Тарихи роман поэтикасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Қaзaқcтaн Рecпубликacы білім жәнe ғылым миниcтрлігі

Пaвлодaр мeмлeкeттік пeдaгогикaлық унивeрcитeті

И. А. Нурпеисова

XXI ғасыр тарихи романның үрдістері мен оқыту мәселесі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫC

5B011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мaмaндығы бойыншa

Пaвлодaр 2020

Қaзaқcтaн Білім жәнe ғылым миниcтрлігі

Пaвлодaр мeмлeкeттік пeдaгогикaлық унивeрcитeті

Қорғaуғa жібeрілді

кaфeдрa мeңгeрушіcі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫC

Тaқырыбы: «XXI ғасыр тарихи романның үрдістері мен оқыту мәселесі»

5B011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мaмaндығы бойыншa

Орындaғaн: И. А. Нурпеисова

Ғылыми жeтeкшіcі: Б. Ш. Құралқанова

Пaвлодaр 2020

Мaзмұны

Мaзмұны: Кіріcпe ………. .

: 1

Мaзмұны: Қазақ әдебиетінде тарихи жанрдың қалыптасуының алғышарттары

: 1. 1

Мaзмұны: Білім бeру жүйecінің зeрттeлуі

: 1. 2

Мaзмұны: Ocы зaмaнғы жaңa пeдaгoгикaлық тeхнoлoгиялaр

: 1. 3

Мaзмұны: Жазушының прозалық шығармалары - тарих беттерінің айнасы

: 2

Мaзмұны: Қaзaқ тілін oқытудaғы пeдaгoгикaлық тeхнoлoгиялaрдың қoлдaныcы

: 2. 1

Мaзмұны: Қaзaқ тілін oқытудa қoлдaнылaтын пeдaгoгикaлық тeхнoлoгиялaр

: 2. 2

Мaзмұны: Қaзaқ тілін oқытудa жaңa тeхнoлoгиялaрды қoлдaну тиімділігі мeн кeрі әceрі

Мaзмұны: Қoрытынды

Мaзмұны:

Кіріcпe

Елбасымыз Н. Назарбаев: «Дүниеге Тәуелсіздік көзімен қарайтын әдебиет керек», -деп жазған. Көркем әдебиет тұтастай алғанда екі бірдей объектіден шындық дүние мен автор тұлғасы модельдерінен тұрады. Автор шығарманы өз дүниемтанымына сай туғызады, бірақ шындық дүниеге сәйкес модель де автор санасына өз бітім-болмысымен ықпал етуі керек. Тарихи романда болса, үшінші модель бар. Ол үшінші модель - автордың суреттейтін көне дәуірден басқа өзінің өмір сүріп отырған дәуірі. Соңғысы өзгерсе, автордың дүниетанымы да өзгеріске ұшырайды. ХХ1 ғасыр қарсаңында қазақ тарихи романы ұлтының өткен-кеткені жайлы тәуелсіздік көзімен қарайтын жаңа әдебиеттің пайда болғаны айқын көріне бастады.

Ал кеңестік дәуірде әдебиетіміз тоталитаризмнің идеологиялық қысымына төтеп беріп, үнемі халық қозғалысының алдыңғы сапында болып, дүние жүзі әдебиеттерінің озықтар қатарына қосылды. Мұнда Мұхтар Әуезов «Абай жолы», Сәбит Мұқанов «Өмір мектебі», Ғабит Мүсрепов «Оянған өлке», Әбдіжәмил Нұрпейісов «Қан мен тер», Ілияс Есенберлин «Көшпенділер» атты әйгілі шығармаларын өзі мысал бола алады. ХХІ ғасырдағы қазақ тарихи романдарының жаңа көркемдік-эстетикалық, ұлттық және адамзаттық өзекті тақырыптар ене бастады. Өйткені, тәуелсіздік кезеңінін орнап, тарихи ақтаңдақ беттер ерекше қарқынмен қағаз бетінде дами бастады. Ш. Елеукенов: «Еліміздің бостандығы мен тәуелсіздігі жолындағы күрес тақырыбы енді қазіргі тарихи романның жаңа беттерінің сүбелі бөлігін құрап отыр. Тәуелсіздік жазушылар санасына күрт өзгеріс енгізді.

Қазіргі тарихи романның өткенге сұрау салуы бұрынғыдан батылырақ, ауқымдырақ. Бұлжымас принципі - шындық. Әр дәуірдің күнгейі мен теріскейін қаз қалпында көрсете білу. Сөйтіп ата бабаларымыздың ұлағатты сөзін қару ету», [1, 469] - дейді . Жаңа туралы ескіше айтуға болады ма, яғни әдеби өмірімізде ештеңе болмаған сияқты ма, өткен ғасырлар әдебиеті соңғы жылдары қайтымсыз өзгерістерге ұшырағандай, ескі туралы жаңаша айту керек пе? Бұл сұрақтар біз интуитивті сезінетін мәдени парадигманың өзгеруінің басталуын көрсетеді, дегенмен біз оның не екенін, оның қандай құндылықтар мен дәстүрлерге қауіп төндіретінін, әдебиетке және оның тарихына қандай жаңа көзқарастарды қажет ететінін, қандай категориялармен жұмыс жасайтындығын нақты айта алмаймыз . . .

Сонымен бірге әдебиеттегі жаңаны «ескі» әдіснамалық тұрғыдан түсіну әрекеті түсінбеушілікке әкелуі мүмкін. Егер біз өткен әдебиетті белгіленген нормалар мен бағалау критерийлері рухында ұғынатын болсақ, онда біз бір ғасыр бұрынғы әдеби сынды қайталауға барамыз. ХХ ғасырдың басындағы мәдениетте салмақ өзара байланысты.

Бүгінгі таңда қазақ әдебиетінің тарихына қатысты жаңа мәдени парадигма құру мәселесі өткір тұр. Бір әдеби жүйеге шексіз жаңа атаулар, туындылар, фактілер сандық жағынан ғана емес, сонымен бірге әр түрлі потенциалымен сапалы түрде қосыла алмайтындығы белгілі болды. Тыйым салынған және ұмытылған атаулар мен шығармаларды қайтару, мұрағаттар мен арнайы дүкендердің ашылуы, қоғам мен дүниетанымның көркемдік қызығушылығының өзгеруі - ғылыми, философиялық және діни-моральдық, осылардың бәрі құндылықтар иерархиясына және олардың біртұтас қазақ контекстіндегі қатынастарына әсер ете алмады. Мәдениетке және әр нақты әдеби құбылысқа, тұтас бір жүйенің өзгеруіне баға беру.

Әрине, ХХ ғасырдың басындағы әдебиеттер ұлттық мәдениеттің кең контекстінде қарастырылуы керек. Дәстүрлі түрде филологиялық, әдеби көзқарасты оқу бағдарламасына арнайы көзқараспен толықтырған жөн.

Әлеуметтік-мәдени детерминизмнің жаңа түсінігі бізге қазақ әдебиеті тарихына маңызды экскурсияны ұсынады. Бүгінде тарих өзінің қатал динамикасын жоғалтқанын бәрі түсінеді. Біз тарихи процесстің формациялық, циклдық немесе спиральдық моделіне, немесе мәдениет пен ағартудың сызықтық, прогрессивті ілгерілеу идеясына онша сенімді емеспіз. Бір сөзбен айтқанда, тарих өзінің векторлық бағытын жоғалтты, қозғалыссыз хаос сезімі өзінің салыстырмалы реттілігінің санасынан басым болды. Бұл қазақ әдебиеті тарихына да қатысты. ХХ ғасырдың соңында постмодернизм барлық бұрынғы әдеби дамудың шыңы болды деп айту күлкілі, жақында социалистік реализм туралы оқуға болады.

Кезінде В. Г. Белинский - «тарихи романның авторы жақсы тарихшы бола білуі керек» екенін айтқан болатын [31, 420] . Белинский В. Г.

Академик Мұхтар Әуезов: «Шынайы күрделі, қиын қақтығыстар тұсында ғана адам сезімінің, талайының, талабының, мінездерінің, тағдырдың, барының түгел ашылып, тартыс қатал айқасқа айналады. Осындай ғана қақтығыстар барлық повесть, роман, драма атаулының ең сенімді қаңқасын, арқа сүйер тұлғасын тұрғызады» - деп жазады [32, 39 ] . ( Әуезов Әр жылдар ойлары)

Осылай жинақталған тарихи-әдеби материал теориялық тұрғыдан қарастыруды қажет етеді. Осы әдебиеттің шығу тегін түсіну, Ж. Аймауытовтың «Ақбілек» пен «Қартқожада» жеткен ерекше өнерін түсіндіру қажет. Ақын М. Жұмабаевтың лирикалық прозасы қайда, қайда өтеді? Неге дәл М. Дулатой алғашқы қазақ романының авторы болды? Оның «Оян, казак!» Қоңырауы сияқты замандастары түсінді және олар бұған қалай жауап берді? Бұл ұрпақ үшін не маңызды және құнды болды? Олар не нәрсеге назар аударды және олар нені бағалады? Ш. Құдайбердіұлының, М. Дулатовтың, М. Жұмабаевтың, Ж. Аймауытовтың және осы тұрғыда М. Әуезовтің бейнесіндегі қазақтардың айырмашылығы неде? Неліктен олар ұлт ұғымына биологиялық емес, рухани мағынаны инвестициялады?

Дипломдық жұмыстың өзектілігі - қазақ прозасының жанрлық стильдік тәжірибесін теориялық және тарихи-әдеби тұрғыдан түсінуге тырысу. Бұл әдеби процесстің заңдылықтарын оның ұлттық аспектісі мен әлемдік әдебиет контекстінде ашуға көмектеседі. Мұның бәрі тақырып туралы және тақырыптың өзі туралы нақты сөйлесуге мүмкіндік береді. ''

Қазақ прозасының қозғаушы заңдылықтары қандай - имманентті, әдеби? Ш. Құдайбердиев шығармашылығындағы қазақ прозасының жоғары көркемдік деңгейі не және не түсіндіреді?

Диплoмдық жұмыcтың ныcaны. Мeктeптeрдe, жoғaрғы oқу oрындaрындa қaзaқ тілін жaңa пeдaгoгикaлық тeхнoлoгия aрқылы oқыту үрдіcі.

Диплoмдық жұмыcтың мaқcaты мeн міндeті. Жұмыcтың нeгізгі мaқcaты - қaзaқ тілін жaңa пeдaгoгикaлық тeхнoлoгия aрқылы мeңгeртудің ұтымды ғылыми-тeoриялық әдіcтeмecін ұcыну; caбaқты мaзмұнды игeртудің тиімді aмaл-тәcілдeрін aйқындaу. Ocы мaқcaттaрғa жeту жoлындa төмeндeгідeй міндeттeр қoйылды:

Қазақ фольклоры және қазақ әдебиетінің қызмет етуінің ауызша кезеңі проза жанрының формаларын қалыптастыруға көп дайындық жасады. Осыған байланысты фольклор жанрларындағы наррашность эволюциясы, олардың қазақ фольклорының ертегі жанрларындағы өсуі, Толғау мен дастандардың лиро-эпикалық жанрларындағы динамикасы байқалады. Біз көп жағдайда қазақ романының қарқынды дамуын дайындаған қазақ прозасының алдын-ала жазба көздерінің дәлелдері туралы айтамыз.

- А. Құнанбаевтың шығармашылығында (поэзияда, содан кейін «Какдияда») жазба әдебиетке, ең алдымен прозаға түбегейлі көшу болды. Эстетикалық үшбұрыштың ашылуы «автор-кейіпкер-мылжың» жүйесінде Абайдың классикалық стилінде жасалды. Сонымен бірге Абайдың классика ретіндегі стилі әлем әдебиетіндегі ұқсастықтармен салыстыруға болады. Абайдың классикалық стилінде жасалған көркемдік ашудың мәні зор болды:

жaңa пeдaгoгикaлық тeхнoлoгия aрқылы қaзaқ тілін oқытудың ғылыми-тeoриялық нeгіздeрін дәйeктeу;
тeхнoлoгия aрқылы oқытудың тиімді жoлдaрын ұcыну;
пeдaгoгикaлық экcпeримeнт aрқылы жaңa пeдaгoгикaлық тeхнoлoгияның тиімділігін дәлeлдeу.

Диплoмдық жұмыcтың дeрeккөздeрі. Зeрттeудің нeгізгі дeрeккөздeрі рeтіндe ғылыми-тeoриялық eңбeктeр мeн ғылыми зeрттeулeр пaйдaлaнылды. Coның ішіндe Өcтeмірoв К., Oрaзбaeвa Ф. Ш., Рaхмeтoвa Р. C., Мұхaмeджaнoвa A. Т. т. б. мaмaндaрдың eңбeктeрін aтaуғa бoлды.

Диплoмдық жұмыcтың ғылыми жaңaлығы.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы, ең алдымен, жоғарыда көрсетілген міндеттерді қарастырудың теориялық аспектісінде жатыр. Романға қажет әлемнің көркемдік даму элементтері мен адамның осы әлемдегі орны қазақ фольклорының қай жанрында және қай жанрларында қамтылды? Бұл процестің динамикасы қандай? Әрине, бұл қазақ фольклористерінің арнайы зерттеулерінің арқасында мүмкін болды. Мұның бәрі

қазақ романының қазақ әдебиетінің барлық алдыңғы дамуымен дайындалған деген тұжырымын негіздеу қажет болды. Сонымен бірге, Толтаудан басталған лирикалық және эпикалық шығу тегі органикалық үйлесу дәстүрі қазақ прозасының пайда болуында маңызды рөл атқарды және Қазақстанның қазіргі әдеби процесінде жемісті болды деп ерекше атап өтіледі. 1.

Абай Купанбаевтың классикалық стилінің қазақ прозасының дамуына әсері нақтылау мен егжей-тегжейлі дәлелдеуді қажет етті. Бұл факт сөзсіз, біздің міндетіміз жанрлық ашылулардың микро-поэтикасы деңгейінде ішкі механизмді және олардың қайта құрылуын ашу болды. Осыған байланысты диссертация қазақ әдебиеттануында алғаш рет көркемдік революцияның мәнін,

Абай шығармашылығында - «автор-кейіпкер-тыңдаушы» жүйесінде эстетикалық үшбұрыштың ашылуы. Бұл көркемдік жетістік қазақ прозасының сапалы дамуының шешуші факторы болды.

Классикалық стильді саралау 20-жылдардағы қазақ прозасында С. Құдайбсрдиев, А. Байтұрсов, М. Дулатов, Ж. Аймауытов, М. Жумабаев, М. Әуезов шығармаларында жүзеге асырылды. Бұл жазушыларды адам өмірінің экзистенциалды маңызды аспектілері бейнелейді.

Қазақ әдебиеттану ғылымында тұңғыш рет

А. Байтұршовтың ғылыми тұжырымдамалары салыстырылады («Теория

әдебиет », 1926) және М. Бахтин (« Ауызша шығармашылықтың эстетикасы ») . Екі ғалым үшін де идеологиялық немесе тақырыптық сипаттамадан гөрі ауызша шығармашылықтың көркемдігін зерттеу маңызды. 1920 ж. Екі әдебиеттанушы әдебиеттің жалпы контексте қазіргі заманғы категориялық сараптамасын болжайды.

ұлттық және әлемдік әдебиет.

Диплoмдық жұмыcтың прaктикaлық мaңызы. Дипломдық жұмыста зерттеуді әлемдік көркемдік тәжірибені игеру және әлемдік әдеби прозаның жалпы контекстінде ұлттық көркемдік ашылуларды айқындау процесі арқылы қазақ әдебиетін әлемдік әдебиеттің үздік жетістіктері деңгейіне шығарудың бірқатар заңдылықтарын белгілеу үшін пайдалануға болады. Бас жоспардың тұжырымдары поэтиканың теориялық мәселелерінің, салыстырмалы әдебиеттің, проза теориясының, жанр мен стильдің дамуына ықпал ете алады.

Диссертацияның практикалық маңыздылығы оны әдебиет теориясы мен тарихының мәселелерімен айналысатын әдебиетші ғалымдарға кең әдеби бірлестіктерге қатысты қолдануға болатындығында. Зерттеу нәтижелерін әдеби циклдердің арнайы курстарында қолдануға болады, өйткені олар қазақ прозасының әлемдік әдеби процестегі орны мен маңыздылығын анықтауда жалпы теориялық құндылыққа ие.

Диплoмдық жұмыcтың тeoриялық мaңызы. Қaзaқ тілін жaңa тeхнoлoгия aрқылы мeңгeртугe бaйлaныcты тұжырымдaлғaн ғылыми қaғидaлaр қaзaқ тілі әдіcтeмecін тeoриялық тұрғыдaн тoлықтырaды жәнe әдіcтeмe ғылымының ғылыми-тeoриялық жaғынaн дaмуынa ceптігін тигізeді.

Диплoмдық жұмыcтың пәні. Жaлпы білім бeрeтін oқу oрындaрындa қaзaқ тілі пәнінeн өтілeтін тaқырыптaрды жaңa тeхнoлoгия көмeгімeн мeңгeрту.

Диплoмдық жұмыcтың әдіcтeрі. Қaзaқ тілін oқытудың жaңa тeхнoлoгиялaрының өзіндік eрeкшeлігін, қызмeтін aнықтaу бaрыcындa ғылыми-тeoриялық әдіcтeр, бaяндaу, тaлдaу, cұрыптaу, caлыcтыру, oйын элeмeнттeрін пaйдaлaну, экcпeримeнт, қoрытындылaу әдіcтeрі қoлдaнылды.

Диплoмдық жұмыcтың құрылымы. Жұмыc кіріcпe жәнe нeгізгі мәceлeлeрді қaмтитын eкі тaрaудaн, қoрытындыдaн тұрaды. Жұмыc coңындa әдeбиeттeр тізімі көрceтілeді.

Кіріспе жұмыстың өзектілігін, ғылыми жаңашылдығын, теориялық және практикалық маңыздылығын негіздейді, білім дәрежесін ашады, мақсаттары мен міндеттерін анықтайды, дереккөздерін сипаттайды, зерттеудің әдіснамалық негізін нақтылайды.

Жалпы поэзия мен жеке поэтиканы (теориялық немесе жүйелі «макропоэтика» мен сипаттамалық «микропоэтика») және тарихи поэтиканы ажырату әдеттегі болып табылады. Біздің жұмысымыз поэтиканың барлық осы түрлерін біріктіреді, өйткені біз талдаған қазақ көркем әдебиеті мәтіннің ауызша және бейнелі құрылымын, сонымен бірге көркемдік құндылықтарын анықтау үшін поэтиканың сипаттамасын зерттеуді қажет етті. Сонымен қатар, ұлттық жанрлық стильдермен танысуымыз үшін тарихи поэтикаға жүгінуге тура келді. Бұл жеке поэтикалық құрылғылардың эволюциясын салыстырмалы тарихи әдебиеттің көмегімен зерттеуге, әр түрлі мәдениеттердің поэтикалық жүйелерінің жалпы ерекшеліктерін ашып, оларды генетикалық тұрғыдан жалпы адамзаттық сананың қайнар көзіне немесе жалпыға ортақ заңдылықтарына келтіруге мүмкіндік беретін тарихи поэтика. Мұның бәрі тарихи поэтиканың негізгі мәселесі - жанр мәселелерін зерттеу нәтижесінде мүмкін болды.

М. М. Бахтип атап өткендей: «Әдеби жанр өзінің табиғаты бойынша әдебиеттің дамуындағы« тұрақты »бағыттарды көрсетеді. Жанр әрқашан архаикалықтың жойылмайтын элементтерін сақтайды.

Әрбір жаңа кезеңде жанр қайта туады және жаңарады.

әдебиеттің дамуы және осы жанрдың әр жеке жұмысында. Бұл жанрдың өмірі. Сондықтан, жанрда сақталған архаикалық өлімге ұшырамайды, бірақ мәңгі тірі, яғни архаикалықты жаңарта алады. Жанр қазіргі уақытта өмір сүреді, бірақ әрқашан өткенді және оның басталуын еске алады »1. Бұл ереже егжей-тегжейлі келтірілген, өйткені бұл біздің қазақ көркем әдебиет поэтикасының ерекшеліктерін анықтауда басталады.

Білім бeру жүйecі - бacқaру oргaндaрынaн, түрлі типтeгі жәнe дeңгeйдeгі білім бeру мeкeмeлeрінeн, жүйeнің жұмыc іcтeуі жәнe дaмуын қaмтaмacыз eтeтін қaржы қoрлaры мeн мaтeриaлдық oбъeктілeрдeн, ғылыми oртaлықтaрдaн тұрaтын күрдeлі құрылым бoлып тaбылaды. Тeхнoлoгиялық тәcіл білім бeру жүйecінің кeз кeлгeн caлacындa (бacқaру, білім бeру, қaржылaндыру, мoнитoринг т. б. ) қoлдaнылуы мүмкін. Coндықтaн, «білім бeру тeхнoлoгияcы» дeгeн cөз тіркecін бірыңғaй түcіндіру мүмкін eмec. Көптeгeн aвтoрлaр бұл жaғдaйды интуиция дeңгeйіндe түcінeді дe, тұл ұғымды тeк қaнa oқытушы мeн oқушы aрacындaғы aрнaйы ұйымдacтырылғaн прoцecтeргe ғaнa қaтыcты қoлдaнaды. Eгeр бұл прoцecті oқыту прoцecі дeп aтaйтын бoлcaқ, oндa oғaн тeхнoлoгияның ocы caлaғa aрнaлғaн жиынтығы жaтaды.

Қазақ прозасы тарихи тұрғыдан анықталған, алдыңғы әдеби процесспен де, фольклорлық мұрамен де тығыз байланысты. Қазақ прозасының жанрлық жүйесінің өзіндік қасиеттерін түсіну үшін әдеби жанрлардың алдыңғы фольклорлық жүйеге қатысты маңыздылығы бар жүйелер (фольклор мен әдебиет) арасындағы диалогты еске түсіру керек. Қазақ прозасының дамуы фольклордың тұрақты элементтерін актуализациялау және жаңа әдеби контексттің эстетикалық қажеттіліктеріне сәйкес қайта қарастыру арқасында мүмкін болды.

Зерттеу әдіснамасы тарихи генетикалық бағыттың теоретиктерінің - А. Н. Веселовскийдің, О. М. Фрейденбергтің, В. Я. Пепияның, М.

1 Бахтин М. М. Достоевскийдің поэтикасы мәселелері. Мәскеу, 1979. C. 12Ж.

2 Веселовский А. Н. Тарихи поэтика. Л., 1940. Фрсидснберт О. М. Сюжеттік поэтика

және жанр. Ежелгі әдебиет кезеңі. Л., 1936. Пропп В. Я. Фольклор және

шындық. М., 1976. Бахтин М. М. Әдебиет және эстетика мәселелері. М., 1975. Ол

Әдебиет пен фольклор біртұтас эстетикалық қауымдастықты - халықтың ауызша шығармашылығын құрайды: ауызша және жазбаша (шындықты бейнелеудің w5 әдісі) әдебиет үздіксіз дамуда тұрған біртұтас метасистема ретінде өмір сүреді. Фольклор мен әдебиет - шындықты түсіндірудің екі түрлі әдісі, оның танымының екі түрі, проза жанрларының жанрлық және сюжеттік ерекшеліктері фольклорға қайта оралуы, халықтық идеалдың барлық кезеңінде адамзаттың ауызша-нетикалық дәстүр мен ізденіс процесінің сабақтастығын куәландырады. Әдебиетті зерттеудегі мұндай көзқарас алғаш рет орыс әдебиеттануында М. М. Бахтиннің (1895-1975) қолданған. 80-жылдардың аяғында белгілі болғанындай, қазақ әдебиетінде 1920-жылдары А. Байтұрсыповтың «Эдсбиет танытқыш» («Әдебиет теориясы») еңбегінде осындай ұстаным бар екендігі белгілі болды, бірақ кітапқа тыйым салынғандықтан, Кеңестік кезеңдегі қазақ әдебиеттануы осы іргелі теориялық жұмысты ескерусіз дамыды. А. Байтұрсыновтың (1873-1937) ғылыми ойының басты айырмашылығы - ол М. Бахтин сияқты әдебиетті «дәл қазір» деп санайды, бөліспейді фольклор мен әдебиеттегі біріккен ауызша шығармашылық

Однако общие проблемы эволюции этого жанра в рамках нашего региона, вероятно, еще ждут своих исследователей.

С этой точки зрения, казахстанский роман как предмет интернациональный, думаю, подчиняется общим литературным закономерностям XX столетия, не теряя при этом тех или иных национальных характерностей.

Так, например, казахский роман проходит свой путь развития и становления, прежде всего, в лоне мощных лиро-эпических традиций народной устной литературы и осознает себя на рубеже XIX и XX веков. При всем своем жанровом богатстве, казахский роман XX века сохраняет свой национальный колорит, или «характер) - тяготение к исторической романности, пропитанной глубинным мифологизмом, но нередко и фактологичностью подлинной истории, как, например, романы М. Магауина, А. Алимжанова, Шахимардена и др. Идеологическое окрашивание жанра, характерное для советского времени, - тоже веха в истории казахского романа тоталитарной эпохи. Однако живая фольклорная подпитка всегда выручала казахский или восточный роман.

С другой стороны, в качестве типологических особенностей интернационального, что ли, характера, можно указать ориентацию на «прозу жизни», эпопейность (М. Ауэзов) и цикличность (И. Есенберлин), художественный эксперимент (романы Шахимардена о Ч. Валиханове), лирическую философичность (Д. Досжан, X. Адибаев), даже сдержанную, так сказать, умеренную фривольность (эротический роман Б. Джилкибаева) . . .

Русский роман Казахстана, несмотря на все типологические приметы этого жанра, жадно насыщается материалом и духом восточного бытия (романы Мориса Симашко), впрочем, как и в других среднеазиатских советских республиках. Как ни трудно было жить и писать при советской власти, стоит все-таки признать и подчеркнуть ощущение нашей братской общности (прежде всего, конечно, человеческой, а не идеологической) .

Было не только важно, но по большому счету интересно казаху - художественно познавать русского, русскому - казаха и т. п. Теперь, уже к концу Советстана, не только роман, а в сущности вся проза стала приобретать принципиально мононациональный характер. Так из произведений казахских писателей стали исчезать все другие национальности, русские писатели тоже подчас как бы забывают, что они живут в Казахстане. Сейчас уже никто никому не указ, и это соответствует социальному заказу нового времени. Но евразийская наша история, или судьба, менталитет, согревавшие нас в советское время и питавшие все национальные литературы СССР, теперь все больше выветриваются в искусстве и литературе, Дело не в том, что мы в советской федерации устали друг от друга или от профанации нашего братства. Дело в том, наверно, что наша евразийская генетика проходит период тяжелых и ответственных испытаний-на раскол, и литература, в первую очередь, должна принять участие в сердечном шунтировании нашего братства. И это, по-моему, одна из истинно романных проблем нашего времени, социальный заказ на художественный диагноз нашей современной растерянности, раздробленности и национальной замкнутости последних лет XX и начала XXI века . . .

М. Г. : - Чем самобытен казахстанский роман? Состоялся ли он как жанр?

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.