Қазақ или тілінің или түрлену или категориясы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министірлігі

Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті

Картинки по запросу "букетов университет""

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Perfect aspect оның қазақшаға берілу ерекшеліктері»

Студент

Хурмет Манат

« » 2020 ж

Мамандығы:

Шетел филологиясы 6B02303

Жетекші :

Какжанова Фарида Айдархановна

(ғылыми дәрежесі, атағы)

« » 2020 ж.

ҚОРҒАУҒА РҰҚСАТ

Кафедра меңгерушісі

«» 2020 ж

Қарағанды. 2020ж.

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министірлігі

Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті

кафедрасы

мамандығы

Дипломдық жұмысты орындауға

Тапсырма

Студент Хурмет Манат Ф. А. Ә

Жұмыс тақырыбы «Perfect aspect оның қазақшаға берілу ерекшеліктері»

ЖОО бұйрығымен бекітілген № ___ «___»

Жұмыстың аяқталу мерзімі «___»

Жұмыстағы басты мәліметтер:

Жұмыстың практикалық маңыздылығы зерттеу нәтижелерін теориялық грамматика бойынша дәрістер курстарында, сонымен қатар грамматикалық семантика мен дискурстың грамматикасында, сонымен қатар курстық жұмыстар мен дипломдық жұмыстар жазу кезінде қолдануға болатындығында.

Дипломдық жұмыстың қысқaшa мaзмұнын немесе дипломдық жобaдaғы сұрaқтaрды өңдеуге жaтатын тізімдердің қатары:

Қoлдaнылaтын нeгiзгi әдeбиeттep:

Тaпcыpмaны aлy мepзiмi

Kaфeдpa мeңгepyшiciФ. A. Ә.

(қoлы)

Жұмыс жетекшісі Ф. А. Ә.

(қoлы)

Студент тапсырманы орындауға алды Ф. А. Ә.

(қолы)

Күні «»20___ж.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . или 4 или бет

I Аспект ұғымы туралы жалпы мәлімет және Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының диахронияда дамуы

1. 1 Perfect или аспектің семантикасы прагматикасы ежелгі ағылшын тілінің даму кезеңінде

1. 2 Perfect или или аспектің семантикасы прагматикасы орта ғасырдағы даму кезеңінде

1. 3. ил Қазақ или тілінің или түрлену или категориясы. или Ежелгі или түркі или кезеңдері . . . 34 или бет

ІІ. или или Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасы синхронияда және оның

қазақ тіліне берілу ерекшеліктері

2. 1. или Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының синхронияда

дамуы

2. 2. или Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының қазақ тіліне берілу ерекшеліктері

2. 3 Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының қазақ тіліне берілуіндегі айырмашылықтары или мен или ұқсастықтары

3. или Қорытынды . . . 95 или бет

4. или Пайдаланылған или әдебиеттер . . . 98 или бет

Кіріспe

Зерттеудің өзектілігі: Тілдік или жүйеде или етістік или әрқашан или ерекше или орын или алады, или ол или сөйлеудің или басқа или бөліктеріне или тән или емес, или өйткені или барлық или сөйлемдер, или әдетте, или динамикада или сипатталған или жағдайды или білдіретін или етістік или байланыс или негізінде или қалыптасады. или Қазіргі или практикалық или идеяларға или сәйкес, или шет или тілін или білу или тілдің или лексикалық или және или грамматикалық или құрылымын или жақсы или білумен или қатар, или алған или білімін или әлеуметтік или және или мәдени или контексте или қолдана или білуді или де или білдіреді. или Егер или біз или ағылшын или тілі или туралы или айтатын или болсақ, или онда или соңғы или елу или жыл или ішінде или ағылшын или тіліндегі или нормалар или мен или стандарттарға или деген или көзқарас или айтарлықтай или өзгерді. или Сондықтан, или қиын или тілдік или жағдайда, или ағылшын или тілін или оқытудағы или маңызды или міндет или студенттердің или қазіргі или заманғы или ағылшын или жүйесі или гетерогенді, или яғни или көптеген или және или әртүрлі или нұсқалары или мен или формалары или қатар или өмір или сүретіндігі или туралы или түсінікті или тікелей или қалыптастыру или болып или табылады. или Бұл или әсіресе или етістіктерді или ағылшын или тілінде или оқитын или студенттің или ана или тілінде или болмайтын или формаларында или қолдануға или қатысты.

или или или или или или или или или или или или или или или или или или или или или или Сонымен, или қазіргі или қазақ или тілінде или «Perfect aspect» или формалардың или баламасы или жоқ, или сондықтан или оны или қазақ или тілінде или сөйлеушіге или түсіну или қиынға или соғуы или мүмкін. или Сондықтан или жетілдірулер или жиі или шартты или түрде или қабылданады или және или көптеген или сұрақтар или қояды, или жетілдіру или формаларын или қолданудың или ерекшеліктері или және или оларды или қазақ или тіліне или аудару или осы или жұмыстың или өзектілігі или болып или табылады.

Зерттеу нысаны: «Perfect aspect» иформасының мағынасы және оның қазақшаға берілу ерекшелігі.

Зерттеу пәні: бұл или ағылшын или тіліндегі или или или«Perfect aspect» или формаларды или қолдану или шарттары или және или қазақ или тіліне или аударылған или ерекшеліктері. или

Зерттеудің мақсаты:

Зерттеудің теориялық негізі

Зерттеу жұмысының әдіснамалық негізі

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы :

Зерттеудің әдіснамасы .

Дипломдық жұмыстың теориялық маңыздылығы:

Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы:

Зерттеу мәселесі

I Аспект ұғымы туралы жалпы мәлімет және Perfect или или аспектің семантикасымен прагматикасының диахронияда дамуы

1. 1 Perfect или аспектің семантикасы и прагматикасы ежелгі ағылшын тілінің даму кезеңінде

Аспект категориясы дегеніміз - ағылшын тіліндегі екі мүше қарама-қарсылықтардың жүйесі, мысалы: as works - is working, has worked - has been working, to work - жұмыс сипатын көрсете отырып жұмыс жасау, яғни әрекет қабылданатын-болмайтындығы. оның даму барысы, оның дамуындағы (continuous aspect) немесе жай ғана айтылады, табиғаты анықталмайды (non-continuous aspect) .

Қазақша бұл екі мүшелі қарама-қарсылықтардың жүйесі - жетілдірілген және жетілмеген жақтар етістері.

Ұқсас лексикалық мағыналары бар етістіктер көбінесе аспектілер жұбын құрайды. Ағылшын грамматикасында аспект мәселесі даулы. Қазіргі заманғы ағылшын тілінде бұл категория туралы пікірлер аз.

Біреуі ағылшын тіліне қатысты әр түрлі көзқарастарға сәйкес келеді, оларды қысқаша қысқаша сипаттауға болады:

1. Аспект грамматикадан гөрі семантика категориясы ретінде түсіндіріледі.

2. Аспект қазіргі ағылшын грамматикасының категориясы ретінде мүлде танылмайды.

3. Аспект шиеленіскен және кернеулі аспектілер жүйесінің бөлігі ретінде қарастырылады.

4. Аспект және шылаулар екі ерекше грамматикалық категория ретінде танылады.

Б. Хаимовичтің пікірі бойынша: continuous және non-continuous формалардың қарсыласуымен көрсетілген категория шиеленісті емес, мысалы, “the forms wrote” «жазған» формалары - перфект формалар сияқты емес. Екеуі де бір шиеленісті - өткенді білдіреді.

Сол сияқты грамматикалық категорияны шиеленістен ажыратуға болмайтындықтан, бұл аспектпен келіспеу дұрыс болар еді. Білуімізше, нақты сөйлеу кезінде сөздің барлық грамматикалық мағыналары әрқашан шоғырланған. Сонымен а) present tense - осы шақты, ә) active voice - негізгі етісті, в) indicative mood- ашық рай, г) singular number-сингулярлық санды, т. б.

Шұғыл және аспект категориялары әр түрлі көзқарастардағы әрекетті сипаттайды. Етістіктің шыңдалуы қимылдың уақытын көрсетеді, ал етістіктің аспектісі іс-әрекеттің дамуымен байланысты.

Aспект етістіктері категориясына қатысты аспектілері қарама-қайшылықтары бар және жоқтары бар болып бөлінеді.

Соңғылары «non-continuous aspect» мағыналық немесе лексика-грамматикалық немесе ықтимал мағынасымен біріктірілген. Әдеттегідей, «аспект» оппоненттерін бейтараптандыру тиісті етістіктердің лексикалық мағыналарына байланысты.

Әдетте ағылшын тілінде аспектілері жағынан қарама-қайшылықтары жоқ етістіктердің кейбір топтарының қысқаша мазмұны келтірілген:

а) Әр түрлі қатынастарды іс-әрекет ретінде көрсететін етістіктер: - belong, contain, consist, date, possess, resemble, result, etc; жатады, тұрады, тұрады, күні, иесі, ұқсайды, нәтижесі т. б.

б) белгілі сілтеме етістіктері: (көбінесе “seeming” - «көрінетін») - such as appear, look, prove, seem, turn out, etc; пайда болады, көрінеді, көрінеді, көрінеді, шығады және т. б.

в) “physical perception” - «Физикалық қабылдау» етістіктері (see, hear, feel, smell көру, есту, сезу, иіс), әрекет ретінде қарастырылатын тұрақты қасиеттерді білдіретін.

г) “mental perceptions” - «психикалық қабылдау» етістіктері (believe, dislike, distrust, hate, hope, know, like, trust, understand, etc; сену, ұнатпау, сенімсіздік, жек көру, үміттену, білу, ұнату, сену, түсіну және т. б. ) әлсіз динамикалық күштің етістіктері.

д) Қысқа мерзімді лезде жасалған әрекеттерді білдіретін “Point-action” - «нүкте-қимыл» етістіктері: (burst, jump, drop, pick up, etc; жарылып кету, секіру, түсіру, алу және т. б. ) .

Грамматикалық аспект пен семантикалық аспектілік арасында айырмашылық болуы керек. Ағылшын тілінде қарама-қарсы прогрессивті және прогрессивті емес көмекшінің болуы немесе болмауымен белгіленген аспектілер жүйесі бар. Негізгі аспектілік контраст - жетілдірілген және жетілмеген. Сөйлемде сипатталған жағдай мінсіз аспектілігімен тұтастай алғанда, сырттан қарастырылған.

Жетілмеген аспектімен жағдай толығымен берілмейді, бірақ ішкі уақыттық құрылымға немесе тұтас бір уақыттың ішкі бағандарына назар аудара отырып, прогрессивті формалардың негізгі қолданысы - жетілмеген аспектіліктің белгілі бір түрін көрсету.

Қазақша етістікке келетін болсақ, оның екі аспектісі бар, олар жетілдірілген және жетілмеген. Ағылшын және қазақ аспектілері арасында тікелей сәйкестік жоқ екендігі айқын; мысалы, ағылшынның үздіксіз аспектісі қазақтың жетілмегенімен бірдей емес. Екі жүйенің өзара байланысы соншалықты қарапайым емес. Бір жағынан, ағылшынның жалпы аспектісі тек қазақ тілінің жетілуіне ғана емес, сонымен бірге қазақ императивті аспектісіне де сәйкес келуі мүмкін; осылайша ол жазған - ға да, жазды - ға да сәйкес келуі мүмкін. Екінші жағынан, қазақ тілінің жетілмегені (imperfective aspect) жағы ағылшын тіліндегі жалпыға ғана емес, сонымен қатар жалпыға да сәйкес келуі мүмкін; осылайша, мысалы: жазды-деген сөз (was writing) жазылды да, (to wrote) жазылған ға да сәйкес келуі мүмкін.

$C:\Users\админ\Desktop\verb-aspect.jpg$

Шақ және аспект (сурет -5)

Ағылшын тілінің Perfect формаларын дамытудағы семантикалық және прагматикалық талдау

Ағылшын тіліндегі перфект идеясы ежелгі тілдерден алынған: ежелгі грек, латын, гот, ежелгі герман тілдері - негізінен діни мәтіндерден.

Ежелгі грек тілінде Perfect нәтиже ретінде өткен нақты әрекет ретінде қолданылған. Сонымен қатар, Perfect -тер өткен кезеңнің белгілі бір кезеңіне дейінгі әрекеттің нәтижесін көрсету үшін қолданылды. Және де болашақ перфект кезең де болды. Ағылшын тілінде бұл әрқашан толық, тиімді әрекет (Present, Past, Future Perfect) .

Ескі ағылшын тілінде bēon және habban етістіктері есімше-II қатысымымен тіркескен:

Ic habbe pæt boc ʒewrittan - Мен бұл кітапты жаздым (сөзбе-сөз - менде бұл кітап жазылған) . Hēr syndon ʒeferede - Ол осында келді.

Орта ағылшын тілінде Present Perfect және Past Indefinite арасында нақты айырмашылық әлі өз жүйесіне қарай қалыпқа енбеген. Сөйлеу кезінде аяқталған іс-әрекеттің мағынасымен қатар, Present Perfect өткен іс-әрекеттің мағынасын жеткізе алды. Ескі ағылшын тілінде «Present Perfect» стилистикалық тұрғыда бұрынғы оқиғаларды, көбінесе бағыныңқы сөйлемдерді бейнелеу үшін қолданылған: “ . . . and thus whan he his God hath served, He tok, as he wel hath deserved, The diademe. ” «Сонымен, ол Құдайға қызмет еткен кезде диадеманы өзіне лайық деп тапты . . . »;

“ . . . ther was whilom а lordes sone, Which of his pride a nyce wone Hath cawht. ” «Онда Иеміздің ұлы болды, ол өзінің мақтанышының арқасында жақсы әдет қалыптастырды . . . ».

Шекспирдің еңбектерінде (1564-1616) көбінесе Past Indefinite формасы мен Present Perfect арасындағы нақты айырмашылықты білмесе де, керемет формаларды қолданады: “O, learn to read what silent love hath writ” (сонет № 23) ;

“When you have bid your servant once adieu” (сонет № 57) [6, c. 34, 96] .

XVIII ғасырдың басында Present Perfect қазіргі ағылшын тіліндегідей қолданылды.

Әр түрлі типтегі сөйлемдердегі «habban + есімше-II» құрылымдық элементтерін орналастыру

Ұсыныс түрлері

Құрылымдық элементтердің орналасуы

Мысалдар саны

Ұсыныс түрлері: Қарапайым

Құрылымдық элементтердің орналасуы:

but S HAVE Obj PP

but S Obj HAVE PP

S HAVE Double Obj PP

Мысалдар саны:

Ұсыныс түрлері: Бастысы

Құрылымдық элементтердің орналасуы:

HAVE S PP Double Obj

S HAVE Obj PP

S HAVE ObjInd ObjDir PP

Мысалдар саны:

Ұсыныс түрлері: Бағыныңқы сөйлем

Құрылымдық элементтердің орналасуы:

when S HAVE Obj PP

when S Obj PP HAVE

how S ObjDir HAVE PP ObjPrep

Мысалдар саны:

1-кесте.

Ағылшын тілінің Perfect формаларының дамуында әдістемелік процестер де байқалады. Грамматизацияның жоғары дәрежесі - өзгермеген грамматикалық форманың қалыптасуы және қазіргі ағылшын тілінде перфектің толық парадигмизациясы ешқандай күмән тудырмайды.

Perfect - көмекші етістіктен және өткен шақтан тұратын идеалды аналитикалық форма, ол аяқталған әрекетті көрсетіп, жетілмеген формаларға қарағанда уақытша маңыздылық категориясын құрайды.

Алайда, тарихшылар жетілдірудің аналитикалық формасы мен жаңа категорияның пайда болу уақыты туралы келіспейді. Сонымен, кейбір тіл мамандары қазіргі мағынада жетілдірудің формалары ежелгі ағылшын кезеңінде толығымен қалыптасқан деп санайды.

Кейбіреулер жетілудің қалыптасуын өзінің қазіргі мағынасымен XI ғасырға жатқызады, ал басқалары 12-13 ғасырларды атайды. Бірқатар лингвистер жетілдірудің соңғы құрылымдық және семантикалық қалыптасуын ағылшын тілінің дамуындағы кейінгі кезеңдерге жатқызады.

Етістің десемантизациясы, ұқсас құрылыстардан оқшаулануы, ортаңғы ағылшын кезеңіндегі кемел конструкциялардың лексикалық қамтуының жоғарылауы 14-ші ғасырдың аяғында осы құрылыстардың толық грамматизациясына әкеліп соқтырған құрылыстарды («be» және «have» етістері) модельдеу туралы айтады. Мәселен, Чаузердің қазіргі кездегі кезеңі стилистикалық мақсатта, өткен шақтардағы оқиғаны ерекше атап өту үшін қолданылады:

OE: The holy blissful martir for to seke, that hem hath holpen whan that they were seeke.

NE: To seek the holy blissful martyr who has helped them when they were ill.

Сонымен қатар, perfect-тің парадигмаға енуі және жаңа етістік категориясының пайда болуы - уақытша қатыстылық - Шекспир дәуірінен ертерек басталған жоқ, өйткені содан кейін ғана жетілдірілген модель өзінің нақты семантикалық инвариантына ие болды, оның негізгі мәні оның категориялық дифференциалдық атрибутына айналды. Мысалы, Шекспирде өткен шақ perfect-те өткендегі басқа әрекеттің алдындағы әрекеттің мағынасын береді:

The day had broke before we parted.

Модельдеу әдісін қолдану перфек-ті грамматизациялаудың XIV ғасырға дейін аяқталуына алып келді және перфект парадигматизациясы процесінде пайда болған жаңа етістік категориясы Шекспирдің кезінде пайда болды деп болжауға болады. Алайда, кейде басқа бір әрекеттің алдындағы әрекетті қарапайым өткен шақ, мысалы, Шекспир жазған:

…and Jhesu Crist bisog the foryeve his wikkid werkes that he wroughte.

Бұл формаларды қолдануға арналған стандарттар XVII-XVIII ғасырларда жалпы ағылшын грамматикасы пайда болған кезде қатаңырақ болды.

Профессор А. И. Смирницкий жетілу «Perfect» аясында етістіктің қандай да бір формасымен өткен шақ пен тікелей тіркесімді құрайтын немесе have-етістіктің тікелей тіркесуіне тән грамматикалық мағынасы бар have-етістік формаларының бүкіл жүйесін түсінді.

(А. И. Смирницкий) перфектің қандай грамматикалық категориясы бар екендігі туралы мәселені көтерді. Оның пікірлер бойынша, перфект формалар жалпы және ұзақ формада болуы мүмкін және сонымен бірге грамматикалық уақыттарда жетілмеген формалармен бірдей. Бұл «Perfect» уақыт аралығында маңыздылығы бар арнайы грамматикалық категория екенін көрсетеді.

Жетілдірудің «Perfect» - аналитикалық формасының және жаңа категорияның қалыптасу уақыты туралы тарихшылардың ауызбіршілік пікірі қалыптаспаған. Сонымен, кейбір лингвисттердің пайымдауынша, жетілдірудің қазіргі формалары ежелгі ағылшын кезеңінде толығымен дамыған. Кейбіреулер жетілудің қазіргі заманғы мәні бойынша XI ғасырға жатады, ал басқалары 12-13 ғасырларды атайды. Бірқатар лингвисттер жетілудің соңғы құрылымдық және семантикалық қалыптасуын ағылшын тілінің дамуындағы кейінгі кезеңдерге жатқызады. Шамасы, орта ағылшын тілінде жетілдірілген және жетілмеген формалар қатарында екі түрлі қатынас болған: бірі оппозиция уақыт категориясына сәйкес өткен шақта болған. Ал өткен салада бұрынғыдай бірнеше синонимдік формалар болған - претерит, перфект. Өткен мен қазіргі шақ - әр түрлі қосымша семамен. : толықтығы, басымдығы, кейінгі жағдаймен байланысы, өткенгі қатарластырылған әрекеттердегі іс - әрекет, тұрақты белгі және т. б. байланысқан.

1. 2 Perfect аспектің семантикасы и прагматикасы орта ғасырдағы даму кезеңінде

Ағылшын тілін дамытудың қазіргі кезеңінде қазіргі шақтың Perfect кезеңі осы уақытқа дейін орын алған, нәтижесін қазіргі кезде беретін әрекетті білдіреді:

“I have made my little observations of your English nation - said Poirot dreamily, - and a lady, a born lady, is always particular about her shoes”.

«Мен сіздің ағылшын халқыңыз туралы аздап бақылаулар жасадым, - деді Пирот қиялмен, - және ханым, туған ханым әрдайым аяқ киіміне ерекше көңіл бөледі».

Өткен шақтан басталып- қазіргі осы шақтан аяқталған әрекетті білдіреді. (1-сурет)

Ағылшын тілінің жаңа-ерте кезеңінде (XV - XVIII ғғ. ) Етістік to be кем дегенде өте сирек Perfect формада көмекші ретінде қолданылады. To be етістігінің құрылымы көбінесе күй-жағдайды білдіреді:

“…The tree is fallen” « - ағаш жатыр . . . »; he is gone - Ол жоқ.

Ал to have формасы іс-әрекеттің нәтижесін көрсетеді:

“…The tree has fallen” « - ағаш құлады . . . »; he has gone - Ол кетті - ол кетіп қалды.

Семантикалық- Perfect

Талданған материал Perfect -тің екі нұсқасын ұсынады: көмекші етістікпен (have done) және олсыз (done) . Негізінде, біз мұндай жағдайды тілдің әртүрлі деңгейлеріндегі: фонетикалық, лексикалық және грамматикалық процестермен қатар жүретін грамматизация теориясы аясында сипаттай аламыз. Атап айтқанда, грамматизация фонетикалық тозу / эрозия деп аталады (phonetic attrition/erosion)

бұл кезде әсер етуші позициядағы көмекші етістік формаларға қысқарады: ’ve, ’s,

’d, содан кейін болашақ шиеленістің басқа ағылшындық формасындағы процестегідей толықтай жоғалады: to be going to , қайда I am going to do > I’m going to do > I gonna do .

Бұл құбылысқа қолданылатын екінші маңызды процесс - қабаттасу деп аталады. (layering) Оның мәні мынада: грамматикаландыру барысында пайда болатын әр түрлі грамматикалық формалар тілдегі басқа, бұрын пайда болған формалармен қатар өмір сүре алады. Сонымен, қазіргі ағылшын тіліндегі болашақ форма тек форманы қолданумен ғана емес will/shall , сонымен қатар to be going to, сонымен қатар қазіргі және ұзақ формалар (қазіргі формалардың гипоанализ процесінде болашақ шиеленісті айқындау саласына ауысу тетіктері үшін Croft 2000: 126-130 қараңыз) .

Perfect -тің бір ерекшелігі, екінші мағынада көмекші етістерсіз берілген формалар осы кезеңдегі сөйлесу стилін сипаттайды және ешқашан стандартты жазбаша тілде қолданылмайды.

Жағдайдағы айырмашылықтарға қарамастан, тілді тұтастай қарастыра отырып, біз бұл типтің формаларын тұжырымдай аламыз done, seen, been мінсіздердің жалпы өрнек жүйесіне сәйкес келіп, синонимдік қосарлама жасаңыз. Сонымен қатар, Дж. Элсесс атап өткендей, оның кейбір мағыналарында жетілу сферасына алдын-ала құбылуды көмекші етістіксіз (көбінесе тұрақты етістіктер) және ертерек формаларсыз мінсіз формалардың ауызша тізілімінде кездейсоқ болуымен түсіндіруге болады. finished, made, heard, paid (Elsness 2009: 243-245) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.