Дифференцияланған оқыту технологиясы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Инновациялық технологиялар туралы жалпы түсініктер, анықтамалар.
Жаңартылған бағдарламаның білім саласына тиімділігі мен ерекшеліктері. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Дифференциалдап оқытудың оқу процесіндегі мүмкіндіктері
ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДАҒЫ ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ РЕСУРСЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1 Оқу үдерісіндегі цифрлық білім беру ресурстары . . . . . . . . . . . . .
2.2 Модельдер. Модельдеудің негізгі кезеңдері . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Оқу үдерісінде дифференциалдық әдісті қолдану арқылы цифрлық білім беру ресурсын құру технологиясы. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Қорытынды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Пайдаланылған әдебиеттер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының білім беру реформаларының негізгі мақсаты- білім беру жүйесін жаңа экономикалық ортаға бейімдеу. Ал, дамудың негізі білім мен ғылымға келіп тіреледі. Сондықтан да, әлемдегі дамыған елдер сияқты Тәуелсіз елімізде білім жүйесі сапасын жетілдіру ең негізгі өзекті мәселелердің бірі болып отырғаны белгілі. Осыған орай, білім беру жүйесінде жастарға сапалы білім беріп, олардың үйлесімді дамуы мен тұлға ретінде қалыптасуында ұстаздың кәсіби шеберлік көрсеткіштерінің бірі - жалпы педагогикалық, ғылыми-теориялық, әдістемелік жаңалықтар мен озық тәжірибені жетік меңгерудің маңызы зор.
Қазіргі ұстаздар алдындағы міндет: ғылым мен техниканың даму деңгейіне сәйкес оқушының білімі терең, іскер және ойлауға қабілетті, әлемдік стандарттар негізінде жұмыс істей алатын құзырлы тұлғаны қалыптастыру. Мұндай талапқа сай қызмет істеу үшін ұстаз үздіксіз ізденісте кәсіби білікті болуы тиіс.
Инновациялық оқыту нәтижелері оқушының өз бетінше әрекет етуі арқылы білімді меңгеруіне ықпал етуі тиіс. Оқушының ой-өрісін кеңейтіп, дүниетанымдық көзқарастары мен танымдық белсенділігін арттыруда, зерттеушілігі арқылы шығармашылық икемділігін дамытуда, біліктілікке ұмтылуда, яғни тұлғаны жан-жақты дамытуды жүзеге асыруда оқу үдерісіне инновациялық технолгияларды енгізу шешуші рөл атқарады, оң нәтиже береді.
Иә, қазіргі таңда еліміздің түкпір-түкпірінде Қазақстан Республикасы орта білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде бірқатар пәндер бойынша педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру курстары жүргізілуде.
Білім саясатының өзекті мәселелері - кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту, оқытудың формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою, білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үдерісіндегі үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі заман техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу.
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар еңбектер жарық көрді. Оларда - университеттерде информатикамен ұштасқан профиль мамандарын информатикаға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру (Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта мектептерде информатиканы оқытуды жетілдіру (С.Қариев), мектептер мен университеттерде информатика мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру (Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун жан-жақты зерттеледі.
Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп келеді. Мысалы, Ж.А.Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану жағдайында оқушылардың танымдык белсенділігін арттыру, А.Ә.Шәріпбаев компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын дәлелдеу, С.М.Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа ақпараттық технологияны пайдалана білу мәселелерін, М.Ф.Баймұхамедов компьютерлік оқытудың бейімделген технологиясын құрастырудың модельдерін, әдістері мен құралдарын жасау мәселелерін Ж.Ж.Жаңабаев ақпараттық технологиялардың даму жағдайында мамандарды инженерлік-сызба дайындықтарын жетілдіру туралы қарастырған.
Жоғарыда аталған жұмыстар, елімізде информатиканы және информатикалық пәндерді оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін қалауға мүмкіндік береді. Алайда, бұл жұмыстарда болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау жеткілікті зерделенбеген.
Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу технологиясын қолдану арқылы олардың кәсіби қызметінде ақпараттық-компьютерлік біліктіліктер жүйесін қалыптастыру мәселесін шешуге болады.
Жоғары оқу орындарының педагог мамандықтарындағы оқу бағдарламалары мен оқулықтарын зерделеу, оқу үдерісіне жасаған талдау да бұл проблеманың бірегей жүйеге келтірілмегендігін, болашақ педагог мамандарының кәсіби білімін ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу арқылы жетілдіру мазмұнының дұрыс жүзеге аспайтындығын дәлелдейді.
Соңғы жылдары оқытудың жаңа тәсілдері, нәтижеге бағытталған оқыту тәсілдері кеңінен қолданылып келеді. Орта мектептің міндеті оқушыға қажетті білім, білікті және дағдыны беріп қоймай, олардың алған білімдерін нақты міндетті шешуге қолданып қоймай, алған біліктері мен дағдыларын күнделікті және кәсіби проблемаларды шешуге пайдалануға үйрету болып табылады. Осы айтылғандардан дипломдық жұмыстың өзектілігі анықталады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты оқу үдерісіне дифференциалды әдісті қолданып, цифрлық білім ресурстарын құру.
Бұл мақсатқа жету үшін қарастырылған міндеттер:
Оқу үдерісінде инновациялық технологиялардың теориялық
негіздерін зерделеу;
Оқу үдерісіндегі цифрлық білім беру ресурсын құру
технологиясын анықтау;
Информатика курсындағы "Модельдеу есептер жинағы"
цифрлық білім беру ресурсын құру.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер, қосымшалардан тұрады.
1 ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Инновациялық технологиялар туралы жалпы түсініктер,анықтамалар
Республикамызда соңғы жылдары окыту процесін ізгілендіру, оның практикалық бағыттылығын күшейту мақсатында біраз шаралар жасалды. Оларды "инновациялық үдеріс", немесе педагогикалық жаңалықтарды енгізу деп жүрміз. Ол педагогикада жаңа әдістер, тәсілдер, құралдар, оқулықтар және бағдарламаларды пайдалануды білдіреді. Яғни инновациялық үдеріс оқыту мен тәрбиелеуге өзгерістер енгізе отырып, оқытудың сапасын арттыру болып табылады. Негізінен "инноватика" ұғымының мәні, латынның in-novus деген сөзінен шыққан, "жаңарту, өзгерту" мағынасын береді.
Инновация мәселелерімен айналысып жүрген бірқатар ғалымдардың еңбектерінен олардың берген анықтамаларын талдай келе біз бұл ұғымның төркінін белгілі уақыт арасында жаңашыл идеяны қайта қарау, жаңалау деп айтқанды жөн көреміз. Жалпы алғанда, бұрыннан белгілі қолданыста жүрген идеялар жаңа бағытта ұсынылса, мұның өзін инновациялық деп қарастырады. Олай болса, инновация деген ұғымды "жаңалық", "жаңа әдіс", "өзгеріс", "әдістеме", "жаңашылдық", ал инновациялық үдерісті "жаңа әдістеме құралы" деп түсіндіруге болады.
Педагог ғалым Ш.Таубаева өзінің зерттеу жұмысында инноватика ұғымы мазмұнының негізгі аспектілерін былайша көрсетеді:
1. Инноватика - жаңа білімді құру, меңгеру және оны практикаға енгізу заңдылықтарын зерттейтін іргелі гуманитарлық ғылым.
2. Инноватика - жаңа білімді құру, меңгеру және ендіру үдерісін оқып үйренуге арналған ғылымның бір саласы.
3. Инноватика - ғылымның, техниканың және қоғамдық практиканың әртүрлі салаларындағы инновациялық үдерістердің теориясы мен практикасы.
Ол педагогикалық инноватика жайлы жан-жақты талдау жүргізу нәтижесінде, педагогикалық инноватиканы - жалпы ғылыми және педагогикалық білім жүйесіне ендірілуі қажет жаңа ғылыми пән - деп анықтай отырып, оның ақпараттық өрісін, ғылымның басқа салаларымен байланысын және педагогика ғылымдары жүйесіндегі орнын ашып көрсетеді.
Біз ғалым Ш.Таубаева айтқандай, инновациялық оқытуды - білімді меңгерудің дәстүрлі оқытуға қарағанда альтернативті болатын ерекше типі деп түсінеміз. Олардың принциптік айырмашылығы болашаққа әртүрлі көзқараспен қарайды. Дәстүрлі оқыту қайталау жағдайында іс-әрекеттің ережелерін меңгеруге бағытталған, ал инновациялық оқыту жаңа жағдайда іс-әрекетті бірге орындау қабілеттерін дамытуға бағытталған. Бұл жағдайда мұғалімнің инновациялық іс-әрекетін тұлғалық категория ретінде, жасампаздық үдеріс ретінде және шығармашылық іс-әрекеттің нәтижесі ретінде сипаттауға болады.
Көптеген ғалымдар мұғалімнің жаңалыққа қабілеттілігіне ерекше көңіл бөледі. Олар педагогикалық инновацияның негізгі міндеті енгізіліп отырған жаңалықтарды топтау, жіктеу деп санайды. Ол үшін, ең бастысы - білім ордаларындағы жұмысты дамытудың аймағын қарастыру керек. Енгізіліп отырған жаңа әдістеменің ерекше жағын көре білу, түсіне білу және оның басқа әдістемелермен қандай байланыста екенін білу керек. Қысқасы, еліміздегі білім беретін мекемелерде (атаулы мектептерде - лицей, гимназия, т.б.) жекелеген инновациялық ізденістер бар болғанымен, олар ғылыми негізде жүйеленген деп айта алмаймыз. Олай дейтініміз, көптеген жерлерде жаңашылдықты педагогикалық қызметтің берілу мазмұны мен формасына аздап өзгеріс енгізу деп түсіну салдарынан оның негізгі ішкі мәнінің ашылмай қалуы мүмкін.
Сонымен, көптеген ғалымдардың еңбектерін талдау нәтижесінде инновациялық үдерістегі мақсаттарды төмендегіше анықтауға болады:
адам - қоғам - табиғат арасындағы үйлесімділікті жаңаша
қалыптастыратын дүниетаным үдерістеріне көзқарасты өзгерту, субъектінің ойлау жүйесін мәдениетті тұрғыдан жетілдіру;
- білім берудің әдісі мен мазмұнын оқытушының іскерлік, танымдық қабілетін және жаңашылдық қасиеттерін қалыптастыратын әдіснамалық әдістерге бағыттау;
- пәндерді оқыту барысында тұлғаның рухани байлығына, өнегелілігіне, істеген ісіне әлеуметтік жауапкершілікпен қарауына көңіл бөлу;
- субъектінің алған ғылыми білімінің, оның әлеуметтік тұрмысын және іскерлік қабілетімен ұштастыра қарастыру т.б.
Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын ғана емес, оның жеке бас тұлғасын, білім алу арқылы азамат ретінде дамуын қойып отыр. Дəстүрлі оқыту оқушыларға дайын, жаңаша оқыту технологиясы процесін ұйымдастыру, басқару жəне бақылау болып табылады. Жаңаша оқыту технологиясы -- белгіленген мақсатқа нəтижелі қол жеткізуді қамтамасыз етуде оқытудың формасы, əдістері мен құралдарын ашып көрсетіп, оқу бағдарламасында белгіленген оқытудың мазмұнын жүзеге асыру тəсілі.
Оқу және оқыту əдіс-тəсілдері
Бүкіл топ орындайтын жұмыс
Сараланған сұрақтарды қолданыңыз.
Күтілетін нəтижелерді саралаңыз.
Оқуда ерекше қажеттіліктері бар жəне қабілетті оқушыларға, мəселен, айрықша қажеттіліктері бар қабілетті оқушыларға бағытталған сұрақтарды жоспарлаңыз жəне əзірлеңіз.
Оқушылардың өз бетінше оқи алатынынан жоғары деңгейдегі мəтіндер жəне тапсырмалар əзірлеңіз.
Басқалардан гөрі қабілетті оқушыларға шамадан тыс көп тапсырма жүктемеуге тырысыңыз.
Анағұрлым қабілетті оқушыларды интербелсенді пікірталасқа тарту үшін ашық сұрақтарды қолданыңыз.
Қабілетті оқушыларды өтілген материалдар бойынша тұжырым жасауға ынталандырыңыз.
Өзіңіз іштей барлық оқушыларға ауызша кері байланыс беріңіз.
Қажет болған жағдайда оқушыларды модельдеуге қатыстырыңыз.
Қабілетті оқушылардың түсініктемелер мен қағидаттарды тұжырымдап айтуын сұраңыз.
Қабілеті жоғары оқушылар үшін мүмкіндігінше жоғары деңгейлі сұрақтар мен тапсырмалар, ал қабілеті төменірек оқушылар үшін төмен деңгейлі қарапайым сұрақтар əзірлеңіз.
Қабілеті төмен оқушылардың өзіне сенімділігін қалыптастыру үшін модельдеуді пайдаланыңыз.
Түрлі деңгейдегі проблемаларды шешудің үлгісін көрсетіңіз.
Метатанымды қолдау үшін қажетті терминологияны қолданыңыз.
Қабілеті жоғары оқушылар білуі тиіс мəселелерді модельдеңіз.
Бүкіл сыныпқа арналған мақсат қойыңыз.
Шағын топтағы жұмыс
Ең қабілетті оқушылардың мұғалімнің өзіне назар аударуын көбірек қалайтынын есте ұстаңыз.
Оқушылардың жəне соған сəйкес топтың ортақ қажеттіліктерін анықтаңыз.
Топтарды жұмыс түріне қарай құрыңыз.
Күтілетін нəтижеге сəйкес топ мүшелерін ауыстырып отырыңыз.
Кейде ең қабілетті оқушылар бірігіп жұмыс істейтін жағдайлар болатынына көз жеткізіңіз.
Барлық оқушылардың басқаларды басқару жəне топта жұмыс істеу мүмкіндігі болуына назар аударыңыз (бұл жерде мұғалім тарапынан ерекше қажеттіліктері бар оқушыларға назар аударылуы тиіс).
Ерекше қабілеті бар оқушыларға топтық жұмыста олардың қабілеттерін ашатын рөлдерді бөліңіз.
Бүкіл топ үшін ғана емес, шағын топжеке оқушы үшін де мақсат белгілеңіз.
Өзін-өзі бағамдауды қолдаңыз.
Оқушыларды тек сұраққа жауап беруге ғана емес, сұрақты дұрыс тұжырымдай білуге ынталандырыңыз.
Оқушылардың мəдени дəстүрлерін ескеріңіз.
Бірлесіп проблеманы шешу жаттығуларын қолданыңыз.
Оқушылардың алдына қойылатын мақсаттарды бірлесе отырып белгілеңіздер.
Бүкіл сыныпқа арналған таныстырылым жасау мүмкіндіктерін талқылаңыздар.
Топтық жұмыстағы маңызды рөлдерді бөліңіз, мысалы, талқылауды өткізуге жауапты топ көшбасшысы жəне т.б.
Өзара түзету немесе өзара бағалауды қолданыңыз.
Оқушылардың дамытуды қажет ететін салаларын жəне жақсартуға қатысты ұсыныстарын тұжырымдауын талап етіңіз.
Оқушының толығырақ жауап беруін емес, басқаша жауап беруін күтіңіз.
Қабілетті оқушылардың басқалардың табысқа жетуіне ықпал етуіне көмектесіңіз.
Сапалық нəтижелерді назарда ұстаңыз.
Үдерісті жеделдету жағдайларын зерделеңіз.
Барлық оқыту мерзімдерін белгілеңіз, бірақ мерзімдер мүмкіндіктерге сəйкес болуы тиіс.
Тапсырманың ауқымын тарылтып, мағына тереңдігіне біршама мəн беріңіз.
Топтық кері байланысты жоспарлаңыз.
Жеке жұмыс жəне оқу
Бағалау марапаттауға ғана емес, қалыптастырушы мақсатта болуы тиіс жəне нақты бағалау критерийлеріне бағдарлануы тиіс.
Сараланған бағалау критерийлерін алдын ала хабарлаңыз.
Əрекет ету стилін өзгертіп отырыңыз жəне оқушыларға шамадан тыс қысым жасауға жол бермеңіз.
Оқушылардың өзін-өзі бағалауын ынталандырыңыз, өзін-өзі бағалауға арналған парақшаларды қолданыңыз.
Пəн аясында оқушылардың өз бетінше оқуы жəне пәнді меңгеруін қадағалаңыз.
Күтілетін жоғары нəтижелерге бағдарлай отырып, есептерді жəне жаттығуларды оқушылардың қабілеттерімен сəйкестендіріңіз.
Оқушылар жауаптарының ерекше болып, өз бетінше тұжырымдалуын жəне бастама көтеруге ұмтылуын қолдаңыз.
Зерттеуге негізделген, проблема шешуге бағытталған тəжірибелік тапсырмалар дайындаңыз.
Оқушылардан дербес кері байланыс алуды жоспарлаңыз.
Барынша кең ауқымдағы тəжірибелік жəне зерттеушілік тапсырмалар мен жаттығулар орындауға мүмкіндік жасаңыз.
Сабақта АКТ қолдануды жоспарлаңыз.
Ересек оқушылардың өзінен кіші оқушыларға көмектесуін ойластырыңыз, мысалы, тəлімгерлік жасау.
АКТ-ның тиісті дəрежеде қолжетімді болуын қамтамасыз етіңіз.
Ширату жаттығулары
Тізбектелген сабақтар топтамасын өткізу барысында зерттеулерді жоспарлаңыз.
Ширату жаттығуларын өткізу үшін оқушыларды таңдап алыңыз.
Түрлі деңгейдегі жаттығуларда жəне есептеулерде белгілі бір ортақ мақсаттың қарастырылуын қадағалаңыз.
Жұпта жəне топта тиімді жұмыс істеу мүмкіндіктерін ескере отырып, жұптық жұмыстар мен шағын топтағы жұмысты қолданыңыз.
Түсінуді нақтылау үшін ережелерге немесе үлгілерге сəйкес кері байланыс болжамдаңыз.
Жоғары деңгейлі ойлау дағдыларын қажет ететін тапсырма беріңіз немесе мысал келтіріңіз.
Сараланған немесе ашық сұрақ қойыңыз.
Тұжырым жасаңыз жəне оның дұрыстығын дəлелдеуді сұраңыз.
Сіздің бұлай ойлауыңызға не себеп болды? деген сұрақтың түрлерін қолданыңыз.
Белгілі бір химиялық заңдылыққа негізделген жаттығулар тізбегін өткізіңіз.
Қабілетті оқушылардан нақты тапсырманы орындауға қажетті дағдыларды тұжырымдауын сұраңыз.
Топ болып талқылау
Оқушыларды мəселемен таныстырып қана қоймай, оған түсініктеме беруге ынталандырыңыз.
Олардың рөлдері бойынша өздерін таныстырып, жұмыстары бойынша есеп беру мүмкіндіктерін пайдаланыңыз.
Оқушыларға кері байланыс үшін өздерінің ескертпелерін жазып отыруды ескертіңіз.
Оқушылардың кері байланыс үшін əртүрлі мерзімдерді белгілеуіне рұқсат етіңіз.
Тиісті лексика мен терминологияны қолдана отырып, меңгерілген тақырыпты қарастыруға назар аударыңыз.
Күрделі міндеттерді шешіңіз.
Оқушылардың өздерінің оқуы туралы ойланатынына көз жеткізіңіз.
Күрделі (маңызды) идеялар туралы түсінік қалыптастырыңыз.
Оқушылардың қабілеттері жағынан ұқсас сыныптастарымен бірлесе жұмыс істеуіне мүмкіндік беріңіз.
Топтық ықшам талқылау ұйымдастыруды қарастырыңыз.
Ынтымақтастық және бірлескен оқу
Ынтымақтастық оқу - өзара іс-әрекет жасау философиясы, ал бірлескен оқу соңғы нәтижеге немесе мақсатқа жетуге ықпал етуге бағытталған өзара әрекеттің құрылымы болып табылады.
Ынтымақтастық оқу сыныпта пайдаланатын әдіс қана емес, жеке философия болып табылады. Адамдар топтарға бірлескен барлық жағдайларда топтың жекелеген мүшелерінің қабілеті мен іске қосқан үлесі құрметтеліп, атап көрсетілетін,адамдардың жұмыс істеудің басқа тәсілі орын алады. Топтың жұмысы тиімді болуы үшін билік пен топ пен жауапкершілік топ мүшелерінің арасында бөлінеді. Ынтымақтастық оқудың негізгі аспектісі топ мүшелерінің ынтымақтастығы арқылы бітімге, келісімге қол жеткізуіне негізделген.
Бірлескен оқудың мәні
Ынтымақтастық оқу - бұл оқыту мен оқу тәсілі, аталған тәсіл проблемаларды шешу, тапсырмаларды орындау немесе әлдебір өнім жасау үшін оқушылар тобының бірлесіп жұмыс істеуін білдіреді. Ынтымақтастық оқу оқуды табиғи әлеуметтік әрекет ретінде қабылдауға негізделген, оған қатысушылар бір-бірімен әңгімелеседі, және осы әңгімелесу арқылы білім алады.
Педагогикада ынтымақтастық оқу тәсілдерінің саны жеткілікті, бірақ та бірлескен оқу үдерісінің негізгі сипаттамалары мынадай:
1. Оқу оқушылар ақпаратты игеретін және өздері игерген мәліметті бұған дейін меңгерген білімдерімен байланыстыратын белсенді үдеріс болып табылады.
2. Оқу тапсырмаларды орындау үшін механикалық есте сақтау мен қайталау емес, құрдастардың белсенді қатысып, ақпараттарды өңдеуі және қорытуын талап етеді.
3. Қатысушылар әр адамдардың көзқарасымен танысудан пайда алады.
4. Оқу оқушылардың әңгімелесу кезіндегі әлеуметтік ортасы жағдайында жетіледі. Осы зияткерлік жаттығу кезінде оқушылар ой-пайымдарының негізін құрып, мәнін ұғады.
5. Оқудың ынтымақтастық ортасында оқушылар әлеуметтік және эмоционалдық тұрғыдан да дами түседі, өйткені олар түрлі көзқарастарды тыңдап, өз идеяларын айтуға және қорғауға мәжбүр болады. Мұндайда оқушылар сарапшылардың немесе мәтін аясында шектеліп қалмай, өздерінің ерекше тұжырымдамалық түсініктерін құруды бастайды. Осылайша ынтымақтастық оқу жағдайында оқушылар құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас жасауға, идеяларды ұсынуға және қорғауға, әртүрлі ұстанымдармен алмасуға, басқа тұжырымдамаларға күмәнмен қарауға және оған белсенді қатысуға мүмкіндік алады.
Топты ұйымдастыру ережелері
Топтар түрлі тәсілдермен құрылуы мүмкін. Кей кездері мұғалімдер (және оқушылар) әріптестерінен (немесе достарынан) бірге жұмыс істеуін өтінеді, басқа жағдайларда кездейсоқ іріктеп алынған топтар құрастырылады. Ал кейде топтар жекелеген мүшелердің нақты бір мықты қасиеттеріне қарай құрылады.
Топтың қандай тәсілмен құрылғанына қарамастан, жаңадан құрылған кез келген топқа бір-бірімен жұмыс істеу сипатына, дағдылары мен стиліне икемделіп, бейімделуге уақыт талап етіледі. Табысты топтар осы айырмашылықтардың артықшылығын пайдалануды, оларды бастапқы кезеңде анықтауға және тиісінше топтың қызметін ұйымдастыруды бірден үйренеді (1-кесте).
Қалыптасу кезеңі топ жұмысының басталуымен шектелмейді. Топ мүшелерінің бір-бірі туралы хабардар болуына қарай, топтың қарқыны біртіндеп өзгереді, және де топ мүшелеріне мұндай өзгерістерге қатысты әрекет ету үшін қажеттілігіне қарай жұмысты түзетуге дайын болу керек.
Топта жұмыс істеу ережелері
Топтық жұмыс жеке шешуге болатын тапсырмаларды емес, анағұрлым күрделі тапсырмаларды шешуді көздейді.
Кез келген команда барлық мүшелері білетін және түсінетін жалпы ережелерді басшылыққа алуы қажет. Ол топтың әрбір мүшесінің одан не күтілетіндігін, жұмыс қалай бөлінетіндігін және қолдау көрсетілетіндігін, сондай-ақ нәтижелерге қалай қол жеткізілетіндігін білулері үшін қажет.
Топ мүшелерінің саны қанша болуы қажет?
Топтағы оқушылардың саны оқушылар арасындағы сонымен қатар, оқушылар мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасты барынша тиімді қамтамасыз етуі тиіс. Топтың көлемі мен санының арасындағы тепе теңдікті орнату маңызды. Мысалы, көптеген шағын топтар немесе жұп шектеулі қысқа уақыт (мысалы, шамамен 5 минут) барысында тиімді жұмыс істей алады. Аздаған үлкен топтарда оқушылардың көңілі басқаға ауып, тәртіптерінің бұзылуына әкелуі ықтимал. Белгілі бір тапсырманы айрықша тиімді орындау үшін, мұғалім топ қатысушылар саны канша болатынын анықтап алуы қажет.
Мұғалімдердің рөлі
Мұғалімдер топтық жұмыстарды ұйымдастырып және оны қолдап отыруы қажет, сонымен қатар, тапсырманы орындағаннан кейін оны талқылауға уақыт беру керек. Мұғалімдер топтың тиімді жұмысына қолдау көрсетіп, оңтайлы нәтижелерге қол жеткізуге ықпал етулері керек. Сыныппен жұмыс істеу барысында неге қол жеткізетіндерін және нені білу жоспарланғандығын, топтық жұмысқа арналған тапсырмалар барлық сыныпты оқытумен қалай байланысты екендігін талқылауды қамтуы тиіс. Талқылау барысында оқушыларға олар қолдана алатын дағдылар, стратегиялар мен ережелер туралы ескерту қажет.
Оқушылардың жұмысына мұғалім сыпайы түрде араласып, оқушыларға ұсынылатын әдістерді модельдеуі тиіс. Топтың бірлескен жұмысын қамтамасыз ету үшін, мұғалім бастапқы кезеңдерде барынша көп қолдау көрсетуі керек.
Сабақ аяқталған соң мұғалім оқушыларды топтағы жұмыс үдерісі жайлы және оның нәтижелері туралы ойланулары үшін түрткі жасау керек.
Топтық жұмыс ұтымды, тиімді болу үшін белгіленген тапсырмалар мен топтың қызметі стратегиялық тұрғыдан дұрыс құрылуы тиіс, олар топта тиімді жұмыс істеуге ынталандырыпқамтамасыз етіп, жоғары деңгейдегі оқытуды, ойлауды және түсінуді дамыту үшін қолданылады.
Топтағы бірлескен жұмыстың нәтижелері
Жақсы ұйымдастырылған топтық жұмыс оқушылар арасында әлеуметтік өзара қарым-қатынасты, тиімді араласу және проблемаларды шешу дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Бұл, өз кезегінде оқушыларды өздерінің оқуларына белсенді қатысуға итермелейді.
Оқушыларды алынған ақпаратты ойластыруға және талқылауға, өзгелердің пікірлерін түсінуге немесе теріске шығаруға ынталандырған жағдайда топтық жұмыс тиімді болады.
Фактілер бұл үдеріс кезең-кезеңмен өтетінін растап отыр. Айталық, бастапқы кезеңдегі топтық жұмыс әлеуметтік өзара әрекеттестік дағдыларын дамытуы қажет, содан кейін оқушылардың арасында қарым-қатынас біршама орнаған соң, мұғалімдер олардың тиімді қарым-қатынас жасау және мәселелерді шешу дағдыларын дамыта алады.
Төменгі және жоғарғы сынып оқушылары топқа мүше болудың мәні туралы ойды қалыптастыру мүмкіндігіне ие болып, басқа адамдардың пікірлері мен идеяларына төзімді бола білуге үйренуі тиіс, соның нәтижесінде олар басқа адамдарға қатысты өзара сыйластыққа және түсіністікке келеді.
Тапсырмаларды орындау барысындағы бірлескен жұмыс оқушыларға жағдайды
басқа адамдардың пікірлерін ескере отырып, қарауға мүмкіндік береді.
Тиімді топтық қарым-қатынас дегеніміз не?
Қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі топтағы жұмыстың барынша қолайлы аспектісі болып табылады, алайда ол тек айта білуді ғана емес, сонымен қатар тыңдай білуді де қажет етеді, сондықтан оқушылар білуге тиісті бірнеше негізгі ережелер бар, олар:
:: кезекпен сөйлеу;
:: белсенді тыңдау;
:: сұрақ қою және сұрақ бар ма екенін сұрау;
:: ұсыныс енгізу және басқаларда ұсыныс бар ма екенін сұрау;
:: өз ойларын және пікірлерін ортаға салу және басқалардың идеялары мен пікірлерін білу;
:: ұсыныстарды, идеяларды және пікірлерді ұжыммен талқылау;
:: көмектесу және көмек сұрау;
:: түсініктеме беру және түсініктеме беруді өтіну;
:: идеяларға түсініктеме беру және оны бағалау;
:: топтық шешім қабылдау және бір тоқтамға келу;
:: талқылаудың қорытындысын шығару;
:: дәйекті айғақтар келтіру.
Проблемаларды шешу стратегиялары
Орын алған проблеманы шешу мақсатындағы топтық жұмыс - оқытудың өте ықпалды тәсілдерінің бірі. Оқушылар ересек адамдарға тәуелді болмау үшін тапсырмаларды жоспарлайды және оларды орындауды ұйымдастырады. Бұл тәсіл оқушыларға:
:: уақытты ұтымды жоспарлауға;
:: инновациялық көзқарастар мен идеяларды ұжыммен талқылауға;
:: топтағы жұмысқа дейін қандай да бір жеке-дара қызмет немесе ойластыру қажет пе екендігін анықтауға;
:: топ ішінде рөлдерді анықтауға (басшы, хатшы, тілші, бақылаушы және т.б.) немесе топ мүшелеріне тапсырмаларды бөліп тапсыруға;
:: тапсырмаларды орындау барысында келісімге қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Белсенді оқыту
Нұсқау беру жəне айту: Сыныпқа оқытуоқу мақсаттарын хабарлап, оқушылардың не істеу керектігін түсінетініне жəне ерекше назар аударуы қажет мəселелерге көңіл бөлетініне көз жеткізу. Мысалы, химиялық тәжірибеде бір əрекет екіншісінен шығатынына қалай көз жеткізуге болады, өлшеулер жүргізу арқылы дəлдік дəрежесін белгілеу, жұмысты қалай баяндау немесе кестені қалай құру.
Көрсету жəне модельдеу: Айқын, жақсы құрылымдалған көрсетілімдерді ұсыну, мысалы, химиялық есепті қалай шешу керектігін, кестені түсіндіру, компьютерлік бағдарламалық жасақтама қолдану.
Түсіндіру жəне сипаттау: Бұрынғы жұмысқа немесе əдіске негіздеп нақты, жақсы құрылымдалған түсініктеме беру: мысалы, химиялық есепті шығаруда есептеу тəсілін баяндау жəне бұл неліктен осылай шығатынын түсіндіріп, қолданылған шамалардың, математикалық терминнің, таңбаның немесе шартты белгілеу жүйесінің мəнін беру, жалпылама пайымдау үшін қолданылатын мысалдарды келтіре отырып, есепті шығару жолдарын түсіндіру.
Сұрақ қою жəне талқылау: Барлық оқушылардың қатысып отырғанына көз жеткізу үшін сұрақ қою тəсілі сабақтың бағытына жəне қарқынына сəйкес келетін жолдармен жүзеге асырылуы тиіс (қажет болған жағдайда, құрылғылардың, калькулятордың көмегімен немесе өзара қарым- қатынас арқылы, белгілер мен таңбаларды қолдану арқылы); шебер ойластырылған, өңделген жəне мақсатқа бағдарланған ашық жəне жабық сұрақтарды қолдана отырып, қабілеті жағынан əртүрлі оқушылардың пікірталасқа қатысып отырғанына көз жеткізуге болады; түсініктеме беруін сұрап; оқушылардың жауап берудің алдында ойлануына уақыт беру керек; оқушылардың жауаптарын мұқият тыңдап, олардың білімін дамыту үшін сындарлы əрекет ету; оқушыларға қозғау салып, ойлануына түрткі болу.
Зерделеу жəне зерттеу: Оқушылардың проблемалық мəселе көтеруін немесе зерттеу бағытын жорамалдауды сұрау; белгілі бір жағдайларды жалпылауға болатынын зерттеуді сұрау; қарсы мысалдар іздеп, ерекше жағдайларды айқындауды сұрау; оқушыларды проблема мен оның шешімін ұсынудың графикалық немесе сызбалық нұсқадағы балама тəсілдерін қарастыруға, проблемаға басқаша тұрғыдан қарау үшін бір түрінен екіншісіне көшуге ынталандыру.
Жаңадан меңгерілген дағдыларды тəжірибеде қолдану
Бекіту жəне қолданысқа енгізу:жəне дамыту үшін сыныпта жəне үйде орындауға арналған əртүрлі жаттығулардың көмегімен түрлі мүмкіндік ұсыну; оқушылардың үдеріс барысында əріптесімен жұпта немесе топта бірлесе ойлануы немесе талқылау арқылы оларды өз идеялары мен пайымдауларының ауқымын кеңейтуге немесе өз жұмыстарының жазбасын жүргізу əдістері мен тəсілдерін салыстыруға жəне жетілдіруге ынталандыру; оларды оқу бағдарламасындағы химиялық есептерді шешуде математикалық дағдыларын тиімді қолдануға ынталандыру.
Рефлексия жəне бағамдау: Оқушылардың қателерін анықтап, олардың өзін жəне оған алып келген түсінбеушілікті талқылай отырып, бұны оқытудың жағымды қыры ретінде қолдану; оқушылар өздері таңдаған əдістері мен ресурстарын неліктен таңдағанын түсіндіру үшін пікірталас жүргізу; оқушылардың топқа немесе бүкіл сыныпқа жасаған таныстырылымын бағамдау; олардың жазбаша жұмысына ауызша кері байланыс ұсыну.
Қорытынды шығару жəне есте сақтау: Сабақта жұмыс барысына шолу жасап, оның қорытындысын шығару жəне оқушылардың не үйренгенін түйіндеу; оқушылардың түсінгенін анықтау жəне қате түсінген болса түзету; оқушыларды өз жұмыстарымен таныстырып, оның негізгі тармақтары мен идеяларын ұсынуға шақыру; пәннің басқа салаларымен жəне басқа пəндермен байланыстыру; оқушыларға оқудың келесі кезеңін түсінуге мүмкіндік беру.
Топтық жəне жұптық жұмыс аясында, сондай-ақ бүкіл сынып орындайтын жұмыста бағытталған оқыту мен өзара қарым-қатынастың маңызы зор. Сабақтың басым бөлігінде оқушыларды тұтас топ болып жұмыс істеуге жұмылдыру олардың мұғаліммен қарым-қатынасын барынша арттырып, əр оқушының ұзақ уақыт бойы өзара əрекет етуден мүмкіндігінше пайда көруге септігін тигізеді.
Диалогтік оқыту арқылы демократиялық сыныптарды дамыту
Бразилиялық педагог Паулу Фрейре (Paulo Freire), әр адам оқу процесіне сыни тұрғыда қатысып,басқа адамдармен диалогтік әңгімелесуге қатысуға қабілетті екендігіне негізделген білім теориясын әзірледі. Фрейре теориясының негізінде осы тәсілге жағымды энергияны енгізуге арналған педагогиканың мүмкіндіктері термині жатыр. Педагог Фрейре білім мынадай болуға тиіс деп санайды:
1. Бірлескен - интерактивті және ынтымақтастыққа дайын.
2. Сыни - өздік рефлексті және әлеуметтік рефлексті.
3. Демократияшыл - мұғалімдер мен оқушылардың бірлесіп жасауы арқылы құрылған.
4.Диалогтік - диалог шеңберінде қарастырылып, шешілетін проблемаларға жинақталған.
5.Зерттеуге бағытталған - мұғалімдер мен оқушылар тәжірибеге, қоғамға және оқу материалына байланысты проблемаларды белгілейтін зерттеушілер болады.
6.Аффективті (эмоционалды) - сезімдерді дамыту мен әлеуметтік зерттеулерге қызығушылық білдіріп,қайғыға ортақтасу.
Фрейре, мұғалімнің міндеті-оқушының білімін толтыру, көбейту тенденциясымен емес, білімді тауып, дамыту арқылы тереңдетуге бағытталған көзқараспен оқушылармен диалогқа түсу, деп санайды (2007 ред., 43-б). Осы мақұлдау жаңашыл болып табылмайды: ең алдымен Л.С.Выготский оқытуда диалогқа басты рөлді беруді ұсынған; ол енгізген жақын маңдағы даму аймағы түсінігі (сілтеме) мен Сократтың ұсынған эленхос сияқты (Abbs бойынша цитата 2003, 15-бет) түсінігі, диалогтік әңгімеге қатысушылардың біліміндегі кемістіктерді көрсететінін дәлелдейтін теорияның мағынасын анықтайды. Фрейре осы теорияны әрі қарай дамытуда, оқушы мен мұғалімнің арасындағы диалог процесінің рөлі мен қатынасын қарастыруда, осындай диалогтің мақсаттарын анықтауда көп еңбек сіңірген. Осындай типтегі диалогті бақылау кезінде Фрейренің назары ондағы үрдісі мен ол үрдістегі мұғалімге бағытталмай, негізінен оқушыларға бағытталды. Шор саясат сыныптың тілдік қарым-қатынасы арқылы анықталатынын еске салады. Мұғалімдер мен оқушылардың бір-бірімен сөйлесуі, ұялмай ескертулерді айтуы, өз пікірлерін қысылмай білдіріп, сөз алмасуда өздерін шынайы ашу тәсілі демократияшыл сыныптың қандай болу керектігін көрсетеді. Демократияшыл сыныпты құру белгілі бір тәуекелмен түйіндес.
Тәуекел мен жауапкершілік осындай оқыту түрінің басты және аса маңызды құрылымының бірі болуы мүмкін. Бұл жағдайда, екі жақта да, мұғалімдер мен оқушыларда, олардың құқықтары және уәкілеттіктері сенімділік принциптеріне негізделіп, тең бөлінсе, оқыту процесінде үлкен проблемалар мен қатерлердің болуы ықтимал.
Оқушыларға көшбасшылыққа нақты мүмкіндіктерді ұсынуда үлкен тәуекел бар, бірақ, сонымен қатар, оның оқытуда үлкен әлеуеті де бар. Оқытудың эмоционалдық негізі проблемалар оқушылар үшін маңызды болуына әкеледі. Фрейре оқытуда қаншалықты маңызды екенін атап көрсетті. Осыған байланысты келесі міндеттер белгіленеді:
"Әр түсінік ерте ме кеш пе әрекетпен ілеседі. Адам проблеманы қабылдаған соң, оны түсініп, шешу мүмкіндігін мойындаған сәттен әрекет жасай бастайды. Осы әрекеттің сипаттамасы түсіну сипаттамасына сәйкес келеді. Сыни түсінік сыни әрекетке әкеледі ..."
Дьюи (1997) еркіндікті ақылды бақылау мен талқылаудың көмегімен дамитын мақсат деп анықтайды және мұғалімдер оқушылардың ойлау еркіндігін қамтамасыз етіп, олардың ақыл-ой қабілеттерін дамытудағы басқаратын өз ролін ойнауға тиіс екенін айтады. Ол мұғалімнің міндеті тәжірбиенің нәтижесі бойынша жаңа проблемаларды қоятын, ары қарай зерттеуге арналған бақылаулар мен талқылаулардың жаңа тәсілдерін ынталандыру үшін келешегі мен шамасы бар қорытындыларды таңдауда дейді. Дьюи тәжірибе бір қалыпта тұрақты болмауға тиіс дейді; ол үнемі өзгеріп, бұрын болғанға сүйене отырып, ары қарай өсу үшін нақты әлеуеті болуға тиіс. Ол мұғалімнің қызметі басқа кәсіптерге қарағанда, көрегендікті көбірек талап етті.
Сұрақ қою
Сұрақ қою, оны түсіну дәрежесін бағалау және оқушылардың жауабына қарай әрекет ету мұғалімнің кәсіби шеберлігін қажет етеді. Осы орайда Врагг Э.К. және Браун Г. (2001ж.). өздерінің зерттеулерінде мұғалімдердің оқушыларға сұрақ қоюда жіберетін келесі қателіктерді анықтаған (www.cpm.kz):
Мұғалім
бірден көп сұрақ қояды;
сұрақтар қояды және оларға өзбетінше жауап береді;
оқушыларға ойлануға уақыт бермейді;
сұрақты ең ақылды және өздері жақсы көретін оқушыларға қояды;
тек ер балаларданқыз балалардан немесе нақты бір оқушылардан сұрайды (тым ерте күрделі сұрақты қояды);
дұрыс емес жүйеліліктер, мысалы, балалар өз жауаптарын құру үшін жеткілікті ақпарат алғанға дейін ерте сатыдағы өте қиын сұрақтарды қояды;
орынсыз сұрақтар (тақырыпқа қатысы жоқ сұрақтарды) қояды;
бір және сол типтегі сұрақтарды қою, мысалы, балаларды тек еске түсіруге ниеттендіретін сұрақтар (олардың білетіндері) - бір үлгідегі сұрақтарды жиі қояды;
ойлауды дамыту үшін мәселелік, ой туындататын сұрақтарды пайдаланбайды;
оқушылардың жауап беру ниетін басатын немесе дәлелденбейтін қауіпті сұрақтарды қояды (сұрақтарды қорқыту түрінде қояды);
сұрақтарға көңіл аудармайды (мысалы, қарқынекпіннің өзгеру есебінен);
дұрыс жауаптарды анықтау тізбегін құруда қателіктергежолсыздықтарға назар салмайды;
сұрақ үлгісіндегі өзгерістерді атамайды;
мәнін тексеру үшін жауаптарды пайдаланбайды;
жауаптардың салдарын көрсетпейді;
жауаптардың жетілуін қадағаламайды;
жауаптардың түзетулерін жасамайды;
дұрыс жауап беру әрекеті кезінде жауаптарда сөз астарын көрмейді.
Мұғалімдердің аталған қателіктерді жібермей, төменгі деңдейдегі сұрақтарды емес, Блум таксономиясы бойынша жоғары деңгейдегі ойлауды қажет ететін бағалы ашық сұрақтарды көбірек қою арқылы оқушыларды белсенді әңгімеге тартып, сыни ойлауын дамытуы табысты сабақты қамтамасыз етеді.
Айғақтар мен заңдарды, тарихи даталар мен оқиғаларды білу маңызды бола тұра, ақпаратты ақылмен түсініп қабылдау және саналы түрде өңдей білу, ондағы айтылған негізгі идеяларды және олардың өзара байланысын көре білу, қажеттісін таңдап, дұрыс еместерінің қателерін көрсетіп дәлелдеу, яғни, талдау және бағалау өте маңызды. Қазіргі ғарыштап дамып жатқан өзгермелі әлемде балаларды тек осындай әрекеттер ғана өмірге бейімдей алады.
Орыс психологы В.М. Снетков Жақсы сұрақ - кең ауқымды ойланып, барлық мүмкін жауаптарын іздестіруге бағыттайтын ойландыратын сұрақ деген тұжырым жасайды және сұрақтардың төмендегідей қызметтерін атап көрсетеді:
сұрақ арқылы жаңа ақпарат алуға болады;
сұрақты дұрыс қою арқылы білгендерін нақтылай түсуге болады;
сұрақ қою арқылы талқылау бағытын өзгертуге болады;
сұрақ арқылы өзінің көзқарасын білдіруге болады;
дұрыс қойылған сұрақ жауабын табуға бастама болады.
Педагогтер оқушылардың танымдық ойлау деңгейлерін олардың сұрақ қою қабілеттерінен де байқайды. Сабақта оқушылардың тақырыпқа қатысты жақсы сұрақтар қоя білуі олардың сыни ойлай білгенін көрсетеді.
Сабақта оқушылардың сыни ойлауын дамыту олардың ашық сұрақ қоя білуі, ақпаратты терең талдау жасай алуы, өз ой-пікірін жәй айтып қана қоймай, оны дәлелдеп, сыныптастарының көзқарасын өзгертуге деген әрекеттері екенін де ескеру керек
Әдетте, педагогикалық жаңалықтардың мүмкін болатын 3 түрі қарастырылады:
Жаңалық ретінде бұрын еш жерде, еш уакытта қолданылмаған білімдік идеялар мен әрекеттер алынады. Мүлдем жаңа нәрсе. Педагогика ғылымы практикасында ондай жаңалық өте сирек кездеседі.
Белгілі бір кезде, белгілі бір ортада көкейтестілігімен ерекшеленген, қайта орын алып отырған, жаңа жағдайға бейімделген идеялар. Бұл қазіргі педагогикалық жаңалықтардың көп бөлігін құрайды.
Практикада бұрын болған, тек мақсатын өзгертіп пайдалану жаңа нәтижелер беретін жаңалықтар.
4.Танымал педагогикалық технологиялар
Педагогикалық технологиялар түрлері өте көп, оларды түрлі белгілеріне қарай жіктейді. Қазіргі таңда ең көп қолданылатын технологиялар төмендегідей:
Оқу жұмысы тәсілдерін қалыптастыру технологиясы. Қандай да бір нәрсені сипаттау жоспары, алгоритмі, үлгілері, ережелері түрінде беріледі. Бұл технология көптеген оқытушылар тәжірибесінде кездеседі.
Тірек сигналдар парақтары технологиясы. Схемалар басты және негізгіні ерекшелеу, логикалық байланыстарды іздеу және орнату оқушыларға сабақты игеруге көмектеседі. Байланыс схемаларын оқытушы үнемі қолданады.
Оқушылардың оқу әрекеттерін қалыптастыру технологиясы. Бұл технологияның мәні мынада: оқу әрекеті оқушының оқу белсенділігінің ерекше формасы ретінде қарастырылады. Ол білімді есептер көмегімен алуға бағытталған. Сабақ басталғанда есеп ұсынылады, ол сабақ барысында шешіледі, ал сабақ аяғында осы есептерге сай тест арқылы тексеру жүргізіледі.
Дифференцияланған оқыту технологиясы. Бұл технологияны қолдануда оқушылар шартты түрде ерекшеліктеріне байланысты топтарға бөлінеді. Түрлі деңгейдегі бағдарламалар, дидактикалық материалдар, тапсырмалар, оқыту нәтижесін диагностикалау түрлері жасалады.
Оқу-ойын технологиясы. Оқу ойыны оқушы мен оқытушы белсенді болып, үлкен дайындықпен жүзеге асқан жағдайда ғана оң нәтиже береді. Ойын түрлері өте көп.
Коммуникативті-диалогті әрекет технологиясы. Бұл технология оқытушыдан оқу процесін ұйымдастыруда шығармашылық ізденісті, эвристикалық әңгімелесу әдістерін, топпен пікірталас жүргізе білуді талап етеді.
Модульдік технология. Оқу материалының мазмұны мен оны оқушылардың игеру технологиясын біріктіретін ерекше функциональдық түйінді модуль деп атайды. Оқытушы әр модуль үшін оқу материалын меңгеру мақсаты айқын көрсетілген, осы ақпаратты алу көздері берілген, оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуіне арналған арнайы нұсқаулар жасақтайды. Осы нұсқауда тексеруге арналған тапсырмалар да беріледі.
Телекоммуникациялық технология - қашықтықта орналасқан оқушыларды негізгі оқыту мекемесімен телефон, Интернет арқылы байланыстырып, телевизиялық дәрістер, консультациялар, топтық сабақтар жүргізіледі.
Желілік технология - негізінен компьютерлік желілерге сүйенеді, оқушыларды оқу-әдістемелік материалдармен қамтамасыз етуді, сондай-ақ оқушы мен оқытушы арасындағы интерактивті өзара әрекеттесуді жүзеге асырады.
Мультимедиа-технологиялар. Мәтін, кескіндер, видеокадрлар, анимациялық объектілер, дыбыстар, мультипликация, музыка т.б. қамтитын құжаттарды бір уақытта, интерактивті бағдарлама ретінде бейнелейтін жаңа ақпараттық технология.
Интернет-технологиялар. Тікелей Интернет желісінің жұмысына негізделген технология, оқушының өз бетімен жұмыстануына көп септігін тигізеді.
Кейс-технологиялар. Дәл құрылымдалған және сәйкесінше арнайы портфельге жинақталған оқу-әдістемелік материалдарды оқушыға өз бетімен оқуға жіберген кезде жүзеге асатын технология.
Жобалық технология. Жобалық технологияны қолдану оқыту процесіне оқу жобаларын кеңінен енгізу болып табылады. Бұл әдіс білім алушыны жеке тұлға ретінде қалыптастыруға бағытталған.
Осындай технологияларды қолдана отырып, оқытушы сабақты толық, қызықты етіп өткізуге толық мүмкіндік бар. Сабақтың тиімділігі оқытуды ұйымдастыру формасының педагогикалық негізде дұрыс таңдалуына байланысты.
1.2 Жаңартылған бағдарламаның білім саласына тиімділігі мен ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басты міндетті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған технологиялардың, жаңа әдіс-тәсілдердің оқушылардың оқуға деген қызығушылығын арттырудағы маңызы - білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделеді. . Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды. Білім беру үрдісіндегі заманға сай жаңа ұстаз әрқашан шәкірттеріне бүгінгі алған білімінің ертеңгі күні қажеттілігінен сездіре алатындай қасиеті бар, мектеп табалдырығын аттаған әрбір жас өреннің болашақтағы көздеген мақсаттарына қол жеткізуіне бағыт бере алатын үлкен тұлға. Әрбір мұғалімнің негізгі мақсаты - сабақ сапасын көтеру, түрін жетілдіру, оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру, олардың ізденуін, танымын қалыптастыру. Осыған орай жаңа экономикалық және әлеуметтік-мәдени жағдайларда Қазақстандық білім беру жүйесінің алдында тұрған білім беру сапаларын арттыруға, стратегиялық міндеттерді шешуге бағытталған түбегейлі қайта өзгертулер педагогикалық үрдіске жаңа талаптар жүктейді.
Соңғы жылдары педагогикалық теорияда және оқу-тәрбие үдерісінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Инновациялық технологиялар туралы жалпы түсініктер, анықтамалар.
Жаңартылған бағдарламаның білім саласына тиімділігі мен ерекшеліктері. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Дифференциалдап оқытудың оқу процесіндегі мүмкіндіктері
ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДАҒЫ ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ РЕСУРСЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1 Оқу үдерісіндегі цифрлық білім беру ресурстары . . . . . . . . . . . . .
2.2 Модельдер. Модельдеудің негізгі кезеңдері . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Оқу үдерісінде дифференциалдық әдісті қолдану арқылы цифрлық білім беру ресурсын құру технологиясы. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Қорытынды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Пайдаланылған әдебиеттер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының білім беру реформаларының негізгі мақсаты- білім беру жүйесін жаңа экономикалық ортаға бейімдеу. Ал, дамудың негізі білім мен ғылымға келіп тіреледі. Сондықтан да, әлемдегі дамыған елдер сияқты Тәуелсіз елімізде білім жүйесі сапасын жетілдіру ең негізгі өзекті мәселелердің бірі болып отырғаны белгілі. Осыған орай, білім беру жүйесінде жастарға сапалы білім беріп, олардың үйлесімді дамуы мен тұлға ретінде қалыптасуында ұстаздың кәсіби шеберлік көрсеткіштерінің бірі - жалпы педагогикалық, ғылыми-теориялық, әдістемелік жаңалықтар мен озық тәжірибені жетік меңгерудің маңызы зор.
Қазіргі ұстаздар алдындағы міндет: ғылым мен техниканың даму деңгейіне сәйкес оқушының білімі терең, іскер және ойлауға қабілетті, әлемдік стандарттар негізінде жұмыс істей алатын құзырлы тұлғаны қалыптастыру. Мұндай талапқа сай қызмет істеу үшін ұстаз үздіксіз ізденісте кәсіби білікті болуы тиіс.
Инновациялық оқыту нәтижелері оқушының өз бетінше әрекет етуі арқылы білімді меңгеруіне ықпал етуі тиіс. Оқушының ой-өрісін кеңейтіп, дүниетанымдық көзқарастары мен танымдық белсенділігін арттыруда, зерттеушілігі арқылы шығармашылық икемділігін дамытуда, біліктілікке ұмтылуда, яғни тұлғаны жан-жақты дамытуды жүзеге асыруда оқу үдерісіне инновациялық технолгияларды енгізу шешуші рөл атқарады, оң нәтиже береді.
Иә, қазіргі таңда еліміздің түкпір-түкпірінде Қазақстан Республикасы орта білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде бірқатар пәндер бойынша педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру курстары жүргізілуде.
Білім саясатының өзекті мәселелері - кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту, оқытудың формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою, білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үдерісіндегі үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі заман техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу.
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар еңбектер жарық көрді. Оларда - университеттерде информатикамен ұштасқан профиль мамандарын информатикаға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру (Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта мектептерде информатиканы оқытуды жетілдіру (С.Қариев), мектептер мен университеттерде информатика мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру (Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун жан-жақты зерттеледі.
Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп келеді. Мысалы, Ж.А.Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану жағдайында оқушылардың танымдык белсенділігін арттыру, А.Ә.Шәріпбаев компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын дәлелдеу, С.М.Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа ақпараттық технологияны пайдалана білу мәселелерін, М.Ф.Баймұхамедов компьютерлік оқытудың бейімделген технологиясын құрастырудың модельдерін, әдістері мен құралдарын жасау мәселелерін Ж.Ж.Жаңабаев ақпараттық технологиялардың даму жағдайында мамандарды инженерлік-сызба дайындықтарын жетілдіру туралы қарастырған.
Жоғарыда аталған жұмыстар, елімізде информатиканы және информатикалық пәндерді оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін қалауға мүмкіндік береді. Алайда, бұл жұмыстарда болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау жеткілікті зерделенбеген.
Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу технологиясын қолдану арқылы олардың кәсіби қызметінде ақпараттық-компьютерлік біліктіліктер жүйесін қалыптастыру мәселесін шешуге болады.
Жоғары оқу орындарының педагог мамандықтарындағы оқу бағдарламалары мен оқулықтарын зерделеу, оқу үдерісіне жасаған талдау да бұл проблеманың бірегей жүйеге келтірілмегендігін, болашақ педагог мамандарының кәсіби білімін ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу арқылы жетілдіру мазмұнының дұрыс жүзеге аспайтындығын дәлелдейді.
Соңғы жылдары оқытудың жаңа тәсілдері, нәтижеге бағытталған оқыту тәсілдері кеңінен қолданылып келеді. Орта мектептің міндеті оқушыға қажетті білім, білікті және дағдыны беріп қоймай, олардың алған білімдерін нақты міндетті шешуге қолданып қоймай, алған біліктері мен дағдыларын күнделікті және кәсіби проблемаларды шешуге пайдалануға үйрету болып табылады. Осы айтылғандардан дипломдық жұмыстың өзектілігі анықталады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты оқу үдерісіне дифференциалды әдісті қолданып, цифрлық білім ресурстарын құру.
Бұл мақсатқа жету үшін қарастырылған міндеттер:
Оқу үдерісінде инновациялық технологиялардың теориялық
негіздерін зерделеу;
Оқу үдерісіндегі цифрлық білім беру ресурсын құру
технологиясын анықтау;
Информатика курсындағы "Модельдеу есептер жинағы"
цифрлық білім беру ресурсын құру.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер, қосымшалардан тұрады.
1 ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Инновациялық технологиялар туралы жалпы түсініктер,анықтамалар
Республикамызда соңғы жылдары окыту процесін ізгілендіру, оның практикалық бағыттылығын күшейту мақсатында біраз шаралар жасалды. Оларды "инновациялық үдеріс", немесе педагогикалық жаңалықтарды енгізу деп жүрміз. Ол педагогикада жаңа әдістер, тәсілдер, құралдар, оқулықтар және бағдарламаларды пайдалануды білдіреді. Яғни инновациялық үдеріс оқыту мен тәрбиелеуге өзгерістер енгізе отырып, оқытудың сапасын арттыру болып табылады. Негізінен "инноватика" ұғымының мәні, латынның in-novus деген сөзінен шыққан, "жаңарту, өзгерту" мағынасын береді.
Инновация мәселелерімен айналысып жүрген бірқатар ғалымдардың еңбектерінен олардың берген анықтамаларын талдай келе біз бұл ұғымның төркінін белгілі уақыт арасында жаңашыл идеяны қайта қарау, жаңалау деп айтқанды жөн көреміз. Жалпы алғанда, бұрыннан белгілі қолданыста жүрген идеялар жаңа бағытта ұсынылса, мұның өзін инновациялық деп қарастырады. Олай болса, инновация деген ұғымды "жаңалық", "жаңа әдіс", "өзгеріс", "әдістеме", "жаңашылдық", ал инновациялық үдерісті "жаңа әдістеме құралы" деп түсіндіруге болады.
Педагог ғалым Ш.Таубаева өзінің зерттеу жұмысында инноватика ұғымы мазмұнының негізгі аспектілерін былайша көрсетеді:
1. Инноватика - жаңа білімді құру, меңгеру және оны практикаға енгізу заңдылықтарын зерттейтін іргелі гуманитарлық ғылым.
2. Инноватика - жаңа білімді құру, меңгеру және ендіру үдерісін оқып үйренуге арналған ғылымның бір саласы.
3. Инноватика - ғылымның, техниканың және қоғамдық практиканың әртүрлі салаларындағы инновациялық үдерістердің теориясы мен практикасы.
Ол педагогикалық инноватика жайлы жан-жақты талдау жүргізу нәтижесінде, педагогикалық инноватиканы - жалпы ғылыми және педагогикалық білім жүйесіне ендірілуі қажет жаңа ғылыми пән - деп анықтай отырып, оның ақпараттық өрісін, ғылымның басқа салаларымен байланысын және педагогика ғылымдары жүйесіндегі орнын ашып көрсетеді.
Біз ғалым Ш.Таубаева айтқандай, инновациялық оқытуды - білімді меңгерудің дәстүрлі оқытуға қарағанда альтернативті болатын ерекше типі деп түсінеміз. Олардың принциптік айырмашылығы болашаққа әртүрлі көзқараспен қарайды. Дәстүрлі оқыту қайталау жағдайында іс-әрекеттің ережелерін меңгеруге бағытталған, ал инновациялық оқыту жаңа жағдайда іс-әрекетті бірге орындау қабілеттерін дамытуға бағытталған. Бұл жағдайда мұғалімнің инновациялық іс-әрекетін тұлғалық категория ретінде, жасампаздық үдеріс ретінде және шығармашылық іс-әрекеттің нәтижесі ретінде сипаттауға болады.
Көптеген ғалымдар мұғалімнің жаңалыққа қабілеттілігіне ерекше көңіл бөледі. Олар педагогикалық инновацияның негізгі міндеті енгізіліп отырған жаңалықтарды топтау, жіктеу деп санайды. Ол үшін, ең бастысы - білім ордаларындағы жұмысты дамытудың аймағын қарастыру керек. Енгізіліп отырған жаңа әдістеменің ерекше жағын көре білу, түсіне білу және оның басқа әдістемелермен қандай байланыста екенін білу керек. Қысқасы, еліміздегі білім беретін мекемелерде (атаулы мектептерде - лицей, гимназия, т.б.) жекелеген инновациялық ізденістер бар болғанымен, олар ғылыми негізде жүйеленген деп айта алмаймыз. Олай дейтініміз, көптеген жерлерде жаңашылдықты педагогикалық қызметтің берілу мазмұны мен формасына аздап өзгеріс енгізу деп түсіну салдарынан оның негізгі ішкі мәнінің ашылмай қалуы мүмкін.
Сонымен, көптеген ғалымдардың еңбектерін талдау нәтижесінде инновациялық үдерістегі мақсаттарды төмендегіше анықтауға болады:
адам - қоғам - табиғат арасындағы үйлесімділікті жаңаша
қалыптастыратын дүниетаным үдерістеріне көзқарасты өзгерту, субъектінің ойлау жүйесін мәдениетті тұрғыдан жетілдіру;
- білім берудің әдісі мен мазмұнын оқытушының іскерлік, танымдық қабілетін және жаңашылдық қасиеттерін қалыптастыратын әдіснамалық әдістерге бағыттау;
- пәндерді оқыту барысында тұлғаның рухани байлығына, өнегелілігіне, істеген ісіне әлеуметтік жауапкершілікпен қарауына көңіл бөлу;
- субъектінің алған ғылыми білімінің, оның әлеуметтік тұрмысын және іскерлік қабілетімен ұштастыра қарастыру т.б.
Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын ғана емес, оның жеке бас тұлғасын, білім алу арқылы азамат ретінде дамуын қойып отыр. Дəстүрлі оқыту оқушыларға дайын, жаңаша оқыту технологиясы процесін ұйымдастыру, басқару жəне бақылау болып табылады. Жаңаша оқыту технологиясы -- белгіленген мақсатқа нəтижелі қол жеткізуді қамтамасыз етуде оқытудың формасы, əдістері мен құралдарын ашып көрсетіп, оқу бағдарламасында белгіленген оқытудың мазмұнын жүзеге асыру тəсілі.
Оқу және оқыту əдіс-тəсілдері
Бүкіл топ орындайтын жұмыс
Сараланған сұрақтарды қолданыңыз.
Күтілетін нəтижелерді саралаңыз.
Оқуда ерекше қажеттіліктері бар жəне қабілетті оқушыларға, мəселен, айрықша қажеттіліктері бар қабілетті оқушыларға бағытталған сұрақтарды жоспарлаңыз жəне əзірлеңіз.
Оқушылардың өз бетінше оқи алатынынан жоғары деңгейдегі мəтіндер жəне тапсырмалар əзірлеңіз.
Басқалардан гөрі қабілетті оқушыларға шамадан тыс көп тапсырма жүктемеуге тырысыңыз.
Анағұрлым қабілетті оқушыларды интербелсенді пікірталасқа тарту үшін ашық сұрақтарды қолданыңыз.
Қабілетті оқушыларды өтілген материалдар бойынша тұжырым жасауға ынталандырыңыз.
Өзіңіз іштей барлық оқушыларға ауызша кері байланыс беріңіз.
Қажет болған жағдайда оқушыларды модельдеуге қатыстырыңыз.
Қабілетті оқушылардың түсініктемелер мен қағидаттарды тұжырымдап айтуын сұраңыз.
Қабілеті жоғары оқушылар үшін мүмкіндігінше жоғары деңгейлі сұрақтар мен тапсырмалар, ал қабілеті төменірек оқушылар үшін төмен деңгейлі қарапайым сұрақтар əзірлеңіз.
Қабілеті төмен оқушылардың өзіне сенімділігін қалыптастыру үшін модельдеуді пайдаланыңыз.
Түрлі деңгейдегі проблемаларды шешудің үлгісін көрсетіңіз.
Метатанымды қолдау үшін қажетті терминологияны қолданыңыз.
Қабілеті жоғары оқушылар білуі тиіс мəселелерді модельдеңіз.
Бүкіл сыныпқа арналған мақсат қойыңыз.
Шағын топтағы жұмыс
Ең қабілетті оқушылардың мұғалімнің өзіне назар аударуын көбірек қалайтынын есте ұстаңыз.
Оқушылардың жəне соған сəйкес топтың ортақ қажеттіліктерін анықтаңыз.
Топтарды жұмыс түріне қарай құрыңыз.
Күтілетін нəтижеге сəйкес топ мүшелерін ауыстырып отырыңыз.
Кейде ең қабілетті оқушылар бірігіп жұмыс істейтін жағдайлар болатынына көз жеткізіңіз.
Барлық оқушылардың басқаларды басқару жəне топта жұмыс істеу мүмкіндігі болуына назар аударыңыз (бұл жерде мұғалім тарапынан ерекше қажеттіліктері бар оқушыларға назар аударылуы тиіс).
Ерекше қабілеті бар оқушыларға топтық жұмыста олардың қабілеттерін ашатын рөлдерді бөліңіз.
Бүкіл топ үшін ғана емес, шағын топжеке оқушы үшін де мақсат белгілеңіз.
Өзін-өзі бағамдауды қолдаңыз.
Оқушыларды тек сұраққа жауап беруге ғана емес, сұрақты дұрыс тұжырымдай білуге ынталандырыңыз.
Оқушылардың мəдени дəстүрлерін ескеріңіз.
Бірлесіп проблеманы шешу жаттығуларын қолданыңыз.
Оқушылардың алдына қойылатын мақсаттарды бірлесе отырып белгілеңіздер.
Бүкіл сыныпқа арналған таныстырылым жасау мүмкіндіктерін талқылаңыздар.
Топтық жұмыстағы маңызды рөлдерді бөліңіз, мысалы, талқылауды өткізуге жауапты топ көшбасшысы жəне т.б.
Өзара түзету немесе өзара бағалауды қолданыңыз.
Оқушылардың дамытуды қажет ететін салаларын жəне жақсартуға қатысты ұсыныстарын тұжырымдауын талап етіңіз.
Оқушының толығырақ жауап беруін емес, басқаша жауап беруін күтіңіз.
Қабілетті оқушылардың басқалардың табысқа жетуіне ықпал етуіне көмектесіңіз.
Сапалық нəтижелерді назарда ұстаңыз.
Үдерісті жеделдету жағдайларын зерделеңіз.
Барлық оқыту мерзімдерін белгілеңіз, бірақ мерзімдер мүмкіндіктерге сəйкес болуы тиіс.
Тапсырманың ауқымын тарылтып, мағына тереңдігіне біршама мəн беріңіз.
Топтық кері байланысты жоспарлаңыз.
Жеке жұмыс жəне оқу
Бағалау марапаттауға ғана емес, қалыптастырушы мақсатта болуы тиіс жəне нақты бағалау критерийлеріне бағдарлануы тиіс.
Сараланған бағалау критерийлерін алдын ала хабарлаңыз.
Əрекет ету стилін өзгертіп отырыңыз жəне оқушыларға шамадан тыс қысым жасауға жол бермеңіз.
Оқушылардың өзін-өзі бағалауын ынталандырыңыз, өзін-өзі бағалауға арналған парақшаларды қолданыңыз.
Пəн аясында оқушылардың өз бетінше оқуы жəне пәнді меңгеруін қадағалаңыз.
Күтілетін жоғары нəтижелерге бағдарлай отырып, есептерді жəне жаттығуларды оқушылардың қабілеттерімен сəйкестендіріңіз.
Оқушылар жауаптарының ерекше болып, өз бетінше тұжырымдалуын жəне бастама көтеруге ұмтылуын қолдаңыз.
Зерттеуге негізделген, проблема шешуге бағытталған тəжірибелік тапсырмалар дайындаңыз.
Оқушылардан дербес кері байланыс алуды жоспарлаңыз.
Барынша кең ауқымдағы тəжірибелік жəне зерттеушілік тапсырмалар мен жаттығулар орындауға мүмкіндік жасаңыз.
Сабақта АКТ қолдануды жоспарлаңыз.
Ересек оқушылардың өзінен кіші оқушыларға көмектесуін ойластырыңыз, мысалы, тəлімгерлік жасау.
АКТ-ның тиісті дəрежеде қолжетімді болуын қамтамасыз етіңіз.
Ширату жаттығулары
Тізбектелген сабақтар топтамасын өткізу барысында зерттеулерді жоспарлаңыз.
Ширату жаттығуларын өткізу үшін оқушыларды таңдап алыңыз.
Түрлі деңгейдегі жаттығуларда жəне есептеулерде белгілі бір ортақ мақсаттың қарастырылуын қадағалаңыз.
Жұпта жəне топта тиімді жұмыс істеу мүмкіндіктерін ескере отырып, жұптық жұмыстар мен шағын топтағы жұмысты қолданыңыз.
Түсінуді нақтылау үшін ережелерге немесе үлгілерге сəйкес кері байланыс болжамдаңыз.
Жоғары деңгейлі ойлау дағдыларын қажет ететін тапсырма беріңіз немесе мысал келтіріңіз.
Сараланған немесе ашық сұрақ қойыңыз.
Тұжырым жасаңыз жəне оның дұрыстығын дəлелдеуді сұраңыз.
Сіздің бұлай ойлауыңызға не себеп болды? деген сұрақтың түрлерін қолданыңыз.
Белгілі бір химиялық заңдылыққа негізделген жаттығулар тізбегін өткізіңіз.
Қабілетті оқушылардан нақты тапсырманы орындауға қажетті дағдыларды тұжырымдауын сұраңыз.
Топ болып талқылау
Оқушыларды мəселемен таныстырып қана қоймай, оған түсініктеме беруге ынталандырыңыз.
Олардың рөлдері бойынша өздерін таныстырып, жұмыстары бойынша есеп беру мүмкіндіктерін пайдаланыңыз.
Оқушыларға кері байланыс үшін өздерінің ескертпелерін жазып отыруды ескертіңіз.
Оқушылардың кері байланыс үшін əртүрлі мерзімдерді белгілеуіне рұқсат етіңіз.
Тиісті лексика мен терминологияны қолдана отырып, меңгерілген тақырыпты қарастыруға назар аударыңыз.
Күрделі міндеттерді шешіңіз.
Оқушылардың өздерінің оқуы туралы ойланатынына көз жеткізіңіз.
Күрделі (маңызды) идеялар туралы түсінік қалыптастырыңыз.
Оқушылардың қабілеттері жағынан ұқсас сыныптастарымен бірлесе жұмыс істеуіне мүмкіндік беріңіз.
Топтық ықшам талқылау ұйымдастыруды қарастырыңыз.
Ынтымақтастық және бірлескен оқу
Ынтымақтастық оқу - өзара іс-әрекет жасау философиясы, ал бірлескен оқу соңғы нәтижеге немесе мақсатқа жетуге ықпал етуге бағытталған өзара әрекеттің құрылымы болып табылады.
Ынтымақтастық оқу сыныпта пайдаланатын әдіс қана емес, жеке философия болып табылады. Адамдар топтарға бірлескен барлық жағдайларда топтың жекелеген мүшелерінің қабілеті мен іске қосқан үлесі құрметтеліп, атап көрсетілетін,адамдардың жұмыс істеудің басқа тәсілі орын алады. Топтың жұмысы тиімді болуы үшін билік пен топ пен жауапкершілік топ мүшелерінің арасында бөлінеді. Ынтымақтастық оқудың негізгі аспектісі топ мүшелерінің ынтымақтастығы арқылы бітімге, келісімге қол жеткізуіне негізделген.
Бірлескен оқудың мәні
Ынтымақтастық оқу - бұл оқыту мен оқу тәсілі, аталған тәсіл проблемаларды шешу, тапсырмаларды орындау немесе әлдебір өнім жасау үшін оқушылар тобының бірлесіп жұмыс істеуін білдіреді. Ынтымақтастық оқу оқуды табиғи әлеуметтік әрекет ретінде қабылдауға негізделген, оған қатысушылар бір-бірімен әңгімелеседі, және осы әңгімелесу арқылы білім алады.
Педагогикада ынтымақтастық оқу тәсілдерінің саны жеткілікті, бірақ та бірлескен оқу үдерісінің негізгі сипаттамалары мынадай:
1. Оқу оқушылар ақпаратты игеретін және өздері игерген мәліметті бұған дейін меңгерген білімдерімен байланыстыратын белсенді үдеріс болып табылады.
2. Оқу тапсырмаларды орындау үшін механикалық есте сақтау мен қайталау емес, құрдастардың белсенді қатысып, ақпараттарды өңдеуі және қорытуын талап етеді.
3. Қатысушылар әр адамдардың көзқарасымен танысудан пайда алады.
4. Оқу оқушылардың әңгімелесу кезіндегі әлеуметтік ортасы жағдайында жетіледі. Осы зияткерлік жаттығу кезінде оқушылар ой-пайымдарының негізін құрып, мәнін ұғады.
5. Оқудың ынтымақтастық ортасында оқушылар әлеуметтік және эмоционалдық тұрғыдан да дами түседі, өйткені олар түрлі көзқарастарды тыңдап, өз идеяларын айтуға және қорғауға мәжбүр болады. Мұндайда оқушылар сарапшылардың немесе мәтін аясында шектеліп қалмай, өздерінің ерекше тұжырымдамалық түсініктерін құруды бастайды. Осылайша ынтымақтастық оқу жағдайында оқушылар құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас жасауға, идеяларды ұсынуға және қорғауға, әртүрлі ұстанымдармен алмасуға, басқа тұжырымдамаларға күмәнмен қарауға және оған белсенді қатысуға мүмкіндік алады.
Топты ұйымдастыру ережелері
Топтар түрлі тәсілдермен құрылуы мүмкін. Кей кездері мұғалімдер (және оқушылар) әріптестерінен (немесе достарынан) бірге жұмыс істеуін өтінеді, басқа жағдайларда кездейсоқ іріктеп алынған топтар құрастырылады. Ал кейде топтар жекелеген мүшелердің нақты бір мықты қасиеттеріне қарай құрылады.
Топтың қандай тәсілмен құрылғанына қарамастан, жаңадан құрылған кез келген топқа бір-бірімен жұмыс істеу сипатына, дағдылары мен стиліне икемделіп, бейімделуге уақыт талап етіледі. Табысты топтар осы айырмашылықтардың артықшылығын пайдалануды, оларды бастапқы кезеңде анықтауға және тиісінше топтың қызметін ұйымдастыруды бірден үйренеді (1-кесте).
Қалыптасу кезеңі топ жұмысының басталуымен шектелмейді. Топ мүшелерінің бір-бірі туралы хабардар болуына қарай, топтың қарқыны біртіндеп өзгереді, және де топ мүшелеріне мұндай өзгерістерге қатысты әрекет ету үшін қажеттілігіне қарай жұмысты түзетуге дайын болу керек.
Топта жұмыс істеу ережелері
Топтық жұмыс жеке шешуге болатын тапсырмаларды емес, анағұрлым күрделі тапсырмаларды шешуді көздейді.
Кез келген команда барлық мүшелері білетін және түсінетін жалпы ережелерді басшылыққа алуы қажет. Ол топтың әрбір мүшесінің одан не күтілетіндігін, жұмыс қалай бөлінетіндігін және қолдау көрсетілетіндігін, сондай-ақ нәтижелерге қалай қол жеткізілетіндігін білулері үшін қажет.
Топ мүшелерінің саны қанша болуы қажет?
Топтағы оқушылардың саны оқушылар арасындағы сонымен қатар, оқушылар мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасты барынша тиімді қамтамасыз етуі тиіс. Топтың көлемі мен санының арасындағы тепе теңдікті орнату маңызды. Мысалы, көптеген шағын топтар немесе жұп шектеулі қысқа уақыт (мысалы, шамамен 5 минут) барысында тиімді жұмыс істей алады. Аздаған үлкен топтарда оқушылардың көңілі басқаға ауып, тәртіптерінің бұзылуына әкелуі ықтимал. Белгілі бір тапсырманы айрықша тиімді орындау үшін, мұғалім топ қатысушылар саны канша болатынын анықтап алуы қажет.
Мұғалімдердің рөлі
Мұғалімдер топтық жұмыстарды ұйымдастырып және оны қолдап отыруы қажет, сонымен қатар, тапсырманы орындағаннан кейін оны талқылауға уақыт беру керек. Мұғалімдер топтың тиімді жұмысына қолдау көрсетіп, оңтайлы нәтижелерге қол жеткізуге ықпал етулері керек. Сыныппен жұмыс істеу барысында неге қол жеткізетіндерін және нені білу жоспарланғандығын, топтық жұмысқа арналған тапсырмалар барлық сыныпты оқытумен қалай байланысты екендігін талқылауды қамтуы тиіс. Талқылау барысында оқушыларға олар қолдана алатын дағдылар, стратегиялар мен ережелер туралы ескерту қажет.
Оқушылардың жұмысына мұғалім сыпайы түрде араласып, оқушыларға ұсынылатын әдістерді модельдеуі тиіс. Топтың бірлескен жұмысын қамтамасыз ету үшін, мұғалім бастапқы кезеңдерде барынша көп қолдау көрсетуі керек.
Сабақ аяқталған соң мұғалім оқушыларды топтағы жұмыс үдерісі жайлы және оның нәтижелері туралы ойланулары үшін түрткі жасау керек.
Топтық жұмыс ұтымды, тиімді болу үшін белгіленген тапсырмалар мен топтың қызметі стратегиялық тұрғыдан дұрыс құрылуы тиіс, олар топта тиімді жұмыс істеуге ынталандырыпқамтамасыз етіп, жоғары деңгейдегі оқытуды, ойлауды және түсінуді дамыту үшін қолданылады.
Топтағы бірлескен жұмыстың нәтижелері
Жақсы ұйымдастырылған топтық жұмыс оқушылар арасында әлеуметтік өзара қарым-қатынасты, тиімді араласу және проблемаларды шешу дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Бұл, өз кезегінде оқушыларды өздерінің оқуларына белсенді қатысуға итермелейді.
Оқушыларды алынған ақпаратты ойластыруға және талқылауға, өзгелердің пікірлерін түсінуге немесе теріске шығаруға ынталандырған жағдайда топтық жұмыс тиімді болады.
Фактілер бұл үдеріс кезең-кезеңмен өтетінін растап отыр. Айталық, бастапқы кезеңдегі топтық жұмыс әлеуметтік өзара әрекеттестік дағдыларын дамытуы қажет, содан кейін оқушылардың арасында қарым-қатынас біршама орнаған соң, мұғалімдер олардың тиімді қарым-қатынас жасау және мәселелерді шешу дағдыларын дамыта алады.
Төменгі және жоғарғы сынып оқушылары топқа мүше болудың мәні туралы ойды қалыптастыру мүмкіндігіне ие болып, басқа адамдардың пікірлері мен идеяларына төзімді бола білуге үйренуі тиіс, соның нәтижесінде олар басқа адамдарға қатысты өзара сыйластыққа және түсіністікке келеді.
Тапсырмаларды орындау барысындағы бірлескен жұмыс оқушыларға жағдайды
басқа адамдардың пікірлерін ескере отырып, қарауға мүмкіндік береді.
Тиімді топтық қарым-қатынас дегеніміз не?
Қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі топтағы жұмыстың барынша қолайлы аспектісі болып табылады, алайда ол тек айта білуді ғана емес, сонымен қатар тыңдай білуді де қажет етеді, сондықтан оқушылар білуге тиісті бірнеше негізгі ережелер бар, олар:
:: кезекпен сөйлеу;
:: белсенді тыңдау;
:: сұрақ қою және сұрақ бар ма екенін сұрау;
:: ұсыныс енгізу және басқаларда ұсыныс бар ма екенін сұрау;
:: өз ойларын және пікірлерін ортаға салу және басқалардың идеялары мен пікірлерін білу;
:: ұсыныстарды, идеяларды және пікірлерді ұжыммен талқылау;
:: көмектесу және көмек сұрау;
:: түсініктеме беру және түсініктеме беруді өтіну;
:: идеяларға түсініктеме беру және оны бағалау;
:: топтық шешім қабылдау және бір тоқтамға келу;
:: талқылаудың қорытындысын шығару;
:: дәйекті айғақтар келтіру.
Проблемаларды шешу стратегиялары
Орын алған проблеманы шешу мақсатындағы топтық жұмыс - оқытудың өте ықпалды тәсілдерінің бірі. Оқушылар ересек адамдарға тәуелді болмау үшін тапсырмаларды жоспарлайды және оларды орындауды ұйымдастырады. Бұл тәсіл оқушыларға:
:: уақытты ұтымды жоспарлауға;
:: инновациялық көзқарастар мен идеяларды ұжыммен талқылауға;
:: топтағы жұмысқа дейін қандай да бір жеке-дара қызмет немесе ойластыру қажет пе екендігін анықтауға;
:: топ ішінде рөлдерді анықтауға (басшы, хатшы, тілші, бақылаушы және т.б.) немесе топ мүшелеріне тапсырмаларды бөліп тапсыруға;
:: тапсырмаларды орындау барысында келісімге қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Белсенді оқыту
Нұсқау беру жəне айту: Сыныпқа оқытуоқу мақсаттарын хабарлап, оқушылардың не істеу керектігін түсінетініне жəне ерекше назар аударуы қажет мəселелерге көңіл бөлетініне көз жеткізу. Мысалы, химиялық тәжірибеде бір əрекет екіншісінен шығатынына қалай көз жеткізуге болады, өлшеулер жүргізу арқылы дəлдік дəрежесін белгілеу, жұмысты қалай баяндау немесе кестені қалай құру.
Көрсету жəне модельдеу: Айқын, жақсы құрылымдалған көрсетілімдерді ұсыну, мысалы, химиялық есепті қалай шешу керектігін, кестені түсіндіру, компьютерлік бағдарламалық жасақтама қолдану.
Түсіндіру жəне сипаттау: Бұрынғы жұмысқа немесе əдіске негіздеп нақты, жақсы құрылымдалған түсініктеме беру: мысалы, химиялық есепті шығаруда есептеу тəсілін баяндау жəне бұл неліктен осылай шығатынын түсіндіріп, қолданылған шамалардың, математикалық терминнің, таңбаның немесе шартты белгілеу жүйесінің мəнін беру, жалпылама пайымдау үшін қолданылатын мысалдарды келтіре отырып, есепті шығару жолдарын түсіндіру.
Сұрақ қою жəне талқылау: Барлық оқушылардың қатысып отырғанына көз жеткізу үшін сұрақ қою тəсілі сабақтың бағытына жəне қарқынына сəйкес келетін жолдармен жүзеге асырылуы тиіс (қажет болған жағдайда, құрылғылардың, калькулятордың көмегімен немесе өзара қарым- қатынас арқылы, белгілер мен таңбаларды қолдану арқылы); шебер ойластырылған, өңделген жəне мақсатқа бағдарланған ашық жəне жабық сұрақтарды қолдана отырып, қабілеті жағынан əртүрлі оқушылардың пікірталасқа қатысып отырғанына көз жеткізуге болады; түсініктеме беруін сұрап; оқушылардың жауап берудің алдында ойлануына уақыт беру керек; оқушылардың жауаптарын мұқият тыңдап, олардың білімін дамыту үшін сындарлы əрекет ету; оқушыларға қозғау салып, ойлануына түрткі болу.
Зерделеу жəне зерттеу: Оқушылардың проблемалық мəселе көтеруін немесе зерттеу бағытын жорамалдауды сұрау; белгілі бір жағдайларды жалпылауға болатынын зерттеуді сұрау; қарсы мысалдар іздеп, ерекше жағдайларды айқындауды сұрау; оқушыларды проблема мен оның шешімін ұсынудың графикалық немесе сызбалық нұсқадағы балама тəсілдерін қарастыруға, проблемаға басқаша тұрғыдан қарау үшін бір түрінен екіншісіне көшуге ынталандыру.
Жаңадан меңгерілген дағдыларды тəжірибеде қолдану
Бекіту жəне қолданысқа енгізу:жəне дамыту үшін сыныпта жəне үйде орындауға арналған əртүрлі жаттығулардың көмегімен түрлі мүмкіндік ұсыну; оқушылардың үдеріс барысында əріптесімен жұпта немесе топта бірлесе ойлануы немесе талқылау арқылы оларды өз идеялары мен пайымдауларының ауқымын кеңейтуге немесе өз жұмыстарының жазбасын жүргізу əдістері мен тəсілдерін салыстыруға жəне жетілдіруге ынталандыру; оларды оқу бағдарламасындағы химиялық есептерді шешуде математикалық дағдыларын тиімді қолдануға ынталандыру.
Рефлексия жəне бағамдау: Оқушылардың қателерін анықтап, олардың өзін жəне оған алып келген түсінбеушілікті талқылай отырып, бұны оқытудың жағымды қыры ретінде қолдану; оқушылар өздері таңдаған əдістері мен ресурстарын неліктен таңдағанын түсіндіру үшін пікірталас жүргізу; оқушылардың топқа немесе бүкіл сыныпқа жасаған таныстырылымын бағамдау; олардың жазбаша жұмысына ауызша кері байланыс ұсыну.
Қорытынды шығару жəне есте сақтау: Сабақта жұмыс барысына шолу жасап, оның қорытындысын шығару жəне оқушылардың не үйренгенін түйіндеу; оқушылардың түсінгенін анықтау жəне қате түсінген болса түзету; оқушыларды өз жұмыстарымен таныстырып, оның негізгі тармақтары мен идеяларын ұсынуға шақыру; пәннің басқа салаларымен жəне басқа пəндермен байланыстыру; оқушыларға оқудың келесі кезеңін түсінуге мүмкіндік беру.
Топтық жəне жұптық жұмыс аясында, сондай-ақ бүкіл сынып орындайтын жұмыста бағытталған оқыту мен өзара қарым-қатынастың маңызы зор. Сабақтың басым бөлігінде оқушыларды тұтас топ болып жұмыс істеуге жұмылдыру олардың мұғаліммен қарым-қатынасын барынша арттырып, əр оқушының ұзақ уақыт бойы өзара əрекет етуден мүмкіндігінше пайда көруге септігін тигізеді.
Диалогтік оқыту арқылы демократиялық сыныптарды дамыту
Бразилиялық педагог Паулу Фрейре (Paulo Freire), әр адам оқу процесіне сыни тұрғыда қатысып,басқа адамдармен диалогтік әңгімелесуге қатысуға қабілетті екендігіне негізделген білім теориясын әзірледі. Фрейре теориясының негізінде осы тәсілге жағымды энергияны енгізуге арналған педагогиканың мүмкіндіктері термині жатыр. Педагог Фрейре білім мынадай болуға тиіс деп санайды:
1. Бірлескен - интерактивті және ынтымақтастыққа дайын.
2. Сыни - өздік рефлексті және әлеуметтік рефлексті.
3. Демократияшыл - мұғалімдер мен оқушылардың бірлесіп жасауы арқылы құрылған.
4.Диалогтік - диалог шеңберінде қарастырылып, шешілетін проблемаларға жинақталған.
5.Зерттеуге бағытталған - мұғалімдер мен оқушылар тәжірибеге, қоғамға және оқу материалына байланысты проблемаларды белгілейтін зерттеушілер болады.
6.Аффективті (эмоционалды) - сезімдерді дамыту мен әлеуметтік зерттеулерге қызығушылық білдіріп,қайғыға ортақтасу.
Фрейре, мұғалімнің міндеті-оқушының білімін толтыру, көбейту тенденциясымен емес, білімді тауып, дамыту арқылы тереңдетуге бағытталған көзқараспен оқушылармен диалогқа түсу, деп санайды (2007 ред., 43-б). Осы мақұлдау жаңашыл болып табылмайды: ең алдымен Л.С.Выготский оқытуда диалогқа басты рөлді беруді ұсынған; ол енгізген жақын маңдағы даму аймағы түсінігі (сілтеме) мен Сократтың ұсынған эленхос сияқты (Abbs бойынша цитата 2003, 15-бет) түсінігі, диалогтік әңгімеге қатысушылардың біліміндегі кемістіктерді көрсететінін дәлелдейтін теорияның мағынасын анықтайды. Фрейре осы теорияны әрі қарай дамытуда, оқушы мен мұғалімнің арасындағы диалог процесінің рөлі мен қатынасын қарастыруда, осындай диалогтің мақсаттарын анықтауда көп еңбек сіңірген. Осындай типтегі диалогті бақылау кезінде Фрейренің назары ондағы үрдісі мен ол үрдістегі мұғалімге бағытталмай, негізінен оқушыларға бағытталды. Шор саясат сыныптың тілдік қарым-қатынасы арқылы анықталатынын еске салады. Мұғалімдер мен оқушылардың бір-бірімен сөйлесуі, ұялмай ескертулерді айтуы, өз пікірлерін қысылмай білдіріп, сөз алмасуда өздерін шынайы ашу тәсілі демократияшыл сыныптың қандай болу керектігін көрсетеді. Демократияшыл сыныпты құру белгілі бір тәуекелмен түйіндес.
Тәуекел мен жауапкершілік осындай оқыту түрінің басты және аса маңызды құрылымының бірі болуы мүмкін. Бұл жағдайда, екі жақта да, мұғалімдер мен оқушыларда, олардың құқықтары және уәкілеттіктері сенімділік принциптеріне негізделіп, тең бөлінсе, оқыту процесінде үлкен проблемалар мен қатерлердің болуы ықтимал.
Оқушыларға көшбасшылыққа нақты мүмкіндіктерді ұсынуда үлкен тәуекел бар, бірақ, сонымен қатар, оның оқытуда үлкен әлеуеті де бар. Оқытудың эмоционалдық негізі проблемалар оқушылар үшін маңызды болуына әкеледі. Фрейре оқытуда қаншалықты маңызды екенін атап көрсетті. Осыған байланысты келесі міндеттер белгіленеді:
"Әр түсінік ерте ме кеш пе әрекетпен ілеседі. Адам проблеманы қабылдаған соң, оны түсініп, шешу мүмкіндігін мойындаған сәттен әрекет жасай бастайды. Осы әрекеттің сипаттамасы түсіну сипаттамасына сәйкес келеді. Сыни түсінік сыни әрекетке әкеледі ..."
Дьюи (1997) еркіндікті ақылды бақылау мен талқылаудың көмегімен дамитын мақсат деп анықтайды және мұғалімдер оқушылардың ойлау еркіндігін қамтамасыз етіп, олардың ақыл-ой қабілеттерін дамытудағы басқаратын өз ролін ойнауға тиіс екенін айтады. Ол мұғалімнің міндеті тәжірбиенің нәтижесі бойынша жаңа проблемаларды қоятын, ары қарай зерттеуге арналған бақылаулар мен талқылаулардың жаңа тәсілдерін ынталандыру үшін келешегі мен шамасы бар қорытындыларды таңдауда дейді. Дьюи тәжірибе бір қалыпта тұрақты болмауға тиіс дейді; ол үнемі өзгеріп, бұрын болғанға сүйене отырып, ары қарай өсу үшін нақты әлеуеті болуға тиіс. Ол мұғалімнің қызметі басқа кәсіптерге қарағанда, көрегендікті көбірек талап етті.
Сұрақ қою
Сұрақ қою, оны түсіну дәрежесін бағалау және оқушылардың жауабына қарай әрекет ету мұғалімнің кәсіби шеберлігін қажет етеді. Осы орайда Врагг Э.К. және Браун Г. (2001ж.). өздерінің зерттеулерінде мұғалімдердің оқушыларға сұрақ қоюда жіберетін келесі қателіктерді анықтаған (www.cpm.kz):
Мұғалім
бірден көп сұрақ қояды;
сұрақтар қояды және оларға өзбетінше жауап береді;
оқушыларға ойлануға уақыт бермейді;
сұрақты ең ақылды және өздері жақсы көретін оқушыларға қояды;
тек ер балаларданқыз балалардан немесе нақты бір оқушылардан сұрайды (тым ерте күрделі сұрақты қояды);
дұрыс емес жүйеліліктер, мысалы, балалар өз жауаптарын құру үшін жеткілікті ақпарат алғанға дейін ерте сатыдағы өте қиын сұрақтарды қояды;
орынсыз сұрақтар (тақырыпқа қатысы жоқ сұрақтарды) қояды;
бір және сол типтегі сұрақтарды қою, мысалы, балаларды тек еске түсіруге ниеттендіретін сұрақтар (олардың білетіндері) - бір үлгідегі сұрақтарды жиі қояды;
ойлауды дамыту үшін мәселелік, ой туындататын сұрақтарды пайдаланбайды;
оқушылардың жауап беру ниетін басатын немесе дәлелденбейтін қауіпті сұрақтарды қояды (сұрақтарды қорқыту түрінде қояды);
сұрақтарға көңіл аудармайды (мысалы, қарқынекпіннің өзгеру есебінен);
дұрыс жауаптарды анықтау тізбегін құруда қателіктергежолсыздықтарға назар салмайды;
сұрақ үлгісіндегі өзгерістерді атамайды;
мәнін тексеру үшін жауаптарды пайдаланбайды;
жауаптардың салдарын көрсетпейді;
жауаптардың жетілуін қадағаламайды;
жауаптардың түзетулерін жасамайды;
дұрыс жауап беру әрекеті кезінде жауаптарда сөз астарын көрмейді.
Мұғалімдердің аталған қателіктерді жібермей, төменгі деңдейдегі сұрақтарды емес, Блум таксономиясы бойынша жоғары деңгейдегі ойлауды қажет ететін бағалы ашық сұрақтарды көбірек қою арқылы оқушыларды белсенді әңгімеге тартып, сыни ойлауын дамытуы табысты сабақты қамтамасыз етеді.
Айғақтар мен заңдарды, тарихи даталар мен оқиғаларды білу маңызды бола тұра, ақпаратты ақылмен түсініп қабылдау және саналы түрде өңдей білу, ондағы айтылған негізгі идеяларды және олардың өзара байланысын көре білу, қажеттісін таңдап, дұрыс еместерінің қателерін көрсетіп дәлелдеу, яғни, талдау және бағалау өте маңызды. Қазіргі ғарыштап дамып жатқан өзгермелі әлемде балаларды тек осындай әрекеттер ғана өмірге бейімдей алады.
Орыс психологы В.М. Снетков Жақсы сұрақ - кең ауқымды ойланып, барлық мүмкін жауаптарын іздестіруге бағыттайтын ойландыратын сұрақ деген тұжырым жасайды және сұрақтардың төмендегідей қызметтерін атап көрсетеді:
сұрақ арқылы жаңа ақпарат алуға болады;
сұрақты дұрыс қою арқылы білгендерін нақтылай түсуге болады;
сұрақ қою арқылы талқылау бағытын өзгертуге болады;
сұрақ арқылы өзінің көзқарасын білдіруге болады;
дұрыс қойылған сұрақ жауабын табуға бастама болады.
Педагогтер оқушылардың танымдық ойлау деңгейлерін олардың сұрақ қою қабілеттерінен де байқайды. Сабақта оқушылардың тақырыпқа қатысты жақсы сұрақтар қоя білуі олардың сыни ойлай білгенін көрсетеді.
Сабақта оқушылардың сыни ойлауын дамыту олардың ашық сұрақ қоя білуі, ақпаратты терең талдау жасай алуы, өз ой-пікірін жәй айтып қана қоймай, оны дәлелдеп, сыныптастарының көзқарасын өзгертуге деген әрекеттері екенін де ескеру керек
Әдетте, педагогикалық жаңалықтардың мүмкін болатын 3 түрі қарастырылады:
Жаңалық ретінде бұрын еш жерде, еш уакытта қолданылмаған білімдік идеялар мен әрекеттер алынады. Мүлдем жаңа нәрсе. Педагогика ғылымы практикасында ондай жаңалық өте сирек кездеседі.
Белгілі бір кезде, белгілі бір ортада көкейтестілігімен ерекшеленген, қайта орын алып отырған, жаңа жағдайға бейімделген идеялар. Бұл қазіргі педагогикалық жаңалықтардың көп бөлігін құрайды.
Практикада бұрын болған, тек мақсатын өзгертіп пайдалану жаңа нәтижелер беретін жаңалықтар.
4.Танымал педагогикалық технологиялар
Педагогикалық технологиялар түрлері өте көп, оларды түрлі белгілеріне қарай жіктейді. Қазіргі таңда ең көп қолданылатын технологиялар төмендегідей:
Оқу жұмысы тәсілдерін қалыптастыру технологиясы. Қандай да бір нәрсені сипаттау жоспары, алгоритмі, үлгілері, ережелері түрінде беріледі. Бұл технология көптеген оқытушылар тәжірибесінде кездеседі.
Тірек сигналдар парақтары технологиясы. Схемалар басты және негізгіні ерекшелеу, логикалық байланыстарды іздеу және орнату оқушыларға сабақты игеруге көмектеседі. Байланыс схемаларын оқытушы үнемі қолданады.
Оқушылардың оқу әрекеттерін қалыптастыру технологиясы. Бұл технологияның мәні мынада: оқу әрекеті оқушының оқу белсенділігінің ерекше формасы ретінде қарастырылады. Ол білімді есептер көмегімен алуға бағытталған. Сабақ басталғанда есеп ұсынылады, ол сабақ барысында шешіледі, ал сабақ аяғында осы есептерге сай тест арқылы тексеру жүргізіледі.
Дифференцияланған оқыту технологиясы. Бұл технологияны қолдануда оқушылар шартты түрде ерекшеліктеріне байланысты топтарға бөлінеді. Түрлі деңгейдегі бағдарламалар, дидактикалық материалдар, тапсырмалар, оқыту нәтижесін диагностикалау түрлері жасалады.
Оқу-ойын технологиясы. Оқу ойыны оқушы мен оқытушы белсенді болып, үлкен дайындықпен жүзеге асқан жағдайда ғана оң нәтиже береді. Ойын түрлері өте көп.
Коммуникативті-диалогті әрекет технологиясы. Бұл технология оқытушыдан оқу процесін ұйымдастыруда шығармашылық ізденісті, эвристикалық әңгімелесу әдістерін, топпен пікірталас жүргізе білуді талап етеді.
Модульдік технология. Оқу материалының мазмұны мен оны оқушылардың игеру технологиясын біріктіретін ерекше функциональдық түйінді модуль деп атайды. Оқытушы әр модуль үшін оқу материалын меңгеру мақсаты айқын көрсетілген, осы ақпаратты алу көздері берілген, оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуіне арналған арнайы нұсқаулар жасақтайды. Осы нұсқауда тексеруге арналған тапсырмалар да беріледі.
Телекоммуникациялық технология - қашықтықта орналасқан оқушыларды негізгі оқыту мекемесімен телефон, Интернет арқылы байланыстырып, телевизиялық дәрістер, консультациялар, топтық сабақтар жүргізіледі.
Желілік технология - негізінен компьютерлік желілерге сүйенеді, оқушыларды оқу-әдістемелік материалдармен қамтамасыз етуді, сондай-ақ оқушы мен оқытушы арасындағы интерактивті өзара әрекеттесуді жүзеге асырады.
Мультимедиа-технологиялар. Мәтін, кескіндер, видеокадрлар, анимациялық объектілер, дыбыстар, мультипликация, музыка т.б. қамтитын құжаттарды бір уақытта, интерактивті бағдарлама ретінде бейнелейтін жаңа ақпараттық технология.
Интернет-технологиялар. Тікелей Интернет желісінің жұмысына негізделген технология, оқушының өз бетімен жұмыстануына көп септігін тигізеді.
Кейс-технологиялар. Дәл құрылымдалған және сәйкесінше арнайы портфельге жинақталған оқу-әдістемелік материалдарды оқушыға өз бетімен оқуға жіберген кезде жүзеге асатын технология.
Жобалық технология. Жобалық технологияны қолдану оқыту процесіне оқу жобаларын кеңінен енгізу болып табылады. Бұл әдіс білім алушыны жеке тұлға ретінде қалыптастыруға бағытталған.
Осындай технологияларды қолдана отырып, оқытушы сабақты толық, қызықты етіп өткізуге толық мүмкіндік бар. Сабақтың тиімділігі оқытуды ұйымдастыру формасының педагогикалық негізде дұрыс таңдалуына байланысты.
1.2 Жаңартылған бағдарламаның білім саласына тиімділігі мен ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басты міндетті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған технологиялардың, жаңа әдіс-тәсілдердің оқушылардың оқуға деген қызығушылығын арттырудағы маңызы - білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделеді. . Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды. Білім беру үрдісіндегі заманға сай жаңа ұстаз әрқашан шәкірттеріне бүгінгі алған білімінің ертеңгі күні қажеттілігінен сездіре алатындай қасиеті бар, мектеп табалдырығын аттаған әрбір жас өреннің болашақтағы көздеген мақсаттарына қол жеткізуіне бағыт бере алатын үлкен тұлға. Әрбір мұғалімнің негізгі мақсаты - сабақ сапасын көтеру, түрін жетілдіру, оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру, олардың ізденуін, танымын қалыптастыру. Осыған орай жаңа экономикалық және әлеуметтік-мәдени жағдайларда Қазақстандық білім беру жүйесінің алдында тұрған білім беру сапаларын арттыруға, стратегиялық міндеттерді шешуге бағытталған түбегейлі қайта өзгертулер педагогикалық үрдіске жаңа талаптар жүктейді.
Соңғы жылдары педагогикалық теорияда және оқу-тәрбие үдерісінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz