Жазбаша аударма

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Chernov, Gely, 1978 Teoriya i praktika sinkhronnogo perevoda. Moscow: Mezhdunarodnye otnosheniya. Dolmetscher, Übersetzer, Auslandswissenschaftler, Sprachkundiger 1941 (Kurzer Abriß der Ausbildungs- und Prüfungsmöglichkeiten im Reich.) Berlin: Akademisches Auskunftsamt.
2. Toury, Gideon, 1991 "What are Descriptive Studies into Translation Likely to Yield apart from Isolated Descriptions?" van Leuven-Zwart and Naaijkens 1991: 179 - 192.
3. Shiryayev, Anatoli- 1979 Sinkhronny perevod. Moscow: Voyennoye izdatelstvo
4. Тарақов Ə. Аударма əлемі. Оқу құралы. Қазақ университеті, 2007 - 247 б.
5. Миньяр-Белоручев Р.К. Как стать переводчиком. М., 1994
6. Миньяр-Белоручев Р.К. Пособие по устному переводу (записи в последовательном переводе) для институтов и факультетов иностранных языков. Москва. Высшая школа, 1969 - 202 с.
7. Әлпейісова, Камал Әбілқасымқызы, - Қарағанды : [Б.ж.], 2009 . - 150 б. Библиогр.: 147-148 б. - - 978-601-7139-11-7
8. Қасымбеков М., Әлімқұлов Қ., Юсупов К., Әлмешов Ж.,
9. Сапарбекова Ә. Екі тілде іс жүргізу - Делопроизводство на двух языках. - Алматы: Атамұра, 1994. - 224б.
10. Құдайбердиев Ш. Шығармалары. - Алматы: Жазушы, 1988. - 560 б.
11. Сыздық Р. Сөздер сөйлейді. - Алматы: Мектеп, 1980. - 128 б.
12. Комиссаров В.Н. Теория перевода (лингвистические аспекты). - М., 1990. - 240 с

КІРІСПЕ

Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі, өйткені қазіргі кездегі мемлекетаралық қатынастарда аудармашы мамандығының, тіпті ілеспе аудармашының рөлі өте зор. Әлемдік саясат және халықаралық қатынастар біздің қоғамның ажырамас бөлігі болып табылады, дәл осыған байланысты елдер адам өмірінің түрлі салаларында үнемі дамып келеді. Демек, екі немесе одан да көп елдердің байланыстырушы буыны болып табылатын және өкілдердің әр түрлі тілдері мен мәдениеттеріне қарамастан, тікелей қарым-қатынас жасау мүмкіндігін беретін мемлекеттердің байланысында синхронды аудармашының маңыздылығы.
Әрине, қазіргі таңда көптеген адамдар ағылшын тілін біледі, бірақ бұл сәтте, әртүрлі мәтіндерді сапалы түрде аудару үшін тек қана тілдің грамматикасын білу жеткіліксіз, тіпті синхронист, яғни ең танымал адамдардың бірі болу үшін, аударманың күрделі түрлерін білу қажет.
Бұл мақаланың мақсаты - синхронды аудармашының халықаралық қатынастардағы рөлін талдау. Мақалада тіл білімінің тұжырымдамалары, конференциялар мен аудармашының ілеспе аудармасы қарастырылады. Бұл жұмыста сонымен қатар конференцияларды синхронды аударманың негізгі түрлері, аудармашының функциялары зерттелінді және келіссөздер мен ресми кездесулерде мінез-құлық нормалары ұсынылды.
Бұд жұмыста ілеспе аудармашы кәсібінің қиындықтарын қарастырылды және осыған байланысты оларды алып тастау немесе азайтудың мүмкін нұсқалары ұсынылды. Сонымен қатар бірізді аударма ауыстырылған іліспелі аударманың пайда болу тарихы тақырыбына тоқталдым. Осы мақалада бұл жұмыста аудармашы болу үшін қандай дағдылар қажет екенін көрсетілді. Сондай-ақ аудармашының эмоционалдылығы мен олардың келіссөздерге әсер ету аспектісіне назар аудардым.
Қорытындылай келе, конференцияны халықаралық қатынастар саласындағы синхронды аударманың маңыздылығын дәлелдедім.

1. Аударма түрлері және олардың ерекшеліктері
Аударма саласындағы маманның қызметі кәсіби қарым-қатынас шеңберімен анықталады және шектеледі. Кәсіби коммуникацияның белгілі бір саласына аударылатын мәтіндер (бастапқы мәтіндер) өте алуан түрлі және жанрлық-стилистикалық сипаттамалары мен ұсынылу тәсілдерімен ерекшеленеді. Нәтижесінде аударма мәтіндері де ерекшеленеді. Алайда, әртүрлілікке қарамастан, мәтіндер жалпы белгілерді анықтай алады, оларды жіктеуге болады. Аударма түрлерінің классификациясын құру кезінде әр түрлі критерийлер ескерілуі мүмкін. Қазіргі аударма теориясы аударма іс-әрекетінің екі негізгі классификациясын ажыратады: жанрлық-стилистикалық классификация (аударылған мәтіндердің сипатына сәйкес) және психолингвистикалық классификация (аудармашының іс-әрекеттің сипатына сәйкес). Бірінші, жанрлық-стилистикалық классификация бойынша: көркем аударма; ақпараттық аударма (арнайы).
Көркем аударма - көркем шығарма аудармасы. Аударманың бұл түрінің басты мақсаты - аударманы оқырманға көркемдік және эстетикалық әсер ете алатын аударма тілінде туынды жасау.
Ақпараттық (арнайы) аударма - негізгі қызметі кез-келген ақпаратты байланыстыратын мамандандырылған тақырыптағы мәтіндердің аудармасы. Аудармаға арналған мәтін қай функционалды стильге жататынына байланысты, ақпараттық аударманың жеке қосалқы түрлеріне бөлінеді: әлеуметтік-саяси аударма, ғылыми-техникалық аударма, заңды аударма, веб-сайт аудармасы және т.б.
Екінші, психолингвистикалық классификация аудармашының іс-әрекетінің сипатын, атап айтқанда, түпнұсқа мәтінді қабылдау тәсілін және аударма іс-әрекетін бөлу тәсілін ескереді: ауызша аударма; жазбаша аударма.
Жазбаша аударма:
Жазбаша (көрнекі-жазбаша) аударма - бұл кәсіби аударманың ең көп таралған түрі, мұнда мәтінді қабылдау визуалды түрде жүзеге асырылады және мәтін жазылады. Аудармашы, бекітілген (басылған) мәтіндермен жұмыс жасағанда, аудармашы таңдалған опцияларды реттей отырып, салыстырмалы түрде ұзақ уақыт жұмыс істей алады. Қосымша ақпарат көздерін пайдалану: сөздіктер, анықтамалық кітаптар, әртүрлі мәліметтер базасы, сондай-ақ аударманы мұқият өңдеу және редакциялау сізге мәтінді түпнұсқа мәтініне аудармадан гөрі эквиваленттіліктің жоғары деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Аударма көптеген нәзіктіктер мен нюанстармен байланысты. Олардың көпшілігі аударма процесінің өзекті талаптарына және оның түпкілікті нәтижесіне байланысты. Аударманың күрделілік деңгейі мен тақырыптық бағыты да түзетулер енгізеді. Жазбаша аударма, әдетте, түпкі мақсатына байланысты бірнеше түрге бөлінеді: 1. Толық аударма клиенттер арасында ең танымал. Оның түпкі мақсаты - оның құрамындағы терминдерді, тұрақты лексикалық құрылымдарды және т.б. ескере отырып, бүкіл мәтінді барабар және дәл аудару. Әрдайым дерлік, оған соңғы мәтінді орналастыру қызметі ілеседі. Осылайша, аударманың кез-келген түрі орындалуы мүмкін (әдеби, техникалық, заңдық, медициналық, ғылыми және т.б.); 2.Рефераттық аударма - таңдамалы аударма, мұнда басты назар мәтіннің негізгі деректеріне аударылады, ал маңызды емес ақпарат жіберілмейді. Егер тапсырыс берушіге шет тіліндегі мәтіндердің үлкен көлемінен неғұрлым маңызды ақпаратты алу қажет болса, мұндай аударма сұранысқа ие болуы мүмкін; 3. Аңдатпа аудармасы қысқа түрде. Оны жүзеге асыру үшін маман алдымен алынған мәтінмен танысады, содан кейін тезис мәтінді сипаттап, негізгі мәселелерге назар аударады, оларды ашпай-ақ қояды; 4. Толық тәуелсіз аударма үшін шет тілін жетік білмейтін, мәтіннің кейбір бөліктерін дұрыс түсінуге көмек қажет клиенттер консультативтік аудармаға мұқтаж.
Жазбаша аударманың сапасына сәйкес түрлері:
1. Тапсырыс берушінің негізгі талаптары аударылған материал туралы жалпы түсініктерде аудару болған кезде жұмыс жасайтын немесе өрескел аударма орындалады.
2. Клиент аудармаға тапсырыс береді, егер оған тек мазмұнды ғана емес, сонымен қатар бастапқы мәтінді де тиісті түрде беру қажет болса.
3. Ғылыми-техникалық аударма және оның негізгі мақсаты - мазмұнды дәл және нақты беру, терминдерді бұрмалау мүмкін емес, бірақ баяндау стиліне арнайы талаптар жоқ.
4. Іскери, заңдық тақырыптарға аударма мәтін құрылымын бұрмаламай және мағынасының дәлдігінсіз дәлдікке және дәлдікке сай болу үшін өте қажет.
5. Баспагерлер мен баспасөзге арналған аударма, бастапқы мәтіннің семантикалық берілуіне қойылатын жоғары талаптардан басқа, ұсыну стиліне, түпнұсқа дизайнына және т.б. қатысты талаптарды сақтау қажет.
Тақырыпқа сәйкес аударма түрлері:
Техникалық аударма - Техникалық құжаттаманы аударуда синтаксистік конструкцияларды аудару тілінде қолданылатын терминологияның, аббревиатуралардың және қысқартулардың дұрыстығын сақтау керек, сандарды, символдарды, өлшем бірліктерін пайдалану ережелерін ескеру керек, дайын аударманы жобалауға қойылатын талаптарға назар аудару қажет.
Медициналық аударма - Бұл ең күрделі аудармалардың біріне жатады. Сонымен, орыс-ағылшын жұбымен жұмыс жасау кезінде медициналық терминологияның ерекшеліктерін ескеру қажет:
:: бір және сол сөз мамандануға байланысты мағынасы жағынан түбегейлі ерекшеленуі мүмкін (терапия, хирургия, иммунология және т.б.);
:: аудармашының жалған достары көп;
::Терминдердің шығу тегі әр түрлі (латын, орыс, ағылшын);
::Медициналық мәтіндерде және омонимияда сирек емес;
:: Әр түрлі елдердегі өлшем бірліктері әртүрлі болуы мүмкін, сондықтан маман олармен өте мұқият болуы керек.
Оқулықтар, дәрі-дәрмектерге арналған аннотациялар, жабдыққа арналған нұсқаулық - мұндай мәтіндердің аудармасы барынша дәлдікті қажет етеді. Адамдардың өмірі нәтижеге байланысты болуы мүмкін. Сондықтан аудармашының медициналық білімі болуы өте қажет.
Заңды аударма - заңды аударманың ерекшеліктеріне аудармашының осы тақырыпты түсіну қажеттілігі ғана емес, сонымен бірге оны бір тілден екінші тілге дұрыс аудару жатады. Аударылған құжаттарды куәландыру үшін нотариуспен жұмыс істеуге болады.
Ауызша аударма
Ауызша аударма жазбаша аудармадан айтарлықтай ерекшеленеді - көптеген тілдерде олар тіпті бір-біріне ұқсамайтын сөздермен көрсетіледі (translation және interpretation ағылшын тілінде, Ubersetzung және Dolmetschung неміс тілінде, traduzione және interpretazione итальян тілінде). Егер жазбаша аудармада ойлануға, терминдерді салыстыруға, аудару кезінде мәтінді алып тастауға уақыт болса, онда ауызша аудармада мұндай мүмкіндік жоқ, реакция жылдамдығы бірінші кезекте келеді. Сондықтан көбінесе жазбаша аудармашылар мен ауызша аудармашылар сыртқы келбеттері жағынан бір-біріне ұқсамайтын әр түрлі мінезді адамдар болып табылады.
Ауызша аударма 2 түрге бөлінеді: бірізді аударма және іліспелі аударма.
Бірізді аударма - спикердің бүкіл түпнұсқалық өнімін айтқаннан кейін немесе сөйлеушінің үзілісінде орындалатын интерпретация. Әдетте, баяндамашы бір немесе бірнеше сөйлем айтқаннан кейін осындай үзілістер жасайды.
Ілеспе аударма - аудармашының түпнұсқа шығарманың айтылуымен қатар аудармашының орындауы. Аударманың бұл түрімен бір мезгілде естілетін нәрсені қабылдау және оның аудармасының туындысы пайда болады. Іліспе аударма арнайы ықтималдық болжау әдісінің көмегімен фазалық аударма (немесе фазалық ауысу) деп аталатын спикердің сөйлеуінен біршама артта қалуы мүмкін, немесе динамиктің сөйлеуінен сәл алға.
Аударма бағытының өлшемі бойынша да бөлуге болады: бір жақты аударма және екі жақты аударма. Бір жақты аударманың мысалдары - бір тілден екінші тілге бір бағытта орындалатын ауызша аударма және жазбаша аударма. Екі тілді аударманың мысалы - бір тілден екінші тілге және керісінше жүргізілетін сөйлесімді дәйекті аудару.
Аударма процесіне адамның қатысу өлшеміне қарай аударма түрлерінің бөлінуін анықтайды: машиналық аударма және дәстүрлі аударма, яғни адам жасаған аудармасы.
Дәстүрлі аударманы бір уақытта түпнұсқа мәтінінің авторы болып табылмайтын аудармашы жасай алады, оны түпнұсқа мәтінінің авторы (авторлық аударма немесе авто-аударма) жасай алады немесу аудармашы жасай алады және түпнұсқа мәтінінің авторымен келісе алады (авторлық аударма).
Келесі аударма түрлерінің толықтығы, сондай-ақ түпнұсқа шығарманың мәні мен мазмұнын жеткізу әдісі негізінде жүзеге асырылады.
Толық (үздіксіз) және толық емес аударма бар. Біріншісі қысқартулар мен қысқартуларсыз түпнұсқаның семантикалық мазмұнын жеткізеді, екіншісі жіберілімдер мен қысқартуларға мүмкіндік береді.
Толық емес аударма, өз кезегінде, қысқартылған аударма (түпнұсқаның семантикалық мазмұнын бұзылған түрде беру), үзінді аударма (түпнұсқа мәтінінің үзіндісін немесе үзінділерін аудару), аспектілі аударма (кез-келген таңдау өлшеміне сәйкес мәтіннің бір бөлігін аудару), аннотациялау болып бөлінеді. (аударылған мәтіннің негізгі тақырыбы, тақырыбы және мақсаты) және дерексіз аударма (сілтеме жасалған құжат туралы салыстырмалы түрде егжей-тегжейлі ақпаратты қамтитын аударма - оның мақсаты, тақырыбы, зерттеу әдістері, қабылдау nnyh нәтижелері).

1.2 Ілеспе аударманың жалпы сипаттамасы
Ілеспе аударма - халықаралық конференцияда аудиториядан оқшаулаған кабинада отырып, сөз сөйленетін тілде бір рет қана айтылатын ауызша хабарламаны сөз сөйлеушімен бір мезгілде екінші тілге аударуды жүзеге асыратын ауызша аударманың түрі. Синхрон сөзі гректің syn (бірге) + chronos (уақыт) деген сөздерінің біріктірілуінен алынған, екі немесе бірнеше процесті олар өтіп жатқан кезде бір-біріне дәл сәйкестікте орындау дегенді білдіреді. Зерттеушілердің ілеспе аударма процесінің ең мәнді бөлігі аудармашының миында жүзеге асырылатындықтан оны тікелей байқау мүмкін емес деп атап көрсетуі бұл саланы зерттеудің күрделілігін білдіреді. Ілеспе аударманы коммуникативтік-қоғамдық саладағы сөйлеу қызметінің дербес бір түрі ретінде қарауға болады.
Ілеспе аударма - бұл оратордың сөзінен кейін аударылатын ауызша аударманың түрі. Аударылатын сөздің ұзақтығы әр түрлі болуы мүмкін: әдетте 20-30 минут немесе одан да көп. Бұл аударманың түрі аудармашыдан ұзақ уақытқа созылатын түпнұсқадан аса маңызды сегменттерін есте сақтауды талап етеді. Оратордың сөзінен кейін аудармашы есінде ұстаған ақпаратты аударуға кіріседі, егер түпнұсқада айтылатын сөздің көлемі жоғарыласа, онда аудармашы түпнұсқаның басты мазмұнын жазып алып, оны аудара бастайды. Мысалы, сөйлемді ағылшын тілінен қазақ тіліне аударғанда Советтік Союзбен достығымызды біз мақтан тұтамыз Аудармашы аударуды бастау үшін оратордан бастауыш пен баяндауышты күтеді. We highly appreciate our friendship...
Аударманың бұл түрін (simultaneous translation ) кейде аудармашы мамандығының жоғарғы ұшу өнері деп атайды: ол профессионал еместердің көздеріне өте күрделі де қол жеткісіз, тіпті жұмбақтылыққа толы болып көрінеді. Бұл баяндамашының сөзімен бір уақытта аударылып отыратын аударманың түрі.
Ілеспе аударма технологиясын қолданып презентациялар, форумдар, семинарлар, конференциялар сияқты шараларды ұйымдастыруға болады. Көзге жеңіл болып көрінгенімен, бұл мамандық ұзақ әрі күрделі дайындық процесін талап етеді, инженерлерден бастап копирайтерлер мен сценаришілерге дейінгі ғылым мен техниканың әр түрлі облыстарында квалификацияланған мамандарды еліктіреді. Нюанстар мен басқа да көптеген жағдайлар мамандандырылған шешім мен осыған ұқсас шаралардың өткізілуі үлкен тәжірибені талап етеді. Кез келген ұқыпсыздық алға қойған мақсатқа жету үшін үлкен кедергі тигізуі мүмкін.
Бұл күрделі қызметті іске асыра алатын не? Әдетте біз нақтылы бір қабілеттіліктің, білім және дағдының тіркесі туралы айтамыз: мысалы, тілді еркін иелену, білімдарлық, тез әрекеттілік, қиын жағдайлардан тез шыға білу қабілеттілігі-жалпы алғанда, мұның бәрі кез-келген ауызша аудармашының ие болуы керек қасиеттерінен еш айырмасы жоқ. Дегенмен, көптеген жағдайда аудармашы аударып отырған сөйлемнің соңы белгісіз болғандықтан, оның басы әлдебір механизммен қамтамасыз етілуі тиіс.
Аударманың бұл түріне тән бірқатар ерекшеліктер мен қиындықтар бар, солардың ең бастысы - уақыттың тапшылығы. Ілеспе аудармашыға аударма жасауы үшін кезекті аудармашыға берілетін уақыттан 2 есе, ал сол мәтінді жазбаша аударуға кететін уақыттан 20-30 еседей аз уақыт беріледі. Екінші ерекшелік - аударма барысында ілеспе аудармашыдан шешеннің сөз сөйлеу қарқынына сәйкес қарқынмен аударма жасау талап етілуі. Үшінші ерекшелік - ілеспе аудармашының аударманы сөйлемдердің айтылуына қарай бөлік-бөлік (сегментті) сипатта жасауы. Төртінші ерекшелік - ілеспе аудармашының өз функциясына қоса редакторлық міндетті жүзеге асыру қажеттігі. Осындай қиын талаптар және В.Н. Комиссаров атап өткендей, екі тілді жақсы меңгерген адам аудармашы бола алады деген дәстүрлі формуланы ілеспе аудармашыға қолдануға келмейтіні ілеспе аударманың күрделілігін сипаттайды. Ілеспе аударманың тағы бір ерекшелігі-аудармашының нәтижелі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.