Педагогикалық ғылымның институциализациясы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Жас ұрпаққа сапалы білім беру- күрделі ұйымдастырылған жүйе. Оның нәтижелері нақты мемлекеттің, оның мәдениетінің әлеуметтік-тарихи дамуына байланысты әлеуметтік мазмұны, бағыттылығы, белгілі бір кеңістіктік шекаралары бар. Сондықтан Қазақстанның білім беру жүйесін зерттеу, оның үрдістері мен негізгі кезеңдерін анықтау Қазақстан Республикасының тарихымен тығыз байланысты.

Статистикалық деректер мен көптеген мұрағат материалдарын, ғылыми зерттеулерді талдау XIX ғасырдың соңында қазақстандық білім беру жүйесінің даму жолдары мен ХХ ғасырдың бірінші жартысында білім беру және мәдени процестердің әлеуметтік салдары туралы қалыптасқан көзқарастарды қайта бағалау және стереотиптерді еңсеру қажеттілігі туралы толық негізбен айтуға мүмкіндік береді [1] .

Саяси-экономикалық білім саласындағы реформаларда егеменді еліміз игі бастамаларға қол жеткізгені мәлім. Алдағы уақытта адамгершілік құндылықтар, рухани білім, өскелең ұрпақты көзі ашық қылып тәрбиелеу, сонымен қатар, бойларына патриоттық рух пен сенімділік сыйлау барысында оқу-білімге, педагогикаға, педагог мамандардың біліктілігіне назар аудару-заман талабы болып табылады. Себебі, қазақилығымыздың иісі аңқып шығар төл салт-дәстүрлерімізді, мемлекеттік тіліміз бен әдебиетімізді, мәдениетімізді, ұлттық болмысымызды қайта жаңғырту болып табылады. Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың жалпы рухани жаңғыру, білім, ғылымға баса назар аударуы-білікті саясаткерлік пен көрегенділіктің белгісі іспеттес. Ол дегеніміз-жалындап жанған жас ұрпақтың бақытты болашағы мен еш алаңсыз келешегі үшін жасалынған жоспар. Себебі, білім-ғылымның көгіне өрмелеп шығу, елді-жерді көркейту- әр азамат пен азаматшаның, жеке индивидтер мен қоғамның, ел ертеңі үшін маңызды бастама болып табылады.

Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті Н. Ә. Назарбаев 2019 жылғы 5 қазандағы жолдауында: «2019 жыл - жастар жылы» деп жариялады[2] . Бұл-жас қазақстандықтарға жаңа мүмкіндіктер ашады. Барлық ел бойынша мемлекеттік қолдау шаралары қабылданып, бірыңғай іс-шаралар жоспары әзірленді. Бүгінгі таңда Қазақстан болашаққа жоспар құрған кезде, оның стратегиялық дамуы жастар көшбасшысының, барлық өскелең ұрпақтың энергиясынсыз, олардың ел құру жөніндегі процестерге мүдделілігі мен қатысуынсыз мүмкін емес болып табылады.

Оқу-білім арқылы рухани құндылықтарға оңай қол жеткізу үшін ол тұлғаның санасын өзгерту арқылы, оны қоршаған қоғамның санасының жаңғыруы болып табылады. Міне, сондықтан да, біздің тәуелсіз мемлекетіміз білім беру саласы, жастар саясаты жөніндегі заңнамаларға үлкен маңыздылық беріп отыр. Расымен де, қазіргі қоғамның жаһандық ауқымды кеңістігінде жаңашылдық бетбұрыс қажет. Бұл үлкен бұрылыс, біріншіден, жастар үшін мүмкіндік, екіншіден, тыңғылықты жауапкершілік. Әрине, жастар үшін-бұл үлкен бедел. Мемлекеттік қолдау өскелең ұрпақтың жарқын болашаққа деген сенімін арттырады.

Жаһандық уақытта шерумен шектелуге болмайды. Менің ойымша, қазіргі жастар өз мүмкіндіктерін жіберіп алмауы керек. Қазіргі Тәуелсіз елдің игілігі үшін өткенді тану мен дәстүрлерін қолдану-ата-баба рухына деген құрмет болып табылады. Жастар үшін батыл халықтың ұрпақтары, олардың шешуші рөл атқаратынын көрсету уақыты келді деп санаймын.

Қазіргі заманғы техникалық мамандықтар, гуманитарлық ғылым мен инновациялар заманында жастар шеберлік шыңына ұмтылуы тиіс, білімді, еңбекқор, бастамашыл, белсенді болуы тиіс. Ең жақсы жоспар-уақыт талаптарына сай бейімделген жоспар. Жас ұрпақтың басты мақсаты - бақытты халықтың, қасиетті Отанының, гүлденген жердің-Қазақстанның беделін көтеру.

Жастар бар елді жарқын болашақ күтіп тұр. Сондықтан біз, жастар, қазіргі қоғамның барлық салаларына белсенділік танытып, Тәуелсіз Қазақстанның өркендеуіне күш салып, еңбек етуге тиіспіз. Мемлекеттің тұңғыш басшысы Н. Назарбаев: "Қазақстанның болашағы - қазіргі жастар. Оларға қандай білім бересіздер, Қазақстан да сол деңгейде болады". Яғни, еліміздің ертеңгі күні жас ұрпақтың білімі мен тәрбиесіне байланысты. Елбасы ұсынған саясат университет студенттеріне, жас ұрпаққа жаңа серпіліс беретін жаңа қадам болды.

Жоғарыда айтылып кеткен ұстаным мен қағидалардың тарихи сипаттамасы ХХ ғасырдың басында өмір сүрген қазақ зиялыларының еңбектерінде де кездеседі. Ұлт зиялылары өздерінің тарихи мақалаларында жас ұрпаққа оқу-білім алу арқылы ұлтқа адал еңбек етудің негізгі бағыттарын көрсетіп кеткен.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі , бірінші кезекте Қазақстандағы білім беру жүйесін кезеңдеу мәселелері, жас буынды оқыту, сонымен қатар, сапалы біліммен қамтамасыз ету, тарих-педагогикалық ғылымда ғылыми жалпылау үшін маңызды болып табылады. Кезеңдеу нақты елге, аймаққа немесе жалпы адамзатқа тән білім беру жүйесінің генезисінің негізгі мазмұнының мәнін анықтайды.

Қазіргі заманғы тарихи-педагогикалық ғылымда білім беру жүйесін кезеңдеу мәселесіне әртүрлі көзқарастар бар. Бұл проблеманың күрделілігі дүниежүзілік тарихи процестің, сондай-ақ оның өңірлік тарихының негізделген мүшелігіне қажеттілікті қанағаттандыруға қабілетті бірыңғай өлшем, негіз белгілеу ғана емес. Білім беру реформаларының нақты нәтижелерін олардың ойы мен орындалуынан мүлдем шығаруға болмайды, өйткені олардың білім беруге әсері әртүрлі әлеуметтік-мәдени факторлармен айқындалады. Білім-ғылым-қай ұлттың болмасын, тарихи тағдырына әсер етер шешуші рөл атқарады. Себебі, білім мен ғылымның біздің өткен тарихымызда да, бүгінімізде де, болашақ тағдырымызда да алар орны ерекше болып табылады.

Білім беру жүйесінің тарихын кезеңдеу мәселесі әдіснамалық тәртіптің проблемасы болып табылады. Кеңестік педагогикалық тарихнамада кезеңдеу мәселелерін бірнеше рет шешуге тырысты. 50 - ші жылдардың соңында" Советская педагогика " журналының беттерінде білім беру тарихын кезеңдеу мәселелері бойынша пікірталас өтті. Ғалымдар кезеңдер мен уақыт кесінділерін, кезеңділіктің принциптері мен критерийлерін ұсынды. Алайда ғалымдар білім беру жүйесінің мерзімділігіне қатысты бір пікірге келе алмады. Бұл фактіні ерте түсіндіруге болады, өйткені білім беру мен педагогика тарихының мәселелерін зерделеу әлі тиісті деңгейде болған жоқ.

Бұл бағытта қазақ зиялыларының әлеуметтік динамикасын және оның буындарын, олардың оқу-ағарту саласына қосқан үлестерін жан-жақты зерттеп, ой елегінен өткізу-бүгінгі таңдағы білім саласындағы міндеттерді шешуде өз пайдасын тигізеріне ешкім күмән келтіре алмайды. Себебі, ғасыр бұрын өзекті болған проблемалар бүгінде біз бетпе-бет кездесіп жүрген проблемамен сәйкес келеді. Демек, біздің зерттеу жұмысымыздың өзектілік деңгейі, ауқымы өте жоғары деп санаймыз.

Сондықтан да, дипломдық жұмыстың басты мақсаты XIX ғасыр соңы мен XX ғасыр басындағы педагогика, қазақ зиялыларын даярлау ісіндегі Ресей оқу орындары, дәстүрлі тәрбие мен зайырлы ағартудың синтезі, оқу-ағарту саласындағы Алаштың зиялы қауымдарының көзқарастары мен ұлттық мақсат-мүдде тұрғысынан саралап, анализ жасау. Осы мақсатқа қол жеткізу барысында бізге мынадай міндеттерді шешу керек:

XIX ғасыр соңы мен XX ғасыр басындағы оқу-ағарту ісінің даму деңгейін қарастыру;

XX ғасыр басындағы Алаш қайраткерлерінің оқу-ағарту жөніндегі мәселелерін зерттеу;

Рухани мәдениеттің даму ерекшелігі, мектеп-медреселердегі білім мәселелерін қарастыру;

Қазақстан аумағында білім беруді дамытудағы Ресей зиялыларының рөлін қарастыру;

Кеңестік билік жылдарындағы Алаш зиялыларының оқу-білім туралы ойларын қарастыру;

Ахмет Байтұрсынұлының, А. Құнанбайұлының тәрбие, білім туралы жауһар ойларын талдау;

Ш. Уәлиханов, М. Дулатов еңбектеріндегі оқу-білім туралы мәселелерді саралау.

Тақырыптың зерттелу деңгейі.

ХIX ғасырдың аяғы-XX ғасырдың басынан бастап, Ресей ғалымдарының, мәдениет қайраткерлерінің, ойшылдарының қазақ тарихына, олардың дәстүрлеріне, әдет-ғұрыптарына, наным-сенімдеріне жоғары қызығушылық байқалады. Орыс ғалымдары, педагог-ағартушылар Г. Н. Потанин, А. И. Левшин, Г. Е. Катанаев, Н. М. Ядринцев, А. А. Словохотов, В. В. Васильев, Н. И. Ильминский, В. В. Бартольд, А. Харузин, А. Е. Алекторов, И. И. Крафт және т. б. педагогикалық жүйенің дамуына елеулі үлес қосты.

Қазақ ғалымдары: Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев, Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов дәстүрлі педагогикалық дәстүрлердің жалғастырушылары болды. Ш. Уалихановтың дүниетанымы мен ағартушылық идеяларын қалыптастыруға орыс ғалымдары мен ойшылдары: Г. Н. Потанин, Н. М. Ядринцев, Ф. М. Достаевский, С. Ф. Дуров сияқты ғалым-педагогтар елеулі үлес қосты.

Қазақ фольклорын зерттеуші-ғалым А. Е. Алекторов кейіннен саяси қызметке ие болған А. Байтұрсыновқа жақсы септігін тигізді. Омбы мен Орынбор орыс интеллигенциясы Дала өлкесінде ағартушылықты дамытуда маңызды рөл атқарды. Осы қалаларда «Дала Уәлаятының газеті» («Қырғыз дала газеті»), «Қазақ», «Қазақстан», «Ишим даласы», «Серке», «Айқап» сияқты газет-журналдар жарық көрді. Омбыда, Орынбор қаласында орналасқан Орыс географиялық қоғамы өлкенің тарихын, мәдениетін, әлеуметтік-экономикалық жағдайын зерттеумен айналысты. Орыс географиялық қоғамының жұмысына А. Құнанбаев, Ы. Алтынсарин қатысты. Петербург ғылыми қоғамымен Ш. Уәлиханов пен А. Бөкейханов белсенді айналысты. Ы. Алтынсарин орыс-қазақ мектептерінің оқушылары үшін «Қырғыздарды орыс тіліне үйретуге бастапқы басшылық», «Қырғыз хрестоматиясы» оқу құралдарын құрастырды. А. Байтұрсынов араб әліпбиін бейімдеп, қазақ әліпбиін реформалауды жүргізді. Орынборда оның «Әдебиет танытқыш» («Әдебиеттануға кіріспе») атты еңбегі жарық көрді.

XX ғасыр басында Алаш қайраткерлерінің оқу-ағарту мәселесіндегі көзқарастарын зерттеу еңбектері осы кезеңде басталып, бүгінгі күнге дейін өз жалғасын тауып келеді. Осы кезең аралығында білім-ғылым мәселесіне арнап жазылған түрлі еңбектер жария болды.

Алайда, деректану ғылымының өзіндік талаптарына сәйкес, біз ол еңбектердің не мақсатта, не себепте жазылғанын жадымыздан еш шығармауымыз тиіспіз. Ең өзектісі сол, олар Ресей империясына адалдықпен қызмет атқарған орыс миссионерлері болғандықтан да, Қазақстандағы білім-ғылым тарихын да империя тарихына сәйкестендіріп жазды. Міне, сол себепті де Мұхтар Әцезов өзінің 1923 жылы жария болған «Шолпан» журналында Ильминскийді: « . . . орыстың белгілі қара жүрек сиқыршысы», -деп атап кеткен. Ол дегеніміз, орыс миссионерінің қара ниетті екенін сол кездің өзінде-ақ сезген екеніне дәлел.

Келесі зерттеулердің қатарына XX ғасырдың басындағы Алаштың асқақ көсемдері Ә. Бөкейхан, А. Байтұрсынұлы, М. Дулатов сияқты азаматтардың еңбектерін жатқызуға болады. Осы аталған Алаштың асқақ рухты азаматтарының еңбектерін дерек көздері ретінде қолданамыз.

Қазан төңкерісіне дейінгі кезеңдегі білім-ғылым тарихына арнап жазылған Қазақстан ғылымдарының зерттеу материалдары өткен ғасырдың 50-80 жылдары басылып шықты. Олардың қатарына осы XX ғасырда басылып шыққан жаңаша мектептер мен медреселер тарихын зерттеуге арналған Н. Сәбитовтың, А. Е. Алекторовтың Қазақстан аумағындағы мемлекеттік мектептердің пайда болу хронологиясы туралы, И. А. Гармстың орыс-қазақ мектептері туралы жазған диссертациялық жұмысын, Б. Нұрлыбековтың Оңтүстік Қазақстан аумағындағы мектептердің даму тарихына арналған еңбектерін жатқызуға болады. Сонымен қатар, Т. М. Храпченконың қазақтың балалары арасында мектептегі жүйе арқылы орыстандыру саясатын жүзеге асыруы туралы және XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық, мәдени өмірін зерттеуге арналған Д. И. Дулатованың еңбегін жатқызуға болады.

Кеңестік заманда оқу-ағарту ісімен шұғылданған ғалымдардың зерттеулерін ешкім де жоққа шығара алмайды. Себебі, олар халық ағарту ісінің негізгі ерекшеліктерін, қоғамдық-саяси өзгерістердің де тигізген әсерлерін көрсетті. Жалпы, бұл кезеңде қазақ баспасөзі, соның ішінде демократиялық сарындағы ұлттық басылымдарды пайдалануға рұқсат берілмеді. Сондықтан да, мәселенің тарихын толық зерттеп көрстеу мүмкін емес еді.

Зерттелетін мәселенің түрлі аспектілері, ең алдымен, жалпы және этикалық педагогика, этнология еңбектерінде қозғалды. Іргелі педагогикалық еңбектердің ішінде біздің зерттеуіміз үшін В. Давидовтың дамыта оқыту, В. Щедривицкийдің білім беру жүйесінің теориясы бойынша және т. б. жұмыстар маңызды болды. Ресейдегі этномәдени білімнің тұжырымдамалық және ғылыми-әдістемелік негіздері Т. И. Бакланованың еңбектерінде көрсетілген. Сонымен қатар Н. Джандильдин, М. М. Сужиков, В. А. Тишковтың ұлттық-тілдік мәдениет бойынша, В. Аврорин, М. В. Дьячков, А. Т. Кайдаров, Л. Б. Никольский, Б. Хасанов, сондай-ақ Ж. Мабдильдин, Э. С. Маркарян, К. Е. Кушербаев, А. Н. Нысанбаев, М. С. Хасановтың ұлттық-бағдарланған білім берудің жалпы мәселелері бойынша еңбектері де назар аударды. Онда қоғамдағы қос тілділік пен көптілділік, Қазақстанда мемлекеттік және басқа да тілдерді дамыту, ұлттық мәдениетті жаңғырту және пайдалану, Мәдениет диалогы, жалпыадамзаттық жетістіктер мен қазіргі заманғы ұлттық-мәдени және білім беру саясатының мәселелері қарастырылды. Зерттелетін проблеманы әзірлеуге мәдениетаралық қос тілді білім беруді (У. Ф. Макки, М. Сигуан, М. Суньига), көпмәдени білім беруді (Д. Бэнкс) зерттеген, әр түрлі мәдени, тілдік, этнопсихологиялық, менталдық дәстүрлер мен парадигмалардың біріздендірілген моделіне (Э. Дюркгейм, У. Куайн, Э. Сепир, А. Тойнби, Б. Уорф, К. Юнг) сәйкес келмеу идеясын негіздеген шетелдік ғалымдар белгілі бір үлес қосты.

Қазақстандық ғалымдардың іргелі еңбектерінде Қ. Қ. Қуантаев, Т. С. Садықов, А. П. Сейтешев, ГА. Уманов, Н. Д. Хмель және т. б. Қазақстанда білім берудің әртүрлі жақтарын (жалпы орта, кәсіптік-техникалық) ұйымдастыру ерекшеліктері қарастырылды. Біздің зерттеулеріміз үшін қазақ халқының педагогикалық ойының пайда болуы мен даму тарихы (Қ. Б. Жарықбаев), қазақ халық педагогикасының ғылыми-педагогикалық негіздері (С. Қ. Қалиев) қарастырылған, қазақ халық педагогикасының (С. А. Ұзақбаева) және қазақ дәстүрлі көркем мәдениетінің (М. Х. Балтабаев) құралдары арқылы эстетикалық тәрбиенің заңдылықтары мен ерекшеліктері анықталған докторлық диссертациялардың маңызы зор. Қазақстандағы этномәдени білімнің жекелеген түрлеріне А. Жолтаеваның, С. Жукенова мен Ю. Ю. Сапарованың кандидаттық диссертациялары арналған. Біз сондай-ақ этнопедагогика саласындағы басқа да авторлардың зерттеулерін ескереміз: Г. Н. Волкова, А. Ш. Гашимова, А. Э. Измайлова, Я. Н. Ханбикова, Б. Л. Христова.

Сонымен қатар, Т. Амандосов, Х. Бекхожин, Б. Кенжебаев, С. Имашев сынды азаматтардың еңбектерінде XX ғасыр басындағы білім беру ісі жайлы қазақша баспасөздердің тарихы зерттелінген. Алайда, осы аталған авторлар оқыту мәселелерін жалпы айта кеткенімен, Алаштың ардақты азаматтарының ағартушылық бағыттағы көзқарастарын ескермеген.

Мысалы, Г. К. Сәтбекова өзінің кандидаттық диссертациясын «Айқап» журналы-Қазақстан тарихының дерек көзі» деген тақырыпта қорғап шықты. Шығатын қорытынды, оқу-ағарту, білім-ғылым мәселесі де Қазақстан тарихы сияқты ұлттың мүддесіне қызмет етуі тиіс. Кейінгі он жылдық аралығында осы тақырып ауқымында бірнеше еңбектер жарық көрді, диссертациялық зерттеу жұмыстары жазылды. Тағы мысал ретінде айтатын болсақ, әйгілі ғалымдар Мекемтай Мырзахметов пен Жанұзақ . Қасымбаевтардың еңбектерін айтуға болады. Жанұзақ Қасымбаев 1990 жылы жарық көрген өзінің мақаласында: Кеңестік Қазақстан тарихнамасында, қазан төңкерісіне дейінгі аралықта қазақтарда тек 2 пайыз ғана сауатты адамдардың бары туралы қалыптасқан тұжырымның қате екенін дәлелдесе, Мекемтай Мырзахметов 1993 жылы жарияланған «Қазақтар қалай орыстандырылды» атты мақаласында патшалық Ресейдің Қазақстанда жүргізген миссионерлік саясаты негіздерін талдап көрсетті. «Қазақтың рухани болмысын оларды шоқындыру, бірыңғай емелеге негізделген араб жазуының орнына орыс жазуын енгізу арқылы идеологиялық жағынан меңгеру» арқылы қазақққа орыстың оқуын енгізудегі мақсатты ашық көрсете білді.

Ресейдің боданындағы халықтардың өміріндегі орыстың оқуының рөлі Дина Исабайқызы Дулатованың еңбектерінде сипатталды. Сонымен қатар, сол кезеңдегі идеологиялық қысымның қаттылығы Манаш Қабашұлы Қозыбаевтың еңбегінде де сипатталады. Н. Нұртазина «Қазақ мәдениеті және ислам» атты тарихи-мәдениеттанулық бағыттағы 2002 жылы жарық көрген зерттеу еңбегінде XIX ғасырдың II жартысында кең етек алған орыс жазуының тигізген пайдасы мен зияны туралы Алаштың ардақтыларының оқу-білімге көзқарастарына талдау жасады.

Патша өкіметі уақытында Қазақстан жеріндегі оқыту жұмыстарына орыстандыру принципін баяндаған С. Қ. Жақыпбек пен З. Т. Садуақасовалардың еңбектерін атап кетуге болады. Осы аталған зерттеушілер патша өкіметінің реакциялық сипаттағы саясатын әшкере еткен. Мысал ретінде Ә. Омаровтың «Қазақстандағы ағартушылық және патша өкіметінің озбырлық саясаты» атты 1997 жылы басылып шыққан еңбегін атап кетуге болады.

Кейінгі кезеңдерде еліміздің әр түкпірлерінде оқу-ағартушылыққа байланысты жария болып жатқан түрлі диссертациялық материалдар, оқу-көмекші құралдары, мақалалар да баршылық. Мысалы: М. А. Жолсейітованың еңбегі XIX ғасырдағы Қазақстанның халық-ағарту ісі, Г. Ы. Копенованың еңбегі Орынбор өлкесіндегі оқу-ағартушылыққа арналған. 2002 жылы жарық көрген С. А. Урашевтің XIX ғасырдың II жартысы мен XX ғасыр басындағы Верный(Алматы) қаласындағы ағартушылықтың сипаты туралы жазып кеткен. Сонымен қоса, Қ. Ж. Адамбосыновтың «Қазақстан тарихының мектептер мен жоғары оқу орындарында беру тәртібі» атты журнал беттерінде жарияланған мақалаларда XX ғасырдағы Орталық Азия елдеріндегі мектеп пен медреселерде тарих сабағын оқыту мәселелерін көтерген болатын. Әрине, осы аталған еңбектерде оқу-ағартушылық туралы Алаштың ардақты зиялыларының да көзқарастары ескерілген.

Сонымен қоса, қазан төңкерісіне дейінгі аралықта қазақ баспасөзіндегі Алаш ардақтыларының да зерттеулерінің жария болғанын айта кетуіміз жөн. Олар: 1981 жылы жарық көрген Х. Бекхожиннің «Қазақ баспасөзі тарихының очеркі» еңбегі, онда қазақ баспасөзінің тарихына жан-жақты талдау жасалған, идеялық мазмұны да уақыттың талабына сай өрбіген. Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ баспасөзі, соның ішінде, газет пен журналдар тарихына арналған Н. Омашевтің «Қазақ журналистикасы», Ө. Әбдіманапованың «Қазақ» газеті, «Көне басылымдар. Құнды деректер, Аяулы есімдер» атты Қ. Алдабергеннің монографиялық зерттеулері жарық көрген.

Тәуелсіздік жылдары ұлттық басылымдарымыз тарихи дерек көзі ретінде аударылып, бағасын арттырды. Мысал келтіретін болсақ, Ұ. Субханбердина мен С. Дәуітовтың құрастыруымен 1998 жылы жария болған «Айқап» журналы және «Қазақ» газеті шықты. Соңғы жылдары жарияланған Алаштың көсемдері Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов пен М. Дулатовтардың тариха басылымда ұсынылған мақалалары да тарихи құнды дерек көзі ретінде қолданылды. Тағы айта кететін болсақ, профессор Қ. Атабаевтың «Қазақ баспасөзі-Қазақстан тарихының дерек көзі»(1870-1918) жж. атты тарихи монографияда XIXғасырдың аяғы мен XX ғасыр басындағы Қазақстан тарихының жазба деректерінің бірегей нұсқасы қазақ баспасөзінің пайда болуы, қалыптасуы мен ғылыми құндылығы туралы айтылып, деректанулық талдау әзірленген.

Сонымен қатар, осы жылдары «Қазақ» газеті және білім беруге арналған С. Рамазанованың, деректанушы Қ. Атабаевтың монографиялық зерттеу жұмыстары да жария болған. Қ. Атабаев әр түрлі деректерге талдау жасай отыра, газет пен журналдың бір міндетті атқаратынына, мазмұны жағынан да ұқсас болуына ықпал етті. Екеуіне де ортақ белгілер: «білім-ғылым, ағартушылық, отырықшылық, жер, өнер, әйел адамның теңдігі, салт-дәстүр мен түрлі қасиеттерді жатқыза білді. Екеуі де қаражат тапшылығынан өздерінің жұмыс жасауын тоқтатты», -деп атап кеткен.

Қорыта айтатын болсақ, тақырыптың зерттелу деңгейі біздің зерттейтін тікелей объектіміз Қазақстандағы ағартушылық болса, екінші жағынан XX ғасырдағы қазақ баспасөзінің оқу-ағартушылық кезеңде дерек көзі ретінде пайдаланылуы болып табылады.

Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басындағы Қазақстандағы білім беру жүйесін кезеңдеу, дәстүрлі тәрбие мен зайырлы білім, қазақ ағартушылары мен Алаш көсемдерінің тәрбие мен білім туралы көзқарастарын, XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы Халық Ағарту Комиссариаты және Қазақстандағы оқу-ағарту мәселелері аралығындағы кезеңді қамтиды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.