Барлық жерлер

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

«Агротехнология» институты

«Топырақтану, агрохимия және жерді пайдалану» жоғары мектебі

Курстық жұмыс

«Жерге орналастыруды жобалау» пәні бойынша:

БҚО-ның Ақсай ауданының «Айым» шаруа қожалығы ішкі шаруашылық жобасы

Орындаған: КД-21 тобының студенті Күзембай Айым

Тексерген: а. о. Асетова. А. Ю

Орал қаласы 2020 жыл

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

«Агротехнология» институты

«Топырақтану, агрохимия және жерді пайдалану» жоғары мектебі

«Бекітемін»

Кафедра меңгерушісі

Курстық жоба бойынша тапсырма

Студент

Мазмұны

Кіріспе

1. Жобалау объектісінің сипаттамасыАуыл шаруашылық кәсіпорнының сипаттамасыТабиғи елді мекеннің сипаттамасы
2. Алқаптарды ұйымдастыруЖердің негізгі түрлерінің сапалық сипаттамасыҚолда бар құрам мен алқаптардың арақатынасының сипаттамасыАлқаптарды экономикалық тиімділігіТаза табыстың жиынтық өсіміЖобаның негізгі көрсеткіштерінің жиынтық кестесі
3. Егістік аумағының құрылымыДалалық ауыспалы егісті ұйымдастыруАуыспалы егістің сипаттамасыАуыспалы егіс алқаптарының сипаттамасы
4. Бос бұрылыстарға шығындарды анықтауҚысқа жағынан өрістерді өңдеу кезінде ауыл шаруашылығы кәсіпорнын анықтауАлқаптарды ұзын жағынан өңдеу кезінде ауыл шаруашылығы кәсіпорнын анықтау
5. Табиғатты қорғау іс-шараларыОрман жолақтарын жобалауОрман жолақтарының ауданы мен ұзындығын анықтау
6. Ішкі шаруашылық жолдарын орналастыруДалалық жолдарды жобалауДалалық жолдардың ауданын анықтау
7. Техникалық-экономикалық және экономикалық көрсеткіштер

Кіріспе

Шаруашылықішілік жерге орналастыру -бұл нақты ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында жерді пайдалану мен қорғаудың және онымен байланысты өндіріс құралдарының әлеуметтік экономикалық процесі, ол жоба негізінде жүзеге асырылатын өндірістер мен аумақтарды ұйымдастыру жөніндегі іс-шаралар жүйесін қамтиды.

Жер ресурстарын және ең алдымен ауыл шаруашылығы мақсатындағы ұтымды пайдалану, жер қатынастарын реттеу-күрделі проблема. Оны шешу жерлерді ауыл шаруашылығы айналымына барынша тартуды, өнімді алқаптарды кеңейтуді, оларды пайдалану қарқындылығын және егіншілік мәдениетін арттыруды, топырақ эрозиясымен және басқа да зиянды процестермен белсенді күресті талап етеді.

Қазіргі заманғы жерге орналастыру қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру мақсатында жерді, сондай-ақ жермен тығыз байланысты өндіріс құралдарын толық және ұтымды пайдалануды ұйымдастыруға бағытталған жер заңнамасын жүзеге асыру жөніндегі мемлекеттің іс-шаралар жүйесі ретінде жұмыс істейді.

«Айым» шаруа қожалығының ішкі шаруашылық жерге орналастыру жобасының құрамы мен мазмұны табиғи, әлеуметтік-экономикалық жағдайлармен, жер иелену және жер пайдалану нысандарымен, аумақтың орналасу дәрежесімен және бұрын әзірленген жобалық шешімдерді игерумен анықталады.

Курстық жобаның мақсаты - жерде ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу және оны жедел басқару үшін ұйымдастыру - аумақтық негізін жетілдіру, табиғатты қорғау іс-шараларының барлық кешенін жүзеге асыру болып табылады.

Курстық жобада келесі міндеттерді шешу қарастырылған:

1. «Айым» шаруа қожалығының аумағындағы әрбір жер учаскесін толық, ұтымды, тиімді пайдалану;
2. Топырақ құнарлылығын сақтау және көбейту;
3. Эрозиялық процестерді жою және болдырмау;
4. «Айым» шаруа қожалығының жер пайдалану аумағын қолданыстағы ұйымдастыруды жақсарту;

Курстық жобаны әзірлеу кезінде келесі материалдар қолданылды:

1. Батыс Қазақстан облысының картасы;
2. Ақсай ауданының сызбасы;
3. Топырақ картасы.

1. Жобалау объектісінің сипаттамасы

1. 1 Ауыл шаруашылық кәсіпорнының сипаттамасы

«Айым» шаруа қожалығы Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданының аумағында орналасқан. «Айым» шаруа қожалығының жалпы көлемі -128, 88га, оның ішінде ауыл шаруашылық алқаптары - 741, 6 га, оның ішінде егістік - 298, 3 га, жайылым - 4138 га, шабындық - 29, 5 га, өзге де ауыл шаруашылығы емес алқаптар - 547, 2 га. «Айым» шаруа қожалығы шұғыл континенттік климатта орналасқан. Шаруашылық аумағы қара қоңыр топырақ аймағында орналасқан. Топырақ жамылғысы әртүрлі, бұл рельефпен байланысты. Шаруашылықтың негізгі бағыты өсімдік шаруашылығы болып табылады.

Жобаны құру кезінде жер пайдаланушылықтық ауданы анықталады, содан соң нақты территориялық жағдайдағы жер пайдаланушылықтың жобалық ауданын анықтау қажеттілігі туындайды. Жерге орналастыру кезіндегі агроқұрылымның иелегіндегі жерлердің экспликациясы анықталады. Бұл үшін төмендегі кестеге ауылшаруашылық алаптарының ауданы мен нөмірлері жазылады. Қосындылары алаптардың түрлеріне қарай есептеледі. Алынған нәтижелер №2 кестеге жазылады.

Кесте №1 - Жобаны құру барысындағы жер экспликациясы

2. Табиғи жағдайлары

Ақсай қаласы арқылы Ақсай - Бөрлі Орал, Ақсай - Тихоновка (Бөрлі ауданы) - Орал, Ақсай Шыңғырлау - Ақтөбе, Ақсай - Александрова (Бөрлі ауданы) Жымпиты, Ақсай - Елек (Қарашығанақ кен орны арқылы) автожолдарының торабы өтеді. Орал - Орынбор (Бөрлі ауданы арқылы) және Ақсай - Елек (Қарашығанақ кен орны арқылы) автожолдары Қазақстан - Ресей шекарасын "Ақсай" шекарасы арқылы Ресей тарапынан Орынбор облысының Елекке қарама-қарсы өтеді.

Батыс Қазақстан облысының климаты солтүстік - батыстан оңтүстік-шығысқа қарай өседі. Континентальдық күн мен түннің, қыстың және жаздың күрт температуралық контрастында, қыстан жазға жылдам көшуде көрінеді. Барлық облыс үшін атмосфералық жауын-шашынның тапшылығы, қар аз, даладан қардың қатты үрленуі, ауаның құрғауы тән.

Жылдық жауын - шашын мөлшері 239 - ден 273 мм-ге дейін ауытқиды және жыл мезгілдері бойынша біркелкі бөлінеді: барлық жауын-шашынның 40% - ы қысқы-көктемгі кезеңге, ал 60% - ы жазғы-күзгі кезеңге келеді. Жауын-шашын жылдар бойынша біркелкі емес түседі. Өте құрғақшылық жылдары жылы кезеңде температурасы 10°С-тан жоғары жауын-шашын мөлшері 60 мм - ге дейін төмендеуі мүмкін, ал ең ылғалды жылдары көрсетілген кезеңде 160-230 мм түседі.

Ең көп жауын-шашын шілде айында, оңтүстік - маусым айында түседі. Аудан үшін шығыс және оңтүстік-шығыс бағыттағы желдер тән. Қысқы айларда жел жылдамдығы 4, 5-4, 6 м / сек жетеді. Желдің орташа айлық жылдамдығы 3, 6-нан 5, 7 м/сек-қа дейін. Әсіресе, ақпан мен наурызда қатты жел байқалады. Дауылды жел 25-тен 41 күнге дейін, шаңды дауыл 40-тан 46 күнге дейін, бораны 22-ден 39 күнге дейін, найзағай 15-тен 20 күнге дейін және тұманды 31-ден 38 күнге дейін байқалады. Тұрақты аяздың ұзақтығы жылына 110-115 күн. Тұрақты қар жамылғысы 3-5 қараша аралығында пайда болады, ал 31 наурыз - 3 сәуір аралығында өтеді. Оның ұзақтығы 1 19 -131 күнді құрайды. Жабынның орташа биіктігі 24-27 см аралығында ауытқиды.

Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы ауаның бумен қанығу дәрежесін сипаттайды және жыл ішінде кең көлемде өзгереді, жазда 47 - 53%, қыста 81 - 83% жетеді. Ылғалдылығы 30% кем күн саны жылына орташа 84 күнді құрайды.

Климаттық жағдайлар:

IV жол-климаттық аймақ

• Ең суық ай-қаңтар, орташа температура: минус 14, 4 " С
• Ең ыстық ай - шілде, орташа температура плюс 43 С
• Абсолюттік ауа температурасы плюс 45 * С
• Ауа температурасының абсолюттік минимумы минус 45°С
• Орташа жылдық температура плюс 4, 2°С
• Абсолютті жылдық амплитудасы 82°С
• Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 302 мм
• Орташа айлық желдің жылдамдығы 3, 6-5, 5 м / с
• Желдің орташа жылдық орташа жылдамдығы 4, 5 м / с
• Жол-құрылыс материалдарына қойылатын талаптар бойынша орташа
• Қатаң бетонға талап бойынша
• Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 300 мм
• Қар жамылғысының қалыңдығы (5% артық) 27 см

Топырақтың қатуының нормативтік тереңдігі:

-сазды топырақ үшін 1. 64 м-құм үшін 2. 00 м-тасты топырақ үшін 2. 42 м. топырақ суы 7. 2 м тереңдікте жатыр.

Өсімдік жамылғысында даланың екі зоналы түрі бар: орташа қуаң төселген және құрғақ түпті.

Кен орны ауданы солтүстік қалыпты-құрғақ дала аймағында орналасқан, сондықтан мұнда дала жануарлары басым.

1. 3 Қолданыстағы елді мекеннің сипаттамасы

Ақсай - Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданының әкімшілік орталығы. Ақсай облыстың солтүстігінде, дала аймағында, Утва өзенінің жанында (Орал өзенінің сол ағыны) орналасқан. Орал қаласынан 108 км қашықтықта орналасқан. Қаланың іргесі Орал-Илецк темір жолының салынуына қатысты 1936 жылы қаланған. «Қазақстан» атанған кент 1967 жылы қала мәртебесін иеленгесін аты Ақсай болып өзгертілген. 1965 жылдан бері Бөрлі ауданының орталығы.

Ақсай қаласы арқылы Ақсай - Бөрлі Орал, Ақсай - Тихоновка (Бөрлі ауданы) - Орал, Ақсай Шыңғырлау - Ақтөбе, Ақсай - Александрова (Бөрлі ауданы) Жымпиты, Ақсай - Елек (Қарашығанақ кен орны арқылы) автожолдарының торабы өтеді. Орал - Орынбор (Бөрлі ауданы арқылы) және Ақсай - Елек (Қарашығанақ кен орны арқылы) автожолдары Қазақстан - Ресей шекарасын "Ақсай" шекарасы арқылы Ресей тарапынан Орынбор облысының Елекке қарама-қарсы өтеді.

Ақсай қаласының құрамына Аралтал және Қызылтал ауылдары кіреді. Қаланың жалпы жер көлемі 12 354 мың гектар жерді алып жатыр. Шаһарда 2019 жылдың басындағы деректерге сәйкес, 56 044 адам тұрады. Қала бойынша 3472 кәсіпорын тіркелген. Оның ішінде 652 ЖШС, 68 ШҚ, 2752 жеке кәсіпкер қаланың дамуына өз үлестерін қосып келеді.

Мұнда машина-трактор жөндеу, темір-құйматас бұйымдарын жасау зауыттары, автобаза, астық қабылдау пункті, тұрмыс қажетін өтеу комбинаты, темір жол көлігі кәсіпорындары, нан зауыты, элеватор жұмыс істейді. Ақсай қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 20 км жерде Қарашығанақ мұнай-газ конденсат кен орны орналасқан.

Шаһарда білім беретін 8 күндізгі орта мектеп, 1 кешкі мектеп, 9 балабақша, балалар музыка мектебі, мектептен тыс дамыту орталығы, 1 орталық аурухана, 1 қалалық емхана, мәдениет үйі және мұражай халыққа қызмет көрсетеді.

Ақсайдың геологиялық тарихы оның мұнай-газ конденсаты кен орындарына қатысты айқындалады. Құрылыс материалдарынан құм, құмдауыт, кірпіш тас сазы, ақ балшық және мергель бар. Ресми деректерге сүйенсек, 2018 жылы өндіріс көлемі 1027, 2 млрд, теңгеге жеткен. Өңдеу өнеркәсібінің көлемі бойынша облыста Орал қаласынан кейін екінші орында тұр.

2. Алқаптарды ұйымдастыру

Алқаптарды ұйымдастыру кезіндегі басты міндет-жерді жоғары қарқынды пайдалану, сондай-ақ өндіріс пен салалардың мамандануы мен шоғырлануын дамыту үшін қажетті жағдайлар жасауға болатын алқаптардың құрамын, алқаптарын және орналасуын белгілеу. ал шаруашылық ішіндегі жерге орналастыру жобасының осы құрамдас бөлігінің мақсаты - топырақтың құнарлылығын сақтау және ұлғайту кезінде ауыл шаруашылығы өнімдерінің барынша көп мөлшерін алу үшін жерді пайдалану қарқындылығын арттыру.

Ең алдымен алқаптарды ұйымдастырмас бұрын, оларды контурларға бөліп аламыз. Әр алқапты жекешелеп бөлек бөліктерге бөліп, кестеге толтырамыз.

Кесте №2 - Контурлық ведомость

2. 1 Жердің негізгі түрлерінің сапалық сипаттамасы

Кез келген жауапкершілігі шектеулі серіктестік, шаруа қожалығы немесе ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативтері аумағында жерді өндіру құралы ретінде және жекелеген учаскелердің табиғи қасиеттері ретінде пайдалану мен айтарлықтай айырмашылықтарды байқауға болады. Өндірістік пайдалану сипаты мен табиғи қасиеттері бойынша ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын жер пайдалану өз кезегінде ауыл шаруашылығы және ауыл шаруашылығы емес болып жіктелетін жер алқаптарына бөлінеді. Ауыл шаруашылығына ауыл шаруашылығы өнімдерін алу үшін жүйелі түрде пайдаланылатын жер алқаптары жатады: егістік, көпжылдық екпелер, тыңайған жерлер, шабындықтар және жайылымдар.

Егістік-ең құнды өнімді жер. Оған ауыл шаруашылығы дақылдарын егуге жүйелі түрде өңделетін, құнарлы топырағы бар жерлер, сондай-ақ таза сүрі жерлер жатады.

Көп жылдық екпелер-жеміс-жидек өнімін немесе жүзімді, сондай-ақ арнайы техникалық және дәрілік дақылдарды өсіруге арналған мәдени ағаш, бұта немесе шөп өсімдіктерімен айналысатын ауыл шаруашылығы алқаптары. Оларға жеміс, жидектер мен жүзімдіктерден басқа құлмақ, тут, шай, гүлдер және т. б. плантациялар жатады.

Ауыл шаруашылығы алқаптарына орман және бұта екпелері жатқызылмайды. Бұрын егістікке пайдаланылған және бір жылдан астам ауыл шаруашылығы дақылдарын егумен немесе таза бумен айналыспаған жер учаскелері тыңайған жерлер деп аталады. Шоғырлардың болуын шаруашылықты экстенсивті жүргізу белгісі ретінде қарастырады. Шабындықтарға ылғалдылығы жоғары шалғынды топырақтарда орналасқан немесе жасанды тұрақты лиманды суаруға ұшыраған, онда өсімдіктер пішен, пішендеме және жемнің басқа да түрлерін дайындау үшін жүйелі түрде шабылатын жер учаскелері кіреді.

Жайылымдарға жүйелі түрде мал жаю үшін пайдаланылатын жерлер жатады. табиғи түрде олар, әдетте, едәуір құламалы баурайларда немесе әлсіз ылғалданған дала, жартылай шөлейт жазықтарында, құнарлылығы төмен топырағы бар, жиі тұздалған, сортаң немесе қиыршық тас ретінде орналасады.

2. 2 Қолда бар құрам мен алқаптардың арақатынасының сипаттамасы

Алқаптардың, әсіресе егістіктің сапалық жай-күйі топырақтың типі мен механикалық құрамына, құнарлылығына, олардың эрозияға (әлсіз, орташа немесе қатты) бейімділік дәрежесіне, тұздануға немесе сортаңдануға, тастандыққа және т. б. байланысты. Ауыл шаруашылығы емес жерлерді шартты түрде екі топқа бөлуге болады. Олардың бірі белгілі бір шамада ауыл шаруашылығы алқаптарын кеңейту үшін резерв ретінде қызмет етеді. Бұл бұталар, батпақтар, қатты және өте қатты сортаңданған жерлер, тақырлар, жыралы кешендер, құмдар және т. б. Ауыл шаруашылығына арналмаған жерлердің екінші тобына құрылыстар, ғимараттар, қорғаныштық екпелер, су, орман көмкерген және басқалары орналасқан, яғни ұзақ уақыт немесе мәңгі ауыл шаруашылығы айналымынан шыққан жерлер жатады. Сонымен қатар, №2 кестеге ауылшаруашылық кәсіпорынының территориясында ауылшаруашылық алқаптарының түрі және ауданы жазылғаннан кейін, осылардың барлығын №3 кестеге әрбір ауылшаруашылық алқаптарының пайыздық арақатынасын көрсетіп жазылады.

Кесте №3 - Алқаптардың құрамы мен арақатынасы

2. 3 Алқаптарды трансформациялау

Трансформация дегеніміз-ауылшаруашылық алқаптарының бір түрден екінші түрге ауыстырылуы. Ауыл шаруашылығы алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру (трансформациялау) қажеттiгi табиғи факторларға, оларды бұдан кейiн де басқа жер алқаптарының құрамында пайдаланудың экономикалық тұрғыдан орындылығына негiзделедi. Жер учаскесін табиғи факторларды ескере отырып, белгілі бір алқап түріне аудару мүмкіндігі жер-кадастрлік құжаттамасының жерлер жарамдылығының санаттары бойынша жүргізіледі. Осылайша, 1 санат жерлері егістікке жарамды жерлер болып табылады, 2 санаттағы жерлер шабындыққа, ал 3 санаттағы жерлер жайылымға жарамды жерлер болып табылады. Жер учаскелерiн трансформациялау нәтижесiнде олардың жаңа орны анықталады, сондықтан трансформация және алаптарды орналастыру - кешендi және өзара байланысты міндет.

Алқаптарды трансформациялаудың көп мақсатты мәні бар: қарқынды, пайдаланылатын алқаптарды ұлғайту, олардың құрамын шаруашылықтардың мамандануына сәйкес келтіру, алқаптарды ірілендіру және табиғи ландшафттарды қорғау. Бұл ретте салалардың даму перспективаларын және күрделі салымдардың жоспарланған көлемін ескеру қажет.

Ауыл шаруашылығы алқаптарына трансформациялауға мыналар жатады: табиғат қорғау мақсаты жоқ төменгі және құнарлылығы бойынша оларға жақын ауыспалы батпақтардың бөлігі; құнарлылығы жоғары топырақтағы, қолда бар ауыл шаруашылығы алқаптарына іргелес немесе көмкерілген бұта және батпақты алқаптар; табиғатты қорғау маңызы жоқ қайталама ормандар мен бұталардың учаскелері; ауыл шаруашылығы алқаптарына іргелес немесе жапсарлас, олардың ұсақ-түйектілігі мен ұсақталуына себепші болатын учаскелер; өзінің шаруашылық маңызын жоғалтқан дала жолдары; қайта құнарландыру бойынша жұмыстар жүргізу белгіленген жерлер.

Топырақ-мелиорациялық жай-күйi оларды басқа алқап түрiне ауыстыруды қажет ететiн ауыл шаруашылығы алқаптарының болуы қолда бар жоспарлау-картографиялық материалдарды, жерге орналастыру, мелиорациялық құрылыс жобаларын, топырақты зерттеу, топырақмелиорациялық, геоботаникалық iзденiстер материалдарын, тұзданудың түсiрiлген суреттерiн, жер кадастрының, жердi түгендеудiң деректерiн зерделеу негiзiнде алдын ала анықталады. Азықтық алқаптарға трансформациялау кезінде мал шаруашылығы кешендері мен фермаларына жақын жоғары өнімді жайылымдарды ұйымдастырудан тұратын сараланған тәсіл қажет. Неғұрлым қашықтағы және ыңғайсыз орналасқан учаскелер, әдетте, шабындықтарға бөлінеді. Мал шаруашылығы фермаларына жақын орналасқан шабындықтар учаскелері суармалы мәдени жайылымдарға бөлінеді.

2. 3. 1 Трансформацияның экономикалық тиімділігі

Жерге орналастыру жобалау процесінде өзінің табиғи қасиеттері бойынша трансформациялау және жақсарту үшін жарамды барлық объектілерден ең үлкен әсер бере алатындарды таңдау қажет. Бұл ретте табиғат қорғау және экологиялық талаптарды қатаң ұстау және ауыл шаруашылығы айналымына пайдаланылуы қоршаған ортаның тұрақтылығының бұзылуына әкеп соғуы мүмкін жерді қоспау қажет. Аталған іс-шаралардың экономикалық негіздемесі күрделі салымдардың тиімділігін бағалауды болжайды, өйткені мелиоративтік және мәдени-техникалық жұмыстарды жүзеге асыру елеулі бір жолғы шығындарды талап етеді. Жобалаудың осы сатысындағы жер өндірістің басты құралы ретінде қарастырылады, сондықтан нәтиже жалпы өнімнің шығуының ұлғаюымен және таза табыстың өсуімен анықталады. Алқаптарды трансформациялау мен жақсартудың үздік нұсқасын таңдауға мүмкіндік беретін жалпылама көрсеткіш ретінде таза табыстың өсуі және оның капитал салымдарына қатынасы пайдаланылады. Тиімділік көрсеткіштерін есептеу белгіленген жұмыс түрлеріне және оларды қаржыландыру көздеріне байланысты. Трансформация жер экспликациясы арқылы орындалады. Ең алдымен, жобалық сызба ресімделеді. Жобалық сызбада өзгертілетін учаскелердің шекаралары мен аудандары көрсетіледі. Трансформацияланатын учаскелердегі шартты белгілер әдістемелік нұсқаулардың белгіленген ережелеріне сәйкес өзгертіледі.

Кесте №4 - Трансформациялау мен алаптарды жақсартудың экономикалық тиімділігі (1га шаққанда)

Учаске өзгергенге дейінгі және одан кейінгі өсімдік шаруашылығы өнімінің құны мына формулалар бойынша анықталады: С1= У1* Ц1=60,

С2= У2* Ц2=132,

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс