Ислам дініндегі антрапалогиялық мәселелер

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

«Ислам дініндегі антрапалогиялық мәселелер»

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ. . .:

КІРІСПЕ. . .: I АНТРАПАЛОГИЯ ЖӘНЕ ИСЛАМ ДІНІНДЕГІ АДАМ ӨМІРІНІҢ МӘНІ

3: 9

КІРІСПЕ. . .: 1. 1 Ислам дініндегі адамның жаратылуы және оның әлемдегі алатын орны . . .

3: 9

КІРІСПЕ. . .: 1. 2 Адамның биологиялық, психологиялық және әлеуметтік қасиеттері………. .

3: 20

КІРІСПЕ. . .:

КІРІСПЕ. . .: II ИСЛАМ ДҮНИЕТАНЫМЫНДАҒЫ АДАМНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК МӘНІ . . .

3: 30

КІРІСПЕ. . .: 2. 1 Исламға дейінгі арабтардағы әлеуметтік жағдай . . .

3: 30

КІРІСПЕ. . .: 2. 2 Исламдағы адам құқықтары және ер мен әйел теңдігі . . .

3: 39

КІРІСПЕ. . .:

КІРІСПЕ. . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 55

КІРІСПЕ. . .: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 59

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаты. Діни антропология этнография, этнология, мәдени антропология және де адамды зерттеумен айналысатын басқа гуманитарлық ғылымдармен тығыз байланысты. Діни діни салттар мен ғибадаттарды нақты суреттеуге және терең мағанасын ауғе ерекше көңіл бөледі. Қазіргі ғылыми ортада дінді мәдениеттің бір бөлігі (формасы) ретінде қарастыру көп орын алып жүр. Антропологиялық пәндер шеңберіне адамдардың қарым-қатынасын, қауымдастығын зерттейтін әлеуметтік антропология кіреді. Жалпы алғанда антропология философиялық жүйенің бір тарауына кіреді. Оның зерттеу нысаны адам оның танымы (гносеология) мен қызметі болып табылады. 20 ғасырда антропология ғылым мен философиялық бағыттардың ерекше назарына түсті, адамға оның ойы мен қызметіне байланысты «антропологиялық бұрылыс» болды. Қандай ғылым саласын алсақ та біз адамзат тың кемелденуіне себепкер болуға негізделген «антропологиялық бұрылыстағы» теорияға тап боламыз. Зайырлы антропологияның әдiстемелiгi индуктивтiк тәсiлдеме - деректерге сүйену, байланысты анықтау, жалпылау, заңдылық және теорияны құрастыру тән. Діни антропологияның зерттеу пәні - адам, оның сенімі, діни сенімнің мәдениеттегі және күнделікті тұрмыстағы көрінісі. Ағылшын тілді елдерде, соңғы онжылдықтарда - Францияда, басқа да Европа елдерінде Діни антропология мәдениет тарихының дамуының барлық кезеңдеріндегі барлық формаларының көріністерінің бір бөлігі - дін туралы ғылым деп қарастырылады. Дипломдық жұмыста исламдағы адам өмірінің мәні қарастырылып, оның әлеуметтік мәні анықталды. Ғылыми жұмыста адамның жаратылуы, оның әлеуметтік жағдайы сондай-ақ ислам діні бойынша адамның жалпы құқығы мен өзге дін өкілдерінің құқықтары айқындалды.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Бұл ғылыми жұмыста әлемдегі ең көп тараған діндердің бірі болып саналатын Ислам дініндегі адам мәселелері жан жақты талданды. Қазіргі таңда Исламның сыртында болған басқа діндер әсіресе батыс елдері Ислам дініне қатысты адам құқықтарын қорланып, аяққа таптайтын дін ретінде көзқарас түзілген. Әсіресе бұған жиырмасыншы ғасырдың соңғы онжылдығында ғарыштық серіктер арқылы таратылылып, ешқандай да шекараға бағынбайтын байланыс, жарнама, ақпарат құралдарының қарыштап дамуы орасан ықпал етті.

Адам болмысы XXI ғасырға дейін көптеген қоғамдық формаларды, мәдениеттерді басынан өткерді. Әсіресе өткен ғасырдың екінші жартысынан бастап дүниенің жаппай жаһандануы, халықаралық қатынастардың нығаюы, мәдениеттердің өзара араласып жақындасуы және ғылыми-техникалық прогресс қоғамның дүниеге деген көзқарасына да белсенді әсерін тигізіп келеді. Ғылыми-техникалық прогресс қоғамның жаңаша ойлауының, дүниеге жаңаша көзқараспен қарауының бірден бір себебіне айналып отыр.

Сайып келгенде адамның әлеуметтік жағы оның психологиясымен, ой-санасымен қатар өзгеретіні белгілі. Адамның материалдық жағымен қатар (ғылым және техникамен қатар), рухани құндылықтары да дамып жатыр ма? Ғылым мен техника қоғам өмірін тұрмыстық жағынан жақсартса, рухани және әдептілік жағынан адамды өз табиғатынан алшақтататыны байқалады. Сондықтан да адамның әлеуметтік жағын тек біржақты емес, жан-жақты, яғни тұрмыстық өмір тіршілігімен қатар әлеуметтік қарым-қатынасын, рухани жақтарын да жақсарту мәселесі өте өзекті болып табылады.

Әлемдегі жаһандану процесінің қарқындауымен мәдениеттердің өзара жақындасуы заманында, болашақ ұрпақтың қандай рухани құндылықтарды, ахлақтың әдептілік қағидаларын ұстанатыны туралы проблеманы алға тартқанда, әрбір адам өзінің этникалық тегінен, ата дәстүрінен, тарихи болмысынан айналып кетіп, өркениетке, жаңа мәдениетке, өзіндік орны болатындай ілесіп кете алмайтыны даусыз екенін ескерген жөн. Бұл үшін әр халықтың өзінің ата дәстүрін, тарихи қалыптасқан ахлақтық құндылықтарын сақтап, дамыта отырып мәдениетке, өркениетке ұмтылу маңызды болмақ.

Адам мәселесі қай ғасырда болмасын, күн тәртібінен түспей, өзінің өзектілігімен белгілі болып қала береді. Адам болмысы әр кезеңде өзінің белгілі бір қырымен көрініс тапқаны тарихи шындық. Оның жаратылуынан бастап, әлеуметтік, биологиялық, психологиялық қасиеттері, әлемдегі алатын орны, қоршаған ортаға деген қатынасы, оның құқықтары т. б. қасиеттері қайта қарастырылуды қажет ететін маңызды мәселелер болып табылады.

Ислам діні адам өміріне қатысты барлық салаларды өз мазмұнында қамтып, оған өмір сүру тәрізін ұсынғандықтан, бұл мәселелерге ислам діні тұрғысынан жауап іздеу -тікелей біздің зерттеу нысанымыз болып табылады.

19 ғ. бастап адам жануарлар дүнисінен бөлініп шықты деген эволюциялық болжамдар әлі күнге дейін оқу бағдарламасынан алынбай ғылым түрінде оқытылуы, бұл мәселенің қайта қарастырылуының қажеттілігін айғақтап тұр. Аллаһтың ардақты жаратылысы, жер бетінің халифасы болған адам болмысын жануарға теңеп, оның дамыған жоғарғы сатысымен түсіндіру, оның болмысын қорлау, дәрежесін түсіру және өмірінің мәнін де иләхи мақсаттан алшақтатудан басқа ештеңе емес. Сондықтан да, адам баласының жаратылуын қайта қарастыру, оның жаратылыстың ең ардақтысы екенін ашып көрсету және бұл өмірге кездейсоқ келмегенін, осы өмірдің мәнін, мақсатын ашып көрсету тақырыптың өзектілігі болып табылады.

Адам баласы ешбір басқа жаратылыс иесіне ұқсамайды. Оның бойындағы әлеуметтік, биологиялық, психологиялық қасиеттер, оның тек осы дүниеде хайуандар секілді жеп-ішіп, өсіп-өнуіне арналмаған. Демек адам өмірінің мәні басқада. Сондықтанда біздің зерттеу жұмысымыздың келесі нысаны адам бойындағы аталмыш қасиеттерге тоқтала отыра өмірдің мәнін айқындау болып табылады.

Ислам дінінің адам құқығына берген маңыздылықты, бай мен кедей арасындағы теңдікті, әйел мәселесі мен өзге дін өкілдерімен болған үнқатысуды түсіну үшін исламға дейінгі арабтардың әлеуметтік жағдайларын қарастыру және және оның жалпыадамгершілік қағидаларын анықтау, ғылыми зерттеу жұмысының, нысанының, өзектілігінің тағы бір айғағы болып табылады.

Қорыта келгенде, адам мәселесі дұрысталмай қоғамдық өмір де дұрысталмайды. Ең алдымен әрбір адамның алдымен өзіне, сосын қоршаған ортаға деген көзқарасы дұрыс қалыптасуы ләзім. Бұл үшін әр бір адам өз тегінің қайдан шыққанын, не үшін жаратылғанын, осы өмірдің мақсатын білуі қажет. Сонда ғана әр бір адам өз алдына дұрыс мақсат қойып, соған сай өмір сүреді. Сондықтан да бүгінгі күні халқымыздың діни-моральдық бет-бейнесін сақтап қалу үшін жан-жаққа, басқа жұрт мәдениетіне еліктемей, оның табиғи жолмен, ғасырлай бойы қалыптасқан діни сана-сенімін, ішкі қуатын қайта жаңғырту ісіне бел байланса, болашақ адаспайды деген пайымдамыз.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. «Ислам дініндегі адам мәселесі» тақырыбы шетелдерде жан-жақты зерттелгенімен қазақ тіліне аударылған мұндай еңбектердің өте аз болуы, сондай-ақ қазақ тілінде ислам дініндегі адам мәселесі жайлы ғылыми зерттеулердің де біршама аз болуы ғылыми ізденісімізге бірқатар қиындықтар туғызды. Дегенмен халқымыздың дін еркіндігіне қол жеткізген қысқа мерзімнің өзінде ислам жайлы тұтас пікірлер мен әдебиеттердің қазақ тіліне аударылып, сондай-ақ аз да болса ғылыми зерттеулердің жүргізіліп жатқаны да белгілі. Бұл ғылыми зерттеулер ислам жайлы көптеген жүйелі мәліметтерді, көбінесе теологиялық, тарихи және философиялық тұрғыдан қарастырғанмен адам мәселесінің дінтану аспектісінде арнайы зерттеу нысанына алынбауы осы дипломдық жұмыстың әзірленуіне қозғау болды.

Дінтану тұрғысынан қарастырылған исламдағы антрапалогия мәселесі тұтас түрінде зерттеген ғылыми ізденістерді шетелдік әдебиеттерде біршама кездестіруге болғанмен, бұл әдебиеттер көбінесе теология, этика, және мәдениеттану салаларында жарық көрген.

Шығыстық мұсылман ойшылдарын, соның ішінде түрік тілінде жазылған әдебиеттер авторлары қатарында философия және дінтану саласы бойынша зерттеулер жүргізген Алем Якуп [1], Хамди Дөндүрен [2], Осман Нұри Топбаш [3], Гүнай Түмер, Абдуррахман Күчүк [4], Режеб Кылыш [5], Шерафеддин Гөлжүк, Сүлеймен Топрақ, [6], Нежати Өнер [7], Мехмет Айдын [8] және Микдат Ялчын [9] сияқты ғалымдарды атауға болады. Осы аталған ғалымдардың еңбектеріне шолу жасау барысында, Шахин Филиз ислам дініндегі адам мәселесін этикалық тұрғыдан қарастырып, оның объективтілігін діни негіздерге сүйене түсіндіреді.

Гүнай Түмер, ислам дініндегі адам мәселесін философиялық тұрғыдан зерттеп, адам мәселесі жөніндегі ислам философтары мен ұлы ойшылдардың пікірлерін жүйелі түрде талдап шығады. Сондай-ақ ислам дінін философия және дінтану тұрғысынан жан-жақты, бүкіл бастауларымен зерттеп, жоғары оқу орындарында кәләм ілімі ретінде оқытудың құралын әзірлеген Шерафеддин Гөлжүк пен Сүлеймен Топрақтың да еңбектерінің орны ерекше. Бұл еңбектерде Аллаһ, ислам, иман, этика және болмыс жайлы принциптер мен ережелер жүйеге келтіріліп, мұсылмандық дүниетаным көзқарасы жалпы ислами тұрғыдан қарастырылады. Осман Нұри Топбаш, ахлақты жалпы адамзаттық тұрғыдан діни негіздерге сүйене отырып қарастырып, иман мен ахлақтың өмірлік құндылықтар ретіндегі рөлін ашып көрсетеді. Алайда бұл аталған авторлар адам мәселесін философиялық тұрғыдан зерттеуді көздемейді.

Мәселенің теология және моральдық жағын қарастырған еңбектер қатарына, Мустафа Чағрыжы [10], Ахмет Хамди [11], Хусейн Алгүл [12] және Елмас Касаптың еңбектерін жатқызуға болады. М. Чағрыжы адам мәселесін жалпыадамгершілік тұрғыдан жан-жақты зерттеп, әлеуметтік ортадағы орны мен рөлін анықтайды.

Аталған мәселені зерттеушілердің екінші тобына, ТМД, соның ішінде Ресей және батыстық ислам танушыларды жатқызуға болады. Олар: В. В. Бартольд [13], А. Массэ [14], Д. Е. Еремеев, [15], Г. Р. Мавлютов В. Соловъев [16], Рукайя Максуд [17], Е. Смирнов, Г. Гринебаум, Л. И. Климович, Шайх Мухаммад Содиқ, Мухаммад Юсуф, Е. Беляев. Бұл ғалымдардың еңбектерінде исламның пайда болып қалыптасу тарихы, әлемдік дінге айналуы, этно-әлеуметтік топты біріктіруіндегі орны мен рөлі, сондай-ақ Құранның құрылымы мен мәні, Мұхаммед пайғамбардың жеке тұлғасы жайлы кең мәліметтер қарастырылған. Ислам жайлы көптеген мәліметтер қамтылған бұл еңбектерде ішінара адам мәселесі, оның мәдени-әлеуметтік мәніне қатысты мәселелер де көтеріліп отырды.

Еліміздегі ислам жайлы бірқатар мәселелерді ғылыми зерттеу нысанына алған отандық ғылыми ізденістерге; Қайрат Жолдыбайұлы, Ғарифолла Есім, Қ. Құрманбаев, Оразкүл Көбеева, Мұхитдин Исаұлы, Сыздыкова Гаухар, Дамира Өмірзаққызы, М. Бұлытай, Нұрхат Шакузадаұлы мен Жаннат Ерғалиеваның еңбектерін жатқызуға болады. Аталмыш ғалымдардың еңбектеріннен ұсынылып отырған дипломдық зерттеу жұмысының айырмашылығын мынадай түрде белгілеуге болады. Мәселен, Сыздыкова Гаухар Майсұрқызы ислам дінінің Қазақстан аумағына еніп қалыптасуы мен даму ерекшеліктерін, мәдени-әлеуметтік жақтарын қарастырған. Сондай-ақ ол ислам дінінің қазақ халқының этикалық сана сезіміне, мәдениеті мен өмір сүру салтына, тағдыры мен сезімдеріне белсенді әсерін тигізумен ғана шектемей, оның қоғамдық өмірінің маңызды бір элементі болғанын көрсетеді.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері: Дипломдық зерттеу жұмысының негізгі мақсаты - ислам дініндегі адам мәселесін дінтану аспектісінде зерттеп, тарихи және логикалық талдау жасау және оның мәдени-әлеуметтік мәнін айқындап, исламдағы адам құқықтары мен өзге дін өкілдерінің құқықтарын анықтау. Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін дипломдық жұмыста мынадай нақты міндеттер алға тартылады:

- Ислам дініндегі адамның жаратылуы жайында Құран аяттары мен хадистерді анықтап, олардың ғылыми негіздерін ашып көрсету;

- Адамның биологиялық, психологиялық және әлеуметтік қасиеттерін анықтау;

- Исламға дейінгі арабтардағы әлеуметтік жағдайды анықтап, әлеуметтік қарым-қатынастардың реттелуіндегі адам құқықтарының орны мен рөлін айқындап, оның тәрбиедегі ерекшеліктерін көрсету;

- Исламда құлды азат етудің артықшылығы анықтау;

Зерттеудің нысаны мен пәні. Дипломдық зерттеу жұмысының негізгі нысаны - ислам дініндегі адам мәселесіне тоқтала отыра оның осы өмірдегі орны мен рөлін анықтау.

Дипломдық жұмыста зерттеудің пәні ретінде исламдағы адам мәселесін анықтау үшін Құран мен сүннеттегі адамның жаратылуы және исламға дейінгі арабтардың әлеуметтік-мәдени және саяси-экономикалық жағдайлары қарастырылды.

Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негіздері.

Дипломдық зерттеудің объектісі белгілі бір кезеңмен шектелмей, оның пайда болып, қалыптасу және даму жолдары қарастырылды, яғни исламдағы адам мәселесі нысанға алынғандықтан, оның жаратылу кезеңі исламға дейінгі және исламнан кейінгі жағдайлары қарастырылды. Зерттеу жұмысында тарихи және логикалық әдіс қолданылды.

Исламдағы адам мәселесі дінге негізделгендіктен, оның жаратылуы мен әлемдегі алатын орны, табиғаты мен әлеуметтік мәні ислами көзқараспен сипатталып, бір-бірімен жүйелі байланысы бар құбылыс ретінде жүйелілік-құрылымдық әдіс арқылы қарастырылды.

Дипломдық жұмыста ислам дінінің теориялық негізі болатын Құран мен сүннет зерттеу тақырыбына бастау ретінде алынды. Құран мен сүннет исламдағы адам мәселесіне база және арқау болғанын сондай-ақ олардың өзара қатынасындағы тұтастық пен жүйелілікті ескере отыра, зерттеу жұмысына тұтастық пен жүйелілік әдістері қолданылды. Бұл әдіс бізге адам жаратылысының мақсаты мен әлемдегі алатын орнын және оның мәдени-әлеуметтік мәнін көрсетуге мүмкіндік берді.

Зерттеу жұмысының әдістемелік негізі ретінде шетелдік, сондай-ақ отандық ғалымдардың теориялық пікірлері алынды. Жұмыстың өзекті мәселелеріне қатысты ғалымдардың өзара пікірталастары ретінде ұсынылған материал дәлелдермен салыстырыла қаралды да, бұл зерттеу тақырыбын ашудың әдістемелік негізін құрады.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Исламдағы адам мәселесі дінтанудың зерттелу нысаны болғандықтан, оның жаратылуы, табиғаты мен әлемдегі алатын орны, сондай-ақ қызметі мен мәдени-әлеуметтік мәні де арнайы мәселе ретінде талқыланып келеді. Зерттеу жұмысының жаңалықтарын төмендегідей ғылыми нәтижелерге тоғыстыруға болады:

- Ислам дініндегі адамның жаратылу деңгейлері мен байланысты аят хадистердің ғылыми теориялармен сабақтастығы ашылып көрсетілді. Оның этноәлеуметтік ортадағы орны мен қызметі анықталды;

- Адам жаратылысының мақсаты және оның осы дүниедегі негізгі қызметі, болмысы мен табиғаты оның биологиялық, психологиялық және әлеуметтік қасиеттері арқылы ашып көрсетілді;

- Исламға дейінгі арабтардағы әлеуметтік жағдай қырыстырыла отыра, оның әлеуметтік қарым-қатынастарды реттейтін қағида ережелері, адам құқықтары, ер мен әйел, бай мен кедей арасындағы үйлесімділік анықталды;

Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңызы. Зерттеу жұмысының теориялық тұжырымдары, ғылыми талдау елегінен өткізілген өзекті мәселелер жайындағы тиянақты пікірлер, адам жаратылысының қоғам өміріндегі алатын орны мен рөлін, мәні мен маңызын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Ислам дініндегі адам мәселесінің қарастырылуы, адам болмысын тереңірек тануына мүмкіндік туғызады.

Дипломдық жұмыстың практикалық маңызы, теориялық пікірлері мен тұжырымдары адам мәселесі мен байланысты қағида ережелердің маңыздылығын түсінуге, қоғамдық өмірдегі орны мен рөлін нығайтуға септігін тигізеді. Бұл зерттеу, Қазақстан қоғамының діни сауаттылығын көтеру мақсатында белгілі бір дәрежеде ұсынылған теориялық пікірлер мен ғылыми тұжырымдардың одан әрі зерттелуіне септігін тигізеді.

Дипломдық жұмыс негізінде арнайы монографиялық еңбек дайындау арқылы болашақ ұрпақты руханилыққа тәрбиелейтін құрал ретінде ұстануға болады. Ғылыми жұмыста келтірілген материалдарды, ғылыми тұжырымдар мен теориялық пікірлерді жоғары оқу орындарында, арнайы курс ретінде жүргізуге, сондай-ақ, философия, мәдениеттану, дінтану, этика және аксиология пәндерін оқытуда пайдалануға болады

Диплом жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс екі тараудан; бірінші тарау 3бөлімнен, екінші тарау 2 бөлімнен және кіріспе, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I АНТРАПАЛОГИЯ ЖӘНЕ ИСЛАМ ДІНІНДЕГІ АДАМ ӨМІРІНІҢ МӘНІ

1. 1 Ислам дініндегі адамның жаратылуы және оның әлемдегі алатын орны

Адам қоғам құруда алғаш қойылған кірпіш тәрізді. Ислам көзқарасы бойынша ол-Алла Тағала жаратқан махлұқтардың ішіндегі ең ардақтысы. Қадірлі әрі құрметті болып жетілуі үшін оған адам құқықтарын сыйлайды. Ислами түсінік бойынша адам материалистер айтқандай маймылдан шыққан, ішіп жеу құмарлыққа құштар біреу емес. Алла Тағала оны Өзі жаратып, оған ақыл берді. Бүкіл нәрселердің атауын үйретіп, тура жолға салды. Ислам дінінде адамның жанына, мал-мүлкіне және абыройына ешкімнің қол сұғуға хақысы жоқ. Адам-бостандықтың барлық түріне: дін бостандығына, сөз бостандығына, ерік бостандығына, іс-әрекет бостандығына, баспасөз бостандығына, ар-ождан бостандығына және бостандықтың басқа да түрлеріне ие.

Жалпы адам мәселесіне келер болсақ бұл тақырып бүкіл философияның - сонау Конфуций Будда, Сократтан бастап, Орта ғасырдағы діни ілімдерге дейін өзекті философияның сұрағы болғаны белгілі. Қайта өрлеу заманында бұл мәселе жаңаша қарала бастайды. Бұл мәселеге өзінің өшпес ізін енгізген Джаноццо Манетти ( 1396-1459) болды. Өзінің «Адамның абыройы мен артықтығы жөнінде» деген еңбегінде ол Құдайдың адамға арнап жасаған Дүниесінің сұлулығына тоқталып, сонымен қатар сол жаратылған Дүниенің ең биік шыңы - ол адамның өзі дейді. Адамның дене құрылысы, оның әсемдігі басқа Дүниедегі денелерге қарағанда ерекше биік орын алады. Мысалы, әртүрлі нәрселерді жасай алатын адамның қолдары қандай әсем, қандай ғажап! Егер жануарлардың қайсыбірі белгілі бір ғана нәрсемен айналыса алса, адам барлығымен айналыса алады. Рухани денеден тұратын адамның әсемдігі соншалықты, адамдар Құдайдың өзін өзіне ұқсатып түсінеді. Егер Құдай бүкіл Дүниені жаратса, адам өзін жағалай қоршаған мәдениеттің ұлы да әсем туындыларын тудырады.

Адам - философия, әлеуметтану, психология, физиология, педагогика, медицина, т. б. ғылымдардың нысаны болып табылады. Адам мәселесі, оның пайда болуы, өмірде алатын орны, тіршілігінің мәні мен мақсаты адамзат танымының формалары - әпсаналардағы (мифологиядағы), діндегі, философиядағы, ғылымдағы ең негізгі мәселе. Бұл жөніндегі әңгімелер ертедегі Стоя қаласының ойшылдары (Сенека, т. б. ) мен Сократтан басталады. (Протагор: «адам - заттардың өлшемі», Сократ: «өзіңді өзің танып біл») . Ежелгі Үнді, Қытай, Грек философиясында адам әлемнің бір бөлігі ретінде қарастырылады. Демокрит түсіндірмесінде адам микрокосм, «кіші әлем», ол сондай-ақ түпнегіздерден құралады; адам денесі мен рухы ақиқаттың екі аспектісі (аристотелизм) немесе екі ерекше түпкізаты (платонизм) . Антикалық философия үшін (Аристотель) адамды қоғамдық өмірге икемді тіршілік, рух, парасат иесі ретінде тану анықтаушы факторболды.

Ортағасырлық шығыс өкілдері де (Әбу Наср әл-Фараби, т. б. ) діннің ықпалы күшейіп тұрғандығына қарамастан, Аристотельдің осы түсінігін ары қарай жалғастырды. Қайта өркендеу дәуірінде адам құдайдан дарыған еріктілік күші арқасында өз өмірі мен тағдырының негізін қалаушы және табиғаттың шектеусіз билеушісі ретінде танылды, сондықтан шебер жаратушының бейнесі Ренессанс символына айналды. 17 ғасыр (ғылыми-революция ғасырында) мен 18 ғасыр (ағартушылық дәуірінде) рационалистерінің ұғынуында нақ сол парасат, ақыл-ой адамның түпкізаты, өзіне тән ерекшелігі ретінде қарастырылады. Неміс классикалық философиясы үшін адам мәдениеттің жаратушысы, рухани іс-әрекет субъектісі және жалпы идеалдық бастау, яғни рух, парасат иесі. 19 - 20 ғасырлардағы постклассикалық философия (Фридрих Ницше, Артур Шопенгауэр, Серен Кьеркегор және т. б. ) сезім, мықтылық және т. б. адамдық ақылдан шет қабілеттерге бет бұрады. Қазіргі философия адам тіршілігінің мәнін оның саналы қызметімен байланыстырады. Бұл қызметтің барысында адам тарихтың әрі алғышарты әрі жемісі болып шығады.

Абай, Шәкәрім және ислам теологы әл-Ғазали тәрізді даналардың айтуынша, адам болмысы үш бөліктен құралады: тән, нәзік болмыс және жан. Тән - табиғаттың негізгі бес элементінен: топырақтан, судан, ауадан, оттан және эфирден тұрады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.