Оқыту процесінде қолданылатын аутентті мәтіндер
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Еуразия гуманитарлық институты
Шет тілі кафедрасы
Аутенттік газет материалдарды оқушылардың
коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда пайдалану
(жоғарғы буын негізінде)
Дипломдық жұмыс
5В011900 - Шетел тілі: екі шетел тілі мамандығы
Орындаған: Толенбек Ж.Р.
Ғылыми жетекші: п.ғ.м., аға оқытушы Қосжанова А.С.
Нұр-Сұлтан 2020
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Ағылшын тілі сабағында коммуникативті құзыреттілікті қалыптастырудың теориялық негіздері
0.1 Коммуникативтік құзыреттілік туралы түсінік, оның
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
0.2 Коммуникативтік құзыреттілікті дамытуда аутенттік
материалдарды қолданудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
0.3 Ағылшын тілі сабағында газет материалдарын қолданудың
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
1 Ауттентік газет материалдарды оқушылардың
коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда пайдалану
(жоғарғы буын негізінде)
1.1 Ағылшын тілі сабағында газет, журнал материалдарын
пайдалану әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 3
1.2 Коммуникативті құзыретті қалыптастыруда қоданылатын
жаттығуларлдың тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
1.3 Газет материалдарын қолдану бойынша тәжірибелік
жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4 7
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .49
Қосымша
Кіріспе
Бүгінгі таңдағы ұстаздардың міндеті - жас ұрпаққа сапалы білім, саналы тәрбие беру. Заман талабына сай білімді және білікті маман иелерін даярлау. Нарық заманының бәсекесіне құзыретті білім деңгейінің біліктілігі мен кәсіби шеберлігін көрсете алатын мамандарды даярлау. Біліктілік - әр маманның үнемі жетілдіріп отыратын дайындық дәрежесінің деңгейі. Білімді ұрпақ тәрбиелеу, заман талабына сай жан-жақты дамыған, ой өрісі ояу, басқа елдің тек қана тілін ғана меңгермей, тілін саналы түрде үйрету заман балабы болып отыр. Ағылщын тіліне үйренуге күннен күнге адамдардың ынтасы артуды, сол себепті ағылшын тілін үйретуде жаңа әдістердің саныды артуда. Аутенттік газет журналдардың осы салада қосар үлестері мол деп есептейміз.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі таңда, шетел тілін оқытудың мазмұны әдістеме ғылымында басты мәселелердің бірі болып табылады. Осыған орай тілге үйретуде тіл тек қарым-қатынас құралы ретінде ғана емес, сонымен бірге мәдениетке тарту құралы ретінде де қарастырылады. Қоғамдық дамудың қазіргі кезі өзінің жоспарларын жақсы бекіткен, жұмыс барысында игерген тәжірибені орынды пайдалана алатын, қандай-да нәтижеге бару үшін кез келген адамдармен тиімді коммуникативтік байланыса алатын ойы ашық пендені тәрбиелеуді алға қоюда, яғни жан-жақты, құзырлы тұлға дайындау бүгінгі білім берудегі ең негізгі мақсат болып табылады. Коммуникативті құзыреттілікті қалыптастыру бүгінгі білім берудегі ең басты мақсат болып табылады. Әсіресе шет тілін оқытуда осы мақсат баса негізге алынады. Жақсы білімді, тәжірибелі, құзыретті ұрпақ қана елімізді алға жылжытады,- дейді Елбасы сол негізде оқушыларда құзыреттілікті қалыптастыру және оны дамыту бүгінгі күн мәселесінде өзекті мәселе болып отыр.
Зерттеу жұмысының тақырыбы. Аутенттік газет материалдарды оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда пайдалану (жоғарғы буын негізінде).
Зерттеу жұмысының мақсаты. Ағылшын тілі сабағында аутентті газет мақалаларын қолдану арқылы оқушыларда коммуникативті құзыреттілікті қалыптастыру әдістерін теориялық және практикалық тұрғыда анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Коммуникативтік құзыреттілікті теориялық тұрғыдан зерделеу;
Аутентті материалдарды ағылшын сабағында қолдану жолдарын анықтау;
Ағылшын тілі сабағында аутенттік газет материалдарын қолданудың тиімділігін көрсету.
Зерттеу жұмысының нысаны. Ағылшын тілі сабағында оқушылардың коммуникативті құзыреттілігін аутентті газет материалдарды қолданудың тиімділігі.
Зерттеу жұмысының пәні. Ағылшын тілі сабағында аутентті газет мақалаларымен тиімді жұмыс істеуге үйрету.
Зерттеудің әдістері: Зерттеу жұмысында анализ, газет мәтіндерін талдау, саралау, тәжірибелік оқыту қолданылды.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Ағылшын тілі сабағында оқушылардың құзыретті біліктілігін қалыптастыруда аутентті материалдарды яғни газет мақалаларын қолданудың тиімділігі анықталды.
Зерттеу жұмысының дереккөздері. Т.Білдебаева, И.А.Зимняя, Л.В.Волкова, Б.А.Тұрғанбекова, В.В.Сафанова еңбектеріне сүйеніп жұмыс жүргізілді. Оқытудағы интернет-ресурстардың артықышылықтары мен тиімділігін зерттеген шетел, орыс және қазақ ғалымдарының еңбектері; әдістемелік журналдар, ғаламтор желісіндегі сайт материалдары қолданылды.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Оқушылардың ағылшын тілінде аутентті газет мәтіндерін оқу іскерліктерін қалыптастырудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттеудің нәтижелері ағылшын тілін оқытудың әдістемесінің ғылыми-теориялық жағынан дамуына өз үлесін қоса алады. Зерттеу жұмысында ұсынылған жаттығулар жұмысының нәтижелері аутентті материалдар мен әдістемелік құралдарды ғылыми-теориялық жағынан дамыта отырып, оқушылардың ағылшын тілінен білімін, сауаттылығын көтеруге мүмкіндік жасайды.
Зерттеудің практикалық құндылығы:
Ағылшын тілі сабағында газет баспасы ұсынылып, мақала бойынша тапсырмалар орындалды;
Аутентті материалдарды ағылшын тілі сабағында қолдану жайлы сұраныс жасалды;
Зерттеу жұмысындағы нәтижелер ағылшын тілін оқытудың сапасын жақсартуға, дамытуға көмегін тигізеді;
Ғылыми зерттеу жұмысы болашақ мамандарға шет тілі сабағында жаңаша әдістерді қолдануға көмегін тигізеді.
Зерттеу жұмысының базасы. Жамбыл облысы, Қордай ауданы, №9 мектеп.
Зерттеу жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Ағылшын тілі сабағында қоммуникативті құзыреттілікті дамытудың теориялық негіздері
1.1 Коммуникативті құзыреттілік туралы түсінік және оның маңызы
Құзыреттілік - бұл алынған біліктер мен дағдыларды іс-жүзінде, күнделікті өмірде әртүрлі теориялық және практикалық жағдайларды шешуге қолдана алу қабілеттілігі.
Шетел сөздігінде құзыреттік ұғымы құзыреттіліктерге ие, белгілі бір ұйымның, адамның өкілеттілік аясы немесе бір адамның жүргізуге тиісті сұрақтар мен істер аясы деп түсіндіріледі. Competent (франц.) - құзыретті, өкілетті, competents (лат.) - сәйкесті, қабілетті, competence (ағылш.) - қабілет (құзыреттілік). педагогикалық жағдаятқа қойылатын білімділік талаптарын анықтауға көмек береді[1, 63б.].
Тұлға құзырлылығының құрылымына мыналар жатқызуға болады:
Өзіндік танымдық іс-әрекет;
Мәдени іс-әрекет;
Тұрмыстық саладағы іс-әрекет;
Әлеуметтік-еңбек іс-әрекеті.
Білім сапасын қамтамасыз етудің ғалымдар екі жолын нақтылап түсіндірген:
Жүйеге кіруді реттеу. Мұнда Нені үйрету?, Қалай үйрету? деген мәселелер қарастырылады.
Жүйеден шығуды реттеу. Мұнда Не үшін оқыту? және Оқушыны оқуға қалай үйрету керек? деген мәселелер қарастырылады.
Мұндай тәсіл қазіргі кезде жалпы орта білім беруді жетілдірудің негізіне құзыреттік тәсілді алуды ұсынып жүрген әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінің ұлттық білім беру жүйесінде қолданылып жүр.
Соңғы кезде біздің елімізде білімге деген көзқарас өзгерді. Егер бұрын ғылым - өндіріс - білім деп қарайтын болса, қазір мәдениет - білім - тарих деп қарайтын болды. Осыған байланысты орта білім берудің мақсаты Қазақстан Республикасының білім беру тұжырымдамасында былай нақтыланды: Қарқынды дамыған ортада қабылданған терең кәсіби біліктілік пен терең білімнің салдарынан емін еркін қадағалай білуге, өзін-өзі дамытуға, өзін-өзі бағдарлауға және өз бетінше жақсы, адамгершілік жағынан маңызды шешімдер қабылдай алатын жеке тұлғаны қалыптастыру - деп айтылған[2, 63б.].
Шет тілін оқытуда құзыреттілік әдісі үлкен қолданысқа ие болып отыр. Белгілі орыс ғалымдардың бірі В.И.Байденко білім беру саласында біліктілік әдісінен құзыреттілік әдісін қолданудың тиімді жолдарын зерттеген[3, 42б.].
Қазіргі уақытта шет тілдерін оқытудың әртүрлі тәсілдері мен әдістерінің көп саны бар. Ең танымал және тиімді әдістердің бірі-коммуникативтік әдіс. Бұл оқытудың коммуникативтік әдісі тілдік практикаға баса назар аударып, шет тілінде қарым-қатынас қорқынышын, яғни тілдік кедергілерді төмендетуге ықпал ететіндігіне байланысты. Шетел тілдерін оқытудың коммуникативтік әдісі алғаш рет 60-70 жылдары Британияда пайда болды. Коммуникативтік әдістің пайда болуы сол кезде болған әдістердің (грамматикалық аударма, аудиолингвалдық және т.б.) бірқатар кемшіліктері болуына және оқушылардың шет тілдерін меңгерудегі қажеттіліктерін қанағаттандыра алмауына байланысты. Педагогтер мен зерттеушілер шетел тілін жүйелі және терең меңгеру емес, ауызекі сөйлеу тілін, оның этикетін меңгеру қажет деген қорытындыға келді. Яғни, кейіннен нақты қарым-қатынас барысында қиындықтар болмас үшін, ең алдымен, ауызекі сөйлеу тілін дамыту қажет [4, 63б.].
А.А. Вербицкий Педагогтың кәсіби құзыреттілігі ол педагогикалық іс-әрекеттің жүзеге асыратындай оның теориялық және практикалық даярлығының бірлігі ретінде айқындалып, оның кәсіптілігін көрсетеді - деп айтқан [5, 57б.]. Коммуникативтік құзыреттілік келесі аспектілерді қамтуы мүмкін:
* тұтынуды білу, яғни әр түрлі мақсаттар мен функциялар үшін тілді қалай, кім және қашан пайдаланады,
* қандай да бір коммуникативтік жағдайға және осы жағдайға қатысушылардың өздеріне байланысты тілдің қалай өзгеретінін білу (мысалы, формальды сөйлеудің формальды емес, ауызша жазбаша ерекшеліктерді білу).
* әр түрлі және сипаттағы мәтіндерді (мысалы, әңгімелер, сұхбаттар, Диалогтар, баяндамалар) жасай білу, оқи білу және түсіне білу.
* шектеулі лексикалық және грамматикалық базада да сөйлесуді қолдай білу.
Әдістің басты ерекшеліктерінің бірі-дедукция емес, индукцияны пайдалану. Яғни, мұғалім дәріс оқу мен ережелерді тұжырымдау қажеттілігі болмайды: олар оқушы тіпті вербалды тұжырымдамай-ақ өздері түсінеді. Бұрын шетел тілдерін оқыту негізінен грамматикалық құзыреттілікті дамытуға бағытталған болатын. Мәтінмәнін ескермейтін грамматикалық жаттығулар тілді дұрыс қолдану әдетін қалыптастыруға көмектеседі деп саналды. Диалогтар мен фразаларды үйрену арқылы жатқа айту, ауызша немесе жазбаша түрдегі қателерді түзету, ескі әдістемелерде мұғалім тарапынан үнемі бақылау дұрыс емес сөйлеуден құтылуға тырысқан.
Алайда, коммуникативтік тәсіл, ең алдымен, тілдік құрылымның дұрыстығына емес (бұл аспект де маңызды болып қала береді), басқа параметрлерге назар аударады:
қарым-қатынас процесінде қатысушылардың өзара іс-қимылы, яғни диалогтарды дамытудың ықтимал нұсқаларын түсіну,
жалпы коммуникативтік мақсатқа жету және түсіндіру,
заттарды әр түрлі әдістермен түсіндіруге және көрсетуге тырысу, яғни қайта өңдеу дағдысын дамыту,
басқа қатысушылармен қарым-қатынас жасау есебінен коммуникацияға бір қатысушының құзыретін кеңейту.
1.2 Коммуникативтік құзыреттілікті дамытуда аутентті материалдарды қолданудың ерекшеліктері
Заманауи талаптарды ескере отырып болашақ мамандарды даярлаудағы кәсіби құзыреттілік тұрғыны төмендегідей анықтауға болады:
әдістемелік бірлестіктер мен шығармашылық топтарда жұмыс істеу;
зерттеушілік әрекет;
инновациялық әрекет, жаңа педагогикалық технологиялардың игерілуі;
педагогикалық жарыстар мен бәйгелерге қатысу;
педагогикалық тәжірибенің жалғастығы;
Е. И. Пассов бойынша коммуникативтік әдістің негізгі ережелері:
1. Шет тілі басқа мектеп пәндеріне қарағанда бір мезгілде және оқыту құралы болып табылады.
2. Тіл-қарым-қатынас, сәйкестендіру, әлеуметтендіру және оқушыларды Оқытылатын тіл елінің мәдени құндылықтарына тарту құралы.
3. Шет тілін меңгеру ана тілін меңгеруден, қарым-қатынастағы ақпараттың тығыздығымен, тілдің коммуникативтік қызметке қосылуымен, іске асырылатын функциялардың жиынтығымен ерекшеленеді [7, 44б.].
Коммуникативтік әдіс тілдік, тілдік, тілдік, коммуникативтік, әлеуметтік-мәдени, өтемдік және оқу құзыреттіліктерін практикалық өзара іс-қимыл жүйесі ретінде тілді меңгеруге бағытталған. Әр құзыреттілікке сәйкес:
іскерліктер иелену аспектілерімен тілі оқылатын (фонетикалық, тілінің грамматикасы, сөздік);
сөйлеу іс - әрекетінің түрлері-сөйлеу, тыңдау, оқу, жазу;
тілдің негізгі функцияларын (коммуникативтік, экспрессивті және когнитивті) оқытуда жүзеге асыру іскерліктері;
қарым-қатынастың әр түрлі салаларында тілді пайдаланудың коммуникативтік, перцептивті және интерактивті іскерліктері;
қарым-қатынастың негізгі функционалдық аспектілерін (коммуникативтік, перцептивті, интерактивті) іске асыру;
өзін-өзі бағалау, өзін-өзі бақылау және өзін-өзі түзету біліктерін қоса алғанда рефлексивті біліктер;
оқу іскерліктері, оның ішінде зерттеу және әдістемелік сипаттағы іскерліктер.
Коммуникативтік жүйелік-әрекеттік тәсіл келесі мазмұнды кезеңдерді қарастырады-оқыту компоненттері:
1) тілдік дайындық;
2) мамандандырылған сөйлеу дайындығы;
3) оқытылатын шет тілін қолдану жағдайларында коммуникативтік-функционалдық дайындық;
4) коммуникативтік, экспрессивті және когнитивті функцияларда шет тілін қолдану тәжірибесі. Оқушылар өзара түсінісе алса, коммуникативтік құзыреттілікті меңгергені болып саналады[8, 33б.].
Шетел тілі сабақтарында түпнұсқалық және бейімделген материалдарды пайдалану танымдық мотивацияны оятуға көмектеседі. Дәлме-дәл пәндер-бұл бастапқыда оқу-әдістемелік көрнекілігі жоқ күнделікті өмірдің пәндері. Мұндай материалдар тізіміне театр бағдарламалары мен афишалар, билеттер, этикеткалар, жоспар-схемалар, туризм және демалыс, сатып алу, хабарландырулар және газет мақалалары кіреді.
Оқулықпен әдеттегі жұмысты дәстүрлі емес формаларға ауыстыра отырып, мұғалім оқу пәніне деген уәждеме деңгейін арттырады. Осылайша, баспасөз материалдарын пайдалану танымдық мотивацияның оянуына ықпал етеді, яғни оқушылар тіл тасымалдаушысы пайдаланатын ақпарат көзіне жүгінетінін түсінеді. Бұл шет тілін меңгерудің практикалық құндылығын арттырады.
Газеттерді оқу ой-өрісін кеңейтеді, елде және әлемде болып жатқан оқиғаларды білуге көмектеседі, сондай-ақ баспа басылымдарының тілі оқытылатын тілдің жағдайын көрсетеді.
Баспасөз материалдарын оқу оқылатын тілдің шынайылығын, мәдениетін, өмір салтын талап етіп қана қоймай, осы білімнің құнды көзіне айналады. Газет-жаңа заманауи лексиканың, клише мен фразеологизмдердің Өшпейтін көзі. Газет материалдары бізге заманауи ағылшын тілі стилінің барлық байлығын ұсынады. Газеттерді атауына тіреусіз оқу мүмкін емес, өйткені ол оқушыларға ағылшын тіліндегі баспасөз мәтіндеріне бағдарлануға көмектесетін" компас " болуға тиіс. Тіпті Headline Vocabulary бар. Оған қысқа эмоционалды боялған сөздер жатады[9, 45б.].
Мақалалармен жұмыс істеу алдында оқушыларға ағылшын тақырыбының грамматикалық ерекшеліктеріне келесі сәттер жататынын түсіндіру өте маңызды:артиклдердің жиі өткізулері, етістіктердің өткізулері, есімдіктердің өткізулері, өткеннің орнына қазіргі уақытты пайдалану.
Мәтінді оқу алдында түпнұсқа газет мәтіндерін оқу кезінде туындайтын лексика-грамматикалық қиындықтарды шешу бойынша жұмыс болуы тиіс. Мәтінді дұрыс түсінуге саяси жағдайды, оқиға болған елдің болмысын білмеуге кедергі келтіруі мүмкін. Мұнда мұғалімнің түсіндірмесі қажет. Газет мәтіндерін оқудың негізгі түрі өзі туралы оқу болып табылатындықтан, жоғары сыныптарда дауыстап оқуды ұнататын мұғалімдер дұрыс емес. Оқу тілдің графикалық жүйесін меңгергенде ғана қажет, төменгі сыныптарда жұмыс істеу керек. Алайда газетпен жұмыс істеу кезінде дауыстап оқу толығымен мүмкін емес. Мысалы, қиындықтарды шешу бойынша алдын ала жұмыс кезінде дауыстап оқып, кейбір тақырыптарды, сөйлемдерді, кейде түсіну үшін ең қиын болып табылатын бүтін абзацтарды аудару ұсынылады.
Газет мәтіндерімен жұмыс жасаудың негізгі мақсаты-жоғары сынып оқушыларын өзін-өзі түсіністікпен оқуға үйрету, өйткені оқудың осындай түрі оқушыларға мәтіннің мағыналық жағына көңіл бөлуге, оларды мәтіннен ақпарат алуға үйрету. Бұл шетел тілін оқытудың басты практикалық мақсаттарының бірі болып табылады. Аударма де ықпал етпейді, көбінесе мәтіннің мағынасын түсінуге кедергі келтіреді, өйткені оқушыларды бөтен тілді мәтінді орыс тіліне қайта кодтау операциясына алаңдатады, сондықтан оқушыларды барлық сөздерді білмей, тілдік болжамға сүйене отырып, белгісіз сөздерге назар аудармай, яғни аудармасыз, оқылатын сөздерді түсінуге болатынына сендіретін қарапайым газет мақалаларын таңдау керек. Г.Х.Уиддоусон аутенттілікті меншік ретінде емес, білім берудің процесінің негізгі сипаттамасы ретінде қабылдайды. Сонымен қатар, аутенттілікті - түпнұсқаулық ұғымы ретінде анықтаған[10, 12б.].
Шет тілдерін оқытуда аутентті материалдарды пайдаланудың шынайы проблемалық жағы өзі көптеген пікірталастар тудырады. Аутентті материал ұғымы оқыту әдістемесінде жақында ғана пайда болған, сондықтан шет тілдерін оқытудың мақсаты қазіргі заманғы жүйемен байланысты емес. Оқыту әдістемесінде аутентті материалдардың дәрежесі елеулі мәселелердің бірі болып саналады.
Аутенттіліктің түрлі аспектілерін сипаттаудың көптеген көзқарастары бар. Аутенттілік мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен тығыз іс-әрекет барысында мәтінмен жұмыс жасаудың процесінде құрылады. Осылайша, сыныпта қолданылатын тілді және нақты тіл арасындағы қарама-қайшылықты алып тастайды. Оқыту міндеті ол аутентті емес дегенді білдірмейді, оның барлығы ол оқыту процесінде қалай қолданылатынына байланысты.
1.3 Ағылшын тілі сабағында газет материалдарын қолданудың тиімділігі
Аутентті материалдың түрлі аспектілерде қолданылуы:
Тілдік аспектіде - аутентті мәтіндер және сөйлемдердің қысқартылған формалары, толық аяқталмаған сөйлем.
Әлеуметтік-мәдени аспектіде - күнделікті жағдайларда қолданылатын сөз тіркестері, клише, мереке, бос уақыт өткізуге қатысты реалийлер, басқа тілде мағыналық теңдеуі болмайтын лексикондарды, яғни олар линвомәдени лакуналар.
Психологиялық аспектіде - аутентті мәтіндер сөйлеу әрекетінің нәтижесі ретінде оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту құралы болып табылады.
Л.Лиер аутенттіктің үш түрін бөліп көрсетті: мәтін материалының аутенттігі, прагматикалық аутенттік және жеке-дара аутенттік.
Мәтін материалының аутенттігі байланыс, информативтілік, эмоционалдық байлық, өзінің тілінің ерекшеліктері оқытушылардың қажеттіліктері және қызығушылықтарымен тығыз байланысты.
Прагматикалық аутенттік оқыту процесіндегі нәтижеге жету үшін тілдік құралдар, дұрыс нақтыланған жағдаяттар қолданылады.
Жеке-дара аутенттікте индивидуалды жеке тұлғалардың қажеттіліктері, мотивтері және мақсаттары жатады [11, 77б.]. Белгілі лингвисттің анықтауы бойынша, әр адам тұлға ретінде не істеп жатқанын және не үшін істеп жатқанын біле отырып, өзінің іс-әрекетіне жауапкершілік артып, таңдау жасап оны дұрыстауға мүмкіншілігі бар.
Белгілі зерттеуші М.Брин аутенттіктің төрт типін бөліп көрсеткен.
Оқыту процесінде қолданылатын аутентті мәтіндер;
Оқушылардың осы мәтіндерді қабылдау қабілеттілігі;
Аутентті оқыту тапсырмалар жинағы;
Сыныптағы әлеуметтік жағдайдың аутенттігі [12, 40б.].
Шет тілін оқыту әдістемесінде біз дәстүрлі интерпретация арқылы қолданыстағы тәсілдерді қолдананып, олардың дұрыстығын тексеріп, әдетте аутентті материалдар ол сол елдің адамдары құрған құралдар және олар оқыту процесінде өз орындарын тапқан. Шет тілін оқыту коммуникативті тәсілге бағдарланған. Мұғалім оқушылармен бірге жауаптың мазмұны жағына назар аудармай, жіберілген қателіктерді түзетуге назарын аударады. Осылайша, өзара іс-қимылдың түпнұсқаулығы бұзылады.
Қазіргі уақытта, аутентті материалдардың бірнеше жіктелуі бар. Олардың кейбіреулерін қарастырып өтейік. К.С.Кричевская киім, жиһаз, ыдыс-аяқ және көрнекі суреттер сияқты шынайы-әдеби, фольклорлық, музыкалық объектілер және шынайы өмірдегі объектілерге анықтама берген. Белгілі зерттеуші күнделікті өмірде қолданылатын материалдарды прагматикалық топқа (жарнама, анкета, хабарландыру, жапсырма, тауарлар, бос жұмыс орындар, туризм, тексеру парақшалардың нысандары, мәзірлер т.б.) жатқызып, олар күнделікті адам өмірінде маңызды рөль атқарады және олардың орналасу тәртібі кітаптағы аутентті мәтіндерден жоғары, бірақта көлемі бойынша артта қалып қояды деп айтқан. Прагматикалық материалдарға жаңалықтар, радио, теледидар бағдарламалары, ауа-райы болжамы, әуежайдағы радио хабарландырулар ақпарат ретінде аудио және аудио-бейне материалдарды қамтуы тиіс. Осындай материалдарды қолдану қазіргі заманда маңызды болып табылады, себебі олар қазіргі заманғы шет тілінің моделі ретінде оқушылардың мотивациясын арттыру үшін қосымша ынталандыру құралы ретінде қызмет етеді. К.С.Кричевская прагматикалық материалдардың қолданылу саласына байланысты жіктеу береді:
Кәсіби-оқу саласындағы қарым-қатынас;
Әлеуметтік-мәдени ортадағы қарым-қатынас;
Күнделікті өмірдегі қарым-қатынас;
Сауда және коммерциялық ортадағы қарым-қатынас;
Отбасы ортасындағы қарым-қатынас;
Спорт және демалыс саласындағы қарым-қатынас[13, 90б.].
Г.И.Воронина коммуникативтік практикадан алынған аутентті мәтіндерді анықтайды. Ол әр түрлі жанрлық формалардан ұсынылған мәтіндердің екі түрін анықтады: функционалды мәтіндер - күнделікті пайдалануда нұсқаулықтар түсіндіру, жарнамаланатын немесе ескерту функциясын атқарады (диаграммалар, схемалар, сызбалар, театр бағдарламалары т.б.); информативтік мәтіндер - ақпараттық функцияны атқаратын және үнемі жаңаратын ақпарат, мақалалар, сұхбат, сауалнама, баспа оқырмандарының хаттары, нақты сенсациялық ақпарат, хабарландыру, статистика, жарнамалар, түсініктеме, баяндама т.б. жатады[14, 33б.] .
К.С.Кричевская мен Г.И.Воронинаның жіктеуі аутентті материалдардың барлық қырлары мен проблемалық жақтарын қамтиды және мынандай классификацияға жіктеледі:
- аутентті аудио-визуалдық материалдар - теледидар, жарнама, көркем фильмдер, деректі телебағдарламалар, мультфильмдер, жаңалықтар;
- аутентті аудиоматериалдар - аудио кітаптар, өлеңдер, жарнама және радио бағдарламасы т.б;
- аутентті визуалды материалдар - суреттер, презентациялар, жол белгілері, маркалар, иллюстрациялар, хаттар т.б;
- аутентті баспа материалдары - газет мақалалары, спорт бағандары, өлең сөздері, бағдарламалар, туристік брошюралар, комикстер т.б[15, 63б.].
Аутентті материалдардың оқу құралы ретіндегі артықшылығы олардың отандық және шетелдік әдебиет жазушыларының кең назарын аударып алғаны болып табылады. Аутентті материал арқылы ұсынылған белгілі бір тіл шынайы сөйлесу құралы ретінде қолданылады. Ол тілдің шынайы ақиқатын, жұмыс істеу әрекетін, нақты қарым-қатынас құралының қызметін көрсетеді. Осындай материалдарды пайдалана отырып, шет тілінің шындық бұрмалау қаупін азайтады: қазіргі заманғы өркениеттің дәлелі ретінде олар қоғамдағы осы ортаға ортақ идеялар мен пікірлерді көрсетеді. Дидактикалық бағдардың болмауына байланысты, бір тілдік емес ортада аутентті материалдар арқылы берілетін ақпарат жоғары деңгейлік беделге ие болады. Сонымен қатар, оқу-әдістемелік материалдар таза білім беру функциясын орындап, олардың мотивациясын азайтады. Берілген ақпараттың дұрыстығын дәлелдеп, табиға танымдық мәселелердің белсенділігін көрсетіп, олардың қолданылуы кейін шынайы өмірде қиындықтар тудыруы мүмкіндігін дәлелдейді. Е.В.Носонович және Р.П.Мильруд тілді аутентті материалдар арқылы оқыту тиімді деп санайды және аутентті материалдардың параметрлерін бөліп көрсетеді:
Функционалды аутенттілік - функционалды аутентті мәтіндермен жұмыс істеу оқушылардың тілді нағыз түпкі күйінде қолдануға әкеліп, әртүрлі лингвистикалық құрылымдармен танысып, өздігінен функционалды жұмыс істеу қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік береді;
Лексико-фразеологиялық аутенттілік - мәтіндердің аутенттілігі негізінде лексика мен фразеологияның дұрыс таңдалмағанымен сипатталады, мұндағы ең маңыздысы сол бірліктердің яғни лексикалық бірліктердің аутентті болуы;
Грамматикалық аутенттілік - жазбаша және ауызша сөйлеу мәдениетіндегі грамматикалық ережелер мен структуралар;
Жүйелік аутенттілік - мәтіннің құрылымдық, логикалық, жүйелік ерекшеліктерімен байланысты. Аутентті мәтіндердің жүйелілігі мәтіннің мазмұндық, логикалық ерекшеліктері мен оның грамматикалық белгілерімен тығыз байланысты;
Аутенттік мәтіндердің статистикалық негіздері - статистикалық мазмұндармен басқа аспектілермен бірігіп аутенттік мәтіндермен оптималды моделін құруға мүмкіндік береді [16, 19б].
Сонымен қоса, авторлар аутентті материалдарға: жеке хаттар, әзілдер, мақалалар, жасөспірімдердің күнделікті үзінділері, жарнама, рецепттер, әңгімелер, сұхбат, көркем әдебиет емес және мәдени мәтіндерді жатқызады. Олар сондай-ақ жанрлардың түпнұсқаулығын сақтау және қандай да бір жанрдың композициялық түрлілігімен таныстыруға мүмкіндік береді. Өмірдің түрлі салаларымен байланысты лексика және фразеология сияқты түрлі стильдердің маңыздылығын атап көрсетеді. Бірақта, олар осындай материалдар лингвистикалық аспектіде тым күрделі болып табылады және әрқашан бір мезгілде жекелеген немесе оқытушылық мәтіндерді бөлектеу, оқытудың нақты шарттары мен мақсаттарға сай емес екенін атап көрсетеді.
Жалпы алғанда, аутентті материалдардың көптеген артықшылықтары бар болғанына қарамастан, олардың бастапқы қолданылуына байланысты пікір жоқ. Шет тілін оқыту ортасына қарай қолдану оқушылардың тілді білмеу кемшілігімен және маңызды әлеуметтік-мәдени жоспардың құрылу мәселелесі меңгеру деңгейімен шектеледі. В.С.Безрукова оқытуда аутентті материалдарды қолданудың кедергілерін атап көрсеткен:
Сабақтың барысында өңдеуге қиын, көрнекі, ауызша және дыбыстық ақпаратты сабақ уақытында шамадан тыс көп қолдану;
Тақырыптық әртүрлілікті, лексикалық тақырыпты сәтті әзірлеуде материалдарды үйлестіру кедергілері кездеседі [17, 10б.].
Осы кедергілерді ескере отырып, кейбір авторлар оның түпнұсқаулығын бұзбай, академиялық емес мақсаттар үшін құрылған мәтін, сондай-ақ білім беру параметрлерінің барлығын аутентті оқу мақсаттары үшін мәтіндерді дайындауда әдістемелік өңдеуді мойындайды. Э.Г.Азимов өзінің әдістемелік терминдер сөздігінде көптеген осындай мәтіндермен байланысты терминдерді атап көрсеткен:
Жартылай аутентті мәтіндер - semi-authentic texts;
Редакцияланған аутентті мәтіндер - edited authentic texts;
Бейімделген аутентті мәтіндер - roughly-turned authentic texts;
Аутенттілікке жақын мәтіндер - near-authentic texts[18, 22б.]
Осылайша, біз отандық және шетелдік оқыту әдістемесінде аутентті материалдарға, олардың классификациясына нақты анықтама жоқ екенін және шет тілін оқытуда пайдалану артықшылықтары бойынша көзқарастары бар деген қорытындыға келеміз. Бұл материалдарды пайдалану сол тілде сөйлейтін адамдардың күнделікті өмірлерінен алынған және олардың мәдениеті мен менталитетінің ерекшеліктерін ескере отырып құрастырылған болса, ол қазіргі заманғы шет тілін үйретуде ғана мүмкін екенін атап өту керек. Осындай әдістемелік мақсатта пайда болған оқытуға арналған аутентті материалдар шет тілі сабақтарында барлық сөйлеу әрекеттерінің түрлерін пайдалануға және алдыға қойған мақсатқа жетуге мүмкіндік жасайды. Аутенттіліктің әлеуметтік проблемалық жағдайының дұрыстығына тоқталып өткен М.Брин сынып белгілі бір шартты жағдайларға қатысушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жасалған бірегей әлеуметтік контекст екенін атап көрсетті. Осы әлеуметтік контекстің негізгі функциясы білім болып табылады. Автордың айтуынша, осы тұрғыда контекстің аутенттілігі оқыту мазмұнын меңгеру мақсатында туындайтын тілдік проблемаларды және олардың шешімдерін талқылау болып табылады. Адамға сәйкес емес немесе сынып аудиториясында тыйым салынатын біреудің рөлін ойнап, жүзеге асыру және мән-жағдайларды ойлап табу аутенттілікке жатпайды. Оның ойынша, шет тілі сыныбында мұғалім мен оқушылардың өзара байланысы маңызды рөль атқарады. Соның нәтижесінде осы рөльдің көмегімен оқушылар шет тілін жетік меңгере алады. Шет тілін оқытуда оқушылардың тілдік икемділігін дамытуды, ана тілінде және шет тілінде сөйлейтін елдердің жалпы мәдениетін, ұқсастықтары мен ерекшеліктерін салыстыра отырып, түсіну қабілеттерін дамыту қажет[18, 163б.].
Шет тілін еркін меңгеру, тіпті шектеулі дәрежеде сөйлей білу көпжақты аспектілердің бірі, ал қажырлы оқытудың нәтижесі - коммуникативтік құзыреттілік - өте күрделі, көп компонентті құбылыс болғандықтан, шет тілін оқытудың мақсатына, яғни күрделі интеграциялық тұтастықты көрсете отырып, мәдени аралық құзыреттілікке алып келеді. Бұдан мәдени аралық мотивация коммуникативтік қатынасқа түсетін екі немесе одан да көп қатысушылардың, әртүрлі әлеуметтік этномәдени өкілдерінің байланыстары туады. Сондықтан, мәдени аралық мотивацияға алып келетін коммуникативтік құзыреттілікті төмендегідей деңгейде игеру керек:
шет тілінің жүйелі білімін және тілдік құралдарды тілдік қатынас кезінде пайдалана білу;
коммуникативтік икемділік, яғни түсіне білу, оны жеткізе білу (белгілі бір салада, ситуацияда, тақырыпта);
ауызша және жазбаша түрде байланыс жасай білу, түрлі көлемдегі мәліметтерді хабарлай білу, мәнді-мағыналы, жүйелі жауап қайтара білу, ойын жеткізе білу, мағлұмат ала білу, қатынас жасаушының ойын түсіне білу;
түрлі мәліметтерді дыбысталған немесе жазылған мәтіндерден әртүрлі тәсілдермен ала білуді қолдана алу және талдау.
Шет тілін оқытуда қойылған мақсатқа жету үшін оқытудың әр түрлі құралдарын пайдалану көзделген. Оқу құралдарына оқытуды ұйымдастыруда, оқыту-тәрбие процесін жүргізуде қолданылатын барлық материалдар жатады. М.З.Биболетова шет тілін оқып үйрену процесі кезінде коммуникативтік құзыреттіліктің мынандай компоненттерін дамытуға аса мән берген:
Сөйлеу құзыреттілігі
Тілдік құзыреттілік
Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік
Компенсаторлық құзыреттілік
Оқу-танымдық құзыреттілік [19, 83б.].
Сөйлеу құзыреттілігі - оқушылардың сөйлей алуы (диалогтік және монологтік сөйлеу), оқу және жазу жатады. Әр мұғалімге оқу құралдарын тиімді пайдалану оқытушыға байланысты. Соған орай, қажетті нәтижеге қол жеткізе алады. Сөйлеу құзыреттілігін дамыту үшін төмендегідей оқу-құралдарын пайдалану қажет:
Оқулық - оқытудың ең басты және негізгі құралы, ол оқытудың барлық әрекетін қамтитын оқу материалдарынан тұрады;
Оқуға арналған кітап - ол әр оқушының қолында болуы тиіс. Әр түрлі тақырыптардағы мәтіндерді оқу практикалық, тәрбиелік, білімділік және дамытушылық мақсаттарды жүзеге асырады;
Оқу құралы - жеке және өзіндік жұмысқа, практикалық сабаққа, ғылыми-зерттеу жұмыстарына арналған. Мұндай оқу құралдарын түгелдей немесе жартылай сол оқу орындарының мұғалімдері жасап шығаруы мүмкін;
Аудио және видеожазбалар - ағылшын тілін оқытуда маңызды рөль атқарады.
Тілдік құзыреттілік - сөйлеудің айтылу, лексикалық, грамматикалық жақтарын меңгеруді қамтиды, графика мен орфография. Тілдік құзыреттілікті дамытудың негізгі оқыту құралдары:
жұмыс дәптері - үйде өздік жұмысты орындау үшін қажет, ағылшын тілінің графикасы мен орфографиясын меңгеруге, лексикалық және грамматикалық материалдарды әр сабақта тапсырмаларды орындау кезінде игеруге мүмкіндік береді. Өзін-өзі тексеруге, түзетуге, бағалауға үйретеді;
таблицалар, схемалар, үлестірмелі материалдар, түрлі-түсті суреттер - мүмкіндігінше сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін меңгерудегі қабілеттілігін дамыту мен қалыптастыру процесінде белсенді болуы мен даралануына мүмкіндік береді және де оқушылардың тілдік және сөйлеу бірліктерінің жинақталу процесін дамытады;
оқулық;
компьютерлік программа, интернет[20, 75б.].
Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік - оқып жатқан тілде сөйлейтін елдер туралы әлеуметтік-мәдени білімін жинақтауға (мінез-құлық, әдеп) және оны қарым-қатынаста қолдана білуге, сондай-ақ өз елін және оның мәдениетін өзгелерге жеткізе білуге үйрету. Қазіргі жаһандану заманында шет тілін оқытудағы әлеуметтік-мәдени компонентін дамыту - маңызды мәселелердің бірі. Тіл үйренушінің өзге ортада әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін келесідей құралдар арқылы дамытуға болады:
таспаға жазылған мәтіндер;
видеоматериалдар;
виртуалды ену.
Компенсаторлық құзыреттілік - ақпаратты алуда және беруде тілдік құралдардың жетіспеу жағдайында қиындықтан шыға білу. Бұл құзыреттілік келесідей құралдар дамытылады:
оқулық;
интернет;
сол тілде сөйлейтін елде болу[21, 66б.].
Оқу-танымдық құзыреттілік - жалпы және арнайы оқу, тілді өз бетінше үйренудің әдіс-тәсілдері, соның ішінде ақпараттық технологияларды пайдалану. Оқу-танымдық құзыреттілікке жататын құралдар:
әртүрлі сөздіктер (ағылшынша-орысша, орысша-ағылшынша түсіндірме). Оқушыларға жаттығуларды орындауда көп көмегі тиеді, білуге құмарлығын, тілге қызығушылығын арттырады;
компьютерлік программалар;
оқуға арналған кітап;
оқу құралдары
оқулық.
Шет тілін оқыту процесінде оқушылардың сол ел туралы өз жеке көзқарастарын қалыптастыра отырып, осы тілде сөйлейтін өзге де елдің мәдени және рухани ерекшеліктері мен мәдени аралық қарым-қатынасқа қол жеткізу тәсілдерін талдап, тани білуге үйрете отырып, өз ана тілдерінің тіл мәдениетімен өз елдерінің рухани құндылығын, мәдениетін шет тілде сөйлейтін елдермен салыстыруға, синтез жасай білуге мүмкіндік беру керек. Сын көзбен қарай отырып, өзге елдің өмір сүру дағдылары мен мәдениеті арқылы өздерінің дүниетанымын, білімін, ой-санасын дамыту қажет. Шет тілін оқытудың екі маңызды мақсаты негізделеді:
когнитивті коммуникативтік мақсат;
когнитивті дамытушы мақсат[22, 63б.].
Бұл мақсаттарға жету үшін оқыту этаптарынан өту керек. Көптеген түрлі тапсырмалар орындалуы тиіс. Сабақтардың сан алуан түрлерін өту - қажетті деңгейде еңбектенуді қажет етеді. Оқытудың барлық кезеңінде жүйелі оқыту барысында ғана қол жеткізуге болады. Коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастырудың тиімділігі, қарым-қатынас кезіндегі маңыздылығы - оқушылардың тілді меңгеру жетістігі екеніне көз жеткіземіз
Коммуникативті үлгідегі сабақтарға К.М.Левитан мынандай сабақ түрлерін жатқызады:
конференция сабақ;
жарыс сабақ;
дөңгелек үстел сабағы;
сынақ сабақ;
экскурсия сабақ;
сабақ спектакль [23, 63б.].
Шетел тілінде мәдениетаралық коммуникациялық құзыреттілігінің оқытудың соңғы нәтижесі деп анықтаған көптеген елдік және шетелдік ғалымдардың еңбектері бар. Мәдениетаралық коммуникациялық құзыреттілікті бағалауда екі бағалау термині: олар ағылшын тілінен аударғанда критериалды бағалау (assessment) мен қорытынды бағалау (evaluation) деп ажыратады.
Критериалды бағалау дегеніміз белгілі бір оқыту бағдарламасындағы мақсатқа жетуге қойылған міндеттердің орындалып, жүзеге асуға қадағалауға арналған мониторинг. Критериалды бағалауды белгілі зерттеуші педагог Е.А.Маслыко мынандай жағдайларға жіктеп көрсеткен:
оқушылар нені үйренді (нәтиже);
материалды қандай жолмен меңгерді (процесс);
олардың оқудағы амалдары (оқудың алдында, барысында және соңында)
Мысалы шетел тілі сабағын бастамасын бұрын оқытушы критериалды бағалауды оқушылардың деңгейін анықтауда қолдана алады[23, 70б.].
Одан кейін кіріспеде критериалды бағалау оқушылардың нені қалай үйреніп жатқанын тексере алады, ол өз кезегінде мұғалімнің мынандай әрекетін жоспарлауға мүмкіндік береді. Сынақтар немесе қосымша карточкалар арқылы оқушылардың сабақта ең игеруге қиын дағдыларын анықтауға қолдануға болатын формативті критериалды бағалаудың негізгі түрлері болып табылады. Кіріспе бөлімінен сол критериалды бағалау екі мақсатта қолданылады:
бірінші, оқушылардың білімінде нақты бір өзгерістердің болып болмауын анықтауда;
екіншісі, оқытушының белгілі бір курсты немесе бағдарламаны қайталау керегі болып табылады.
Қорытындылай келе, жоғарыда аталып кеткен аутентік материалдарды қолдана жүргізген сабақтар оқушылардың сабаққа деген ынтасын арттырады,шығармашылық жолдармен белсенділікке үйретеді, өз ойын ашық, еркін жеткізуге септігін тигізеді, коммуникативті дағдысын орнатуға өз үлесін мол қосады деген қорытындыға келдік.
2
2 Аутенттік газет материалдарды оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда пайдалану
2
2.1 Ағылшын тілі сабағында газет, журнал материалдарын пайдалану әдістері
Коммуникативті құзыреттіліктті қалыптастыру негізінде оқушылардың сөйлеу дағдысын дамыту тиімділігін дәлелдеу мақсатында, Жамбыл облысы, Қордай ауданы №34 М.Смағұлов атындағы орта мектебінде 9 сынып оқушыларына ағылшын тілі пәнінен аталған технологияны пайдалана отырып, эксперимент жүргізген болатынбыз. Эксперимент 4 айға жуық болды. Біздің бақылауымызда 24 оқушы болды. 9 A сыныбы және 9 Ә сыныбы. Бірінші сынып бақылау тобы, екінші сынып эксперименталды. Кішкене тест және анкета арқылы оқушылардың сөйлеу үрдісін, сөздік қорын, жазбаша және ауызша сөйлеу деңгейін cанадық. Нәтижелер мынандай болды: Эксперимент барысында оқушылардың ағылшын тілі пәнінен оқу үлгерімдерін тыңдалым тест алу арқылы анықтадық. Бақылаушы топ сөйлеу дағдысы 65%, экспериментальды топтың ағылшын тілінен сөйлеу дағдысы 68 % болды. Бұл мектепте бекітілген бағдарлама бойынша Т.Аяпова, З.Әбілдаева, Ж.Тұтбаева жазған English oқулығы пaйдaлaнылaды [25,27 б.].
Бұл мектеп шет тілдерін тереңдетіп оқытатын оқу орындарының бірі. Ағылшын тілі бастауыш сыныптан бастап және жаңа заманауи шетелдік оқу құралдармен оқытады. Қосымша факультативті сабақтар оқу құралы ретінде Scholastic News газет баспасы бойынша оқытылады. Бұл газет баспасын көптеген мектептер оқу құралы ретінде қолданбайды. Біз осы газет баспасына түпкілікті зерттеу жұмысын жүргіздік. Бұл арнайы балаларға арналған әдістемелік оқу құралы және ол АҚШ-тың Нью-Йорк қаласында басылып шығарылады. Нью-Йорк қаласында орналасқан Scholastic Corporation деп аталатын баспа орталығы мектеп орындарына, мұғалімдерге және ата-аналарға қажетті оқу материалдарын, кітаптар мен әдістемелік құралдарды шығарып отырады. Сонымен қатар, Scholastic News газеті бастауыш сыныптан бастап жоғары сыныптарға тілдік деңгей бойынша шығарылады. Интернет желісінде балаларға оқуға арналған өзінің арнайы парақшасы да бар. Бұл баспа бірнеше қызықты бөлімдерден тұрады: classroom newsbreak, news for kids by kids, let's find out, science world және т.б. Сонымен қоса, көлемі жағынан орташа және сырт беті жақсы безендірілген. Оның ішінен қызықты суреттерді және атақты туындыларды көруге болады. Күнделікті және барлық әлемде болып жатқан қызықты жаңалықтарды біле аламыз. Оқушылар өздеріне қызықты тақырыпқа жазылған мақалаларды оқуға мүмкіндік алады. Мысалы: Exploring Mars, Dog Mayor, Solar Impulse Test Flight, Ice Lake Found on the Red Planet, Italian Truffle Fetches Top Price, US Seeks Battlefield Robot Medic және т.б. Баспа беттерінің соңында қызықты сөйлеу дағдысын дамытуға арналған диалогтар және монологтар берілген. Бұл газет құралының мәтіндері оқушылардың психологиясына сәйкес келеді деуге болады. Себебі олар әр түрлі тақырыптарға жазылған. Мысалы: еңбек, білім және оқуға арналған Education is your future, қоғам мен саясат On the jod at minimum wage, мамандық таңдау Outsourcing of jobs, отбасы Family matters т.б. Мәтіннің негізгі идеясын түсінуге арналған суреттер және бейнелер көрсетілген. Жазылған мақалалардың тілдік лексикасын меңгеріп, оқытылып жатқан елдің салт-дәстүрі, мерекелері, тарихи оқиғалары көрсетіліп, олар оқушыларға елді одан әрі танып, білуге тірек бола алады деп айта аламыз.
Сабақ аптасына 4 рет болады, олардың үшеуі негізгі ағылшын тіл сабағы, ал біреуі қосымша сабақ. Қосымша сабақтарда жоғарыда аталған оқулықтан бөлек Cambridge бacпacынaн шыққaн - Solutions pre-intermediate student's book (Tim Falla, Paul A Davies) oқулығын қoлдандық. Бұл оқулықты қосымша сабақта қолданғандағы мақсатымыз оқушылардың жан-жақты анықтама алып, сөйлеу ынтасын арттыру, диалогиялық сөйлеу, өз көзқарасын білдіруге үйрету, сабақ үйренуге қызығушылығын арттыру. Сонымен қатар аутентті газет журналдарды интернет сайттарынан қосымша жүктеп алып отырдық [ 25, 214б.].
Сараптама жүргізуде алға қойған мақсат: ағылшын тілін үйретуде сөйлеу дағдысын қалыптастыру барысында аутентті газет журналдармен оқушылардың коммуникативті дағдысын қалыптастыру жолдарының артықшылыұтарын қарастыру, оларды ағылшын тілі пәнінде қолданудың тиімділігі мен тиімсіз жақтарын ашып айту болып табылады.
Осы сараптманы жүргізу барысында алдымызға келесі мақсаттарды қойдық: оқушылардың ағылшын тілінде коммуникативті дағдысын қалыптастыру; аутентік газет материалдарды қолдана отырып үйреніп жатқан елдің мәдениетінен оқушыларды хабардар ету; газет журналдардағы мәтіндермен жұмыс жасау барысында маңызды ақпаратттарға көңіл бөлуге мән беру, пікірталас барысында өз ойларын еркін жеткізуге көмек беру, грамматикалық және лексикалық тұрғыдан оқушылардың сауатын ашу, тілге деген ынтасын көтеру болып табылады. Осыған орай алдымызға келесі міндеттерді шешуге бел байладық;
1. Білім деңгейін тест арқылы білу;
2. Ағылшын тілі сабақтарында аутентті газет журналдарды қолдану арқылы оқушылардың мотивациясын меңгеру;
3. Пәнде аутентті газет материалдарын қолданған соң, оқушыларды қайтадан тестілеу.
Біздің сараптама жүргізу себебіміз көп жағдайда оқушылар ағылшын тілінде сөйлеу барысында көп қиыншылықтарға тап болып жатады. Оның себебі оқушылар сабақта алған білімін практикада қолдана алмайды, сол себепті оқушылардың грамматикалық, лексикалық, фонетикалық білімдерін арттыру керек. Кейбір оқушылардың сөздік қоры мол бола тұра өз ойларын жеткізуде қиындықтар туындайды. Ағылшын тіліндегі он алты шақты жақсы игерген бола тұра сөйлемдерді бір бірімен ұштастыра алмайтынын біз кұнделікті өмірде көріп жүрміз.
Өз алға қойған мақсат пен міндеттерге жету барысында аутентік материалдарды оқыту барысында сыни ойлау әдісін пән барысында жаттығулар жасау кезінде іске асырдық. Әр оқушыға өз алдына қандайда бір мәселе беріліп, соның шешімін баламалар беру арқылы немесе өз бетінше шешімін қарастыру арқылы оқушыны сыни ойлауға үйреттік. Сыни ойлау қазіргі жаңартылған білім беру бағдарламсында ең тиімді әдістердің бірі болып отыр. Сабағымызда осы әдісті пайдалану барысында біз оқушылардың мәселені шешу барысында өз бетінше еңбектеніп, зерттеу жұмыс жасауды үйренгенін ұқтық, жаңа идеяларды ұсыну арқылы күнделікті тіршілікте кездесетін ситуацияларда қолдану жолдарын көрсеттік.
Ағылшын тілін оқыту тәжірибесінде қолданатын сыни ойлауды дамыту үшін ең қызықты тапсырмаларды қарастырайық.
1. "Wordplay"
Оқушылар өз сыныптастарына сұрақтар қойып, оларға кез келген тақырыптарға категориялар береді: елдер, кәсіптер, сандар, түс, ай, апта күндері және т. б.
- Susan is a: a) surname b) first name c) boy's name
- England is a: a) language b) nationality c) country
2. Sightseeing.
Демалыс кезінде ата-анаңмен бір жерге барасың, экскурсиялар жасайсың, не көргіңіз келсе, көргіңіз келсе, бірінші кезекте кіммен сөйлессін және неге. Ағылшын тілінде бұл орынды сипаттаңыз: тарихи құндылығы, өлшемі, түсі, иісі және т.б.
3. Penfriend
Хат жазысу бойынша Досыңды қалай елестетесің, сыртқы келбетін, мінезін, әуестігін және т.б. сипаттап, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Еуразия гуманитарлық институты
Шет тілі кафедрасы
Аутенттік газет материалдарды оқушылардың
коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда пайдалану
(жоғарғы буын негізінде)
Дипломдық жұмыс
5В011900 - Шетел тілі: екі шетел тілі мамандығы
Орындаған: Толенбек Ж.Р.
Ғылыми жетекші: п.ғ.м., аға оқытушы Қосжанова А.С.
Нұр-Сұлтан 2020
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Ағылшын тілі сабағында коммуникативті құзыреттілікті қалыптастырудың теориялық негіздері
0.1 Коммуникативтік құзыреттілік туралы түсінік, оның
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
0.2 Коммуникативтік құзыреттілікті дамытуда аутенттік
материалдарды қолданудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
0.3 Ағылшын тілі сабағында газет материалдарын қолданудың
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
1 Ауттентік газет материалдарды оқушылардың
коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда пайдалану
(жоғарғы буын негізінде)
1.1 Ағылшын тілі сабағында газет, журнал материалдарын
пайдалану әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 3
1.2 Коммуникативті құзыретті қалыптастыруда қоданылатын
жаттығуларлдың тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
1.3 Газет материалдарын қолдану бойынша тәжірибелік
жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4 7
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .49
Қосымша
Кіріспе
Бүгінгі таңдағы ұстаздардың міндеті - жас ұрпаққа сапалы білім, саналы тәрбие беру. Заман талабына сай білімді және білікті маман иелерін даярлау. Нарық заманының бәсекесіне құзыретті білім деңгейінің біліктілігі мен кәсіби шеберлігін көрсете алатын мамандарды даярлау. Біліктілік - әр маманның үнемі жетілдіріп отыратын дайындық дәрежесінің деңгейі. Білімді ұрпақ тәрбиелеу, заман талабына сай жан-жақты дамыған, ой өрісі ояу, басқа елдің тек қана тілін ғана меңгермей, тілін саналы түрде үйрету заман балабы болып отыр. Ағылщын тіліне үйренуге күннен күнге адамдардың ынтасы артуды, сол себепті ағылшын тілін үйретуде жаңа әдістердің саныды артуда. Аутенттік газет журналдардың осы салада қосар үлестері мол деп есептейміз.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі таңда, шетел тілін оқытудың мазмұны әдістеме ғылымында басты мәселелердің бірі болып табылады. Осыған орай тілге үйретуде тіл тек қарым-қатынас құралы ретінде ғана емес, сонымен бірге мәдениетке тарту құралы ретінде де қарастырылады. Қоғамдық дамудың қазіргі кезі өзінің жоспарларын жақсы бекіткен, жұмыс барысында игерген тәжірибені орынды пайдалана алатын, қандай-да нәтижеге бару үшін кез келген адамдармен тиімді коммуникативтік байланыса алатын ойы ашық пендені тәрбиелеуді алға қоюда, яғни жан-жақты, құзырлы тұлға дайындау бүгінгі білім берудегі ең негізгі мақсат болып табылады. Коммуникативті құзыреттілікті қалыптастыру бүгінгі білім берудегі ең басты мақсат болып табылады. Әсіресе шет тілін оқытуда осы мақсат баса негізге алынады. Жақсы білімді, тәжірибелі, құзыретті ұрпақ қана елімізді алға жылжытады,- дейді Елбасы сол негізде оқушыларда құзыреттілікті қалыптастыру және оны дамыту бүгінгі күн мәселесінде өзекті мәселе болып отыр.
Зерттеу жұмысының тақырыбы. Аутенттік газет материалдарды оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда пайдалану (жоғарғы буын негізінде).
Зерттеу жұмысының мақсаты. Ағылшын тілі сабағында аутентті газет мақалаларын қолдану арқылы оқушыларда коммуникативті құзыреттілікті қалыптастыру әдістерін теориялық және практикалық тұрғыда анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Коммуникативтік құзыреттілікті теориялық тұрғыдан зерделеу;
Аутентті материалдарды ағылшын сабағында қолдану жолдарын анықтау;
Ағылшын тілі сабағында аутенттік газет материалдарын қолданудың тиімділігін көрсету.
Зерттеу жұмысының нысаны. Ағылшын тілі сабағында оқушылардың коммуникативті құзыреттілігін аутентті газет материалдарды қолданудың тиімділігі.
Зерттеу жұмысының пәні. Ағылшын тілі сабағында аутентті газет мақалаларымен тиімді жұмыс істеуге үйрету.
Зерттеудің әдістері: Зерттеу жұмысында анализ, газет мәтіндерін талдау, саралау, тәжірибелік оқыту қолданылды.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Ағылшын тілі сабағында оқушылардың құзыретті біліктілігін қалыптастыруда аутентті материалдарды яғни газет мақалаларын қолданудың тиімділігі анықталды.
Зерттеу жұмысының дереккөздері. Т.Білдебаева, И.А.Зимняя, Л.В.Волкова, Б.А.Тұрғанбекова, В.В.Сафанова еңбектеріне сүйеніп жұмыс жүргізілді. Оқытудағы интернет-ресурстардың артықышылықтары мен тиімділігін зерттеген шетел, орыс және қазақ ғалымдарының еңбектері; әдістемелік журналдар, ғаламтор желісіндегі сайт материалдары қолданылды.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Оқушылардың ағылшын тілінде аутентті газет мәтіндерін оқу іскерліктерін қалыптастырудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттеудің нәтижелері ағылшын тілін оқытудың әдістемесінің ғылыми-теориялық жағынан дамуына өз үлесін қоса алады. Зерттеу жұмысында ұсынылған жаттығулар жұмысының нәтижелері аутентті материалдар мен әдістемелік құралдарды ғылыми-теориялық жағынан дамыта отырып, оқушылардың ағылшын тілінен білімін, сауаттылығын көтеруге мүмкіндік жасайды.
Зерттеудің практикалық құндылығы:
Ағылшын тілі сабағында газет баспасы ұсынылып, мақала бойынша тапсырмалар орындалды;
Аутентті материалдарды ағылшын тілі сабағында қолдану жайлы сұраныс жасалды;
Зерттеу жұмысындағы нәтижелер ағылшын тілін оқытудың сапасын жақсартуға, дамытуға көмегін тигізеді;
Ғылыми зерттеу жұмысы болашақ мамандарға шет тілі сабағында жаңаша әдістерді қолдануға көмегін тигізеді.
Зерттеу жұмысының базасы. Жамбыл облысы, Қордай ауданы, №9 мектеп.
Зерттеу жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Ағылшын тілі сабағында қоммуникативті құзыреттілікті дамытудың теориялық негіздері
1.1 Коммуникативті құзыреттілік туралы түсінік және оның маңызы
Құзыреттілік - бұл алынған біліктер мен дағдыларды іс-жүзінде, күнделікті өмірде әртүрлі теориялық және практикалық жағдайларды шешуге қолдана алу қабілеттілігі.
Шетел сөздігінде құзыреттік ұғымы құзыреттіліктерге ие, белгілі бір ұйымның, адамның өкілеттілік аясы немесе бір адамның жүргізуге тиісті сұрақтар мен істер аясы деп түсіндіріледі. Competent (франц.) - құзыретті, өкілетті, competents (лат.) - сәйкесті, қабілетті, competence (ағылш.) - қабілет (құзыреттілік). педагогикалық жағдаятқа қойылатын білімділік талаптарын анықтауға көмек береді[1, 63б.].
Тұлға құзырлылығының құрылымына мыналар жатқызуға болады:
Өзіндік танымдық іс-әрекет;
Мәдени іс-әрекет;
Тұрмыстық саладағы іс-әрекет;
Әлеуметтік-еңбек іс-әрекеті.
Білім сапасын қамтамасыз етудің ғалымдар екі жолын нақтылап түсіндірген:
Жүйеге кіруді реттеу. Мұнда Нені үйрету?, Қалай үйрету? деген мәселелер қарастырылады.
Жүйеден шығуды реттеу. Мұнда Не үшін оқыту? және Оқушыны оқуға қалай үйрету керек? деген мәселелер қарастырылады.
Мұндай тәсіл қазіргі кезде жалпы орта білім беруді жетілдірудің негізіне құзыреттік тәсілді алуды ұсынып жүрген әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінің ұлттық білім беру жүйесінде қолданылып жүр.
Соңғы кезде біздің елімізде білімге деген көзқарас өзгерді. Егер бұрын ғылым - өндіріс - білім деп қарайтын болса, қазір мәдениет - білім - тарих деп қарайтын болды. Осыған байланысты орта білім берудің мақсаты Қазақстан Республикасының білім беру тұжырымдамасында былай нақтыланды: Қарқынды дамыған ортада қабылданған терең кәсіби біліктілік пен терең білімнің салдарынан емін еркін қадағалай білуге, өзін-өзі дамытуға, өзін-өзі бағдарлауға және өз бетінше жақсы, адамгершілік жағынан маңызды шешімдер қабылдай алатын жеке тұлғаны қалыптастыру - деп айтылған[2, 63б.].
Шет тілін оқытуда құзыреттілік әдісі үлкен қолданысқа ие болып отыр. Белгілі орыс ғалымдардың бірі В.И.Байденко білім беру саласында біліктілік әдісінен құзыреттілік әдісін қолданудың тиімді жолдарын зерттеген[3, 42б.].
Қазіргі уақытта шет тілдерін оқытудың әртүрлі тәсілдері мен әдістерінің көп саны бар. Ең танымал және тиімді әдістердің бірі-коммуникативтік әдіс. Бұл оқытудың коммуникативтік әдісі тілдік практикаға баса назар аударып, шет тілінде қарым-қатынас қорқынышын, яғни тілдік кедергілерді төмендетуге ықпал ететіндігіне байланысты. Шетел тілдерін оқытудың коммуникативтік әдісі алғаш рет 60-70 жылдары Британияда пайда болды. Коммуникативтік әдістің пайда болуы сол кезде болған әдістердің (грамматикалық аударма, аудиолингвалдық және т.б.) бірқатар кемшіліктері болуына және оқушылардың шет тілдерін меңгерудегі қажеттіліктерін қанағаттандыра алмауына байланысты. Педагогтер мен зерттеушілер шетел тілін жүйелі және терең меңгеру емес, ауызекі сөйлеу тілін, оның этикетін меңгеру қажет деген қорытындыға келді. Яғни, кейіннен нақты қарым-қатынас барысында қиындықтар болмас үшін, ең алдымен, ауызекі сөйлеу тілін дамыту қажет [4, 63б.].
А.А. Вербицкий Педагогтың кәсіби құзыреттілігі ол педагогикалық іс-әрекеттің жүзеге асыратындай оның теориялық және практикалық даярлығының бірлігі ретінде айқындалып, оның кәсіптілігін көрсетеді - деп айтқан [5, 57б.]. Коммуникативтік құзыреттілік келесі аспектілерді қамтуы мүмкін:
* тұтынуды білу, яғни әр түрлі мақсаттар мен функциялар үшін тілді қалай, кім және қашан пайдаланады,
* қандай да бір коммуникативтік жағдайға және осы жағдайға қатысушылардың өздеріне байланысты тілдің қалай өзгеретінін білу (мысалы, формальды сөйлеудің формальды емес, ауызша жазбаша ерекшеліктерді білу).
* әр түрлі және сипаттағы мәтіндерді (мысалы, әңгімелер, сұхбаттар, Диалогтар, баяндамалар) жасай білу, оқи білу және түсіне білу.
* шектеулі лексикалық және грамматикалық базада да сөйлесуді қолдай білу.
Әдістің басты ерекшеліктерінің бірі-дедукция емес, индукцияны пайдалану. Яғни, мұғалім дәріс оқу мен ережелерді тұжырымдау қажеттілігі болмайды: олар оқушы тіпті вербалды тұжырымдамай-ақ өздері түсінеді. Бұрын шетел тілдерін оқыту негізінен грамматикалық құзыреттілікті дамытуға бағытталған болатын. Мәтінмәнін ескермейтін грамматикалық жаттығулар тілді дұрыс қолдану әдетін қалыптастыруға көмектеседі деп саналды. Диалогтар мен фразаларды үйрену арқылы жатқа айту, ауызша немесе жазбаша түрдегі қателерді түзету, ескі әдістемелерде мұғалім тарапынан үнемі бақылау дұрыс емес сөйлеуден құтылуға тырысқан.
Алайда, коммуникативтік тәсіл, ең алдымен, тілдік құрылымның дұрыстығына емес (бұл аспект де маңызды болып қала береді), басқа параметрлерге назар аударады:
қарым-қатынас процесінде қатысушылардың өзара іс-қимылы, яғни диалогтарды дамытудың ықтимал нұсқаларын түсіну,
жалпы коммуникативтік мақсатқа жету және түсіндіру,
заттарды әр түрлі әдістермен түсіндіруге және көрсетуге тырысу, яғни қайта өңдеу дағдысын дамыту,
басқа қатысушылармен қарым-қатынас жасау есебінен коммуникацияға бір қатысушының құзыретін кеңейту.
1.2 Коммуникативтік құзыреттілікті дамытуда аутентті материалдарды қолданудың ерекшеліктері
Заманауи талаптарды ескере отырып болашақ мамандарды даярлаудағы кәсіби құзыреттілік тұрғыны төмендегідей анықтауға болады:
әдістемелік бірлестіктер мен шығармашылық топтарда жұмыс істеу;
зерттеушілік әрекет;
инновациялық әрекет, жаңа педагогикалық технологиялардың игерілуі;
педагогикалық жарыстар мен бәйгелерге қатысу;
педагогикалық тәжірибенің жалғастығы;
Е. И. Пассов бойынша коммуникативтік әдістің негізгі ережелері:
1. Шет тілі басқа мектеп пәндеріне қарағанда бір мезгілде және оқыту құралы болып табылады.
2. Тіл-қарым-қатынас, сәйкестендіру, әлеуметтендіру және оқушыларды Оқытылатын тіл елінің мәдени құндылықтарына тарту құралы.
3. Шет тілін меңгеру ана тілін меңгеруден, қарым-қатынастағы ақпараттың тығыздығымен, тілдің коммуникативтік қызметке қосылуымен, іске асырылатын функциялардың жиынтығымен ерекшеленеді [7, 44б.].
Коммуникативтік әдіс тілдік, тілдік, тілдік, коммуникативтік, әлеуметтік-мәдени, өтемдік және оқу құзыреттіліктерін практикалық өзара іс-қимыл жүйесі ретінде тілді меңгеруге бағытталған. Әр құзыреттілікке сәйкес:
іскерліктер иелену аспектілерімен тілі оқылатын (фонетикалық, тілінің грамматикасы, сөздік);
сөйлеу іс - әрекетінің түрлері-сөйлеу, тыңдау, оқу, жазу;
тілдің негізгі функцияларын (коммуникативтік, экспрессивті және когнитивті) оқытуда жүзеге асыру іскерліктері;
қарым-қатынастың әр түрлі салаларында тілді пайдаланудың коммуникативтік, перцептивті және интерактивті іскерліктері;
қарым-қатынастың негізгі функционалдық аспектілерін (коммуникативтік, перцептивті, интерактивті) іске асыру;
өзін-өзі бағалау, өзін-өзі бақылау және өзін-өзі түзету біліктерін қоса алғанда рефлексивті біліктер;
оқу іскерліктері, оның ішінде зерттеу және әдістемелік сипаттағы іскерліктер.
Коммуникативтік жүйелік-әрекеттік тәсіл келесі мазмұнды кезеңдерді қарастырады-оқыту компоненттері:
1) тілдік дайындық;
2) мамандандырылған сөйлеу дайындығы;
3) оқытылатын шет тілін қолдану жағдайларында коммуникативтік-функционалдық дайындық;
4) коммуникативтік, экспрессивті және когнитивті функцияларда шет тілін қолдану тәжірибесі. Оқушылар өзара түсінісе алса, коммуникативтік құзыреттілікті меңгергені болып саналады[8, 33б.].
Шетел тілі сабақтарында түпнұсқалық және бейімделген материалдарды пайдалану танымдық мотивацияны оятуға көмектеседі. Дәлме-дәл пәндер-бұл бастапқыда оқу-әдістемелік көрнекілігі жоқ күнделікті өмірдің пәндері. Мұндай материалдар тізіміне театр бағдарламалары мен афишалар, билеттер, этикеткалар, жоспар-схемалар, туризм және демалыс, сатып алу, хабарландырулар және газет мақалалары кіреді.
Оқулықпен әдеттегі жұмысты дәстүрлі емес формаларға ауыстыра отырып, мұғалім оқу пәніне деген уәждеме деңгейін арттырады. Осылайша, баспасөз материалдарын пайдалану танымдық мотивацияның оянуына ықпал етеді, яғни оқушылар тіл тасымалдаушысы пайдаланатын ақпарат көзіне жүгінетінін түсінеді. Бұл шет тілін меңгерудің практикалық құндылығын арттырады.
Газеттерді оқу ой-өрісін кеңейтеді, елде және әлемде болып жатқан оқиғаларды білуге көмектеседі, сондай-ақ баспа басылымдарының тілі оқытылатын тілдің жағдайын көрсетеді.
Баспасөз материалдарын оқу оқылатын тілдің шынайылығын, мәдениетін, өмір салтын талап етіп қана қоймай, осы білімнің құнды көзіне айналады. Газет-жаңа заманауи лексиканың, клише мен фразеологизмдердің Өшпейтін көзі. Газет материалдары бізге заманауи ағылшын тілі стилінің барлық байлығын ұсынады. Газеттерді атауына тіреусіз оқу мүмкін емес, өйткені ол оқушыларға ағылшын тіліндегі баспасөз мәтіндеріне бағдарлануға көмектесетін" компас " болуға тиіс. Тіпті Headline Vocabulary бар. Оған қысқа эмоционалды боялған сөздер жатады[9, 45б.].
Мақалалармен жұмыс істеу алдында оқушыларға ағылшын тақырыбының грамматикалық ерекшеліктеріне келесі сәттер жататынын түсіндіру өте маңызды:артиклдердің жиі өткізулері, етістіктердің өткізулері, есімдіктердің өткізулері, өткеннің орнына қазіргі уақытты пайдалану.
Мәтінді оқу алдында түпнұсқа газет мәтіндерін оқу кезінде туындайтын лексика-грамматикалық қиындықтарды шешу бойынша жұмыс болуы тиіс. Мәтінді дұрыс түсінуге саяси жағдайды, оқиға болған елдің болмысын білмеуге кедергі келтіруі мүмкін. Мұнда мұғалімнің түсіндірмесі қажет. Газет мәтіндерін оқудың негізгі түрі өзі туралы оқу болып табылатындықтан, жоғары сыныптарда дауыстап оқуды ұнататын мұғалімдер дұрыс емес. Оқу тілдің графикалық жүйесін меңгергенде ғана қажет, төменгі сыныптарда жұмыс істеу керек. Алайда газетпен жұмыс істеу кезінде дауыстап оқу толығымен мүмкін емес. Мысалы, қиындықтарды шешу бойынша алдын ала жұмыс кезінде дауыстап оқып, кейбір тақырыптарды, сөйлемдерді, кейде түсіну үшін ең қиын болып табылатын бүтін абзацтарды аудару ұсынылады.
Газет мәтіндерімен жұмыс жасаудың негізгі мақсаты-жоғары сынып оқушыларын өзін-өзі түсіністікпен оқуға үйрету, өйткені оқудың осындай түрі оқушыларға мәтіннің мағыналық жағына көңіл бөлуге, оларды мәтіннен ақпарат алуға үйрету. Бұл шетел тілін оқытудың басты практикалық мақсаттарының бірі болып табылады. Аударма де ықпал етпейді, көбінесе мәтіннің мағынасын түсінуге кедергі келтіреді, өйткені оқушыларды бөтен тілді мәтінді орыс тіліне қайта кодтау операциясына алаңдатады, сондықтан оқушыларды барлық сөздерді білмей, тілдік болжамға сүйене отырып, белгісіз сөздерге назар аудармай, яғни аудармасыз, оқылатын сөздерді түсінуге болатынына сендіретін қарапайым газет мақалаларын таңдау керек. Г.Х.Уиддоусон аутенттілікті меншік ретінде емес, білім берудің процесінің негізгі сипаттамасы ретінде қабылдайды. Сонымен қатар, аутенттілікті - түпнұсқаулық ұғымы ретінде анықтаған[10, 12б.].
Шет тілдерін оқытуда аутентті материалдарды пайдаланудың шынайы проблемалық жағы өзі көптеген пікірталастар тудырады. Аутентті материал ұғымы оқыту әдістемесінде жақында ғана пайда болған, сондықтан шет тілдерін оқытудың мақсаты қазіргі заманғы жүйемен байланысты емес. Оқыту әдістемесінде аутентті материалдардың дәрежесі елеулі мәселелердің бірі болып саналады.
Аутенттіліктің түрлі аспектілерін сипаттаудың көптеген көзқарастары бар. Аутенттілік мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен тығыз іс-әрекет барысында мәтінмен жұмыс жасаудың процесінде құрылады. Осылайша, сыныпта қолданылатын тілді және нақты тіл арасындағы қарама-қайшылықты алып тастайды. Оқыту міндеті ол аутентті емес дегенді білдірмейді, оның барлығы ол оқыту процесінде қалай қолданылатынына байланысты.
1.3 Ағылшын тілі сабағында газет материалдарын қолданудың тиімділігі
Аутентті материалдың түрлі аспектілерде қолданылуы:
Тілдік аспектіде - аутентті мәтіндер және сөйлемдердің қысқартылған формалары, толық аяқталмаған сөйлем.
Әлеуметтік-мәдени аспектіде - күнделікті жағдайларда қолданылатын сөз тіркестері, клише, мереке, бос уақыт өткізуге қатысты реалийлер, басқа тілде мағыналық теңдеуі болмайтын лексикондарды, яғни олар линвомәдени лакуналар.
Психологиялық аспектіде - аутентті мәтіндер сөйлеу әрекетінің нәтижесі ретінде оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту құралы болып табылады.
Л.Лиер аутенттіктің үш түрін бөліп көрсетті: мәтін материалының аутенттігі, прагматикалық аутенттік және жеке-дара аутенттік.
Мәтін материалының аутенттігі байланыс, информативтілік, эмоционалдық байлық, өзінің тілінің ерекшеліктері оқытушылардың қажеттіліктері және қызығушылықтарымен тығыз байланысты.
Прагматикалық аутенттік оқыту процесіндегі нәтижеге жету үшін тілдік құралдар, дұрыс нақтыланған жағдаяттар қолданылады.
Жеке-дара аутенттікте индивидуалды жеке тұлғалардың қажеттіліктері, мотивтері және мақсаттары жатады [11, 77б.]. Белгілі лингвисттің анықтауы бойынша, әр адам тұлға ретінде не істеп жатқанын және не үшін істеп жатқанын біле отырып, өзінің іс-әрекетіне жауапкершілік артып, таңдау жасап оны дұрыстауға мүмкіншілігі бар.
Белгілі зерттеуші М.Брин аутенттіктің төрт типін бөліп көрсеткен.
Оқыту процесінде қолданылатын аутентті мәтіндер;
Оқушылардың осы мәтіндерді қабылдау қабілеттілігі;
Аутентті оқыту тапсырмалар жинағы;
Сыныптағы әлеуметтік жағдайдың аутенттігі [12, 40б.].
Шет тілін оқыту әдістемесінде біз дәстүрлі интерпретация арқылы қолданыстағы тәсілдерді қолдананып, олардың дұрыстығын тексеріп, әдетте аутентті материалдар ол сол елдің адамдары құрған құралдар және олар оқыту процесінде өз орындарын тапқан. Шет тілін оқыту коммуникативті тәсілге бағдарланған. Мұғалім оқушылармен бірге жауаптың мазмұны жағына назар аудармай, жіберілген қателіктерді түзетуге назарын аударады. Осылайша, өзара іс-қимылдың түпнұсқаулығы бұзылады.
Қазіргі уақытта, аутентті материалдардың бірнеше жіктелуі бар. Олардың кейбіреулерін қарастырып өтейік. К.С.Кричевская киім, жиһаз, ыдыс-аяқ және көрнекі суреттер сияқты шынайы-әдеби, фольклорлық, музыкалық объектілер және шынайы өмірдегі объектілерге анықтама берген. Белгілі зерттеуші күнделікті өмірде қолданылатын материалдарды прагматикалық топқа (жарнама, анкета, хабарландыру, жапсырма, тауарлар, бос жұмыс орындар, туризм, тексеру парақшалардың нысандары, мәзірлер т.б.) жатқызып, олар күнделікті адам өмірінде маңызды рөль атқарады және олардың орналасу тәртібі кітаптағы аутентті мәтіндерден жоғары, бірақта көлемі бойынша артта қалып қояды деп айтқан. Прагматикалық материалдарға жаңалықтар, радио, теледидар бағдарламалары, ауа-райы болжамы, әуежайдағы радио хабарландырулар ақпарат ретінде аудио және аудио-бейне материалдарды қамтуы тиіс. Осындай материалдарды қолдану қазіргі заманда маңызды болып табылады, себебі олар қазіргі заманғы шет тілінің моделі ретінде оқушылардың мотивациясын арттыру үшін қосымша ынталандыру құралы ретінде қызмет етеді. К.С.Кричевская прагматикалық материалдардың қолданылу саласына байланысты жіктеу береді:
Кәсіби-оқу саласындағы қарым-қатынас;
Әлеуметтік-мәдени ортадағы қарым-қатынас;
Күнделікті өмірдегі қарым-қатынас;
Сауда және коммерциялық ортадағы қарым-қатынас;
Отбасы ортасындағы қарым-қатынас;
Спорт және демалыс саласындағы қарым-қатынас[13, 90б.].
Г.И.Воронина коммуникативтік практикадан алынған аутентті мәтіндерді анықтайды. Ол әр түрлі жанрлық формалардан ұсынылған мәтіндердің екі түрін анықтады: функционалды мәтіндер - күнделікті пайдалануда нұсқаулықтар түсіндіру, жарнамаланатын немесе ескерту функциясын атқарады (диаграммалар, схемалар, сызбалар, театр бағдарламалары т.б.); информативтік мәтіндер - ақпараттық функцияны атқаратын және үнемі жаңаратын ақпарат, мақалалар, сұхбат, сауалнама, баспа оқырмандарының хаттары, нақты сенсациялық ақпарат, хабарландыру, статистика, жарнамалар, түсініктеме, баяндама т.б. жатады[14, 33б.] .
К.С.Кричевская мен Г.И.Воронинаның жіктеуі аутентті материалдардың барлық қырлары мен проблемалық жақтарын қамтиды және мынандай классификацияға жіктеледі:
- аутентті аудио-визуалдық материалдар - теледидар, жарнама, көркем фильмдер, деректі телебағдарламалар, мультфильмдер, жаңалықтар;
- аутентті аудиоматериалдар - аудио кітаптар, өлеңдер, жарнама және радио бағдарламасы т.б;
- аутентті визуалды материалдар - суреттер, презентациялар, жол белгілері, маркалар, иллюстрациялар, хаттар т.б;
- аутентті баспа материалдары - газет мақалалары, спорт бағандары, өлең сөздері, бағдарламалар, туристік брошюралар, комикстер т.б[15, 63б.].
Аутентті материалдардың оқу құралы ретіндегі артықшылығы олардың отандық және шетелдік әдебиет жазушыларының кең назарын аударып алғаны болып табылады. Аутентті материал арқылы ұсынылған белгілі бір тіл шынайы сөйлесу құралы ретінде қолданылады. Ол тілдің шынайы ақиқатын, жұмыс істеу әрекетін, нақты қарым-қатынас құралының қызметін көрсетеді. Осындай материалдарды пайдалана отырып, шет тілінің шындық бұрмалау қаупін азайтады: қазіргі заманғы өркениеттің дәлелі ретінде олар қоғамдағы осы ортаға ортақ идеялар мен пікірлерді көрсетеді. Дидактикалық бағдардың болмауына байланысты, бір тілдік емес ортада аутентті материалдар арқылы берілетін ақпарат жоғары деңгейлік беделге ие болады. Сонымен қатар, оқу-әдістемелік материалдар таза білім беру функциясын орындап, олардың мотивациясын азайтады. Берілген ақпараттың дұрыстығын дәлелдеп, табиға танымдық мәселелердің белсенділігін көрсетіп, олардың қолданылуы кейін шынайы өмірде қиындықтар тудыруы мүмкіндігін дәлелдейді. Е.В.Носонович және Р.П.Мильруд тілді аутентті материалдар арқылы оқыту тиімді деп санайды және аутентті материалдардың параметрлерін бөліп көрсетеді:
Функционалды аутенттілік - функционалды аутентті мәтіндермен жұмыс істеу оқушылардың тілді нағыз түпкі күйінде қолдануға әкеліп, әртүрлі лингвистикалық құрылымдармен танысып, өздігінен функционалды жұмыс істеу қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік береді;
Лексико-фразеологиялық аутенттілік - мәтіндердің аутенттілігі негізінде лексика мен фразеологияның дұрыс таңдалмағанымен сипатталады, мұндағы ең маңыздысы сол бірліктердің яғни лексикалық бірліктердің аутентті болуы;
Грамматикалық аутенттілік - жазбаша және ауызша сөйлеу мәдениетіндегі грамматикалық ережелер мен структуралар;
Жүйелік аутенттілік - мәтіннің құрылымдық, логикалық, жүйелік ерекшеліктерімен байланысты. Аутентті мәтіндердің жүйелілігі мәтіннің мазмұндық, логикалық ерекшеліктері мен оның грамматикалық белгілерімен тығыз байланысты;
Аутенттік мәтіндердің статистикалық негіздері - статистикалық мазмұндармен басқа аспектілермен бірігіп аутенттік мәтіндермен оптималды моделін құруға мүмкіндік береді [16, 19б].
Сонымен қоса, авторлар аутентті материалдарға: жеке хаттар, әзілдер, мақалалар, жасөспірімдердің күнделікті үзінділері, жарнама, рецепттер, әңгімелер, сұхбат, көркем әдебиет емес және мәдени мәтіндерді жатқызады. Олар сондай-ақ жанрлардың түпнұсқаулығын сақтау және қандай да бір жанрдың композициялық түрлілігімен таныстыруға мүмкіндік береді. Өмірдің түрлі салаларымен байланысты лексика және фразеология сияқты түрлі стильдердің маңыздылығын атап көрсетеді. Бірақта, олар осындай материалдар лингвистикалық аспектіде тым күрделі болып табылады және әрқашан бір мезгілде жекелеген немесе оқытушылық мәтіндерді бөлектеу, оқытудың нақты шарттары мен мақсаттарға сай емес екенін атап көрсетеді.
Жалпы алғанда, аутентті материалдардың көптеген артықшылықтары бар болғанына қарамастан, олардың бастапқы қолданылуына байланысты пікір жоқ. Шет тілін оқыту ортасына қарай қолдану оқушылардың тілді білмеу кемшілігімен және маңызды әлеуметтік-мәдени жоспардың құрылу мәселелесі меңгеру деңгейімен шектеледі. В.С.Безрукова оқытуда аутентті материалдарды қолданудың кедергілерін атап көрсеткен:
Сабақтың барысында өңдеуге қиын, көрнекі, ауызша және дыбыстық ақпаратты сабақ уақытында шамадан тыс көп қолдану;
Тақырыптық әртүрлілікті, лексикалық тақырыпты сәтті әзірлеуде материалдарды үйлестіру кедергілері кездеседі [17, 10б.].
Осы кедергілерді ескере отырып, кейбір авторлар оның түпнұсқаулығын бұзбай, академиялық емес мақсаттар үшін құрылған мәтін, сондай-ақ білім беру параметрлерінің барлығын аутентті оқу мақсаттары үшін мәтіндерді дайындауда әдістемелік өңдеуді мойындайды. Э.Г.Азимов өзінің әдістемелік терминдер сөздігінде көптеген осындай мәтіндермен байланысты терминдерді атап көрсеткен:
Жартылай аутентті мәтіндер - semi-authentic texts;
Редакцияланған аутентті мәтіндер - edited authentic texts;
Бейімделген аутентті мәтіндер - roughly-turned authentic texts;
Аутенттілікке жақын мәтіндер - near-authentic texts[18, 22б.]
Осылайша, біз отандық және шетелдік оқыту әдістемесінде аутентті материалдарға, олардың классификациясына нақты анықтама жоқ екенін және шет тілін оқытуда пайдалану артықшылықтары бойынша көзқарастары бар деген қорытындыға келеміз. Бұл материалдарды пайдалану сол тілде сөйлейтін адамдардың күнделікті өмірлерінен алынған және олардың мәдениеті мен менталитетінің ерекшеліктерін ескере отырып құрастырылған болса, ол қазіргі заманғы шет тілін үйретуде ғана мүмкін екенін атап өту керек. Осындай әдістемелік мақсатта пайда болған оқытуға арналған аутентті материалдар шет тілі сабақтарында барлық сөйлеу әрекеттерінің түрлерін пайдалануға және алдыға қойған мақсатқа жетуге мүмкіндік жасайды. Аутенттіліктің әлеуметтік проблемалық жағдайының дұрыстығына тоқталып өткен М.Брин сынып белгілі бір шартты жағдайларға қатысушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жасалған бірегей әлеуметтік контекст екенін атап көрсетті. Осы әлеуметтік контекстің негізгі функциясы білім болып табылады. Автордың айтуынша, осы тұрғыда контекстің аутенттілігі оқыту мазмұнын меңгеру мақсатында туындайтын тілдік проблемаларды және олардың шешімдерін талқылау болып табылады. Адамға сәйкес емес немесе сынып аудиториясында тыйым салынатын біреудің рөлін ойнап, жүзеге асыру және мән-жағдайларды ойлап табу аутенттілікке жатпайды. Оның ойынша, шет тілі сыныбында мұғалім мен оқушылардың өзара байланысы маңызды рөль атқарады. Соның нәтижесінде осы рөльдің көмегімен оқушылар шет тілін жетік меңгере алады. Шет тілін оқытуда оқушылардың тілдік икемділігін дамытуды, ана тілінде және шет тілінде сөйлейтін елдердің жалпы мәдениетін, ұқсастықтары мен ерекшеліктерін салыстыра отырып, түсіну қабілеттерін дамыту қажет[18, 163б.].
Шет тілін еркін меңгеру, тіпті шектеулі дәрежеде сөйлей білу көпжақты аспектілердің бірі, ал қажырлы оқытудың нәтижесі - коммуникативтік құзыреттілік - өте күрделі, көп компонентті құбылыс болғандықтан, шет тілін оқытудың мақсатына, яғни күрделі интеграциялық тұтастықты көрсете отырып, мәдени аралық құзыреттілікке алып келеді. Бұдан мәдени аралық мотивация коммуникативтік қатынасқа түсетін екі немесе одан да көп қатысушылардың, әртүрлі әлеуметтік этномәдени өкілдерінің байланыстары туады. Сондықтан, мәдени аралық мотивацияға алып келетін коммуникативтік құзыреттілікті төмендегідей деңгейде игеру керек:
шет тілінің жүйелі білімін және тілдік құралдарды тілдік қатынас кезінде пайдалана білу;
коммуникативтік икемділік, яғни түсіне білу, оны жеткізе білу (белгілі бір салада, ситуацияда, тақырыпта);
ауызша және жазбаша түрде байланыс жасай білу, түрлі көлемдегі мәліметтерді хабарлай білу, мәнді-мағыналы, жүйелі жауап қайтара білу, ойын жеткізе білу, мағлұмат ала білу, қатынас жасаушының ойын түсіне білу;
түрлі мәліметтерді дыбысталған немесе жазылған мәтіндерден әртүрлі тәсілдермен ала білуді қолдана алу және талдау.
Шет тілін оқытуда қойылған мақсатқа жету үшін оқытудың әр түрлі құралдарын пайдалану көзделген. Оқу құралдарына оқытуды ұйымдастыруда, оқыту-тәрбие процесін жүргізуде қолданылатын барлық материалдар жатады. М.З.Биболетова шет тілін оқып үйрену процесі кезінде коммуникативтік құзыреттіліктің мынандай компоненттерін дамытуға аса мән берген:
Сөйлеу құзыреттілігі
Тілдік құзыреттілік
Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік
Компенсаторлық құзыреттілік
Оқу-танымдық құзыреттілік [19, 83б.].
Сөйлеу құзыреттілігі - оқушылардың сөйлей алуы (диалогтік және монологтік сөйлеу), оқу және жазу жатады. Әр мұғалімге оқу құралдарын тиімді пайдалану оқытушыға байланысты. Соған орай, қажетті нәтижеге қол жеткізе алады. Сөйлеу құзыреттілігін дамыту үшін төмендегідей оқу-құралдарын пайдалану қажет:
Оқулық - оқытудың ең басты және негізгі құралы, ол оқытудың барлық әрекетін қамтитын оқу материалдарынан тұрады;
Оқуға арналған кітап - ол әр оқушының қолында болуы тиіс. Әр түрлі тақырыптардағы мәтіндерді оқу практикалық, тәрбиелік, білімділік және дамытушылық мақсаттарды жүзеге асырады;
Оқу құралы - жеке және өзіндік жұмысқа, практикалық сабаққа, ғылыми-зерттеу жұмыстарына арналған. Мұндай оқу құралдарын түгелдей немесе жартылай сол оқу орындарының мұғалімдері жасап шығаруы мүмкін;
Аудио және видеожазбалар - ағылшын тілін оқытуда маңызды рөль атқарады.
Тілдік құзыреттілік - сөйлеудің айтылу, лексикалық, грамматикалық жақтарын меңгеруді қамтиды, графика мен орфография. Тілдік құзыреттілікті дамытудың негізгі оқыту құралдары:
жұмыс дәптері - үйде өздік жұмысты орындау үшін қажет, ағылшын тілінің графикасы мен орфографиясын меңгеруге, лексикалық және грамматикалық материалдарды әр сабақта тапсырмаларды орындау кезінде игеруге мүмкіндік береді. Өзін-өзі тексеруге, түзетуге, бағалауға үйретеді;
таблицалар, схемалар, үлестірмелі материалдар, түрлі-түсті суреттер - мүмкіндігінше сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін меңгерудегі қабілеттілігін дамыту мен қалыптастыру процесінде белсенді болуы мен даралануына мүмкіндік береді және де оқушылардың тілдік және сөйлеу бірліктерінің жинақталу процесін дамытады;
оқулық;
компьютерлік программа, интернет[20, 75б.].
Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік - оқып жатқан тілде сөйлейтін елдер туралы әлеуметтік-мәдени білімін жинақтауға (мінез-құлық, әдеп) және оны қарым-қатынаста қолдана білуге, сондай-ақ өз елін және оның мәдениетін өзгелерге жеткізе білуге үйрету. Қазіргі жаһандану заманында шет тілін оқытудағы әлеуметтік-мәдени компонентін дамыту - маңызды мәселелердің бірі. Тіл үйренушінің өзге ортада әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін келесідей құралдар арқылы дамытуға болады:
таспаға жазылған мәтіндер;
видеоматериалдар;
виртуалды ену.
Компенсаторлық құзыреттілік - ақпаратты алуда және беруде тілдік құралдардың жетіспеу жағдайында қиындықтан шыға білу. Бұл құзыреттілік келесідей құралдар дамытылады:
оқулық;
интернет;
сол тілде сөйлейтін елде болу[21, 66б.].
Оқу-танымдық құзыреттілік - жалпы және арнайы оқу, тілді өз бетінше үйренудің әдіс-тәсілдері, соның ішінде ақпараттық технологияларды пайдалану. Оқу-танымдық құзыреттілікке жататын құралдар:
әртүрлі сөздіктер (ағылшынша-орысша, орысша-ағылшынша түсіндірме). Оқушыларға жаттығуларды орындауда көп көмегі тиеді, білуге құмарлығын, тілге қызығушылығын арттырады;
компьютерлік программалар;
оқуға арналған кітап;
оқу құралдары
оқулық.
Шет тілін оқыту процесінде оқушылардың сол ел туралы өз жеке көзқарастарын қалыптастыра отырып, осы тілде сөйлейтін өзге де елдің мәдени және рухани ерекшеліктері мен мәдени аралық қарым-қатынасқа қол жеткізу тәсілдерін талдап, тани білуге үйрете отырып, өз ана тілдерінің тіл мәдениетімен өз елдерінің рухани құндылығын, мәдениетін шет тілде сөйлейтін елдермен салыстыруға, синтез жасай білуге мүмкіндік беру керек. Сын көзбен қарай отырып, өзге елдің өмір сүру дағдылары мен мәдениеті арқылы өздерінің дүниетанымын, білімін, ой-санасын дамыту қажет. Шет тілін оқытудың екі маңызды мақсаты негізделеді:
когнитивті коммуникативтік мақсат;
когнитивті дамытушы мақсат[22, 63б.].
Бұл мақсаттарға жету үшін оқыту этаптарынан өту керек. Көптеген түрлі тапсырмалар орындалуы тиіс. Сабақтардың сан алуан түрлерін өту - қажетті деңгейде еңбектенуді қажет етеді. Оқытудың барлық кезеңінде жүйелі оқыту барысында ғана қол жеткізуге болады. Коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастырудың тиімділігі, қарым-қатынас кезіндегі маңыздылығы - оқушылардың тілді меңгеру жетістігі екеніне көз жеткіземіз
Коммуникативті үлгідегі сабақтарға К.М.Левитан мынандай сабақ түрлерін жатқызады:
конференция сабақ;
жарыс сабақ;
дөңгелек үстел сабағы;
сынақ сабақ;
экскурсия сабақ;
сабақ спектакль [23, 63б.].
Шетел тілінде мәдениетаралық коммуникациялық құзыреттілігінің оқытудың соңғы нәтижесі деп анықтаған көптеген елдік және шетелдік ғалымдардың еңбектері бар. Мәдениетаралық коммуникациялық құзыреттілікті бағалауда екі бағалау термині: олар ағылшын тілінен аударғанда критериалды бағалау (assessment) мен қорытынды бағалау (evaluation) деп ажыратады.
Критериалды бағалау дегеніміз белгілі бір оқыту бағдарламасындағы мақсатқа жетуге қойылған міндеттердің орындалып, жүзеге асуға қадағалауға арналған мониторинг. Критериалды бағалауды белгілі зерттеуші педагог Е.А.Маслыко мынандай жағдайларға жіктеп көрсеткен:
оқушылар нені үйренді (нәтиже);
материалды қандай жолмен меңгерді (процесс);
олардың оқудағы амалдары (оқудың алдында, барысында және соңында)
Мысалы шетел тілі сабағын бастамасын бұрын оқытушы критериалды бағалауды оқушылардың деңгейін анықтауда қолдана алады[23, 70б.].
Одан кейін кіріспеде критериалды бағалау оқушылардың нені қалай үйреніп жатқанын тексере алады, ол өз кезегінде мұғалімнің мынандай әрекетін жоспарлауға мүмкіндік береді. Сынақтар немесе қосымша карточкалар арқылы оқушылардың сабақта ең игеруге қиын дағдыларын анықтауға қолдануға болатын формативті критериалды бағалаудың негізгі түрлері болып табылады. Кіріспе бөлімінен сол критериалды бағалау екі мақсатта қолданылады:
бірінші, оқушылардың білімінде нақты бір өзгерістердің болып болмауын анықтауда;
екіншісі, оқытушының белгілі бір курсты немесе бағдарламаны қайталау керегі болып табылады.
Қорытындылай келе, жоғарыда аталып кеткен аутентік материалдарды қолдана жүргізген сабақтар оқушылардың сабаққа деген ынтасын арттырады,шығармашылық жолдармен белсенділікке үйретеді, өз ойын ашық, еркін жеткізуге септігін тигізеді, коммуникативті дағдысын орнатуға өз үлесін мол қосады деген қорытындыға келдік.
2
2 Аутенттік газет материалдарды оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда пайдалану
2
2.1 Ағылшын тілі сабағында газет, журнал материалдарын пайдалану әдістері
Коммуникативті құзыреттіліктті қалыптастыру негізінде оқушылардың сөйлеу дағдысын дамыту тиімділігін дәлелдеу мақсатында, Жамбыл облысы, Қордай ауданы №34 М.Смағұлов атындағы орта мектебінде 9 сынып оқушыларына ағылшын тілі пәнінен аталған технологияны пайдалана отырып, эксперимент жүргізген болатынбыз. Эксперимент 4 айға жуық болды. Біздің бақылауымызда 24 оқушы болды. 9 A сыныбы және 9 Ә сыныбы. Бірінші сынып бақылау тобы, екінші сынып эксперименталды. Кішкене тест және анкета арқылы оқушылардың сөйлеу үрдісін, сөздік қорын, жазбаша және ауызша сөйлеу деңгейін cанадық. Нәтижелер мынандай болды: Эксперимент барысында оқушылардың ағылшын тілі пәнінен оқу үлгерімдерін тыңдалым тест алу арқылы анықтадық. Бақылаушы топ сөйлеу дағдысы 65%, экспериментальды топтың ағылшын тілінен сөйлеу дағдысы 68 % болды. Бұл мектепте бекітілген бағдарлама бойынша Т.Аяпова, З.Әбілдаева, Ж.Тұтбаева жазған English oқулығы пaйдaлaнылaды [25,27 б.].
Бұл мектеп шет тілдерін тереңдетіп оқытатын оқу орындарының бірі. Ағылшын тілі бастауыш сыныптан бастап және жаңа заманауи шетелдік оқу құралдармен оқытады. Қосымша факультативті сабақтар оқу құралы ретінде Scholastic News газет баспасы бойынша оқытылады. Бұл газет баспасын көптеген мектептер оқу құралы ретінде қолданбайды. Біз осы газет баспасына түпкілікті зерттеу жұмысын жүргіздік. Бұл арнайы балаларға арналған әдістемелік оқу құралы және ол АҚШ-тың Нью-Йорк қаласында басылып шығарылады. Нью-Йорк қаласында орналасқан Scholastic Corporation деп аталатын баспа орталығы мектеп орындарына, мұғалімдерге және ата-аналарға қажетті оқу материалдарын, кітаптар мен әдістемелік құралдарды шығарып отырады. Сонымен қатар, Scholastic News газеті бастауыш сыныптан бастап жоғары сыныптарға тілдік деңгей бойынша шығарылады. Интернет желісінде балаларға оқуға арналған өзінің арнайы парақшасы да бар. Бұл баспа бірнеше қызықты бөлімдерден тұрады: classroom newsbreak, news for kids by kids, let's find out, science world және т.б. Сонымен қоса, көлемі жағынан орташа және сырт беті жақсы безендірілген. Оның ішінен қызықты суреттерді және атақты туындыларды көруге болады. Күнделікті және барлық әлемде болып жатқан қызықты жаңалықтарды біле аламыз. Оқушылар өздеріне қызықты тақырыпқа жазылған мақалаларды оқуға мүмкіндік алады. Мысалы: Exploring Mars, Dog Mayor, Solar Impulse Test Flight, Ice Lake Found on the Red Planet, Italian Truffle Fetches Top Price, US Seeks Battlefield Robot Medic және т.б. Баспа беттерінің соңында қызықты сөйлеу дағдысын дамытуға арналған диалогтар және монологтар берілген. Бұл газет құралының мәтіндері оқушылардың психологиясына сәйкес келеді деуге болады. Себебі олар әр түрлі тақырыптарға жазылған. Мысалы: еңбек, білім және оқуға арналған Education is your future, қоғам мен саясат On the jod at minimum wage, мамандық таңдау Outsourcing of jobs, отбасы Family matters т.б. Мәтіннің негізгі идеясын түсінуге арналған суреттер және бейнелер көрсетілген. Жазылған мақалалардың тілдік лексикасын меңгеріп, оқытылып жатқан елдің салт-дәстүрі, мерекелері, тарихи оқиғалары көрсетіліп, олар оқушыларға елді одан әрі танып, білуге тірек бола алады деп айта аламыз.
Сабақ аптасына 4 рет болады, олардың үшеуі негізгі ағылшын тіл сабағы, ал біреуі қосымша сабақ. Қосымша сабақтарда жоғарыда аталған оқулықтан бөлек Cambridge бacпacынaн шыққaн - Solutions pre-intermediate student's book (Tim Falla, Paul A Davies) oқулығын қoлдандық. Бұл оқулықты қосымша сабақта қолданғандағы мақсатымыз оқушылардың жан-жақты анықтама алып, сөйлеу ынтасын арттыру, диалогиялық сөйлеу, өз көзқарасын білдіруге үйрету, сабақ үйренуге қызығушылығын арттыру. Сонымен қатар аутентті газет журналдарды интернет сайттарынан қосымша жүктеп алып отырдық [ 25, 214б.].
Сараптама жүргізуде алға қойған мақсат: ағылшын тілін үйретуде сөйлеу дағдысын қалыптастыру барысында аутентті газет журналдармен оқушылардың коммуникативті дағдысын қалыптастыру жолдарының артықшылыұтарын қарастыру, оларды ағылшын тілі пәнінде қолданудың тиімділігі мен тиімсіз жақтарын ашып айту болып табылады.
Осы сараптманы жүргізу барысында алдымызға келесі мақсаттарды қойдық: оқушылардың ағылшын тілінде коммуникативті дағдысын қалыптастыру; аутентік газет материалдарды қолдана отырып үйреніп жатқан елдің мәдениетінен оқушыларды хабардар ету; газет журналдардағы мәтіндермен жұмыс жасау барысында маңызды ақпаратттарға көңіл бөлуге мән беру, пікірталас барысында өз ойларын еркін жеткізуге көмек беру, грамматикалық және лексикалық тұрғыдан оқушылардың сауатын ашу, тілге деген ынтасын көтеру болып табылады. Осыған орай алдымызға келесі міндеттерді шешуге бел байладық;
1. Білім деңгейін тест арқылы білу;
2. Ағылшын тілі сабақтарында аутентті газет журналдарды қолдану арқылы оқушылардың мотивациясын меңгеру;
3. Пәнде аутентті газет материалдарын қолданған соң, оқушыларды қайтадан тестілеу.
Біздің сараптама жүргізу себебіміз көп жағдайда оқушылар ағылшын тілінде сөйлеу барысында көп қиыншылықтарға тап болып жатады. Оның себебі оқушылар сабақта алған білімін практикада қолдана алмайды, сол себепті оқушылардың грамматикалық, лексикалық, фонетикалық білімдерін арттыру керек. Кейбір оқушылардың сөздік қоры мол бола тұра өз ойларын жеткізуде қиындықтар туындайды. Ағылшын тіліндегі он алты шақты жақсы игерген бола тұра сөйлемдерді бір бірімен ұштастыра алмайтынын біз кұнделікті өмірде көріп жүрміз.
Өз алға қойған мақсат пен міндеттерге жету барысында аутентік материалдарды оқыту барысында сыни ойлау әдісін пән барысында жаттығулар жасау кезінде іске асырдық. Әр оқушыға өз алдына қандайда бір мәселе беріліп, соның шешімін баламалар беру арқылы немесе өз бетінше шешімін қарастыру арқылы оқушыны сыни ойлауға үйреттік. Сыни ойлау қазіргі жаңартылған білім беру бағдарламсында ең тиімді әдістердің бірі болып отыр. Сабағымызда осы әдісті пайдалану барысында біз оқушылардың мәселені шешу барысында өз бетінше еңбектеніп, зерттеу жұмыс жасауды үйренгенін ұқтық, жаңа идеяларды ұсыну арқылы күнделікті тіршілікте кездесетін ситуацияларда қолдану жолдарын көрсеттік.
Ағылшын тілін оқыту тәжірибесінде қолданатын сыни ойлауды дамыту үшін ең қызықты тапсырмаларды қарастырайық.
1. "Wordplay"
Оқушылар өз сыныптастарына сұрақтар қойып, оларға кез келген тақырыптарға категориялар береді: елдер, кәсіптер, сандар, түс, ай, апта күндері және т. б.
- Susan is a: a) surname b) first name c) boy's name
- England is a: a) language b) nationality c) country
2. Sightseeing.
Демалыс кезінде ата-анаңмен бір жерге барасың, экскурсиялар жасайсың, не көргіңіз келсе, көргіңіз келсе, бірінші кезекте кіммен сөйлессін және неге. Ағылшын тілінде бұл орынды сипаттаңыз: тарихи құндылығы, өлшемі, түсі, иісі және т.б.
3. Penfriend
Хат жазысу бойынша Досыңды қалай елестетесің, сыртқы келбетін, мінезін, әуестігін және т.б. сипаттап, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz