Түрме тақырыбында жазылған шығармалардың түрлері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Қазақ әдебиетіне түрме тақырыбының зерттелуі
1.1 Түрме тақырыбының зерттелуі
1.2 Түрме тақырыбында жазылған шығармалардың түрлері

2. Түрме тақырыбындағы қазақ әдебиетінің кезеңдері
2.1 Кеңестік жүйе кезеніндегі Түрме тақырыбы
2.2 Қуғын-сүргін дәуіріндегі (эмиграциялық әдебиет) Түрме тақырыбы

3. Әлем әдебиетіндегі Түрме тақырыбы
3.1 Орыс әдебиетінде түрме тақырыбының алар орны
3.2 Ағылшын әдебиеті мен Түрме тақырыбы
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе

3.1 Түрме тақырыбының зерттелуі
Қaзaқ әдебиeтіндегі түрме тaқырыбы бүгінде нaқты дәлелденбей, өз oрнын тaбa алмай жүрген тың тaқырып болып отыр. Бір екілі мaқaлaдан басқa тұжырымдaлғaн еңбекті таппайсын. Көркем әдебиет бaр, теория жоқ. Оған бірден-бір себеп, бодандықтың салдарынан болар, қазақ даласында мүлде болмаған түрме ұғымы XVIІI- XІХ ғасырлардан бастап қана қолданысқа ене бастады. Яғни, қазақ әдебиетіндегі тұңғыш түрме тақырыбы осы кезеңнің еншісінде болды да әдебиетіміздің тарихына сіңбей, жазбаша мұра болып зерттелуде ілгері қалып жатыр. Дегенмен, бұл тақырыпта жазылған әдеби мұралардың ауқымы кең.
Жалпы бағытты зерттемес бұрын, теорияның өзіне тікелей анықтама беріп алсақ. Әдебиет әлеміндегі түрме шығармашылығы теориясына екі түрлі анықтама беруге болады.
Біріншіден, түрме шығармашлығы дегеніміз- автордың жан-жарасымен, шеккен азаптың шері бар, тас әрі қараңғы тар қапаста жазылған туындылар. Осы мәселе тұрғысынан Қабдеш Жұмаділовтан асып айтқан ешкім жоқ шығар сірә. Яғни, жазушының айтуынша, жaзушы және түрме, қaлaм мен қaпaс. Әдетте бір- бірімен сыйыспaйтын ұғымдaр. Екінші жaғынaн алып қaрaсaң, тaңқалатын ештеңе жоқ. Алып империяғa күні қaрaғaн құлдық санадағы, бодaн елдің өз ұлтын сүйген, aзaткер зиялы тұлғасы aбaқтыдa oтырмaғaндa қaйтуші еді. Aғыспен жүзетін ептілер мен жaнсaуғa жaғымпaздaр болмaсa, қуғын-сүргін, aйдaу, aбaқты дегендерің - қaйрaткер aзaмaттың мaңдaйынa жaзылғaн сыбaғaсы емес пе?! Ресей империясындa бaрaр жерің - итжеккен, Сібірдің aқырғaн aязы, ит тұмсығы өтпес тaйгa ормaны... Eл Қытaй қaғaнaтындa ондaй суық Сібір жоқ. Оның есесіне Тaрым бойлaғaн Тaклaмaкaн шөлі бaр. Caясыз, пaнacыз, жaлaңaш шөл. Aлпыс градус aптaптa ұшқaн құстың қaнaты күйеді. Сібірде - aзaп болса, Тaрымдa - тозaқ. Осыншалық қиыншылықпен жазылған бұл шығармалардың халық алдына жетуі өз алды бөлек әңгіме. Мәселең, Мәди Бәпиұлының түрмеде отырып жазылған шығармаларының көбі ақын, энограф Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының жеке мұрағатынан алынған. Ал, Тарым лагеріндегі Таңжарық, Қажығұмар, Керейхан секілді ақын-жазушылардың шығармалары да тағдырдың соқпағын көріп, біраз қиыншылықтан өткен.
Екіншіден, бұл теория- белгілі бір ақын-жазушылардың ел ауызынан естіген, тарих сахнасында қалған түрме тақырыбындағы оқиғаларды тізбектеп жазған туындылары. Тіпті кейде, түрмеде отырған адамдар өз өмірін арнайы жазушыларды жалдап кітап қылып жазғандықтары да туралы әлем әдебиетінің қоржынынан байқай аламыз.
Осы тақырыпта жазатын жазушылардың негізгі ойы Мен сіздердің назарларыңызға ұсынатыным көркем шығарма емес, түрмеде қалған көптеген адамдардың өмірі мен тағдырлары, жағдайдың жайы туралы шынайы әңгіме. Романның барлық кейіпкерлері - нақты адамдар, олар әлі күнге дейін қамалды, немесе босады және, мүмкін, тағы да торға шығады. Олардың аттары мен тектері жеке өмірінің құпиясын бұзбау үшін әдейі өзгертілген, ал кез келген сәйкестік кездейсоқ.
Бірақ сіздің назарыңызды өте маңызды сәтке аударғым келеді - түрме бір мәнді емес, әркім оны өз көзімен көріп, оны өзінше қабылдайды. Мен маған қандай түрме ашылғаны, оны жеке көргенім туралы жазамын. Сондықтан да менің пікірім басқа адамдардың пікірімен сәйкес келмеуі мүмкін,алайда Мен көрген және бастан кешкен барлық нәрселерді дәлме-дәл сипаттауға тырыстым.
Кітап жазуға мені не түрткі болды? Түрме өмірінің ізін көрсету, қалың қабырғалар мен тікенек сымдардың ішінде орын алатындай жарық төгу ниеті. Өйткені, онда біздің қатаң заңдар мен ережелер бойынша өмір сүріп жатқан, көп жағдайда түсіну мен ұғыну үшін қиын Әлем бар.
Бұл кітап қандай да бір нанымды тарату көзі болып табылмайды және заңға қайшы әрекеттерді жасауға шақырмайды, тек ойға ақпарат береді. Бұдан көп емес.- дейді. Сол себепті екінші тұжырымдамаға да осылай дәлел келтіруге болады.
Түрме әдебиетіндегі әдеби жанр автордың еркіне қарсы жерде шектеледі , ал жазылған әдебиетте түрме немесе үй қамау сипатталады. Әдебиет түрме туралы болады, бірақ оқиға авторға хабарланып немесе автор нағыз түрмеде болған. Бұл өмірбаян, ғылыми әдебиет немесе фантастика болуы мүмкін.
Натурализм мен түрме шығармашылығы бағытының ұқсас жағы басым. Бердібек Соқпақбаевтың "Өлгендер қайтарылмайды" романы - өз уақытында толық баға алмаған шығарма. Бұл натурализм бағытында туған әлем, дәмді, әсерлі. Біздің социалистік реализм сол кезде "өлі қайтып келмеді"қабылдай алмады. Келмеді қабылдасын. Бұл романда Бердібек Соқпақбаев тылдағы тұрмыстың ауырлығын, кеңес лагеріндегі өмірдің ақиқатын сипаттайды. Мұнда жазушының осы туындысының аналогын Варлам Шаламов прозасымен сипаттауға болады. Жалпы, Мұхтар Әуезовтың "Қараш-Қараш оқиғасынан" бастап, қазақ әдебиетінің кейбір шығармаларында түрме тақырыбы алғаш рет "Өлгендер қайтып оралмағанда"толық ашылғанына қарамастан.
Ал қазіргі уақытта натурализм бағытында жеке заттар Соқпақбаев проза деңгейіне жетпей отыр.Бірақ неонатурализм орыс әдебиетінде жан-жақты көрініс табады. Бір қызығы, "қараңғы өмір" өмір өзінің қатаңдығымен, абсурділігімен, әдеттегі өмірмен сипатталады: ол-армиядағы, қаланың жезөкшелігі сияқты аймақта тірі тіршілік және т. б.с. 90-шы жылдары орыс неонатуралистерінің неонатуралистикалық прозасы сұранысқа ие болды-менің ойымша, қазір бұл сәл баяулады.
Қазақ әдебиеті тарихындағы түрме шығармашылығы циклінің тақырыптық-идеялық ерекшеліктері қандай? Көркемдік іздеу бар ма? Осы сұрақтарға жауап беру үшін біз түрмеде жазылған шығармаларды қайта баяндауға және талдауға шешім қабылдадық ...
Мұның бәрі абак, түрме, зындан ұғымын білдіреді. Аядай бөлмесі, сезімдер, шығармашылық, қабылдау анық, қоймаға әсер етпей. Металл торға бұрылғаннан кейін сіз еркіндік пен бостандықтың қадір-қасиетін түсінесіз. Жан рухында гений адам рухын кеудеге оятады. Рух жүрек түбімен өлеңмен төгіледі. Оның мысалдары түрмеде жазылған поэтикалық шығармалар.
Түрме шығармашылығындағы тақырып мәселесі - ерекше жан күйзелісімен қозғалатын көкейкесті тақырып болып табылады. Бұл цикл шығармаларының тақырыбына қарағанда жалпы адамзатқа арналған сияқты болғанымен, ішкі мазмұны нақты бір оқиғаға, халық мүддесіне сай келіп отыр. Қиындық, зорлық-зомбылық, азап табиғат дүниесімен мысал ретінде келтіріліп, астарлы жазылған. Тұспалды өлеңдердің ішкі мәнін ашпай, автор өмірдегі шындықты әр түрлі нәрсеге балап, жұмбақпен сипаттаған. Бұл дегеніңіз - қаламгердің шығармашылық шеберлігінің шыңы. Мысалға, Мағжан Жұмабаевтың Толқын өлеңі-репрессияға кінә етіп тағылған, өлең жолдарының астарында қоғамға қарсылық бар деген айыппен жалаға арқау болған өлеңдерінің бірігейі.
Түрме шығармашылығының белді өкілдерінің көбі ақын, композиторлар болған. Мысалы, Балуан Шолақ, Иманжүсіп, Қапез Байғабылұлы, Мәди Бәпиұлы, Пішән Жәлмендеұлы секілді әнші-сазгерлермен қатар Сұлубай, Бүркітбайлар да абақтыға қамалып, айдауда жүріп, жазықсыз жапа шеккен өнер тарландары болып табылады. Қазақ мәдениетінде сотталған ән деген түсінік қалыптасқан. Өткен тарихтағы Кеңес үкіметі кезінде қазақтың төл өнері де жетімнің күйін кешкен. Ел мен жердің қасіретін, қайғысын толғайтын күйлер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.