Деформацияланған жарықшақты қабатта қысымның таралуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 140 бет
Таңдаулыға:

С. БӘЙІШЕВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ УНИВЕРСИТЕТІ

Казбекова Гульзия Куанышовна Айтикеев Нұржигит Тагибергенович Есқалина Құралай Төлегенқызы

ЖЕРАСТЫ ГИДРОМЕХАНИКАСЫ

дәрістер жинағы

С. БӘЙІШЕВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ УНИВЕРСИТЕТІ

«Мұнай-газ және тау-кен ісі» кафедрасы

Казбекова Гульзия Куанышовна Айтикеев Нұржигит Тагибергенович Есқалина Құралай Төлегенқызы

ЖЕРАСТЫ ГИДРОМЕХАНИКАСЫ

дәрістер жинағы

С. Бәйішев ат. Ақтөбе университетінің оқу-әдістемелік кеңесінде мақұлданды. (Хаттама № 20 )

ӘОЖ 622

К 14

Рецензенттер: Алдамжаров Н. Н. - т. ғ. к., С. Бәйішев ат. Ақтөбе университеті

Набока О. М. - ЖШС АктюбНИГРИ, «Қабат физикасы» зертхана меңгерушісі

Казбекова Гульзия Куанышовна, Айтикеев Нұржигит Тагибергенович, Есқалина Құралай Төлегенқызы

К 14 Жерасты гидромеханикасы: дәрістер жинағы : 5В050800 -

«Мұнай-газ ісі» мамандығының студенттеріне арналған / Казбекова Г. К., Айтикеев Н. Т., Ескалина К. Т. - Ақтөбе : С. Бәйішев ат. Ақтөбе университеті, 2016ж. - 144б.

Дәрістер жинағында - жерасты гидромеханикасы кеуекті және жарықшақты-кеуекті тау жыныстарында мұнайдың, судың және газдың жылжу заңдары келтірілген. Сондай-ақ жерасты сұйықтарының және газдардың жылжу үрдістері қарастырылған. «Жерасты гидромеханикасы» пәнін оқығаннан кейін студент, кенорынды игеруді жобалау және ұңғыманы бұрғылауда кеуекті ортадағы судың, газдың, мұнайдың сүзілу заңдылықтарын қолдануды, физикалық процестерді және қабаттарда жүріп жатқан түрлі заңдылықтар туралы түсініктерді меңгереді.

Дәрістер жинағы жоғары оқу орындары 5В050800 - «Мұнай-газ ісі» мамандығы студенттері мен оқытушыларына арналған.

ӘОЖ 622

К 14

©С. Бәйішев атындағы Ақтөбе университеті, 2016ж.

КІРІСПЕ

Жерасты гидромеханикасы сұйықтықтардың, газдардың және олардың қоспаларының кеуекті және жарықшақты тау жыныстарында сүзгіленуі туралы ғылым болып табылады. Сүзгілеу ағымы, яғни кеуекті немесе жарықшақты ортадағы сұйықтықтың (газдың, газ бен сұйықтықтың қоспасының) ағымы жерасты гидромеханикасының объектісі болып табылады. Жерасты гидромеханикасы мұнай және газ кенорындарын игеру және мұнайгазды алу технологиясы теориясының құрам бөлігі болып табылады. Жерасты гидромеханикасының заңдарын білу берілген қабат жағдайы үшін кенді игерудің ұтымды режимдері мен жүйелерін таңдауда қажет. Кенді игерудің гидродинамикалық модельдеуі жерасты гидромеханикасының тура есебін шешу шегінде алынған және сүзгілену үрдісін нақты жағдайда сипаттайтын математикалық теңдеулерді пайдалануға негізделген. Қабаттың сүзгілену сипаттамаларын анықтау мақсатымен игеру үрдісін бақылау және реттеу үшін қабаттардың және ұңғылардың гидродинамикалық зерттеулерін жүргізеді. Бұл зерттеулерді мәліметтерін өңдеуі жерасты гидромеханикасының кері есебін шешуге негізделген. Жерасты гидромеханикасы басқа ғылымдарда да кең қолданылады: гидрогеологияда, инженерлік геологияда, гидротехникада, т. б. Судың қаныққан грунттарда сүзгіленуін зерттеудің алғашқы тәжірибелерін француз ғалымы А. Дарси жүргізген. Ол 1856 ж. сүзгілену жылдамдығының қысым градиентінен тәуелділігін көрсететін эксперименталдық заңын тұжырымдаған. Осы жылдары басқа француз ғалымы Ж. Дюпюи монографиясын жариялаған. Онда грунт суларының сүзгілену теориясы келтірілген, құдықтар дебиттерінің формулалары шығарылған және сүзгілену есептері шешілген. Жерасты гидромеханикасының дамуына Ч. Слихтер және М. Маскет атты америкалық ғалымдар да айтарлықтай үлесін қосқан.

Сүзгілену теориясының ресей мектебінің негізін қалаушылар - профессор Н. Е. Жуковский және академик Н. Н. Павловский, ал ресейлік мұнайгаз жерасты гидромеханикасының негізін қалаушысы - академик Л. С. Лейбензон. Сонымен қатар, мұнайгазсу қабаттарындағы сұйықтықтар мен газдардың сүзгілену теориясына С. А. Христианович, Б. Б. Лапук, И. А. Чарный, В. Н. Щелкачев, т. б. зор үлесін қосқан.

ЖЕРАСТЫ ГИДРОМЕХАНИКАСЫ ПӘНІ ЖӘНЕ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК

Пәннің қысқаша мазмұны
Мұнай және газ кенорындарын игеру жүйесін жобалағанда жерасты гидромеханикасының мәні

Гидромеханика (гидравлика) - cұйықтықтың механикалық қасиеттерін, cұйықтықтың қозғалысы мен тепе - теңдік заңдарын, cұйықтықтың қатты беттермен әсерін зертейтін ғылым.

Гидромеханика - заңдары мен қортындылары техникалық және инженерлік есептерді шығаруға керек техникалық қолданбалы пән.

Гидромеханика инженерлік білімнің негізін құрайтын ғылымдардың бірі және өзі бірнеше бөлімнен тұрады.

"Гидростатика" бөлімінде гидростатиканың негізгі теңдеуі шығарылады, тыныштықтағы cұйықтықтың қысымы анықталады және және cұйықтықтың жазық және қисық беттерге әсері қаралады.

"Гидродинамика" бөлімінде cұйықтық қозғалысының негізгі заңы мен Д. Бернулли теңдеуі, cұйықтық қозғалысының режимдері мен гидравликалық кедергілердегі арын жоғалтуы оқылады.

"Құбыр жүйесін гидравликалық есептеу" жай және күрделі құбыр жүйесін инженерлік есептеуге керек негізгі бөлім болып есептеледі.

" Сұйықтықтың саңылау мен саптамадан ағуы" бөлімінде cұйықтықтың кіші және үлкен саңылау мен саптамадан ағуын есептеу көрсетіледі.

Гидравлика - тепе-теңдік заңдылықтарын, сұйықтықтың механикалық қозғалысын зерттейтін ғылым. Гидравлика сөзі гректің hydraulikós - сулы, nydor - су, aulos - құбыр деген сөзінен шыққан.

Пәнді білу - гидравликаның негізгі заңдарын білу, өзен, көл, теңіз, жер асты суларын қолдануға арналған гидротехникалық қондырғыларды пайдалану, құрылысты жобалауға қажет инженерлік есептеулерді үйрену үшін қажет.

Болашақ маман:

Гидростатика мен гидравликаның негізгі заңдарын
Сұйықтықтардың физикалық қасиеттерін
Сұйықтық қозғалыстарының түрлерін, ағыстың гидравликалық параметрлерін
Сұйықтық қозғалысының режимін
Құбырдың гидравликалық есептеулерін
Сұйықтықтың кеуекті ортада фильтрациялануын білуі қажет.

Гидравликаның алғашқы еңбектері:

Гидравлика саласы бойынша ең алғашқы еңбектердің бірі болып Архимедтің «О плавающих телах» атты трактаты саналады.

XV-XVI ғ. ғ. Леонардо да Винчи (1452-1419) «О движении и измерении воды» еңбегін жазды. Ол тек 40 жылдан кейін басылып шығарылды.

С. Стевин (1549-1620) «Гидростатика бастамасы» кітабын жазды.

Г. Галилей(1564-1642) 1612 ж. «Судағы денелер және олардың қозғалысы» кітабын жазды.

Е. Торичелли (1608-1647) тұтқыр сұйықтықтың резервуар тесігінен ағу жылдамдығын есептейтін формуланы ойлап тапты.

Б. Паскаль (1623-1662) орта ғасырларда гидравликалық машиналардың көп мөлшерде пайда болуына негіз болған қысымның сұйықтыққа берілу заңын ашты.

Н. Ньютон (1643- 1723) 1686 ж. сұйықтықтағы ішкі үйкелісі туралы гипотезаны ойлап тапты.

Сұйықтықтар және олардың физикалық қасиеттері

Сұйықтық - аққыштық қасиеті және үзілу деформациясына аздаған келергісі бар, кез келген жай күштердің әсерінен өзінің пішімін өзгерте алатын физикалық дене.

Сұйықтықтың екі түрі болады: тамшылы және газ тәрізді.

Тамшылыға қарапайым сұйықтықтар ( су, мұнай, керосин, майлар т. б. ) жатады.

Газ тәрізді сұйықтыққа газдар ( ауа, азот, пропан т. б. ) жатады.

Тамшылы мен газ тәрізді сұйықтықтардың айырмашылығы күштің әсерінен сығылуы болып табылады. Тамшылы сұйықтықтар сығылмайды, ал газ тәрізді сұйықтықтар оңай сығылады. Күштің әсерінен пішінін өзгертеді.

Тамшы тәрізді және газ тәрізді сұйықтықтардың негізгі ерекшелігі сыртқы күштердің әсерінен сығылуы (көлемін өзгертуі) . Тамшы тәріздес сұйықтар қиын сығылады, ал газ тәрізді сұйықтықтар жеңіл сығылады, яғни аз ғана сыртқы күш әсерінен өзінің көлемін бірнеше рет өзгерте алады.

Сұйықтықтардың қозғалу заңдылықтарын зерттеу үшін «идеал» және

«реал» түсінігі енгізілген.

Идеал - тұтқыр емес, абсолют қозғалғыш, үйкеліс күші жоқ, ішкі күштердің әсеріне абсолют өзгеріссіз сұйықтықтар болып табылады. Бұндай сұйықтықтар шын мәнде жоқ. Бұл модель теориялық шешімдер мен зарттеулерді жеңілдетуге арналған.

Реал - тұтқыр, сығылмайтын, созылу және сығылу күштеріне кедергі жасайтын, үйкеліс күші бар сұйықтықтар.

Реал сұйықтықтар ньютондық және ньютондық емес (бингемовтік) болуы мүмкін. Ньютондық сұйықтықтарда - сұйықтықтардың бір қабатының қозғалысы екіншіге қатысты беттесу кернеуінің (ішкі үйкеліс) мөлшері қозғалыс жылдамдығына пропоционал. Бұл заңдылықты 1686 жылы Ньютон орнатты. Сондықтан бұл сұйықтықтарды ( су, майлар, бензин, каросин, глицерин ) ньютондық деп аталады.

Ньютондық емес сұйықтықтар қозғалғыш, тыныштық күйінде беттесу кернеуі (ішкі кедергі) болады. Оның мөлшері сұйықтықтың түріне байланысты. Бұл ерекшелікті алғаш рет Ф. Н. Шведов 1889жылы, кейін Бингем 1916жылы байқады. Сондықтан бұл сұйықтықтар ( битон, гидроқоспалар, саз тәрізді ерітінділер, коллойдтар қату температурасына жақындағанда мұнай өнімдері) бингемовтік деп аталады.

Сұйықтықтың негізгі қасиеттері

Сұйықтықтың тығыздығы - бұл бірлік көлемді толтырған сұйықтықтың

салмағы, өлшем бірлігі:

кг : ρ = m м 3 V

Сұйықтықтың меншікті салмағы - бұл бірлік көлемді сұйықтықтың

H

ауырлық күші, өлшем бірлігі: :

м 3

γ = G

V

Ауырлық күші

G = mg

болғандықтан, сұйықтықтың тығыздығы мен

меншікті салмағы арасындағы есептеу формуласын аламыз:

γ = ρ ⋅ g

(1. 1)

Меншікті салмақ өлшенген жерде ауырлық күшінің үдеуіне ( g ) тәуелді болғандықтан, есептеу кезінде тығыздықтың ( ρ ) шамасын қолданамыз.

кг

Техникалық есептеуде судың тығыздығын

кг

ρ = 10

м 3

, сынаптың

тығыздығын ρсын = 13, 6 м 3 деп қабылдаймыз.

Сұйықтықтың физикалық қасиеттері.

Гидромеханика курсында сұйықтықтың келесі физикалық қасиеттерімен танысамыз: сұйықтықтың сығылуы мен тұтқырлығы, капилляр түрінде болуы және кавитация.

Сұйықтықтың физикалық қасиеті тұтқырлыққа тоқталсақ, бұл сұйықтық қабатының бір біріне қатысты қозғалуына қарсыласа білу қабілеті.

Техникалық есептеу мен есеп шығарған кезде тұтқырлықтың екі коэффициентін қолданады: тұтқырлықтың динамикалық коэффициенті μ ,

өлшем бірлігі Пас ; тұтқырлықтың динамикалық коэффициентінің сұйықтық тығыздығына қатынасы- тұтқырлықтың кинематикалық коэффициенті ν :



ν = ρ

(1. 2)

Тұтқырлықтың динамикалық коэффициенті мен сұйықтық тығыздығының өлшем бірліктерін қоя отырып, тұтқырлықтың кинематикалық коэффициентінің СИ жүйесіндегі өлшем бірлігін аламыз:

м 2

.

с

Сұйықтықтың эксперименталды тұтқырлығы вискозиметрмен

анықталады. Вискозиметрмен Энглер градусі деп аталатын салыстырмалы тұтқырлығы да анықталады.

Тұтқырлықтың шартты кинематикалық коэффициентіне көшу үшін Уббелоданың эмпириялық формуласын қолданады:

ν =  0. 0731° E − 0. 0631 ⋅10−4

(1. 3)

 ° E 

Тұтқырлықтың кинематикалық коэффициентінің шамалары кітаптардың қосымша бөлімінде келтірілген, оны есептеу кезінде қолданамыз.

Тығыздық (ρ) дегеніміз- массаның (m) көлемге (w) қатынасы.

ρ=m/W, кг/м ³

Химиялық құрамына байланысты сұйықтықтарды бір компонентті, таза сұйықтық немесе көп компонентті сұйық қоспалар болып бөлінеді. Қоспалардың тығыздығын келесі формуламен анықтауға болады:

( m 1 + m 2 ) =

( W 1 + W 2 )

( ρ 1 W 1 + ρ 2 W 2 )

( W 1 + W 2 )

Мұндағы: m ₁ , мен m ₂ ; W ₁ мен W ₂ және r ₁ мен r ₂ сәйкесінше сұйықтықтардың массасы, тығыздығы, көлемі.

Судың максимал тығыздығы 4 °С температурада 1000 кг/м ³ . Ол 4, 08, 3, 8, 3, 4°С сәкесінше 0, 1, 0, 4, 1, 0 МПа максимал мәнге жереді. Атмосфералық қысымда температурасы 15°С судың тығыздығы 999 кг/м ³ . Тұздың концентрациясы 35 г/л болғанда температурасы 0°С теңіз суының концентрациясы 1028, 1 кг/м ³ . Тұздың мөлшері 1 г/л өзгерсе, сәйкесіше тығыздық 0, 8 кг/м ³ өзгереді.

Сұйықтықтың меншікті салмағы (ϒ) - сұйықтық салмағының көлемге қатынасы .

γ = G

= ρg

Егер Ньютонның 2 заңын қолданып G=mg теңдігінің екі жағын көлемге W бөлсек, тығыздық пен меншіктік салмақ арасындағы айырмашылықты байқай аламыз.

G = mg W W

Мұндағы: G- ауырлық күші, g - еркін түсу үдеуі, м ² /с.

Кейбір сұйықтықтардың 20 ^о С температурадағы меншікті салмағы.

Сұйықтық

Меншіктік салмақ γ, Н/м

Тығыздық ρ, кг/м

Сұйықтық:

Сынап

3Меншіктік салмақ γ, Н/м:

132900

3Тығыздық ρ, кг/м:

13547

Сұйықтық:

Теңіз суы

3Меншіктік салмақ γ, Н/м:

10010-10090

3Тығыздық ρ, кг/м:

1002-1029

Сұйықтық:

Табиғи су

3Меншіктік салмақ γ, Н/м:

9790

3Тығыздық ρ, кг/м:

998, 2

Сұйықтық:

Минералды май

3Меншіктік салмақ γ, Н/м:

8600-8750

3Тығыздық ρ, кг/м:

877-892

Мұнай

8340-9320

850-950

Мұнай:

Керосин

8340-9320:

7770-8450

850-950:

792-840

Мұнай:

Этил спирті

8340-9320:

7740

850-950:

789, 3

Мұнай:

Бензин

8340-9320:

7250-7370

850-950:

739-751

Сығылуы. Реал сұйықтықтарды сыққанда көлемі азаяды. Қысым өзгергенде сұйықтықтың көлемін өзгерту қасиеті көлемдік сығылу коэффициентімен ( b _W ) сипатталады. Яғни қысымның өзгерісіндегі сұйықтық көлемінің өзгерісі.

b = Па ^-1 ,

∆ W = 1 ∆ ρ

W W ∆ p ρ ∆ p

Мұндағы: ∆W - көлемдік өзгеріс, Δρ -тығыздық өзгерісі.

Ұлғаю температурасы. Сұйықтықтың көлемдік W өзгеру қасиеті температураның ұлғаю коэффициенті (b _t ) , яғни сұйықтықтың көлемдік өзгерісінің тұрақты қысымда 1°С температура өзгерісіне ( t) қатынасы болып табылады.

bt = оС-1.

∆ W W (∆ t )

Таблицада судың ұлғаю коэффициенті көрсетілген.

Қысым Р ,

Па*10

1°С температурадағы температуралық ұлғаю коэффициенті ß

1-10

10-20

40-50

60-70

90-100

ҚысымР,5Па*10:

1

1°С температурадағы температуралық ұлғаю коэффициентіßt:

0, 14

0, 000150

0, 000422

0, 000556

0, 000719

ҚысымР,5Па*10:

100

1°С температурадағы температуралық ұлғаю коэффициентіßt:

0, 43

0, 000165

0, 000422

0, 000548

0, 000704

ҚысымР,5Па*10:

200

1°С температурадағы температуралық ұлғаю коэффициентіßt:

0, 72

0, 000183

0, 000426

0, 000539

0, 000682

500

0, 000149

0, 000236

0, 000429

0, 000523

0, 000661

500:

900

0, 000149:

0, 000229

0, 000236: 0, 000289

0, 000429:

0, 000437

0, 000523:

0, 000514

0, 000661:

0, 000621

Белгілі температурада сұйықтықтың тығыздығын, температуралық ұлғаю коэффициентін біле отырып басқа температурадағы сұйықтықтың тығыздығын анықтауға болады.

ρ _i =

ρ

(1+ βt ( ti − t ) )

Тұтқырлық - ішкі үйкеліс, сұйықтықтағы ұсақ бөлшектердің қозғалыс кезінде бір-біріне кедергі жасауы. Тұтқыр ағыстың негізгі заңын Ньютон орнатты:

t = ± m

мұндағы: τ- сұйықтықтың беттесу кернеуі,

мұндағы: T - тангенсиал күш,

w- беттесу ауданы,

τ = T/w,

Қозғалу жылдамдығының градиенті:

dυ ( υ

− υ )

= 2 1

dy ( y 2 − y 1 )

Сұйықтықтың тұтқырлығын өлшейтін приборды - вискозмаетр ( латынша viscosus - тұтқыр) деп атайды. Вискозиметрдің ең көп тараған түрлері: капиллярлы, ротациондық, құлайтын шаригі бар, ультрадыбыстық.

Меншікті жылу сыйымдылық. Судың 0°С температурадағы меншікті жылу сыйымдылығы 4180 Дж /кг. Ол температураға тәуелді өзгереді, +35°С температурада максимумға жетеді.

Меншікті балқу жылуы. Меншікті балқу жылуы мұздың суға айналған кезінде 330 кДж/кг құрайды. Бу түзілудің меншікті жылуы қалыпты қысым мен 100°С температурада 2250 кДж/кг тең.

Электроөткізгіштік. Химиялық түрде су электр тогын өткізбейді. Оның 18°С температурадағы меншікті электр өткізгіштігі 4, 3*10 ^-8 Ом ^-1 *cм ^-1 тең.

Тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар:

Жерасты гидромеханикасы нені зертейді?
Сұйықтықтар және олардың физикалық қасиеттері
Сұйықтықтардың негізгі физикалық қасиеттерін ата.
Электроөткізгіштік деген не?
Идеал және реал сұйықтықтардың айырмашылығы неде?

ФИЛЬТРАЦИЯ ТЕОРИЯСЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ

Жарықшақты қабаттардың классификациясы.
Сүзілу көрінісі.
Дарси заңы.

Жарықшақты қабаттардың классификациясы.

Тау жыныстары - бір немесе бірнеше минералдардан құралып, жер қабығында өзіне тән геологиялық денелер түзеді.

Жаратылу тегіне байланысты тау жыныстары магмалық, шөгінді және метаморфтық үш үлкен топқа жіктеледі.

Магмалық тау жыныстары жер қойнауындағы болатын силикатты балқыма-ерітіндінің (магма) жер бетіне жетіп (оны енді лава дейді) қатаюынан немесе жер қойнауында кептеліп кристалдануынан пайда болады. Магмалық жыныстар көбіне кристалды құрылымды болып, нығыз ұдайы өте қатты біркелкі массивтер түзеді. Олардың үлгісі ретінде тереңде кристалданған гранитті, немесе жер бетінде төгілген базальтты атаған жөн. Әрине, бұл жыныстар арасынан жан-жануарлардың, өсімдіктердің қалдықтарының табылуы мүмкін емес.

Шөгінді тау жыныстары жер бетінде су бассейндерінің түбінде органикалық және анорганикалық заттардың шөгуінен пайда болады. Байырғы жыныстардың экзогендік процестер әсерінен бұзылған түйіршіктері мен жануарлардың, өсімдіктердің қалдықтары біртіндеп шөге келе қат- қабаттар түзеді. Шөгінді тау жыныстары жаралу тегінде байланысты үгінді (механикалық шөгінділер), химиялық (хемогенді), органогенді және аралас топтарға жіктеледі.

Метаморфтық тау жыныстары деп байырғы шөгінді, магмалық, типті метаморфтық тау жыныстарының тереңге батып өзгеруінен жаралған жыныстарды атайды. Осылайша өскен температура мен қысым әсерінен бұрынғы нығыз, сом магмалық жыныстар тақталанады, ал шөгінді жыныстар кристалл құрылымды жынысқа көшеді.

Мұнай мен газ классификациясы туралы сұрақтар бойынша И. О. Брод, Н. А. Еременко, А. А. Бакиров және т. б. ғалымдар өз еңбектерін арнады.

Мұнай мен газ кеніштеріне байланысты классификация төртке бөлінеді (1-кесте), А. А. Бакиров бойынша.

кесте- Кеніштер классификациясы

Класс

Топ

Түр

Қақпандар түрі

Класс:

Топ:

Түр:

Күмбезді

Қақпандар түрі:

Қарапайым және бұзылмаған құрылымдардың антиклиналі мен күмбезі; жарылысты бұзылыстармен күрделендірілген; тұзды

күмбезді құрылымдар

Класс:

Құрылымды

Топ:

Антиклиналды және күмбезді

Түр:

Тектоникалық экрандалған ілініп тұратын

Қақпандар түрі:

Қарапайым және күрделі құрылымдардың структурасы. Жарылыстармен күрделендірілген құрылымдар,

т. б.

Класс:

Моноклиналды

Топ:

Бұзылған моноклиналдар

Түр:

Моноклинальдың жарылысты бұзылыстарымен экрандалған

Класс:

Рифогенді Литологиялық

Топ:

Рифты массивтер Литологиялық экрандалған

Түр:

Еңкіш немесе ысырылған коллекторлар

Қақпандар түрі:

Қабаттың қалыпқа келуі бойынша выклинделетін коллекторлардый аймқтары; өткізгішті жыныстардың аз өткізгішті жыныстармен

ауысуы

Класс:

Литологиялық шектелген

Топ:

Экрандалған

Түр:

Асфальт пен битумның экрандалған шөгінділері

Класс:

Литологиялық

шектелген

Топ:

Бау және жең

тәріздес

Түр:

Палеорек қазбаларының

құмды түзілістері

Класс:

Стратиграфиялық

Топ:

Эррозияға ұшыраған коллекторлар және оларды өткізгіштігі аз жыныстармен жабылуы

Түр:

Қарама қайшылықты

тектоникалық құрылымдар

Қақпандар түрі:

Антиклиналь мен моноклинальдардың

стратиграфиялық жетілдірілмеген аймағы

Класс:

Останцтты

Топ:

Палеорельефтің көмілген

останцттер бетінің эродирленген аймағы

Класс:

Шығып тұрған

Топ:

Кристалды фундаменттің шығып тұрған аймағы

Құрылымдық кеніштер классына әртүрлі локальды тектоникалық құрылымдарға ие кеніштер жатады. Олар: күмбездік, тектоникалық экрандалған және мұнай мен газдың контактілі кеніштері.

Күмбезді кеніштер локальды құрылымдардың күмбезді бөліктерінде түзіледі. Күмбезді кеніштерді сұлбасы 11-суретте көрсетілген.

Мұнай мен газдың тектоникалық экрандалған кеніштері әртүрлі ысырылымдар аймағында түзіледі. Мұндай кеніштер күмбезде, қанаттарда немесе переклинальдарда орналасуы мүмкін.

Контактілі кеніштер тұзды штокпен, сазды диапирмен немесе вулканогенды түзілістермен шектесетін өнімді қабаттарда түзіледі. Литологиялық кеніштер классында екі кеніштерді ажыратады: литологиялық ажыратылған және литологиялық шектелген. Литологиялық экрандалған кеніштер қабат-коллекторларының шектелген аймақтарында орналасқан.

Литологиялық шектелген кеніштер қазбалы палеоректердің құмды түзілістерінен, жағажайлық құмдықтармен түзілген және барлық жағынан аз өткізгіштікті жыныстармен қоршалған (14-сурет) .

Рифогенді класқа жататын кеніштер рифті массивтер денелерінде түзіледі.

Стратигарфиялық кеніштердің түзілуі келесі коллекторларда жүргізілді: эррозиямен кесілген коллекторлар өткізгіштігі аз қабаттармен жабылған.

Стратиграфиялық кеніштердің класстары антиклинальдарда, күмбез тәріздестерде және моноклинальдарда кездесуі мүмкін (16а-сурет) . Оларға фундаменттің көмілген иілмелі кристалды жыныстардың бөліктерінде орналасқан кеніштер де жатады.

Тау жыныстарының арасындағы барлық қуыстардың аумағын ақиқаттық немесе теориялық кеуектілік деп атайды. Жыныс арасындағы қуыстарды қосқандағы қосынды көлемін алынған жыныстың сыртқы аумағына қатынасы

кеуектілік коэффициенті деп аталады. Ол былай табылады:

Kn = n

(2. 1)

k _n - жыныстың кеуектілік коэффициенті; V _n - жыныстың (үлгінің) қуыс көлемі; V _n - сол жыныстың (үлгінің) аумағы.

Кеуектіліктің проценттік мағынасын табу үшін 1 формула арқылы табылған мағынаны 100-ге көбейту керек:

k = Vn 100%

n V

(2. 2)

мұндағы: k _n - жыныстың кеуектілік проценті.

Қуыс-кеуектердің мұнайға, суға, газға қанығуы және олардың қуыс қаналдарымен жылжуы қуыстың аумағына байланысты. Көлденеңі ірілеу қуысқа сұйық оңай кіреді де ол тарту күшінің әсерінен кеуектің саңлауларымен әжептеуірге жылжиды. Майда кеуектерге (капилляр кеуектер) сұйықтың енуі үшін күшті қысым керек болғандықтан сұйықтың кеуектік қаналдармен жылжуы қиынға түседі.

Қысымның кемуінен жыныстың өзінен сұйық пен газды өткізу қабілетін оның өткізгіштігі дейді. Жыныстар жақсы да, шамалы да өткізгіш, бірақ та абсолютті өткізбейтін жыныстар болмайды. Өткізгіштік деп тау жыныстарының қысымдары айырмашылығы кезінде өз бойынан сұйықтық

пен газды өткізу қабілетін айтады. Қуыстылық пен бірге өткізгіштік те мұнай коллекторларының негізгі көрсеткіштері болып саналады. Егер қуыстылық қабаттың сиымдылығын көрсететін болса, ал өткізгіштік қуысты ортаның өткізу қабілетін сипаттайды. Өткізгіштік көрсеткіші мынадай көптеген факторлармен сипатталады: тау жыныстарын құрайтын әртүрлі түйіршікті материалдың іріктелу дәрежесі, седиментационды процестермен тау жыныстарының қуысты кеңістігінің құрылымының өзгеру дәрежесі және т. б.

Қуысты ортаның өткізгіштігі тек қана қуысты кеңістіктің құрылымынан емес, сонымен қатар қабат флюидінің түрі мен оның қозғалу тәртібіне де байланысты болып келеді. Осыған байланысты, мұнайлы жыныстардың өткізгіштік қасиеттерін сипаттауда абсолютті, (физикалық), тиімді (фазалық) және тиісті өткізгіштік ұғымдары енгізілген.

Абсолютті өткізгіштік деп өткізгіш қуысты ортаның газбен физикалық- химиялық өзара әсерлесуі болмаған, қуысты ортаның газбен толық толуы жағдайындағы газды өткізу қабілетін айтады. Өткізгіштіктің өлшем бірлігі ретінде м ² қабылданған. Тау жыныстарының өткізгіштігін өлшеу үшін көбіне мкм ² (микрометр) қолданылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.