспект қазіргі ағылшын грамматикасының категориясы ретінде мүлде танылмайды.
3. Аспект шиеленіскен және кернеулі аспектілер жүйесінің бөлігі ретінде қарастырылады.
4. Аспект және шылаулар екі ерекше грамматикалық категория ретінде танылады.
Б.Хаимовичтің пікірі бойынша: continuous және non-continuous формалардың қарсыласуымен көрсетілген категория шиеленісті емес, мысалы, "the forms wrote" жазған формалары - перфект формалар сияқты емес. Екеуі де бір шиеленісті - өткенді білдіреді.
Сол сияқты грамматикалық категорияны шиеленістен ажыратуға болмайтындықтан, бұл аспектпен келіспеу дұрыс болар еді. Білуімізше, нақты сөйлеу кезінде сөздің барлық грамматикалық мағыналары әрқашан шоғырланған. Сонымен а) present tense - осы шақты, ә) active voice - негізгі етісті, в) indicative mood- ашық рай, г) singular number-сингулярлық санды, т.б.
Шұғыл және аспект категориялары әр түрлі көзқарастардағы әрекетті сипаттайды. Етістіктің шыңдалуы қимылдың уақытын көрсетеді, ал етістіктің аспектісі іс-әрекеттің дамуымен байланысты.
Aспект етістіктері категориясына қатысты аспектілері қарама-қайшылықтары бар және жоқтары бар болып бөлінеді.
Соңғылары non-continuous aspect мағыналық немесе лексика-грамматикалық немесе ықтимал мағынасымен біріктірілген. Әдеттегідей, аспект оппоненттерін бейтараптандыру тиісті етістіктердің лексикалық мағыналарына байланысты.
Әдетте ағылшын тілінде аспектілері жағынан қарама-қайшылықтары жоқ етістіктердің кейбір топтарының қысқаша мазмұны келтірілген:
а) Әр түрлі қатынастарды іс-әрекет ретінде көрсететін етістіктер: - belong, contain, consist, date, possess, resemble, result, etc; жатады, тұрады, тұрады, күні, иесі, ұқсайды, нәтижесі т.б.
б) белгілі сілтеме етістіктері: (көбінесе "seeming" - көрінетін) - such as appear, look, prove, seem, turn out, etc; пайда болады, көрінеді, көрінеді, көрінеді, шығады және т.б.
в) "physical perception" - Физикалық қабылдау етістіктері (see, hear, feel, smell көру, есту, сезу, иіс), әрекет ретінде қарастырылатын тұрақты қасиеттерді білдіретін.
г) "mental perceptions" - психикалық қабылдау етістіктері (believe, dislike, distrust, hate, hope, know, like, trust, understand, etc; сену, ұнатпау, сенімсіздік, жек көру, үміттену, білу, ұнату, сену, түсіну және т.б.) әлсіз динамикалық күштің етістіктері.
д) Қысқа мерзімді лезде жасалған әрекеттерді білдіретін "Point-action" - нүкте-қимыл етістіктері: (burst, jump, drop, pick up, etc; жарылып кету, секіру, түсіру, алу және т.б.).
Грамматикалық аспект пен семантикалық аспектілік арасында айырмашылық болуы керек. Ағылшын тілінде қарама-қарсы прогрессивті және прогрессивті емес көмекшінің болуы немесе болмауымен белгіленген аспектілер жүйесі бар. Негізгі аспектілік контраст - жетілдірілген және жетілмеген. Сөйлемде сипатталған жағдай мінсіз аспектілігімен тұтастай алғанда, сырттан қарастырылған.
Жетілмеген аспектімен жағдай толығымен берілмейді, бірақ ішкі уақыттық құрылымға немесе тұтас бір уақыттың ішкі бағандарына назар аудара отырып, прогрессивті формалардың негізгі қолданысы - жетілмеген аспектіліктің белгілі бір түрін көрсету.
Қазақша етістікке келетін болсақ, оның екі аспектісі бар, олар жетілдірілген және жетілмеген. Ағылшын және қазақ аспектілері арасында тікелей сәйкестік жоқ екендігі айқын; мысалы, ағылшынның үздіксіз аспектісі қазақтың жетілмегенімен бірдей емес. Екі жүйенің өзара байланысы соншалықты қарапайым емес. Бір жағынан, ағылшынның жалпы аспектісі тек қазақ тілінің жетілуіне ғана емес, сонымен бірге қазақ императивті аспектісіне де сәйкес келуі мүмкін; осылайша ол жазған - ға да, жазды - ға да сәйкес келуі мүмкін. Екінші жағынан, қазақ тілінің жетілмегені (imperfective aspect) жағы ағылшын тіліндегі жалпыға ғана емес, сонымен қатар жалпыға да сәйкес келуі мүмкін; осылайша, мысалы: жазды-деген сөз (was writing) жазылды да, (to wrote) жазылған ға да сәйкес келуі мүмкін.

Шақ және аспект (сурет -5)

Ағылшын тілінің Perfect формаларын дамытудағы семантикалық және прагматикалық талдау
Ағылшын тіліндегі перфект идеясы ежелгі тілдерден алынған: ежелгі грек, латын, гот, ежелгі герман тілдері - негізінен діни мәтіндерден.
Ежелгі грек тілінде Perfect нәтиже ретінде өткен нақты әрекет ретінде қолданылған. Сонымен қатар, Perfect -тер өткен кезеңнің белгілі бір кезеңіне дейінгі әрекеттің нәтижесін көрсету үшін қолданылды. Және де болашақ перфект кезең де болды. Ағылшын тілінде бұл әрқашан толық, тиімді әрекет (Present, Past, Future Perfect).
Ескі ағылшын тілінде bēon және habban етістіктері есімше-II қатысымымен тіркескен:
Ic habbe pæt boc ʒewrittan - Мен бұл кітапты жаздым (сөзбе-сөз - менде бұл кітап жазылған). Hēr syndon ʒeferede - Ол осында келді.
Орта ағылшын тілінде Present Perfect және Past Indefinite арасында нақты айырмашылық әлі өз жүйесіне қарай қалыпқа енбеген. Сөйлеу кезінде аяқталған іс-әрекеттің мағынасымен қатар, Present Perfect өткен іс-әрекеттің мағынасын жеткізе алды. Ескі ағылшын тілінде Present Perfect стилистикалық тұрғыда бұрынғы оқиғаларды, көбінесе бағыныңқы сөйлемдерді бейнелеу үшін қолданылған: "...and thus whan he his God hath served, He tok, as he wel hath deserved, The diademe." Сонымен, ол Құдайға қызмет еткен кезде диадеманы өзіне лайық деп тапты...;
"...ther was whilom а lordes sone, Which of his pride a nyce wone Hath cawht." Онда Иеміздің ұлы болды, ол өзінің мақтанышының арқасында жақсы әдет қалыптастырды ....
Шекспирдің еңбектерінде (1564 - 1616) көбінесе Past Indefinite формасы мен Present Perfect арасындағы нақты айырмашылықты білмесе де, керемет формаларды қолданады: "O, learn to read what silent love hath writ" (сонет № 23);
"When you have bid your servant once adieu" (сонет № 57) [6, c. 34, 96].
XVIII ғасырдың басында Present Perfect қазіргі ағылшын тіліндегідей қолданылды.

Әр түрлі типтегі сөйлемдердегі habban + есімше-II құрылымдық элементтерін орналастыру
Ұсыныс түрлері
Құрылымдық элементтердің орналасуы
Мысалдар саны
Қарапайым
but S HAVE Obj PP
but S Obj HAVE PP
S HAVE Double Obj PP
13
6
4
Бастысы
HAVE S PP Double Obj
S HAVE Obj PP
S HAVE ObjInd ObjDir PP
3
2
2
Бағыныңқы сөйлем
when S HAVE Obj PP
when S Obj PP HAVE
how S ObjDir HAVE PP ObjPrep
22
12
4
1-кесте.
Ағылшын тілінің Perfect формаларының дамуында әдістемелік процестер де байқалады. Грамматизацияның жоғары дәрежесі - өзгермеген грамматикалық форманың қалыптасуы және қазіргі ағылшын тілінде перфектің толық парадигмизациясы ешқандай күмән тудырмайды.
Perfect - көмекші етістіктен және өткен шақтан тұратын идеалды аналитикалық форма, ол аяқталған әрекетті көрсетіп, жетілмеген формаларға қарағанда уақытша маңыздылық категориясын құрайды.
Алайда, тарихшылар жетілдірудің аналитикалық формасы мен жаңа категорияның пайда болу уақыты туралы келіспейді. Сонымен, кейбір тіл мамандары қазіргі мағынада жетілдірудің формалары ежелгі ағылшын кезеңінде толығымен қалыптасқан деп санайды.
Кейбіреулер жетілудің қалыптасуын өзінің қазіргі мағынасымен XI ғасырға жатқызады, ал басқалары 12-13 ғасырларды атайды. Бірқатар лингвистер жетілдірудің соңғы құрылымдық және семантикалық қалыптасуын ағылшын тілінің дамуындағы кейінгі кезеңдерге жатқызады.

Етістің десемантизациясы, ұқсас құрылыстардан оқшаулануы, ортаңғы ағылшын кезеңіндегі кемел конструкциялардың лексикалық қамтуының жоғарылауы 14-ші ғасырдың аяғында осы құрылыстардың толық грамматизациясына әкеліп соқтырған құрылыстарды (be және have етістері) модельдеу туралы айтады. Мәселен, Чаузердің қазіргі кездегі кезеңі стилистикалық мақсатта, өткен шақтардағы оқиғаны ерекше атап өту үшін қолданылады:
OE: The holy blissful martir for to seke, that hem hath holpen whan that they were seeke.
NE: To seek the holy blissful martyr who has helped them when they were ill.
Сонымен қатар, perfect-тің парадигмаға енуі және жаңа етістік категориясының пайда болуы - уақытша қатыстылық - Шекспир дәуірінен ертерек басталған жоқ, өйткені содан кейін ғана жетілдірілген модель өзінің нақты семантикалық инвариантына ие болды, оның негізгі мәні оның категориялық дифференциалдық атрибутына айналды. Мысалы, Шекспирде өткен шақ perfect-те өткендегі басқа әрекеттің алдындағы әрекеттің мағынасын береді:
The day had broke before we parted.
Модельдеу әдісін қолдану перфек-ті грамматизациялаудың XIV ғасырға дейін аяқталуына алып келді және перфект парадигматизациясы процесінде пайда болған жаңа етістік категориясы Шекспирдің кезінде пайда болды деп болжауға болады. Алайда, кейде басқа бір әрекеттің алдындағы әрекетті қарапайым өткен шақ, мысалы, Шекспир жазған:
...and Jhesu Crist bisog the foryeve his wikkid werkes that he wroughte.
Бұл формаларды қолдануға арналған стандарттар XVII-XVIII ғасырларда жалпы ағылшын грамматикасы пайда болған кезде қатаңырақ болды.
Профессор А.И. Смирницкий жетілу Perfect аясында етістіктің қандай да бір формасымен өткен шақ пен тікелей тіркесімді құрайтын немесе have-етістіктің тікелей тіркесуіне тән грамматикалық мағынасы бар have-етістік формаларының бүкіл жүйесін түсінді.
(А.И. Смирницкий) перфектің қандай грамматикалық категориясы бар екендігі туралы мәселені көтерді. Оның пікірлер бойынша, перфект формалар жалпы және ұзақ формада болуы мүмкін және сонымен бірге грамматикалық уақыттарда жетілмеген формалармен бірдей. Бұл Perfect уақыт аралығында маңыздылығы бар арнайы грамматикалық категория екенін көрсетеді.
Жетілдірудің Perfect - аналитикалық формасының және жаңа категорияның қалыптасу уақыты туралы тарихшылардың ауызбіршілік пікірі қалыптаспаған. Сонымен, кейбір лингвисттердің пайымдауынша, жетілдірудің қазіргі формалары ежелгі ағылшын кезеңінде толығымен дамыған. Кейбіреулер жетілудің қазіргі заманғы мәні бойынша XI ғасырға жатады, ал басқалары 12-13 ғасырларды атайды. Бірқатар лингвисттер жетілудің соңғы құрылымдық және семантикалық қалыптасуын ағылшын тілінің дамуындағы кейінгі кезеңдерге жатқызады. Шамасы, орта ағылшын тілінде жетілдірілген және жетілмеген формалар қатарында екі түрлі қатынас болған: бірі оппозиция уақыт категориясына сәйкес өткен шақта болған. Ал өткен салада бұрынғыдай бірнеше синонимдік формалар болған - претерит, перфект. Өткен мен қазіргі шақ - әр түрлі қосымша семамен. : толықтығы, басымдығы, кейінгі жағдаймен байланысы, өткенгі қатарластырылған әрекеттердегі іс - әрекет, тұрақты белгі және т.б. байланысқан.

1.2 Perfect аспектің семантикасы и прагматикасы орта ғасырдағы даму кезеңінде

Ағылшын тілін дамытудың қазіргі кезеңінде қазіргі шақтың Perfect кезеңі осы уақытқа дейін орын алған, нәтижесін қазіргі кезде беретін әрекетті білдіреді:
"I have made my little observations of your English nation - said Poirot dreamily, - and a lady, a born lady, is always particular about her shoes".
Мен сіздің ағылшын халқыңыз туралы аздап бақылаулар жасадым, - деді Пирот қиялмен, - және ханым, туған ханым әрдайым аяқ киіміне ерекше көңіл бөледі.

Өткен шақтан басталып- қазіргі осы шақтан аяқталған әрекетті білдіреді. (1-сурет)

Ағылшын тілінің жаңа-ерте кезеңінде (XV - XVIII ғғ.) Етістік to be кем дегенде өте сирек Perfect формада көмекші ретінде қолданылады. To be етістігінің құрылымы көбінесе күй-жағдайды білдіреді:
"...The tree is fallen" - ағаш жатыр...; he is gone - Ол жоқ.
Ал to have формасы іс-әрекеттің нәтижесін көрсетеді:
"...The tree has fallen" - ағаш құлады...; he has gone - Ол кетті - ол кетіп қалды.

Семантикалық- Perfect

Талданған материал Perfect -тің екі нұсқасын ұсынады: көмекші етістікпен (have done) және олсыз (done). Негізінде, біз мұндай жағдайды тілдің әртүрлі деңгейлеріндегі: фонетикалық, лексикалық және грамматикалық процестермен қатар жүретін грамматизация теориясы аясында сипаттай аламыз. Атап айтқанда, грамматизация фонетикалық тозу эрозия деп аталады (phonetic attritionerosion)
бұл кезде әсер етуші позициядағы көмекші етістік формаларға қысқарады: 've, 's,
'd, содан кейін болашақ шиеленістің басқа ағылшындық формасындағы процестегідей толықтай жоғалады: to be going to, қайда I am going to do I'm going to do I gonna do.
Бұл құбылысқа қолданылатын екінші маңызды процесс - қабаттасу деп аталады. (layering) Оның мәні мынада: грамматикаландыру барысында пайда болатын әр түрлі грамматикалық формалар тілдегі басқа, бұрын пайда болған формалармен қатар өмір сүре алады. Сонымен, қазіргі ағылшын тіліндегі болашақ форма тек форманы қолданумен ғана емес willshall, сонымен қатар to be going to, сонымен қатар қазіргі және ұзақ формалар (қазіргі формалардың гипоанализ процесінде болашақ шиеленісті айқындау саласына ауысу тетіктері үшін Croft 2000: 126-130 қараңыз).
Perfect -тің бір ерекшелігі, екінші мағынада көмекші етістерсіз берілген формалар осы кезеңдегі сөйлесу стилін сипаттайды және ешқашан стандартты жазбаша тілде қолданылмайды.
Жағдайдағы айырмашылықтарға қарамастан, тілді тұтастай қарастыра отырып, біз бұл типтің формаларын тұжырымдай аламыз done, seen, been мінсіздердің жалпы өрнек жүйесіне сәйкес келіп, синонимдік қосарлама жасаңыз. Сонымен қатар, Дж.Элсесс атап өткендей, оның кейбір мағыналарында жетілу сферасына алдын-ала құбылуды көмекші етістіксіз (көбінесе тұрақты етістіктер) және ертерек формаларсыз мінсіз формалардың ауызша тізілімінде кездейсоқ болуымен түсіндіруге болады. finished, made, heard, paid (Elsness 2009: 243 - 245).
Осыған байланысты, алдын-ала қолдануға болатын екі форманы қалай ажыратуға болады деген сұрақ туындайды: біз әр түрлі контексте тек кемелді формамен ғана айналыспаймыз ба, егер көмекші етістіктің бұрынғы формасында (өткен шақ үшін) перфект қолданылады: had?
Біріншіден, кемелділіктің толық формасын тасымалдаушылар қолданады, дегенмен фонетикалық әлсіреген формамен немесе көмекші етістігі жоқ формамен салыстырғанда жиі кездеседі:
(1) I have been told but I've forgotten. All I know is he died very young.
'Олар маған айтты, бірақ мен ұмытып кеттім. Менің білуімше, ол жас кезінде қайтыс болды.
Perfect - сөйлеу кезінде нәтиженің болуын көрсететін үздіксіз және тиімді мәндерде дәйекті since түрде қолданылады, атап айтсақ бері сөзімен:
(2) But it 's, it's been pulled down now. Since about eh, I think just before the war.
'Бірақ ол қазір бұзылуда. Меніңше, бұл соғыс басталған сәттен бастап.
(3) But I don't know we, things have altered such a lot now, I, I don't know where this boat runs to now... Бірақ мен білмеймін, бізде қазір көп нәрсе өзгерді, мен бұл қайық қайда жүзіп бара жатқанын білмеймін ....
Перфект қолдануды қажет ететін басқа сөз тіркестерімен, мысалы: never in my life, never, ever, lately, already, before, just, so far, a few times, recently, many a time, all that time, all these years, for twenty two years:
(4) Now I think that, I haven't heard much lately of it...
Қазір менің ойымша, мен бұл туралы жақында естіген жоқпын ....
Айта кету керек, нақыл сөздер оның тікелей атрибутына қарағанда кемелділікті қолданудың қосымша факторы болып табылады, оны, мысалы, Дж.Рой сенімді түрде көрсеткен [Roy 2014: 5-6]. Жетілдірудің семантикасы бізді іс-әрекеттің нәтижесімен байланыстыруға дағдыланған сол контексте дәйекті түрде көрінуі өте маңызды, ал претиттің семантикасын білдіруге ешқандай ауытқулар жоқ. Сонымен қатар, кемелдік хабарлаушы белгілі бір салада білімі бар-жоқтығына, ол затты көргеніне немесе белгілі бір тақырып туралы естігеніне қызығушылық танытатын жағдайларда жүйелі түрде қолданылады:
(5) ...linens you've seen those haven't you in the shops... '... зығыр мата, сіз оны дүкендерде көрдіңіз ...'.
(6) Oh yes, everything has changed really, you know. Иә, бәрі өзгерді, көрдіңіз.
(5) және (6) мысалдарда сәйкесінше тәжірибелік және тиімді жетілдіру қолданылады. (5) -де сұхбат берушінің тікелей екпіндері ақпарат беруші айтқан тақырыптарға, демек, сөйлеу сәтімен байланысы мен белгілі бір білімге ие болу маңыздылығына тек жетілу арқылы беріледі, ал (6) -де көрсетілгендей оқиғаның нақты нәтижесі бар екендігі көрсетілген - бәрі басқаша көрінеді.
Сол сияқты, көмекші етістіксіз мінсіз қолданылады, оның тәжірибелік мағынасында:
(7) Oh there were bloody hundreds, oh I never seen so many rats in all mi life, yeah, four hundred oа them, yeah.
О, олар, қарғыс атқандар болды, жүздеген, о, мен өмірімде мұндай көп егеуқұйрықты көрген емеспін, төрт жүз, иә.
Жалпы, әр түрлі етістіктер екінші буынның оқшау түрі ретінде қолданыла алады. Ең жиі қолданылатын етістіктер done және seen төтенше жағдайда.
Басқаларының арасында: been, sprung, rung, begun, flung, hung, shown, sunk, drunk, spun, known, gone, run, torn.
Осылайша, екінші қатысушы түрінде қолданылған кемелдің алдын-ала семантикасын анықтау үшін (7) мысалдағыдай осы форманы керемет түсіндіру мүмкіндігін жоққа шығаратын контекст табу керек. Біз бұл жағдайда ең қолайлы контекст сараптамалық нысанды одақпен біртектес предикаттар ретінде пайдалану мүмкін болады деп санаймыз and:
(8) and McCall's wanted a mill man, and I went down and seen them
and they said, Yes you can have the job...
Ал МакКолз компаниясына жұмысшы керек болды, мен олармен таныстым, олар: Ия, жұмысқа кіруге болады , - деді.
Айта кету керек seen мысалда (8) өткен оқиғаларды сипаттаудың баяндау контекстінде қолданылады, бірақ диалогтік сөйлеу кезінде емес. Сонымен қатар, кейде жетілдірудің мұндай формасы бағыныңқы сөйлемдері бар ұзақ баяндау тізбектеріне енеді:
(9) Yes, I picked many a people up, you know, and I been on the way when I had horses, when I used to go up there, and give 'em a ride back home.
Ия, мен көптеген адамдарды жинадым. Көрдім, мен аттар болған кезде жолға соқтығысып, оларды жиі үйге апардым
Контексттің екінші түріне өткен есімдіктер жатады. Мұнда контексттің бірнеше түрін бөліп көрсету керек.
Сонымен, дәл өткен шақ сөйлемнің басында қойылып, көмекші етістігі жоқ мінсіз форма алдыңғы предикатпен бірге біртектес предикат ретінде қолданылады:
(10) ... I started from 1926 and I had muscular rheumatism and I seen the bone specialist Sir Henry Daniels and I went away the office in Orchard Street in Bristol and I told them I had to get lighter job...
... Мен 1926 жылы бастадым, бұлшықет ревматизмімен ауырдым, мен остеопатшы сэр Генри Дэниелсте болып, Бристольдегі Орхард көшесіндегі кеңсені тастап кеттім, маған жұмысты жеңілдету керек екенін айттым ....
Нақты өткен шақты көрсетудің тағы бір түрі бағыныңқы сөйлемнің бөлігі ретінде қолданылады:
(11) And to do that, I've watched him when I was a boy...
Мұны істеу үшін мен оны мен болған кезде бақылап отырдым кішкентай кезімде...
Претитикалық семантика солардан да көрінеді және түпкілікті етістік әрекет үшін қолданылады: үйреншікті белгілеу.
(12) ...she done that for all while the War were on then, yeah. ... ол мұны соғыс басталған кезде жасады, иә.
Жалпы, біздің корпуста бірнеше мысал келтірілген, оларда көмекші етістіксіз мінсіз формалар өткен іс-әрекеттің үйреншікті мағынасында мысалға ұқсас қолданылады (12). Көбінесе мұндай контекстегі қайталанатын әрекеттің тұрақтылығы құрылысты қолдана отырып көрсетіледі used to бір нәрсе жасау үшін қолданылды:
(13) ...it was not only torpedo tubes they done, they used to uh do guns and machinery...
... олар тек торпедалық түтікшелер ғана емес, сонымен бірге қару-жарақ пен жабдықтар шығарды ....
Кейде дәл осындай өткен шақтағы сын есімдер жиі кездеседі. Алдыңғы мысалдардағыдай, олардың барлығы сөйлеудің сегменттерінде жинақталған:
(14) ...I had one Christmas there, I know it was, I done one Christmas, 'cause I can always remember, it was a bit wet.
... мен Рождествоны бір рет қарсы алдым, мен оның Рождество екенін білемін, мен сол жерде Рождествоны өткіздім, өйткені ол менің жадымда мәңгі есте қалды, сәл жалынды болды.
(15) I done that when the War were on, you know, in 1914 up in Essex. Мен мұны соғыс болған кезде жасадым, білесіз бе, 1914 жылы Вессексте.
Диалогты жіберген кезде нақты уақыттың жарнамасымен тек бір ғана мысал жазылды:
(16) So the teacher said to me once, Where have you been yesterday?
Бір күні мұғалім маған: Кеше сен қайда болдың? - деді.
(15) және (16) мысалдарды дәлме-дәл өткен шақ есімшесі О.Есперсеннің мысалдарын талдағанда айтқан ақпараттарды кеңейтудің бір түрі ретінде әрекет ететін контекстерде кемелді қолдану жағдайларын ажырату керек:
(17) I tell you one that have just died, that have just died, twelve month ago, big friend of mine...
'Мен сізге айтайын, жаңа ғана қайтыс болған адам, он екі ай бұрын, менің ұлы досым ...'.
(17) мысалда, хабарлаушының досының тірі емес екенін, оның жай ғана қайтыс болғандығын және үзілістен кейін болған уақытты хабарламаға қосатындығын көруге болады (afterthought).
Perfect пішін алдын-ала түйісетін контексттер, б.а. дәл сол етістік таңбалауышы кезектесіп, алдын-ала және мінсіз формада жасалады:
(18) I wa- I seen one fox caught that's all, I did see a fox caught one year and that was at eh, Newnham Bottoms where I seen that...
Мен олардың бір түлкіні қалай ұстағанын көрдім. Міне, мен олардың бір рет түлкіні қалай ұстағанын көрдім, және бұл Ньюнем Боттомстта болды, мен оны көрдім ....
Егер бірінші жағдайда seen әлі де перфект мағынасы ретінде түсіндіруге болса, бұл таңбалауышты қолданудың екінші жағдайы алдын-ала анықталады.
Did-see өткен уақыттың нақты орны мен уақытын көрсету, бұл оның алдын-ала семантикаға ие екендігін білдіреді. Сол тамырда претерит қолданылады, ол сол ойды қайталағанда керемет форманы қайталайды:
(19) I worked at Pitman's printing works at Bath, they done, Hughes done all that heating and they did Purnells at Paulton and Chivers they done.
Мен Баттағы Питман баспаханасында жұмыс істедім, олар істеді, Джозез жылумен қамтамасыз етудің барлығын жасады, және олар оны Полтондағы Пурнелльде, ал олар Чайверде жасады.
(19) мысал контекстермен қиылысады, онда ақпарат беруші нақтыланған ақпаратты нақтылайды және нақтылау кезінде грамматикалық форманы өзгертеді:
(20) I've had days, I gone, we went to Southend, in them days...
Менде күндер болды, мен жол жүрдім, біз сол кезде Саутендке бардық ...
Өткен форманың алдын-ала сипаттамасын мысал (20) қолдайды in them days.
Британдық ағылшын тілінде жетілдіру медиа контекстте қолданылады, дегенмен американдық ағылшын тілінің әсерінен жақында алдын-ала өзгеріс болды (Elsness 2009: 228-245). Дегенмен, біздің үлгімізде, жоғарыда айтылғандай, осындай аднбаттар бар just, yet тамаша өте дәйекті қолданылады, бірнеше мысалдар мұндай контекстегі өткен уақыт көмекші етістіксіз мінсіз формамен қатар тұра алатындығын көрсетеді, бұл оны алдын ала семантиканың көрінісі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді:
(21) He just retired ... .Yes, yes he just done forty-four years for them.
Ол зейнетке шықты ... Иә, иә, ол дәл сол үшін қырық төрт жыл жұмыс істеді.
Алайда, біздің жағдайымыздың үлгісіне сүйене отырып, тағы бір қорытынды жасауға болады. Бірнеше мысалдардан көрсеткендей, мінсіз (көмекші етістікпен немесе онсыз) алдын-ала семантикамен бірге өткен оқиғаларды әдеттегі мағынасы бар контексте суреттеу үшін қолдануға болады. Эксперименттік жетілдіруде белгілі бір тәжірибе алуды алдын-ала анықтаған әрекет ретінде қазіргі сәт үшін маңызды қайталанатын әрекетті білдіруге болады:
You and I have often done this for even larger amounts.
Сіз және біз жиі бұл операцияны әлдеқайда көп мөлшерде жасаймыз .
Фонетикалық қалыптасу және эксперименттік жетілдірудің екінші мүшелікке дейінгі формаларының төмендеуі кезінде әдеттегі мағынасы қалады, бірақ аяқталған, аяқталған әрекетті көрсететін қатысушы формасының арқасында семантика претеритетке ауыса бастайды. Осылайша (12) және (13) мысалдардан байқайтын контексттердің таралуы.
Тиімді мәні ((1) және (3) мысалдары, қазіргі таңдағы неміс тіліндегідей, алдыңғы үлгіде анықталмаған. Біз мұны қазіргі кездегі байланыстырудың прагматикалық компонентін сақтай отырып түсіндіреміз, ол иелік етістігі бар тиімді құрылымда қолданады. Бұл дизайн өте кең таралған жағдайда:
(22) Well, he said, I'll have it all done out for you. Жақсы, ол бәрін сен үшін жасаймын деді. Көбінесе бұл жағдайда инфиниттен кейін тиімді құрылымды таба аласыз, мысалы, to have it mended 'жөндеу'.

Perfect - тің семантикалық спектрі

Әдебиеттердегі және типтік мысалдардағы түсініктемелерді қадағалап, жетілдірілген пайдалану түрлерінің тізімін толығырақ қарастырайық.
I. Тиімді жетілдіру (нәтижеге жету, статитивті):
"[i]n the perfect of result, a present state is referred to as beingthe result of some past situation: this is one of the clearest manifestations of the present relevance of a past situation" [Comrie 1976: 56];
Нәтижеге жету үшін қазіргі күй деп аталады өткен жағдайдың нәтижесі:бұл өткен жағдайдың қазіргі өзектілігінің айқын көріністерінің бірі[Комри 1976: 56];
[Dahl 1985]7: бойынша типтік мысалдар:
(1) A.: It seems that your brother never finishes books. (That is noquite true.) He READ this book (= all of it).[Dahl 1985: 131 - 132] (1.1) A .: Сіздің ағаңыз кітаптарды ешқашан бітірмейтін сияқты. (Бұл дұрыс емес.) Ол осы кітапты оқыды (= барлығы). [Дал 1985: 131 - 132]
II. Эксперименттік (немесе экзистенциалды) жетілдіру:
"[t]he experiential perfect (other terms found in the literature are `existential' perfect, `indefinite' perfect) indicates that a given situation has held at least once during some time in the past leading up to the present" [Comrie 1976: 58];
[T] ол тәжірибелік жетілдірілген (әдебиетте кездесетін басқа терминдер экзистенциалды , анықталмаған мінсіз) бұл жағдай өткен уақыттан бастап осы уақытқа дейінгі уақыт ішінде кем дегенде бір рет болғандығын көрсетеді [Комри 1976 : 58];
Мұнда және төменде Э.Дальдың сауалнамасынан үзінділер келтірілген, олар ақпарат берушінің ана тіліне аударуына арналған. Информаторды таңдауда ағылшын тілінің ықтимал әсерін азайту үшін бас әріптердегі етістіктер шексіз болады. Мәтінмән жетілдіруді қолдануға себеп болады. [Дал 1985: 132] типтік мысалдары:
(2) Q: You MEET my brother (at any time in your life until now)?
III. Перфект жеке мәселелерде (perfect of persistent situation) инклюзивті жетілу, үздіксіз жетілдіру, перфект жетілу; "[o]ne use of the English Perfect, indeed one that seems to be characteristic of English, is the use of the Perfect to describe a situation that started in the past but continues (persists) into the present, as in we've lived here for ten years, I've shopped there for years, I've been waiting for hours. Many other languages use the present tense here: French j'attends depuis trois jours, German ich warte schon drei Tage, Russian ja ždu uže tri dnia `I have been waiting for three days'" [Comrie 1976: 60];
Ағылшын Perfect-ті қолдану, шын мәнінде, ағылшынға тән болып көрінетіні - Perfect-ті қолдану кезінде басталған, бірақ қазіргі уақытта жалғасып жатқан жағдайды сипаттау үшін қолдану осында он жыл тұрды, мен ондаған жылдар бойы сауда жасадым, бірнеше сағат күттім. Қазіргі кездегі көптеген басқа тілдер осы шақты қолданады: французша j'attends depuis trois jours, неміс ich warte schon drei Tage, орысша ja ždu uže tri dnia Мен үш күн күттім [Комри 1976: 60];
[Дал 1985: 132] типтік мысалдары:
(3) Context: (Of a coughing child:) For how long has your son been coughing?
Sentence: He COUGH for an hour.
(3) Мәтінмән: (Жөтеліп жатқан бала туралы :) Сіздің балаңыз қанша уақыттан бері жөтеледі?
Үкім: Ол бір сағат бойы жөтелді.
IV. Иммедиандық перфект (perfect of recent past, `hot news' perfect); "In many languages, the Perfect may be used where the present relevance of the past situation referred to is simple one of temporal closeness, i.e. the past situation is very recent" [Comrie 1976: 60]
Көптеген тілдерде Perfect қолданылуы мүмкін, егер өткен жағдайдың қазіргі өзектілігі уақытша жақындаудың қарапайым мәні болса, яғни өткен жағдай өте жақында болған [Комри 1976: 60].
(Комридің мысалы бұдан әрі белгілі бір уақыт жағдайына байланысты ағылшын тіліндегі жетілдірудің үйлесімділік шектеуі арнайы жарнама мен recently оның жақын синонимдеріне қолданылмайды: I have recently learned that the match is to be postponed; Bill has just (this minute) arrived;
Жақында матчтың кейінге шегерілетінін білдім; Билл жақында келді (осы минутта);
[Дал 1985: 132 - 133] типтік мысалдары:
(4) Context: The speaker has just seen a king arrive (an unexpected event)
Sentence: The king ARRIVE
(4) Контекст: Баяндамашы жақында патшаның келгенін көрді (күтпеген оқиға)
Сөйлем: Патша келеді.
Perfect - ақпарат берушілердің сөйлеуінде стандартты тілдегідей біртектілікте қолданылады. Алайда баяндауыш контекстегі бірнеше мысалдар негізінен көмекші етістіксіз формаларды бөліп алуға мүмкіндік береді,олар семитикалық түрде преритке жақын. Алдын-ала жасалғаннан айырмашылығы, олар әлі де интеллектуалдық сипаттамаларға ие және берілген ақпаратты жанды, қанық түс беру үшін қолданылады. Екінші жағынан, кейбір формаларды эксперименттік мәні бар перфект формалар ретінде түсіндіруге болады, бірақ сөйлесу сәтімен байланыстың әлсіреген прагматикалық компоненті (есеп беру нүктесі қарасымен).

Perfect- формалардың прагматикалық потенциалы

Лингвистикалық тәжірибеден белгілі бір хабарламаның толық формадан тұра алмайтындығы белгілі. Жетілдірудің өзі сөздің мазмұнын құра алмайды. Хабарламадағы тамаша формалармен енгізілген мазмұн әрқашан негізгіге қосымша болады, ол маңыздылығын баса көрсетеді, тұжырымның бір компонентін нақтылайды, сөйлеуші өзінің ниеті мен өз сезімін жақсы білдіргісі келетін хабарламаға енгізетін болжам, сипаты, жасырын мағынасы және мотивациясы бар.
(А.Вежбицкая)-ның пікірінше, Perfect формалар - бұл лингвистикалық семантикадағы спикерге сілтеме негізгі рөл атқаратын элементтер.
Perfect (жетілдірілген) формалар әрдайым ауызша әрекеттесуге, тыңдаушыдан арнайы, жеке ұсыныс арқылы белгілі бір жауап алуға бағытталған, олардың прагматикалық, коммуникативтік мәртебесі айқын. Прагматикалық перспективаның тағы бір маңызды аспектісі ескерілуі керек, тұжырымның адекватты интерпретациясымен байланысты. Сөйлеу актілері теориясында жүргізілген зерттеулердің нәтижелері адамның сөйлеу хабарын сөйлеушінің ниетіне лайықты түрде қабылдағанын, оны тұжырым жасау үшін қолданған тіл ережелеріне сәйкес емес, көбінесе формальды-грамматикалық өрнегімен сәйкес келмейтін белгілі бір сөйлеу компоненттеріне сәйкес қабылдайтындығын көрсетті. сөзбе-сөз: Біздің күнделікті қолданатын тіліміз әрқашан лингвистикалық теорияның талаптарына сәйкес келе бермейді.
Біз сөйлемдердегі сөйлемдерді неғұрлым мағыналы жағдайда оларды қате немесе қабылданбайтын деп бағалау үшін жасаймыз. Біз сүрінеміз, сүрінеміз, қайталаймыз, тапсырыс береміз. Біз ұсыныстардың мағынасын дұрыс түсінбейміз. Біз екіұдай емес сөйлемдерді естиміз, бірақ олардың түсініксіздігін байқамаймыз . Кез келген мәлімдеменің мазмұнын шартты түрде қажетті минимум, онсыз оның ақиқатының шарттарын анықтау мүмкін емес және жасырын (жасырын) ақпаратты қамтитын модальды компонентпен бөлуге болады. Осы немесе басқа компоненттердің айтылуындағы басымдық оның коммуникативтік мәртебесін едәуір жоғарылатады.
Perfect дегеніміз - оны құрайтын лексикалық бірліктердің көмегімен жақсы анықталған семантиканы жүргізетін тілдік категория. Перфектің грамматикалық құрылымы мынада: бұл лексикалық бірліктер, грамматикалық ережелерге сай, кемел формаға еніп, нақты сөйлеуде әрекет етіп, тек тілдік, семантикалық құбылыс болып қала бермейді. Тілдік бірліктердің айқын семантикасы өзгеріске ұшырап, сөйлеу тілегіне сәйкес спикердің өзі жасаған жасырын семантикаға айналады. Тіл мамандары бұл құбылысты тілдік бірліктің семантика семантикасынан прагматика семантикасына ауысуы деп атайды.
Еске салу барысында, лингвистикалық (немесе семантикалық) прагматиканың мәні лингвистикалық бірліктердің мағынасын сөйлеушіге, сөйлеу жағдайы мен оның контексіне қатысты зерттеу ретінде анықтауға болады. Бірқатар зерттеушілер бұл лингвистикалық ғылымды әңгімелесушіге ең күшті әсер ету және оған белгілі бір ойлар, сезімдер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.