Шыңғыс Айтматов

Жоспар
Кіріспе

1.Шыңғыс Айтматов жайлы
2.Оның шығармашылығы
3.Шыңғыс Айтматовтың жетістіктері
4.Менің Шыңғыс Айтматов жайлы пікірім

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Шыңғыс Айтматов (қырғызша: Чынгыз Айтматов) (1928 ж. желтоқсанның 12
Шекер, Қырғыз АКСР - 2008 ж. маусымның 10, Нүрнберг, Алмания) - ойшыл
гуманист, данагөй, қазақ-қырғызға ортақ халық жазушысы, Социалистік Еңбек
Ері, КСРО мемлекеттік сыйлығының үш мәрте иегері және Лениндік сыйлықтың
лауреаты.
Ш. Айтматовтың бүкіл шығармашылығы мен өмірі бастан-аяқ қазақ халқымен
тығыз байланысты болды. Сонау Жәмиладан бастап, әлемге танымал Қош
бол, Гүлсары, Ақ кеме, Ғасырдан да ұзақ күн, Жанпида сияқты барлық
шығармаларындағы көркем образдарының рухы мен мінезі қырғыздан гөрі
қазаққа өте-мөте жақын еді. Жазушының өзі де қазақ ауылымен іргелес,
қоныстас жерде туып-өскен. Әкесі Төреқұлды Тұрар Рысқұлов қолынан
жетектеп жүріп, Ташкентке оқуға түсірген. Кейін қырғыздың көрнекті қоғам
қайраткері болған, 1938 жылы халық жауы ретінде атылып кеткен Төреқұл
Айтматов Т. Рысқұловтың тікелей тәрбиесін көрген шәкірті болған.
Мұхтар Әуезовті өмір бойы пір тұтып өткен жазушы жазып жатқан жаңа
шығармасын Жуалы топырағынан бастамақ болған еді. Қазақстандағы БТА
банктің құрметті президенті болып тағайындалған. Жазушының кандидатурасын
жақында түркітілді елдердің мәдениет министрлерінің кеңесі (ТҮРКСОY)
түрік әлемінің атынан Нобель сыйлығына ұсынғанды. Және Ш. Айтматов түркі
әлемінің дамуына қосқан ерекше үлесі үшін ТҮРКСОY тағайындаған
халықаралық көрнекті сыйлықтың тұңғыш лауреаты атанған.
2008 жыл Қырғызстанда Айтматов жылы болып жарияланғаны белгілі. Осы
жылдың желтоқсан айының 12-де 80 жасқа толатын жазушының мерейтойы
халықтық мереке ретінде тойланбақ еді. Жоғарыда айтқан ТҮРКСОY сыйлығы
осы 80 жылдық мерейтойына орай тапсырылмақ еді. Тағдыр оны кемеңгер
жазушыға тірі көруді жазбапты.
2008 жылы маусымның 10 күні Адамзаттың Айтматовы атанған Айтматов 79
жасында Алманияның Нүрнберг қаласындағы ауруханада бүйрек ауруынан қайтыс
болды. Жазушының мүрдесі маусымның 14 Бішкек 10 км маңындағы Чон-Таш
(Шын-тас) ауылындағы Ата-Бейіт мемориалды-мұражай кешеніне қойылды. Сол
күн Қырғызстанда ұлттық қайғылқ деп жарияланды.
Тарихи танымы мен рухани дамуы есте жоқ ескі замандардан бермен қарай
сабақтасып жататын қазақ-қырғыз ұлыстарының ұлағат биігінен орын алған
ортақ мұралары туралы сөз болғанда, ойға оралатын құндылықтар шоғыры
адамзат өркениетінің өзекті бір бөлшегін құрайтынын байқаймыз. Санадан
туындайтын салт пен дәстүр, таныммен сабақтасатын тылсым сырлы толғаулар
жүйесі тоғысатын тұстарда да қазақ пен қырғыз жұртының рухани үндестігі
менмұндалап тұрады.
Басыма кидім ақ қалпақ,
Оюлап шетін сырғызған.
Менің де бетім жап-жалпақ
Айырмам қане қырғыздан!?
- деп жырлаған көрнекті қазақ ақыны Әбіділда Тәжібаев өлеңіндегі тірлігі
бір ордалы жұрттардың абзал бейнесі - рухани бірлік пен адами үндестіктің
тарихи дамуда сирек кездесетін нұсқасы. Адамзатқа ортақ құндылық - ұлы
"Манасты" құбылмалы саясаттан арашалап алуға ат салысқан ұлы Мұхтар
Әуезов дәстүрінен дәрмен көрген текті тұлғалар, қай-қай заманалар болсын,
"бір туған" ниетті қос ұлыстың игі бірлігіне дәнекер болудан жазған
емес.
Шыңғыс Айтматовтың алыстарды шарлаған атағы мен даңқына шын пейілімен
қуана қол соққан қазақ қауымының, ұлы суреткерге деген ықылас-пейілінің
уақыт пен замананың барлық сынынан сүрінбей өтіп келе жатуының да бір
жұмбағы осы ұлттық-адами тереңдіктерде жатса керек. Шыңғыс десе:
"Адамзаттың Айтматовы", дейтін сөз тіркесі көлденеңдейді. Бұл, заңғар
суреткерге қазақ бауырларының дуалы аузымен телінген толағай теңеу
болатын. Өз дәуірінің өзегін жарып шыққан дара перзенттерге тән ерекше
қасиеттердің көшбасында олардың еткен еңбегі мен тындырған шаруасының
жалпы адамзатқа түсінікті болуы жатады. Тілі мен дініне, әдеті мен
ғұрпына, қоғамдық құрылысы мен қауымдық қағидасына, идеологиясы мен
идеясына қарамай мұхит асып, теңіз басып, биіктіктермен біте қайнасып
кету үрдісі де дара тұлғаларға тән құбылыс десек, Шыңғыс Төреқұлұлы осы
қатардан ойып тұрып орын алған ғасырлық құбылыс.
Адам бойындағы асыл қасиеттердің арда тармағын алаулы азаптар құрсауында
ғұмыр кешкен, біреулер үшін - көптің бірі, енді біреулер үшін - биік
рухтың, бірегей болмыстың иелері - Жәмила мен Данияр бейнесі арқылы
жеріне жеткізе айшықтап берген жас Айтматов "тау мен дала жыршысы"
биігінен ешқашан аласарған жоқ. Қарапайым тіршілік пен қатыгез болмыстың
ара-қатынасында жататын иірімдердің илеуінен шыққан жазушы кейіпкерлері,
зерделі оқырмандардың сансыз толқынын: "Қайткенде адам қалады адам
болып?..." - дейтін тереңге жетелеп келеді, әлі де жетелей берері сөзсіз.
Суреткер мұраты - Расул Ғамзатов айтпақшы: "Адамдар менің жұлдызым,
соларға жетсем болғаны" - десек, Шыңғыс Айтматов сол мұраттан көрінген
жазушы.
Өркениет тарихына өзіндік бетбұрыс әкелуімен ерекшеленетін ХХ ғасырдың
адамауи галереясын жасаған суреткерлер, өздеріне тұстас дәуірдің ғаламшар
кезіп, мұхит табанын тоздырып, жер құрсағын індеткен пенделерінің
іс-әрекеті арқылы уақытқа уағыз айтушылар биігіне көтерілгенін кез келген
адамға мойындата алатын мысалдар жеткілікті. Осы тұста Габриэль Гарсиа
Маркестің "Жүз жылдық жалғыздығы", Михаил Шолоховтың "Тынық Доны" мен
"Адам тағдыры", Эрнест Хемингуэйдің "Шал мен теңізі", Мұхтар Әуезовтің
"Абай жолы" эпопеясы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.