Өрттің қауіпті факторлары
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Боканов Оралбек Жасуланович
ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТІҢ АЛДЫН АЛУ ІС ШАРАЛАРЫН ҰСЫНУ (БЕЛГІЛІ БІР НЫСАН БОЙЫНША)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы 5В073100 - ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
КӨКШЕТАУ, 2020
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Экология, өмір тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
б.ғ.қ
____________Макеева Л.А
___ __________2020 ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТІҢ АЛДЫН АЛУ ІС ШАРАЛАРЫН ҰСЫНУ (БЕЛГІЛІ БІР НЫСАН БОЙЫНША)
Мамандығы 5В073100 - ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындаған: Боканов О.Ж
Ғылыми жетекшісі: ж.ғ.м Шаймерденова З.М
КӨКШЕТАУ, 2020
МАЗМҰНЫ
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
КІРІСПЕ
1 ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА БЕРУ ЖӘНЕ ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІНЕ ЖҮРГІЗІЛЕТІН ШАРАЛАР
1.1 Ғимараттардағы өрт қауіпсіздігіне жалпы мәлімет
1.2 Ғимараттардағы өрттің зардаптары
1.3 Ғимаратағы өрт қауіпсіздігіне жүргізілетін шаралар
2 КӨКШЕТАУ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕРДІҢ БОЛУ СЕБЕПТЕРІНЕ АНАЛИЗ ЖҮРГІЗУ ЖӘНЕ ОНЫҢ АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
2.1 Көкшетау қаласындағы ғимараттардағы өрттердің болу себептеріне анализ жүргізу
2.2 Ғимараттардағы өрттердің алдын алу шараларының ерекшелігі
3 КӨКШЕТАУ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕРДІ БОЛДЫРМАУ ІС-ШАРАЛАРЫН ЖАҢАРТУ ЖОБАСЫН ҰСЫНУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТИІМДІЛІГІ
3.1. Ғимараттардағы өрттерді болдырмау іс-шараларын жаңарту жобасын ұсыну
3.2 Жобаның экономикалық тиімділігі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
АҚ - Азаматтық қорғанысы
АҚҚ - Автоматты қоғаныс құралы
АӨД - Автоматты өрт дабылы
АӨСҚ - Автоматты өрт сөндіру құралдары
ЖШС - Жекеменшігі шектеулі серіктестік
ЖҚҚ - Жеке қорғану құралдары
ИСО - Стандарттау жөніндегі халықаралық ұйым
ҚОКП - Қосалқы орталық командалық пункті
ҚК - Қарулы күштер
ҚР ҚК - Қазақстан Республикасы
ҚРАҚ - Қазақстан Республикасының Азаматтық қорғанысы
ММ - Мемлекеттік мекеме
МӨҚ - Мамандандырылған өрт сөндіру қызметі
ӨҚБ - Өртке қарсы бөлімі
ӨҚФ - Өрттің қауыпты факторы
ӨТҚ - Өрт-сөндіру техникалық қаруландыруы
ӨСБ - Өрт сөндіру басқарушысы
ӨБОП - Өрт сөндіру байланысының орталық пункті
САНҚ - Сіңіргіш аппараттарды нығыздау қондырғысы
СҚО - Солтүстік қазақстан облысы
СӨС - су өрт сөндіргіш
ТЖ - Төтенше жағдайлар
ТЖД - Төтенше жағдайлар департаменті
ТЖК - Төтенше жағдайлар комитеті
ӨСҮҚ - Өрт сөндіру үгітінді құрамдар
ӨСҚЗ - Өрт сөндіруге қауіпсіздік зонасы
ӨСҚ - Өрт сөндіру құралдарын
ӨСЗ - Өрт сөндіруші заттар
ҰӨС - Ұнтақты өрт сөндіргіш
МЕСТ - Мелекеттік стандарт
МӨҚҚ - Мемлекеттік өртке қарсы қызмет
МӨҚ - Мемлекеттік өрт қадағалау
ІІМ - Ішкі істер министрлігі
ЭҚО - Электр қондырғыларын орнату
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстанда жүргізіліп жатқан әлеуметтік - экономикалық өзгерістер қазіргі өркениеттің ғылыми - техникалық салалары даму үстінде. Біздің дәстүрік іс әрекеттер өзгеріп қазіргі озық технологияларды пайдалануды үйрендік. Барлық техникалар танымастай өзгерді деп те айсақ болады. Озық технологиялар өзгергенімен адам затқа төнетін қауіп - қатер көбеймесе азайған жоқ. Соның ішіндегі ең қауіпті ең қателі қауіп - қатер ол өрт.
Төтенше жағдайлардың барлық түрлерінен жалпы жиынтық залал елдің жалпы ішкі өнімінің 3% - ын құрайды. Әлемдік өрт статистикасының мәліметтері бойынша, жыл сайын әлемде 7 - 8 млн өрт болып, 70 - 80 мың адам қаза тауып, 500-800 мың адам күйік пен жарақат алады.
Өрт ол жер таңдамайды балабақша, мектеп, қауіпті өндіріс, тұрғын үй, сауда орталығы, дала, орман, тоғай барлық жерде кездесіп өз зардабын тигізеді.
Техногендік және табиғи төтенше жағдайлар арасында қалаларда, елді мекендерде, өнеркәсіптік объектілерде, көлікте және ормандарда өрттер елеулі қауіп төндіреді. Өрт санының өсуі және олардың салдары әлемнің көптеген елдерінің ұлттық мәселелеріне айналды [1].
Шағын елде бір ірі өрт бүкіл экономиканы тұрақсыздандыруы мүмкін.
Өнеркәсіптік кәсіпорындарда, көлікте, тұрмыста болған өрттер адамдар үшін үлкен қауіп төндіреді және үлкен материалдық залал келтіреді. Сондықтан өрт және жарылыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері мемлекеттік маңызы бар.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Ғимараттардағы өрттің алдын алу іс шараларын ұсыну
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің міндеттері:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ғимараттардағы өрттер туралы жалпы сипаттама беру және өрт қауіпсіздігіне жүргізілетін шаралар;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көкшетау қаласындағы ғимараттардағы өрттердің болу себептеріне анализ жүргізу және оның алдын алу шараларының ерекшелігі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көкшетау қаласындағы ғимараттардағы өрттерді болдырмау іс-шараларын жаңарту жобасын ұсыну және оның тиімділігі
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Алғаш рет ғимараттағы өрт қауіпсіздік шараларын жаңарту жобасы қарастырылған.
Зерттеу нәтижесінің теориялық құндылығы мен практикалық мәні: Жүргізілген зерттеулердің нәтижелерінде ғимараттағы өрт қауіпсіздік шараларын жаңарту жобасы ұсынылды.
Зерттеу нысаны: Көкшетау
Зерттеу пән: Ғимараттардағы өрттің алдын алу іс шараларын ұсыну
Ғимараттағы өрт қауіпсіздік шараларын жаңарту жобасы тақырыбын көптеген шетел ғалымдары зерттеп қарастырған, олардың ішінде: Н.Ф Бубырь [3], С.В Собурь [4], В.П Иванников., П.П. Клюс [6],
Қазақстан Республикасында бұл өзекті тақырып бойынша: Р.А Манасов, С.С Жылкыбаев [1], М.Б Усманова., Қ.Н Сақариянова [2] және т.б еңбектері зор үлесін қосты.
Зерттеудің әдістері. Бұл жұмыс логикалық талдау, бақылау, жүйелік әдістерден тұрады.
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы. Дипломдық жұмыс материалдары 72 бет көлемінде ұсынылды. Дипломдық жұмыс: кіріспеден, 3 тараудан қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады. Жұмыста 6 сурет және 6 кесте көрсетілген.
Кіріспеде зерттеудің өзектілігі, мақсаты, міндеттері, әдістері, ғылыми жаңалығы, құрылымы қарастырылған.
oo Бірінші тарауда Ғимараттардағы өрттер туралы жалпы сипаттама беру және өрт қауіпсіздігіне жүргізілетін шаралары туралы жалпы сипаттамасы қарастырылған.
oo Екінші тарауда Көкшетау қаласындағы ғимараттардағы өрттердің болу себептері анализ жүргізу және оның алдын алу шараларының ерекшелігі көрсетілген.
oo Үшінші тарауда Ғимараттардағы өрттерді болдырмау іс-шараларын жаңарту жобасын ұсыну және оның тиімділігі ұсынылған.
1. ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА БЕРУ ЖӘНЕ ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІНЕ ЖҮРГІЗІЛЕТІН ШАРАЛАР
1.1 Ғимараттардағы өрт қауіпсіздігіне жалпы мәлімет
Өрт және жарылыс қаупі бар өндірістердің үздіксіз дамуы, өндірісте синтетикалық материалдарды кеңінен қолдану, өндірістік және тұрғын үй ғимараттарының аудандары мен қабаттылығының ұлғаю үрдісі қалаларды, ауылдарды және шаруашылық жүргізу объектілерін өртке қарсы қорғау проблемасын бірқатар маңызды мемлекеттік міндеттерге қояды. Өнеркәсіптік кәсіпорындарда өрттердің алдын алу бойынша жұмысты ұйымдастыру-өрт қауіпсіздігі бойынша мамандардың негізгі міндеттерінің бірі. Адамзат шынайы қауіп ретінде өртпен өркениет дамуының ерте кезеңдерінде бетпе-бет келді. Бірақ қазіргі уақытта да олар әлемдік экономикаға миллиард шығын келтіріп, миллиондаған адамдарды баспанасыз қалдыра отырып, жыл сайын ондаған мың адамды құлатып, негізгі қауіптердің бірі болып табылады [2].
Әлемнің дамыған елдерінде өрттен болатын шығындар мен оларға қарсы күреске жұмсалатын шығындар жыл сайын осы елдердің жалпы ұлттық өнімінің 1% - ын құрайды. Өндірістің энергия сыйымдылығының өсуі, кейде зерттелмеген өрт қасиеттерімен жаңа заттар мен материалдарды қолдану, өнеркәсіптік жабдықтардың, өрт техникасының ғимараттары мен құрылыстарының тозуы, елді мекендердің өсуі және соның салдарынан олардың аумағына қауіпті өндірістік объектілердің түсуі өрттен келген әлеуметтік және материалдық залалдың артуына алып келеді.
Өрт қауіпсіздігі - бұл экономика объектісінің және оның технологиялық процестерінің жай-күйі, онда өрт және жарылыс мүмкіндігі және адамдарға олардың қауіпті факторларының әсер етуі, сондай-ақ материалдық құндылықтарды қорғау жүзеге асырылады. Ол объектілерді пайдалану кезінде де, оларды қайта жаңарту, жөндеу немесе авариялық (төтенше) жағдай жағдайларында да ұйымдастырушылық, өртке қарсы, инженерлік-техникалық және арнайы іс-шаралар мен құралдар кешенімен қамтамасыз етіледі.
Ғимараттар мен құрылыстардың отқа төзімділігі. Ғимараттар мен құрылыстардағы өрттің даму жағдайлары көбінесе жекелеген құрылыс элементтерінің оттың әсеріне, яғни олардың отқа төзімділігіне қарсы тұру қабілеттілігімен анықталады.
Отқа төзімділігі - құрылыс элементтері мен конструкцияларының көтергіш қабілетін сақтау, сондай-ақ сын температураға дейін қызуға, тесіктердің пайда болуына және оттың таралуына қарсы тұру қабілеті. Отқа төзімділіктен кейін барлық ғимараттар мен құрылыстар сегіз дәрежеге (бес негізгі және үш қосымша) бөлінеді, олар негізгі құрылыс конструкцияларының отқа төзімділігінің шектерімен және осы конструкциялар бойынша оттың таралу шектерімен сипатталады.
Отқа төзімділік шегі-бұл үлгілер от стандартты сынағының басынан бастап элементтер мен конструкциялардың шекті жағдайларының бірі пайда болғанға дейінгі уақыт аралығы сағат салмақ түсетін және жылу оқшаулағыш қабілетін, тығыздығын жоғалту.
Оттың таралу шегі-визуалды анықталатын материалдың көміртілуі немесе жануы, сондай-ақ термопластикалық материалдардың балқуы болып табылатын зақымданулардың ең көп мөлшері см.
Ғимараттың отқа төзімділігінің әртүрлі дәрежелері үшін отқа төзімділік және оттың таралу шектері келтірілген ҚНжЕ 2.01.02-85. Жанатын материалдарды тұтанудан қорғау үшін бірнеше қорғаныс тәсілдері қолданылады -- термооқшаулау, сіңдіру, өрттен қорғау жабыны.
Термооқшаулауға ағаш құрылымдарды сылақтау, асбест немесе балшық бар киіз бойынша табақты болатпен қаптау кезінде қол жеткізіледі.
Оттан қорғайтын сіңдіру антипирен тұздарының су ерітінділерімен жасалады мысалы, сұйық шыны, фторлы натрий, хлорлы кальций. Өрттен қорғау жабыны-ағашты арнайы бояулармен бояу.
Өртке қарсы бөгет -- отқа төзімділіктің нормаланған шектері бар және оттың бір орыннан екінші орынға таралуына кедергі келтіретін құрылыс конструкциясы, инженерлік құрылыс немесе техникалық құрылғы. Жалпы өртке қарсы кедергілердің қатарына өртке қарсы қабырғалар, қалқалар, аражабындар, сондай-ақ өртке қарсы аймақтар мен су шымылдықтары жатады. Өртке қарсы кедергілерге бірқатар талаптар қойылады. Өртке қарсы қабырғалар іргетастарға, іргетастарға сүйеніп, үйдің барлық биіктігіне орнатылуы, барлық қабаттар мен құрылымдарды кесіп өтуі тиіс. Өртке қарсы қабырғалары көрсетілген (сурет 1) [3]
Сурет 1. - Өртке қарсы қабырғалар: 1- Сыртқы; 2 - ішкі
Ескерту - [3] автормен құрастырылған
Егер шатырдың элементтерінің бірі жанғыш материалдардан жасалған болса да, олар төбеден кемінде 60 см -- ге және егер шатырдың элементтері қиын жанатын материалдардан (шатырдан басқа) жасалған болса - 30 см-ге жоғары болуы тиіс. Шатырды қоспағанда, шатырдың барлық элементтері жанбайтын материалдардан жасалған болса, өртке қарсы қабырғалар төбеден көтерілмеуі мүмкін. Өртке қарсы қабырғаларда желдету және түтін арналарын, олар орналасқан жерлерде каналдың әрбір жағынан өртке қарсы қабырғаның отқа төзімділік шегі 2,5 сағаттан кем болмайтындай етіп төсеуге рұқсат етіледі.
Өртке қарсы тосқауылдар мен үзіктер. Өнеркәсіптік кәсіпорындарды жобалау және салу кезінде оттың таралуын болдырмау шаралары көзделеді. :
- ғимаратты өртке қарсы жабындармен өрт сөндіру бөлімдеріне бөлу;
- үй-жайларды өртке қарсы қалқалармен секцияларға бөлу;
- конструкциялар, жанғыш материалдар бойынша оттың таралуын шектеу үшін өртке қарсы бөгеттер қондырғылары;
- өртке қарсы есіктер мен қақпаларды орнату;
- ғимараттар арасындағы өртке қарсы алшақтықтарды қамтамасыз ету.
Ғимаратты өрт бөлімдеріне бөлу үшін өртке қарсы қабырғалардың орнына үйдің барлық ені мен биіктігі бойынша ендірме түрінде орындалатын өртке қарсы аймақтар рұқсат етіледі. Кірістіру -- өртке қарсы қабырғалармен шектелетін ғимарат көлемінің бөлігі (отқа төзімділіктің ең аз шегі-0,75 с.). Аймақ шегінде жанғыш заттарды сақтауға рұқсат етілмейді,ал оның шекарасында тік диафрагмалар мен дренчерлік су перделері көзделеді. Аймақ шегінде өрт шығу жолдары, ал аймақтың сыртқы қабырғаларында -- есіктер немесе қақпалар орнатылады.
Өртке қарсы қабырғалардағы, қалқалар мен жабындардағы тесіктер оттың және жану өнімдерінің таралуына кедергі келтіретін қорғаныш құрылғыларымен өртке қарсы есіктер, от бөгейтін ысырмалар, су шымылдықтары жабдықталуы тиіс. Өртке қарсы және түтінге қарсы есіктер мен ысырмалардың қалыпты жабылуына кедергі келтіретін қандай да бір құрылғылар орнатуға, сондайақ оларды өздігінен жабуға арналған құрылғыларды алуға жол берілмейді. Әртүрлі коммуникациялардың өртке қарсы кедергілері арқылы өткен жағдайда, осы коммуникациялар мен бөгеттің арасындағы саңылаулар жанбайтын материалдармен тығыз қапталуы тиіс.
Өрт қауіпсіздігі тұрғысынан кәсіпорындардың бас жоспарларын әзірлеу кезінде ғимараттар мен құрылыстардың арасындағы тиісті қашықтықты қамтамасыз ету маңызды. Ғимараттар мен құрылыстар арасындағы ең аз рұқсат етілген өртке қарсы арақашықтықтар кестеде келтірілген. Бұл қашықтықтар ғимараттар мен құрылыстардың отқа төзімділік дәрежесіне, сондай-ақ оларда орналасқан өндірістердің өрт қауіптілігіне байланысты [4].
Адам денсаулығы үшін қауіпті өрт факторларына Жұмыс аймағындағы немесе адамның өсу деңгейінде орта температурасын; үй-жайлардағы оттегі концентрациясының қауіпті шамаларға дейін төмендеуін, жану өнімдерінің қауіпті шоғырлануын және термиялық ыдырауын, үй-жайлардың түтінденуі мен эвакуациялау жолдарының салдарынан көрінудің жоғалуын, сәулелі жылу ағындарын жатқызады.
Адамның сәуле ағындарының төзімділігі сәулелену қарқындылығына байланысты. Сәулелендіру қарқындылығы жоғары болған сайын, адам сәуле ағындарының әсеріне төтеп бере алатын уақыт соғұрлым аз болады. Критикалық ретінде 3000 Втм2 тең қарқындылық қабылдануы мүмкін, онда ауырсыну сезімінің пайда болғанға дейінгі уақыт шамамен 10-15 с, ал көтерілу уақыты - 30-40 с құрайды.
Оттегі концентрациясының 14% - ға дейін төмендеуі өмірге нақты қауіп туғызады, ал 10-11% концентрациясы кезінде өлім бірнеше минут ішінде келеді.
Полимерлік материалдар жанған кезде қоршаған ортаға цианды сутегі, фосген, азот оксидтері, күкіртті сутегі, хлорлы сутегі және т.б. сияқты уытты қосылыстар бөлінеді, олардың шамалы концентрациясы адам үшін өлімге әкеп соғады.
Үй-жайлар мен эвакуациялау жолдарының қатты түтіндеуі эвакуацияланушылардың бағдарын жоғалтуына әкеп соғады. Адам ағынының тығыздығы эвакуациялық жолдың 1 м2 ауданына адамдардың санымен анықталады және қозғалыс жылдамдығы мен қарқындылығын анықтау үшін бастапқы сипаттама болып табылады. Ағын тығыздығының ұлғаюымен қозғалыс жылдамдығы азаяды және жолдың көлденең учаскелері үшін Д = 9 адамм2 кезінде 15 ммин аспайды [5].
1.2 Ғимаратағы өрт қауіпсіздігіне жүргізілетін шаралар
Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 22 қарашадағы "Өрт қауіпсіздігі туралы" Заңына сәйкес қызметті тікелей басқару Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар комитетіне жүктелген, ол Қазақстан Республикасының атқарушы органы болып табылады, оған ведомстволық бағынысты аумақтық органдары бар, бірыңғай мемлекеттік саясатты жүргізеді, салааралық үйлестіруді және ведомстволық мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады [6].
Төтенше жағдайлар министрлігі Қазақстан республикасының өрт қауіпсіздігі жөніндегі:
- Қазақстан Республикасының аумағында мемлекеттік бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етеді және ұйымдастырады;
- министрліктердің, мемлекеттік комитеттердің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, жергілікті атқарушы органдар мен ұйымдардың жұмысын үйлестіреді;
- өрт қауіпсіздігі саласындағы нормативтерді, стандарттар мен ережелерді бекітеді және келіседі, мемлекеттік есепке алуды жүргізеді;
- Қазақстан Республикасында мемлекеттік өрт бақылауын жүзеге асырады;
- өрт қауіпсіздігі саласындағы ғылыми - зерттеу қызметін, білімді насихаттауды, азаматтар мен мамандарды оқытуды ұйымдастырады;
- меншік нысанына қарамастан ұйымдардың өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің Өртке қарсы күреске дайындығының жағдайына мемлекеттік бақылауды және өрттің алдын алу бойынша жұмыстарды бақылауды жүзеге асырады;
- өрт және өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзу туралы істер бойынша анықтауды ұйымдастырады;
- белгіленген тәртіпте өрт қауіпсіздігі саласында лицензиялау мен сертификаттауды жүзеге асырады;
- министрліктерге, мемлекеттік комитеттер мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдарға, жергілікті атқарушы органдарға, меншік нысанына қарамастан ұйымдарға және азаматтарға міндетті күші бар нұсқамалар мен басқа да нормативтік актілерді береді;
- өрт сөндіруді қамтамасыз етеді және жүзеге асырады;
- өртке қарсы қызметтің басқа түрлерінің қызметін үйлестіреді;
- кадрларды даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыруды жүзеге асырады.
Өрт қауіпсіздігі туралы Қазақстан Республикасының Заңы меншік нысанына қарамастан, мемлекеттік органдардың, жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының аумағында өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы құқықтық қатынастарын реттейді.
Қазақстан аумағында өрт күзетінің алғашқы бөлімшелері Петропавл қаласында 1858, Оралда 1865, Семейде 1867, Өскеменде 1869 және Верныйда 1877 жылдары құрылды. 1918 жылдың 17 сәуірінде Қазақстанда "отпен күресудің мемлекеттік шараларын ұйымдастыру туралы" декретті қабылдағаннан кейін барлық облыс орталықтары мен ірі қалаларда өртке қарсы қызмет бөлімшелерін құруға кірісті [7].
Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің қалыптасуы республиканың барлық қалаларында қалалық өрт сөндіру командалары құрылған 30 - шы жылдары болды. Қазіргі уақытта Өртке қарсы қызмет бөлімшелері өрт ошағына қажетті өрт сөндіру құралдарын бере алатын заманауи өрт сөндіру техникасымен нығайтылып, жарақтандырылды. Өрт сөндіру бөлімдерінің жеке құрамы киім-кешекпен және жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етілген.
1999 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысымен "Өрт сөндіруші" республикалық мемлекеттік кәсіпорны құрылды, оның қызметінің негізгі мақсаты мемлекеттік және өзге де меншік нысандарындағы өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.
2002 жылы Өрт сөндіруші РМК құрамында жаңа құрылымдық бөлімше - Қазақ өрт сөндіру және авариялық құтқару авиациялық қызметі (Қазавиақұтқару) құрылды. Авиациялық қызметтің негізгі міндеті авиациялық техниканы пайдалана отырып, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға жедел реттеу, іздестіру - құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде Қазақстан Республикасы ТЖА бөлімшелерінің ұтқырлығын қамтамасыз ету болып табылады. Бөлімше Ақмола облысы аумағында және Медеу шатқалында орман өрттерін жоюға қатысты.
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1999 жылғы 23 шілдеде Қазақстан Республикасының аумағында өрттер мен олардың салдарларын мемлекеттік есепке алу ережесін бекітті, олар Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында олар келтірген материалдық залал мен бұл ретте зардап шеккен адамдарды есепке алудың бірыңғай жүйесін белгілейді.
Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі 2 шілде 1999 ж. Қазақстан Республикасының аумағында өрт қауіпсіздігінің жалпы талаптарын белгілейтін және барлық мемлекеттік билік органдарының, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың орындауы үшін міндетті болып табылатын Қазақстан Республикасындағы Өрт қауіпсіздігі ережелерін бекітті.
Шаруашылық объектілерінің өрт қауіпсіздігі ГОСТ 12.1.004 - 91 өрт қауіпсіздігі. Жалпы талаптар, сондай-ақ жекелеген объектілердегі құрылыс нормалары мен өрт қауіпсіздігі ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады. Жоғарыда көрсетілген құжаттармен қатар объектілердің өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету кезінде мыналарды басшылыққа алу қажет: Еңбек қауіпсіздігі стандарттары жүйесінің стандарттары; жүктерді тасымалдау қағидалары; сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы Өрт қауіпсіздігі ережелерінің талаптарын төмендетпеуі тиіс, белгіленген тәртіппен бекітілген басқа да салалық және арнайы өрт қауіпсіздігі ережелері [8].
Шаруашылық жүргізу объектілері мен тұрғын үй қоры объектілерінде өрттердің туындауының алдын алу, шаруашылық жүргізудің жаңа нысандарының туындауын ескере отырып, олардан алынған материалдық шығындарды азайту мақсатында және өрт қауіпсіздігі туралы Қазақстан Республикасының Заңын орындау үшін.
2001 жылғы 19 наурызда мемлекеттік өртке қарсы қызмет жұмысын ұйымдастыру жөніндегі Нұсқаулық бекітілді.
және қадағалау функцияларын.
Қауіпті факторлар-өрт, адамдар үшін ашық от және ұшқындар, жоғары ауа температурасы және заттардың, уытты өнімдері жану, түтін, ауадағы оттегінің төмен концентрациясы, ғимараттардың, құрылыстардың, қондырғылардың құлауы және зақымдануы, сондай-ақ жарылыстар.
Өрттің алдын алу мақсатында мынадай шаралар көзделеді:
- жанғыш ортаның пайда болуын болдырмау;
- жанғыш ортада пайда болуын болдырмау немесе оған енгізу
от алдыру көздері;
- жанғыш ортаның температурасы мен қысымын төмен ұстап тұру
жанғыштығы бойынша рұқсат етілген ең жоғары;
- жанғыш ортаның анықтаушы мөлшерін төмен азайту
жанғыштығы бойынша ең жоғары рұқсат етілген.
Өрттен қорғау жүйесі мынадай шараларды көздейді:
- өндірістік процестерде жанбайтын және қиын жанатын заттар мен материалдарды барынша пайдалану;
- жанғыш заттардың мөлшерін шектеу және оларды тиісті орналастыру;
- ыстық ортаны оқшаулау;
- өрттің ошақтан тыс таралуын болдырмау; д) өрт сөндіру құралдарын қолдану;
- өндірістік объектілердің отқа төзімділігі мен жанғыштығының регламенттелген шегі бар конструкцияларын қолдану;
- өрт болған жағдайда адамдарды эвакуациялау;
- ұжымдық және жеке қорғану құралдарын қолдану;
- өрт дабылы құралдарын және өрт туралы хабарлама құралдарын қолдану;
- объектінің өрт күзетін ұйымдастыру.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастыру іс-шаралары жұмысшылар мен қызметшілерді өрт қауіпсіздігі ережелеріне оқыту, өрт қауіпсіздігі ережелерінің нормаларын, өрт қауіпті заттармен және материалдармен жұмыс істеу тәртібі туралы нұсқаулықтарды әзірлеу және іске асыру, қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша көрнекі үгіт құралдарын қолдану болып табылады.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша маңызды шара
күзетілетін объектілерге профилактикалық және жедел қызмет көрсетуді көздейтін объектінің өрт күзетін ұйымдастыру.
Өрт-материалдық құндылықтарды жоюмен және адамдардың өміріне қауіп төндіретін арнайы ошақтан тыс бақылаусыз жану процесі.
Мемлекеттік өрт қадағалау-мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының лауазымды адамдары бақылау мақсатында жүзеге асыратын мемлекеттік қадағалау қызметінің арнайы түрі өрт қауіпсіздігі талаптарының сақталуын және олардың бұзылуын жолын кесуді бақылау.
Өрт қауіпсіздігі талаптары-өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамасында, уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік актілерінде белгіленген әлеуметтік және техникалық сипаттағы арнайы шарттар [9].
Өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзу - Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес белгіленген өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі стандарттарды, нормаларды, ережелер мен нұсқаулықтарды орындамау немесе тиісінше орындамау.
Өртке қарсы режим - азаматтардың белгіленген тәртіп ережесі, өндірістік және шаруашылық қызметті ұйымдастыру тәртібі, құрылыстарды, ғимараттарды, үй-жайларды ұстау шарттары өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзудың алдын алуды және өрттерді сөндіруді қамтамасыз ететін өндірістік және арнайы жабдықтарды сатып алу.
Өрт қауіпсіздігі шаралары-өрт қауіпсіздігі талаптарын орындау бойынша іс-әрекеттер.
Өртке қарсы қызмет - белгіленген тәртіппен құрылған басқару органдарының, күштер мен құралдардың, оның ішінде өрттердің алдын алуды және оларды сөндіруді ұйымдастыруға, олармен байланысты бірінші кезектегі авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізуге арналған өртке қарсы құралымдардың жиынтығы.
Өрт сөндіруге байланысты бірінші кезектегі авариялық-құтқару жұмыстары-өрт кезінде зардап шеккендерге алғашқы дәрігерге дейінгі көмек көрсету, адамдарды, мүлікті, меншікті құтқару және эвакуациялау бойынша өртке қарсы қызметтің жауынгерлік іс-қимылдары.
Өрт-техникалық өнімі-өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған арнайы техникалық, ғылыми-техникалық және зияткерлік өнім, оның ішінде өрт сөндіру техникасы мен жабдықтары, өрт сөндіру жарақтары, өрт сөндіретін және оттан қорғайтын заттар, арнайы байланыс және басқару құралдары, электрондық есептеу машиналарына арналған бағдарламалар мен деректер базасы.
Жарылыс-жылу мен жарықтың көп мөлшерін бөлетін Тотығу реакциясы. Жарылыс энергияның бөлінуімен және сығылған газдардың пайда болуымен қатар жүреді.
Отқа төзімділігі-конструкцияның өрт кезінде от бөгегіш қабілетін сақтау қасиеті.
Отқа төзімділік шегі-отқа бөгет жасау қабілетін жоғалтқанға дейін отқа қарсы әсерге конструкцияның кедергісінің ұзақтығы.
Өрт қауіпсіздігі - адамдардың, мүліктің, қоғам мен мемлекеттің меншігінің өрттен қорғалу жағдайы.
Өрт сөндіргіш зат-жануды тоқтату үшін жағдай жасауға мүмкіндік беретін физикалық-химиялық қасиеттері бар зат.
Өрт қауіпті зат-өрт қаупі жоғары зат.
МЕМСТ 12.1.004-91 өрт қауіпсіздігіне қатысты барлық түрдегі құжаттамада қолдануға міндетті негізгі терминдер мен анықтамаларды белгілейді.
Өртті сипаттайтын негізгі құбылыс жану процесі болып табылады - жанғыш заттардың тотықтырғышпен химиялық өзара әрекеттесуі күрделі, тез өтетін, көп мөлшерде жылу бөлінуімен және жарқын шаммен (жалынмен) ілесе жүретін. Жану пайда болу үшін жанатын заттың, тотықтырғыш пен жану көзінің болуы талап етіледі. Жану көрсетілген шарттардың қайсыбірі бұзылған жағдайда тоқтатылады. Ең көп таралған тотықтырғыш-ауа оттегі. Тотықтырғыштар хлор, фтор, бром, азот оксиді және т. б. болып табылады.
Жылдамдыққа байланысты жану процесі жану, жарылыс немесе детонация түрінде болуы мүмкін [10].
Стационарлық жанудың ең үлкен жылдамдығы таза оттегі ортасында, ең азы ауада (14-15% оттегі) байқалады. Сутегі, этилен, ацетилен және басқа да жанғыш заттар 10% - ға дейін оттегі болған кезде жанады. Одан әрі оттегінің құрамы (8% дейін) азайған кезде жану жұғуға өтеді, содан кейін мүлдем тоқтатылады. Заттар олардың меншікті беті неғұрлым тез жанады.
Жану процесі тұтанудың бірнеше түріне бөлінеді, тұтану, өздігінен тұтану, өздігінен тұтану.
Тұтану деп бу, газ, шаң және басқа да заттардың тез жануы, Сығылған газдардың пайда болуы. Тұтану температурасы-жанғыш заттың ең төмен температурасы, оның бетінде тұтану көзінен кебуге қабілетті булар немесе газдар пайда болады, бірақ одан әрі жану үшін олардың пайда болу жылдамдығы жеткіліксіз.
Өрт-бұл от жағу көзінің әсерінен жанудың пайда болуы. Жалын пайда болған кезде жану процесі тұтануға өтеді. Жану пайда болатын және жалғасатын ең төменгі температура тұтану температурасы деп аталады.
Өздігінен тұтану-белгілі бір температураға дейін ашық отпен жанаспай сыртқы жылу көзімен қыздырылған қатты денелердің, сұйық және газ тәрізді заттардың тұтану процесі - өздігінен тұтану температурасы.
Өздігінен тұтану температурасы қоспа мен ауаның жанғыш компоненті арасындағы арақатынасқа байланысты болады. Жанатын қоспаның көлемі мен қысымның ұлғаюымен өздігінен тұтану температурасы төмендейді. Жанғыш газдардың көпшілігінің өздігінен тұтану температурасы 400-700°С (ағаш үшін - 236-399°С, көмір үшін - 400-500°С, керосин үшін - 235-290°с) шегінде болады.
Экзотермиялық реакциялар жылдамдығының күрт өсуі, жану көзі болмаған кезде жанғыш қоспалардың жануына әкелетін жылудың бөлінуі өздігінен жану деп аталады.
Өздігінен жанатын температура төмен болса, соғұрлым зат өрт қауіпті. Өздігінен жануға бейім заттар мен материалдардың бірнеше тобы бар: өсімдік заттары (үгінділер)), 60 -70°С температурада биологиялық процестер (тотығу процестері); шымтезек және қазбалы көмір; құрамында органикалық емес қосылыстар бар, жеңіл тотығуға қабілетті майлар мен майлар [11].
Май дақтары бар маталар (арнайы киім), сүрту материалдары және басқа да кеуекті жанғыш материалдар ерекше қауіп төндіреді. Осыған байланысты майланған шүберекті жұмыс үй-жайларынан алып тастау, ал арнайы киімді ауаның еркін кіруін қамтамасыз ететіндей етіп
Өртке қарсы қорғау ұғымында өрттерді болдырмау, олардың таралуын шектеу, оларды ойдағыдай сөндіруді қамтамасыз ету және адамдарды қауіпсіз эвакуациялау үшін жағдай жасау мақсатында объектілерде өткізілетін техникалық және ұйымдастыру шараларының жүйесі түсіндіріледі.
Өртке қарсы қорғаудың мазмұны объектінің мақсатына және оның құрамына байланысты.
Өртке қарсы қорғау қамтамасыз етілуі тиіс:
а) өрт сөндіру құралдарын және өрт техникасының тиісті түрлерін қолдану;
- өрт дабылы мен өрт сөндірудің автоматты қондырғыларын қолдану;
- отқа төзімділіктің регламенттелген шектері және оттың таралу шектері бар объектілердің негізгі Құрылыс конструкцияларын қолдану;
- объектілердің құрылымдарына антипирендермен сіңдіруді қолдану және олардың бетіне өрттен қорғау бояуларын (құрамдарды) жағу);
- өрттің таралуын шектеуді қамтамасыз ететін құрылғылармен;
- түтінге қарсы қорғау жүйелерін қолдану;
б) ғимараттар мен құрылыстардың отқа төзімділігі Құрылыс конструкциялары өрт сөндіру бөлімшелері адамдардың қауіпсіздігін және өртті сөндіруді қамтамасыз ету үшін қажетті уақыт ішінде өрт кезінде өзінің көтергіш және қоршау функцияларын сақтайтындай болуы тиіс;
в) өрттің ошақтан тыс таралуын шектеу:
- өртке қарсы тосқауылдар орнату
- өртке қарсы бөліктер мен секциялардың рұқсат етілген шекті алаңын орнату, қабаттылықты шектеу;
- өрт кезінде сұйықтықтардың төгілуі мен ағуын шектейтін құрылғыларды авариялық ажырату және ауыстырып қосу құрылғысы;
г) өрт техникасының әрбір түрі үшін өрт сөндіру қондырғыларының саны, жылдамдығы және өнімділігі анықталуы тиіс;
- рұқсат етілген өрт сөндіргіш заттар;
- өрт сөндіру үшін су беру көздері мен құралдары;
д) әрбір объектіде адамдарды одан эвакуациялау өрттің қауіпті факторларының (ҚПО) шекті рұқсат етілген мәндері басталғанға дейін аяқталуы үшін осындай көлемді-жоспарлы және техникалық орындалуы тиіс.);
е) түтінге қарсы қорғаныс жүйесі адамдарды эвакуациялау үшін жеткілікті уақыт ішінде эвакуациялау жолдарында түтінсіздікті, температураның төмендеуін және жану өнімдерін жоюды қамтамасыз етуі тиіс;
ж) әрбір объектіде адамдарды уақтылы хабардар ету немесе дабыл беру қамтамасыз етілуі тиіс.
Өрттің қауіпті факторлары-жалын, ұшқын, жоғары температура, жану және термиялық ыдырау уытты өнімдері.
От алдыру көзі-жанудың пайда болуына бастамашылық ететін энергетикалық әсер ету құралы (сіріңкенің жалыны, әртүрлі шығу тегі ұшқындар, электр тогының жылу көріністері, жылу-қыздыру аспаптары, статикалық электр разрядтары және т. б.)
Өрт қауіптілігінің көрсеткіші-өрт қауіптілігінің қандай да бір қасиетін сандық сипаттайтын шама [12].
Ғимараттарды пайдалану процесінде Құрылыс конструкциялары белгілі бір жүктемелердің тұрақты әсерінен болады; технологиялық жабдық белгілі бір қысымдардың, температуралардың әсерінен болады осы жабдықтың ішінде және сыртында, ал үйдің адамында, жұмыста және демалыс кезінде ауа алмасу және температуралық-ылғалдық режимнің қолайлы жағдайларында болады. Бұл жүктемелер мен әсерлер, әдетте, тұрақты сипатқа ие. Алайда, өрт жағдайында туындайтын эпизодтық жүктемелер мен әсерлер де болады. Бұл жүктемелер мен әсерлерге жылу әсері, статикалық және динамикалық жүктемелер, толық және толық жанбайтын өнімдер, улы заттар, түтін жатады, олар кейіннен өрттің қауіпті факторлары деп аталады (ҚПО).
Өрт жүктемесі. Өртте бөлінетін жылу құрылыс конструкцияларының қызуына, үй-жайға қоршаған ортадан түсетін ауаның қызуына ішінара жұмсалады және қыздырылған жану өнімдерімен сыртқа кетеді. Жылу және жану өнімдері өрт тек құрылыс конструкцияларына, жабдықтар мен заттарға ғана емес, адамдарға да әсер етеді.
Жылу бөлінуінің жойғыш әсері олардың қарқындылығы мен әсер ету ұзақтығына байланысты. Кейіннен уақыт бірлігінде жану бетінің бірлігінен өртте бөлінетін жылу мөлшері өрт жүктемесі деп аталады және q белгіленеді.
Өрт қауіпсіздігі шаралары- өрт қауіпсіздігі талаптарын орындау бойынша әрекеттері .
Өртке қарсы қызмет - бірінші кезектегі апаттық - құтқару жұмыстарын жүргізу, өртті ескерту және оларды сөндіру ұйымдары үшін арналған, сонымен бірге өртке қарсы құрылымдарда, құралдармен күштерді басқару ұйымдарының бекітілген тәртібіндегі құрылған жиынтығы.
Алғашқы кезектегі аппатттық - құтқару жұмыстары- өрт кезіндегі зардап шеккендерге көрсетілетін алғашқы медициналық көмек, адамдарды (оқшаулау) мүлікті және жеке заттарын оқшаулау мен құтқару бойынша жауынгерлік әрекеті [13].
Қоныстандыру территориялары- жалпы ғимараттар мен үйлерді тұрғын үйлерді орналастыруға арналған, сонымен бірге жеке коммуналды және өндірістік объектілерге арналған тұрғын пункттердің территориясының бөлігі.
Нормативті- құқылық қамтамасыз ету
Өрт қауіпсіздігі аймағында нормативті - құқылық реттеу Өрт қауіпсіздігі туралы заңға сәйкес өрт қауіпсіздігі бойынша (СНмЕ, СанЕмН, Мемстандарттар) нормативті актілердің мемлекеттік басқару огандарының қабылдауымен ұсынылады.
Өрт қауіпсіздігі аймағында нормативті реттеу- өрт қауіпсіздігі талаптарын орындау үшін, міндетті нормативті құжаттарда (ҚР ТЖ Министрлігіндегі өртті бақылау бойынша департаменті) мемлекеттік өкілеттік органдармен бекіту.
Өрт қауіпсіздігі бойынша нормативті құжаттар бекітілген тәртіпте жеке басып шығару мен тіркеуге жатады.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдық шаралар
Ережеге сай мекемелерде өртке қарсы режимді қамтамасыз ету үшін, келесі ұйымдық шараларды орныдау қажет:
Барлық өндірістік, админстративтік, қоймалық ғимараттың көрнекті орындарда (телефондарда) мемлекеттік өрт қызметінің телефон нөмірі 01 белгісі кестешеде ілініп тұруы керек.
Ашық от, көлік өткелдері, шылым шегуге рұқсат етілген территорияда және өрт қауіпсіздігі шаралары туралы арнайы инструкциямен бекітіледі және уақытша өрт қауіпті жұмыстарды жүргізеді.
Әрбір мекемеде бұйрығымен (инструкция), олардың өрт қауіпті режимде өрт қауіптілігіне сәйкес бекітілуі керек, сонымен бірге:
- өрт қауіпсіздігі мен ашық отпен пайдалану тәртібі анықталған;
- шылым шегетін орындармен жабдықталған және анықталған;
- объектілерде өрт сөндіретін авто көліктердің өткелдерінің тәртібі анықталған;
- орындар және ғимараттағы дайын өнімдер мен жартылай шикізаттар, шикізаттардың ғимараттағы жеке уақытының шекті саны анықталған;
- жанған қалдықтар мен шаңдардың жинау тәртібі арнайы киімдерді сақтау тәртібі бекітілген;
- жұмыс күнінің аяқталуы бойынша және өрт кезінде электр қондырғыларының тәртібі анықталған;
тәртіп белгілеу:
- уақытша оттық және басқа да өрт кезіндегі жұмыстарды жүргізу тәртібі;
- жұмыс аяқталғаннан кейін ғимаратты жабу мен тексеру тәртібі;
- өртті байқаған кездегі жұмысшылардың әрекеті;
- мамандар тізімі (қызметі), тәртібі және өртке қарсы инструктажды жүргізу мерзімі мен өрт - техникалық минимумы бойынша сабақтар, сонымен бірге оларды жүргізуге белгіленген жауаптылар тізімін анықтау.
Ғимараттар мен үйлерде (тұрғын үйлерден басқа) қабатта 10 адамнан көп болмауы керек, өрт туралы адамдарды хабарландыру жүйесі қарастырылған, өрт кезінде адамдарды оқшаулау жоспары көрнекті жерлерде ілініп тұруы және жасалуы керек.
Объектінің басқарушылары (меншік иелері) адамдардың көптеп келуімен (50 адамнан көп сыйымдылықты объектілер) өрт кезіндегі адамдарды оқшаулау (жоспарларын) графикті және тексті бөлімінен тұратын жоспарларын жасау керек. Оқшаулау жоспарларының текстік бөлігі өрт кезіндегі тәртібі мен олардың тізбектілігі әрекетінің тізімін қосу керек. Оқшаулау жоспарының графикалық бөлігінде, ғимарат жоспарында адамдар ағынының қозғалыс бағыты стрелкамен көрсетілуі керек.
Қауіпті ( жарылыс қауіпті) радиоактивті және күшті әсер ететін улы заттарды сақтайтын және өңдейтін мекемелер басшылары, мемлекеттік өртке қарсы қызмет бөлімдеріне, осы мекемелерде алғашқы - кезекті жұмысшыларды жүргізу мен өртті сөндіру үшін, жеке құрамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қажетті материалдар мен өрт жарылыс қауіпті заттардың көрсеткіштерін сипаттайтын мәліметтерді хабарлау керек [14].
Орман өрттерін сөндіру жөніндегі жоспарға сәйкес жергілікті ұйымдардың күштері мен техникалық құралдарын, халықты өрт сөндіруге тарту жөнінде шаралар қабылдайды. Егер өрттер дүлей күш апаты сипатына ие болса, орман мекемесінің басшысы авариялық-құтқару қызметтерінің күштері мен құралдарын өрт сөндіруге тарту жөнінде шаралар қолданады.
Орман мекемесі мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріндегі орман өрттерін сөндіруге жалпы басшылық орман мекемесі мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың басшысына жүктеледі.
Ғимаратқа техникалық қызмет көрсету элементтер мен үй ішілік жүйелерді, оның құралымдарының, құрал- жабдық пен күрделі техникалық жүйелер мен механизмдердің берілген параметрлері мен режимдері дұрыс күйінде күтіп ұстауды қолдау бойынша жұмыстар кешенін қамтиды.
Тұрғын үй қорына техникалық қызмет көрсету жүйесі (күтіп ұстау және ағымдағы жөндеу) материалдық және қаржылық ресурстарды қажетті көлемдерде қолданумен ғимарат қызмет етуінің белгіленген мерзімінде ғимараттар мен инженерлік жүйелердің қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.
Тұрғын үй қорына техникалық қызмет көрсету оның күйін бақылау, ақаусыздығы, жұмысқабілеттілігін қолдау, инженерлік жүйелерді жөндеу және реттеу бойынша жұмыстарды қамтиды. Техникалық күй - жағдайын бақылауды жоспарлы және жоспардан тыс тексерулер жүргізу арқылы жүзеге асыру қажет.
Ғимаратқа ағымдағы жөндеу пайдаланымдық көрсеткіштерін қолдау үшін элементтердің, құрал- жабдықтың және ғимараттың инженерлік жүйелерінің ақаулықтарын жою мақсатымен (жұмыс қабілеттілігін қалпына келтіру) құрылыс және ұйымдық- техникалық шаралар кешенін қамтиды.
Тексеру мақсаты ақаулар туындауының мүмкін себептерін анықтау және оларды жою бойынша шараларды жасап шығару болып табылады. Тексерулер барысында сондай-ақ жайларды пайдалану мен күтіп ұстауды бақылау жүзеге асырылады [15].
Жылына бір рет күзгі тексеру барысында тұрғын жайлардың жалдаушыларына, жалға алушыларына және меншік иелеріне инженерлік құрал - жабдықты күтіп ұстау және пайдалану тәртібі және өрт қауіпсіздігі ережелері туралы нұсқау жүргізу қажет.
Тұрғын ғимараттарды жоспарлық тексеруді жүргізу қажет:
oo құралымдарды, инженерлік құрал - жабдықты және сыртқы абаттандыруды қосқанда, ғимаратты тұтастау тексеру жүргізілетін жалпы;
oo ішінара - ғимараттың немесе жайлардың жекелеген элементтерін тексеруді қарастыратын тексерулер.
Жалпы тексерулер жылына екі рет жүргізілуге тиіс: күзде және көктемде (жылыту маусымы басталғанға дейін).
Ғимарат элементтері мен жайларын жоспарлы және ішінара тексерулердің ұсынылатын мерзімділігі №3 қосымшада келтірілген.
Нөсерлерден, дауылды желдерден , мол қар басулардан, су басуларан және ғимараттың жекелеген элементтерінің зақымдануларын туғызатын, стихиялы сипаттағы басқа құбылыстардан кейін, сондай-ақ сыртқы коммуникацияларда авария болған немесе қалыпты пайдалану шарттарын бұзатын, құралымның деформациясы мен инженерлік құрал- жбдықтың ақаусыздығы анықталған жағдайда, кезектен тыс (жоспардан тыс) тексерулер жүргізілуге тиіс [16].
Тұрғын үйлерге тексерулер жүргізуді ұйымдастыру келесідей жүзеге асырылады:
oo жалпы жоспарлық, сондай-ақ кезектен тыс тексерістерді - тұрғын үй қорына қызмет көрсететін тиісті ұйымдар жүргізеді. Тұрғын үй қорына қызмет көрсету бойынша ұйымның техникалық қызмет көрсетуіндегі кооперативтік үйлерді тексеру кезінде, комиссияға қосымша ТҮҚК басқармасының өкілін қосу қажет;
oo құралымдық элементтерді және инженерлік құрал- жабдықты ішінара жоспарлық тексеруді оларға техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді қамтамасыз ететін, мамандандырылған қызметтердің өкілдері немесе мамандары жүргізеді.
Тексеру процесінде 60% - дан жоғары физикалық тозуы бар ғимараттар мен олардың құралымдарына және құрал - жабдығына, сондай-ақ техникалық күрделі жүйелермен және механизмдермен жабдықталған объектілерге ерекше көңіл бөлу қажет.
Тексерістер кезінде табылған құралымдардың немесе ғимараттың көтергіш қабілеті мен беріктігінің төмендеуіне, құрал - жабдықтың құлауына немесе қалыпты жұмысының бұзылуына әкелуі мүмкін ғимараттың құралымдарының немесе құрал - жабдығының ақаулары, деформацияларын меншік иесі В қосымшада көрсетілген мерзімде тұрғын үй қорын күтіп ұстау бойынша ұйымды тартумен немесе жұмыстың нақты түрі үшін тартылған басқа ұйыммен жоюға тиіс.
Тұрғын үй қорына қызмет көрсету бойынша ұйым адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, деформациялардың одан әрі дамуын ескерту бойынша жедел шаралар қабылдауға, сондай-ақ болған жай туралы оның меншік иесіне немесе ол уәкілет берген адамға дереу хабарлауға тиіс.
Тексеру нәтижелері ғимараттардың техникалық күйін есепке алу бойынша арнайы құжаттарда көрінуге тиіс: журналдарда, паспорттарда, актілерде.
Тексеру журналында тексеру процесінде табылған (жалпы, ішінара, кезектен тыс) ақаулықтар мен зақымданулар, сондай-ақ үй элементтерінің техникалық күйі (К қосымша) көрсетіледі.
Объектінің қысқы жағдайларда пайдалануға дайындығын күзгі тексеру нәтижелері объектінің дайындық паспортында көрсетіледі.
Кезең- кезең орындалатын тұрғын үй қорын жалпы тексеру нәтижелері актілермен ресімделеді [17].
Тұрғын үй қорына қызмет көрсететін ұйым тексеру актілерінің негізінде бір айлық мерзімде:
- ғимаратты және оның инженерлік құрал - жабдығын келесі қысқы кезеңде пайдалауға дайындығы үшін қажетті шаралар көлемін құрастыру (сыртқы тексеру нәтижелер бойынша) және жұмыс көлемдерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Боканов Оралбек Жасуланович
ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТІҢ АЛДЫН АЛУ ІС ШАРАЛАРЫН ҰСЫНУ (БЕЛГІЛІ БІР НЫСАН БОЙЫНША)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы 5В073100 - ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
КӨКШЕТАУ, 2020
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Экология, өмір тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
б.ғ.қ
____________Макеева Л.А
___ __________2020 ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТІҢ АЛДЫН АЛУ ІС ШАРАЛАРЫН ҰСЫНУ (БЕЛГІЛІ БІР НЫСАН БОЙЫНША)
Мамандығы 5В073100 - ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындаған: Боканов О.Ж
Ғылыми жетекшісі: ж.ғ.м Шаймерденова З.М
КӨКШЕТАУ, 2020
МАЗМҰНЫ
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
КІРІСПЕ
1 ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА БЕРУ ЖӘНЕ ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІНЕ ЖҮРГІЗІЛЕТІН ШАРАЛАР
1.1 Ғимараттардағы өрт қауіпсіздігіне жалпы мәлімет
1.2 Ғимараттардағы өрттің зардаптары
1.3 Ғимаратағы өрт қауіпсіздігіне жүргізілетін шаралар
2 КӨКШЕТАУ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕРДІҢ БОЛУ СЕБЕПТЕРІНЕ АНАЛИЗ ЖҮРГІЗУ ЖӘНЕ ОНЫҢ АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
2.1 Көкшетау қаласындағы ғимараттардағы өрттердің болу себептеріне анализ жүргізу
2.2 Ғимараттардағы өрттердің алдын алу шараларының ерекшелігі
3 КӨКШЕТАУ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕРДІ БОЛДЫРМАУ ІС-ШАРАЛАРЫН ЖАҢАРТУ ЖОБАСЫН ҰСЫНУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТИІМДІЛІГІ
3.1. Ғимараттардағы өрттерді болдырмау іс-шараларын жаңарту жобасын ұсыну
3.2 Жобаның экономикалық тиімділігі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
АҚ - Азаматтық қорғанысы
АҚҚ - Автоматты қоғаныс құралы
АӨД - Автоматты өрт дабылы
АӨСҚ - Автоматты өрт сөндіру құралдары
ЖШС - Жекеменшігі шектеулі серіктестік
ЖҚҚ - Жеке қорғану құралдары
ИСО - Стандарттау жөніндегі халықаралық ұйым
ҚОКП - Қосалқы орталық командалық пункті
ҚК - Қарулы күштер
ҚР ҚК - Қазақстан Республикасы
ҚРАҚ - Қазақстан Республикасының Азаматтық қорғанысы
ММ - Мемлекеттік мекеме
МӨҚ - Мамандандырылған өрт сөндіру қызметі
ӨҚБ - Өртке қарсы бөлімі
ӨҚФ - Өрттің қауыпты факторы
ӨТҚ - Өрт-сөндіру техникалық қаруландыруы
ӨСБ - Өрт сөндіру басқарушысы
ӨБОП - Өрт сөндіру байланысының орталық пункті
САНҚ - Сіңіргіш аппараттарды нығыздау қондырғысы
СҚО - Солтүстік қазақстан облысы
СӨС - су өрт сөндіргіш
ТЖ - Төтенше жағдайлар
ТЖД - Төтенше жағдайлар департаменті
ТЖК - Төтенше жағдайлар комитеті
ӨСҮҚ - Өрт сөндіру үгітінді құрамдар
ӨСҚЗ - Өрт сөндіруге қауіпсіздік зонасы
ӨСҚ - Өрт сөндіру құралдарын
ӨСЗ - Өрт сөндіруші заттар
ҰӨС - Ұнтақты өрт сөндіргіш
МЕСТ - Мелекеттік стандарт
МӨҚҚ - Мемлекеттік өртке қарсы қызмет
МӨҚ - Мемлекеттік өрт қадағалау
ІІМ - Ішкі істер министрлігі
ЭҚО - Электр қондырғыларын орнату
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстанда жүргізіліп жатқан әлеуметтік - экономикалық өзгерістер қазіргі өркениеттің ғылыми - техникалық салалары даму үстінде. Біздің дәстүрік іс әрекеттер өзгеріп қазіргі озық технологияларды пайдалануды үйрендік. Барлық техникалар танымастай өзгерді деп те айсақ болады. Озық технологиялар өзгергенімен адам затқа төнетін қауіп - қатер көбеймесе азайған жоқ. Соның ішіндегі ең қауіпті ең қателі қауіп - қатер ол өрт.
Төтенше жағдайлардың барлық түрлерінен жалпы жиынтық залал елдің жалпы ішкі өнімінің 3% - ын құрайды. Әлемдік өрт статистикасының мәліметтері бойынша, жыл сайын әлемде 7 - 8 млн өрт болып, 70 - 80 мың адам қаза тауып, 500-800 мың адам күйік пен жарақат алады.
Өрт ол жер таңдамайды балабақша, мектеп, қауіпті өндіріс, тұрғын үй, сауда орталығы, дала, орман, тоғай барлық жерде кездесіп өз зардабын тигізеді.
Техногендік және табиғи төтенше жағдайлар арасында қалаларда, елді мекендерде, өнеркәсіптік объектілерде, көлікте және ормандарда өрттер елеулі қауіп төндіреді. Өрт санының өсуі және олардың салдары әлемнің көптеген елдерінің ұлттық мәселелеріне айналды [1].
Шағын елде бір ірі өрт бүкіл экономиканы тұрақсыздандыруы мүмкін.
Өнеркәсіптік кәсіпорындарда, көлікте, тұрмыста болған өрттер адамдар үшін үлкен қауіп төндіреді және үлкен материалдық залал келтіреді. Сондықтан өрт және жарылыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері мемлекеттік маңызы бар.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Ғимараттардағы өрттің алдын алу іс шараларын ұсыну
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің міндеттері:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ғимараттардағы өрттер туралы жалпы сипаттама беру және өрт қауіпсіздігіне жүргізілетін шаралар;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көкшетау қаласындағы ғимараттардағы өрттердің болу себептеріне анализ жүргізу және оның алдын алу шараларының ерекшелігі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көкшетау қаласындағы ғимараттардағы өрттерді болдырмау іс-шараларын жаңарту жобасын ұсыну және оның тиімділігі
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Алғаш рет ғимараттағы өрт қауіпсіздік шараларын жаңарту жобасы қарастырылған.
Зерттеу нәтижесінің теориялық құндылығы мен практикалық мәні: Жүргізілген зерттеулердің нәтижелерінде ғимараттағы өрт қауіпсіздік шараларын жаңарту жобасы ұсынылды.
Зерттеу нысаны: Көкшетау
Зерттеу пән: Ғимараттардағы өрттің алдын алу іс шараларын ұсыну
Ғимараттағы өрт қауіпсіздік шараларын жаңарту жобасы тақырыбын көптеген шетел ғалымдары зерттеп қарастырған, олардың ішінде: Н.Ф Бубырь [3], С.В Собурь [4], В.П Иванников., П.П. Клюс [6],
Қазақстан Республикасында бұл өзекті тақырып бойынша: Р.А Манасов, С.С Жылкыбаев [1], М.Б Усманова., Қ.Н Сақариянова [2] және т.б еңбектері зор үлесін қосты.
Зерттеудің әдістері. Бұл жұмыс логикалық талдау, бақылау, жүйелік әдістерден тұрады.
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы. Дипломдық жұмыс материалдары 72 бет көлемінде ұсынылды. Дипломдық жұмыс: кіріспеден, 3 тараудан қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады. Жұмыста 6 сурет және 6 кесте көрсетілген.
Кіріспеде зерттеудің өзектілігі, мақсаты, міндеттері, әдістері, ғылыми жаңалығы, құрылымы қарастырылған.
oo Бірінші тарауда Ғимараттардағы өрттер туралы жалпы сипаттама беру және өрт қауіпсіздігіне жүргізілетін шаралары туралы жалпы сипаттамасы қарастырылған.
oo Екінші тарауда Көкшетау қаласындағы ғимараттардағы өрттердің болу себептері анализ жүргізу және оның алдын алу шараларының ерекшелігі көрсетілген.
oo Үшінші тарауда Ғимараттардағы өрттерді болдырмау іс-шараларын жаңарту жобасын ұсыну және оның тиімділігі ұсынылған.
1. ҒИМАРАТТАРДАҒЫ ӨРТТЕР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА БЕРУ ЖӘНЕ ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІНЕ ЖҮРГІЗІЛЕТІН ШАРАЛАР
1.1 Ғимараттардағы өрт қауіпсіздігіне жалпы мәлімет
Өрт және жарылыс қаупі бар өндірістердің үздіксіз дамуы, өндірісте синтетикалық материалдарды кеңінен қолдану, өндірістік және тұрғын үй ғимараттарының аудандары мен қабаттылығының ұлғаю үрдісі қалаларды, ауылдарды және шаруашылық жүргізу объектілерін өртке қарсы қорғау проблемасын бірқатар маңызды мемлекеттік міндеттерге қояды. Өнеркәсіптік кәсіпорындарда өрттердің алдын алу бойынша жұмысты ұйымдастыру-өрт қауіпсіздігі бойынша мамандардың негізгі міндеттерінің бірі. Адамзат шынайы қауіп ретінде өртпен өркениет дамуының ерте кезеңдерінде бетпе-бет келді. Бірақ қазіргі уақытта да олар әлемдік экономикаға миллиард шығын келтіріп, миллиондаған адамдарды баспанасыз қалдыра отырып, жыл сайын ондаған мың адамды құлатып, негізгі қауіптердің бірі болып табылады [2].
Әлемнің дамыған елдерінде өрттен болатын шығындар мен оларға қарсы күреске жұмсалатын шығындар жыл сайын осы елдердің жалпы ұлттық өнімінің 1% - ын құрайды. Өндірістің энергия сыйымдылығының өсуі, кейде зерттелмеген өрт қасиеттерімен жаңа заттар мен материалдарды қолдану, өнеркәсіптік жабдықтардың, өрт техникасының ғимараттары мен құрылыстарының тозуы, елді мекендердің өсуі және соның салдарынан олардың аумағына қауіпті өндірістік объектілердің түсуі өрттен келген әлеуметтік және материалдық залалдың артуына алып келеді.
Өрт қауіпсіздігі - бұл экономика объектісінің және оның технологиялық процестерінің жай-күйі, онда өрт және жарылыс мүмкіндігі және адамдарға олардың қауіпті факторларының әсер етуі, сондай-ақ материалдық құндылықтарды қорғау жүзеге асырылады. Ол объектілерді пайдалану кезінде де, оларды қайта жаңарту, жөндеу немесе авариялық (төтенше) жағдай жағдайларында да ұйымдастырушылық, өртке қарсы, инженерлік-техникалық және арнайы іс-шаралар мен құралдар кешенімен қамтамасыз етіледі.
Ғимараттар мен құрылыстардың отқа төзімділігі. Ғимараттар мен құрылыстардағы өрттің даму жағдайлары көбінесе жекелеген құрылыс элементтерінің оттың әсеріне, яғни олардың отқа төзімділігіне қарсы тұру қабілеттілігімен анықталады.
Отқа төзімділігі - құрылыс элементтері мен конструкцияларының көтергіш қабілетін сақтау, сондай-ақ сын температураға дейін қызуға, тесіктердің пайда болуына және оттың таралуына қарсы тұру қабілеті. Отқа төзімділіктен кейін барлық ғимараттар мен құрылыстар сегіз дәрежеге (бес негізгі және үш қосымша) бөлінеді, олар негізгі құрылыс конструкцияларының отқа төзімділігінің шектерімен және осы конструкциялар бойынша оттың таралу шектерімен сипатталады.
Отқа төзімділік шегі-бұл үлгілер от стандартты сынағының басынан бастап элементтер мен конструкциялардың шекті жағдайларының бірі пайда болғанға дейінгі уақыт аралығы сағат салмақ түсетін және жылу оқшаулағыш қабілетін, тығыздығын жоғалту.
Оттың таралу шегі-визуалды анықталатын материалдың көміртілуі немесе жануы, сондай-ақ термопластикалық материалдардың балқуы болып табылатын зақымданулардың ең көп мөлшері см.
Ғимараттың отқа төзімділігінің әртүрлі дәрежелері үшін отқа төзімділік және оттың таралу шектері келтірілген ҚНжЕ 2.01.02-85. Жанатын материалдарды тұтанудан қорғау үшін бірнеше қорғаныс тәсілдері қолданылады -- термооқшаулау, сіңдіру, өрттен қорғау жабыны.
Термооқшаулауға ағаш құрылымдарды сылақтау, асбест немесе балшық бар киіз бойынша табақты болатпен қаптау кезінде қол жеткізіледі.
Оттан қорғайтын сіңдіру антипирен тұздарының су ерітінділерімен жасалады мысалы, сұйық шыны, фторлы натрий, хлорлы кальций. Өрттен қорғау жабыны-ағашты арнайы бояулармен бояу.
Өртке қарсы бөгет -- отқа төзімділіктің нормаланған шектері бар және оттың бір орыннан екінші орынға таралуына кедергі келтіретін құрылыс конструкциясы, инженерлік құрылыс немесе техникалық құрылғы. Жалпы өртке қарсы кедергілердің қатарына өртке қарсы қабырғалар, қалқалар, аражабындар, сондай-ақ өртке қарсы аймақтар мен су шымылдықтары жатады. Өртке қарсы кедергілерге бірқатар талаптар қойылады. Өртке қарсы қабырғалар іргетастарға, іргетастарға сүйеніп, үйдің барлық биіктігіне орнатылуы, барлық қабаттар мен құрылымдарды кесіп өтуі тиіс. Өртке қарсы қабырғалары көрсетілген (сурет 1) [3]
Сурет 1. - Өртке қарсы қабырғалар: 1- Сыртқы; 2 - ішкі
Ескерту - [3] автормен құрастырылған
Егер шатырдың элементтерінің бірі жанғыш материалдардан жасалған болса да, олар төбеден кемінде 60 см -- ге және егер шатырдың элементтері қиын жанатын материалдардан (шатырдан басқа) жасалған болса - 30 см-ге жоғары болуы тиіс. Шатырды қоспағанда, шатырдың барлық элементтері жанбайтын материалдардан жасалған болса, өртке қарсы қабырғалар төбеден көтерілмеуі мүмкін. Өртке қарсы қабырғаларда желдету және түтін арналарын, олар орналасқан жерлерде каналдың әрбір жағынан өртке қарсы қабырғаның отқа төзімділік шегі 2,5 сағаттан кем болмайтындай етіп төсеуге рұқсат етіледі.
Өртке қарсы тосқауылдар мен үзіктер. Өнеркәсіптік кәсіпорындарды жобалау және салу кезінде оттың таралуын болдырмау шаралары көзделеді. :
- ғимаратты өртке қарсы жабындармен өрт сөндіру бөлімдеріне бөлу;
- үй-жайларды өртке қарсы қалқалармен секцияларға бөлу;
- конструкциялар, жанғыш материалдар бойынша оттың таралуын шектеу үшін өртке қарсы бөгеттер қондырғылары;
- өртке қарсы есіктер мен қақпаларды орнату;
- ғимараттар арасындағы өртке қарсы алшақтықтарды қамтамасыз ету.
Ғимаратты өрт бөлімдеріне бөлу үшін өртке қарсы қабырғалардың орнына үйдің барлық ені мен биіктігі бойынша ендірме түрінде орындалатын өртке қарсы аймақтар рұқсат етіледі. Кірістіру -- өртке қарсы қабырғалармен шектелетін ғимарат көлемінің бөлігі (отқа төзімділіктің ең аз шегі-0,75 с.). Аймақ шегінде жанғыш заттарды сақтауға рұқсат етілмейді,ал оның шекарасында тік диафрагмалар мен дренчерлік су перделері көзделеді. Аймақ шегінде өрт шығу жолдары, ал аймақтың сыртқы қабырғаларында -- есіктер немесе қақпалар орнатылады.
Өртке қарсы қабырғалардағы, қалқалар мен жабындардағы тесіктер оттың және жану өнімдерінің таралуына кедергі келтіретін қорғаныш құрылғыларымен өртке қарсы есіктер, от бөгейтін ысырмалар, су шымылдықтары жабдықталуы тиіс. Өртке қарсы және түтінге қарсы есіктер мен ысырмалардың қалыпты жабылуына кедергі келтіретін қандай да бір құрылғылар орнатуға, сондайақ оларды өздігінен жабуға арналған құрылғыларды алуға жол берілмейді. Әртүрлі коммуникациялардың өртке қарсы кедергілері арқылы өткен жағдайда, осы коммуникациялар мен бөгеттің арасындағы саңылаулар жанбайтын материалдармен тығыз қапталуы тиіс.
Өрт қауіпсіздігі тұрғысынан кәсіпорындардың бас жоспарларын әзірлеу кезінде ғимараттар мен құрылыстардың арасындағы тиісті қашықтықты қамтамасыз ету маңызды. Ғимараттар мен құрылыстар арасындағы ең аз рұқсат етілген өртке қарсы арақашықтықтар кестеде келтірілген. Бұл қашықтықтар ғимараттар мен құрылыстардың отқа төзімділік дәрежесіне, сондай-ақ оларда орналасқан өндірістердің өрт қауіптілігіне байланысты [4].
Адам денсаулығы үшін қауіпті өрт факторларына Жұмыс аймағындағы немесе адамның өсу деңгейінде орта температурасын; үй-жайлардағы оттегі концентрациясының қауіпті шамаларға дейін төмендеуін, жану өнімдерінің қауіпті шоғырлануын және термиялық ыдырауын, үй-жайлардың түтінденуі мен эвакуациялау жолдарының салдарынан көрінудің жоғалуын, сәулелі жылу ағындарын жатқызады.
Адамның сәуле ағындарының төзімділігі сәулелену қарқындылығына байланысты. Сәулелендіру қарқындылығы жоғары болған сайын, адам сәуле ағындарының әсеріне төтеп бере алатын уақыт соғұрлым аз болады. Критикалық ретінде 3000 Втм2 тең қарқындылық қабылдануы мүмкін, онда ауырсыну сезімінің пайда болғанға дейінгі уақыт шамамен 10-15 с, ал көтерілу уақыты - 30-40 с құрайды.
Оттегі концентрациясының 14% - ға дейін төмендеуі өмірге нақты қауіп туғызады, ал 10-11% концентрациясы кезінде өлім бірнеше минут ішінде келеді.
Полимерлік материалдар жанған кезде қоршаған ортаға цианды сутегі, фосген, азот оксидтері, күкіртті сутегі, хлорлы сутегі және т.б. сияқты уытты қосылыстар бөлінеді, олардың шамалы концентрациясы адам үшін өлімге әкеп соғады.
Үй-жайлар мен эвакуациялау жолдарының қатты түтіндеуі эвакуацияланушылардың бағдарын жоғалтуына әкеп соғады. Адам ағынының тығыздығы эвакуациялық жолдың 1 м2 ауданына адамдардың санымен анықталады және қозғалыс жылдамдығы мен қарқындылығын анықтау үшін бастапқы сипаттама болып табылады. Ағын тығыздығының ұлғаюымен қозғалыс жылдамдығы азаяды және жолдың көлденең учаскелері үшін Д = 9 адамм2 кезінде 15 ммин аспайды [5].
1.2 Ғимаратағы өрт қауіпсіздігіне жүргізілетін шаралар
Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 22 қарашадағы "Өрт қауіпсіздігі туралы" Заңына сәйкес қызметті тікелей басқару Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар комитетіне жүктелген, ол Қазақстан Республикасының атқарушы органы болып табылады, оған ведомстволық бағынысты аумақтық органдары бар, бірыңғай мемлекеттік саясатты жүргізеді, салааралық үйлестіруді және ведомстволық мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады [6].
Төтенше жағдайлар министрлігі Қазақстан республикасының өрт қауіпсіздігі жөніндегі:
- Қазақстан Республикасының аумағында мемлекеттік бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етеді және ұйымдастырады;
- министрліктердің, мемлекеттік комитеттердің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, жергілікті атқарушы органдар мен ұйымдардың жұмысын үйлестіреді;
- өрт қауіпсіздігі саласындағы нормативтерді, стандарттар мен ережелерді бекітеді және келіседі, мемлекеттік есепке алуды жүргізеді;
- Қазақстан Республикасында мемлекеттік өрт бақылауын жүзеге асырады;
- өрт қауіпсіздігі саласындағы ғылыми - зерттеу қызметін, білімді насихаттауды, азаматтар мен мамандарды оқытуды ұйымдастырады;
- меншік нысанына қарамастан ұйымдардың өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің Өртке қарсы күреске дайындығының жағдайына мемлекеттік бақылауды және өрттің алдын алу бойынша жұмыстарды бақылауды жүзеге асырады;
- өрт және өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзу туралы істер бойынша анықтауды ұйымдастырады;
- белгіленген тәртіпте өрт қауіпсіздігі саласында лицензиялау мен сертификаттауды жүзеге асырады;
- министрліктерге, мемлекеттік комитеттер мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдарға, жергілікті атқарушы органдарға, меншік нысанына қарамастан ұйымдарға және азаматтарға міндетті күші бар нұсқамалар мен басқа да нормативтік актілерді береді;
- өрт сөндіруді қамтамасыз етеді және жүзеге асырады;
- өртке қарсы қызметтің басқа түрлерінің қызметін үйлестіреді;
- кадрларды даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыруды жүзеге асырады.
Өрт қауіпсіздігі туралы Қазақстан Республикасының Заңы меншік нысанына қарамастан, мемлекеттік органдардың, жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының аумағында өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы құқықтық қатынастарын реттейді.
Қазақстан аумағында өрт күзетінің алғашқы бөлімшелері Петропавл қаласында 1858, Оралда 1865, Семейде 1867, Өскеменде 1869 және Верныйда 1877 жылдары құрылды. 1918 жылдың 17 сәуірінде Қазақстанда "отпен күресудің мемлекеттік шараларын ұйымдастыру туралы" декретті қабылдағаннан кейін барлық облыс орталықтары мен ірі қалаларда өртке қарсы қызмет бөлімшелерін құруға кірісті [7].
Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің қалыптасуы республиканың барлық қалаларында қалалық өрт сөндіру командалары құрылған 30 - шы жылдары болды. Қазіргі уақытта Өртке қарсы қызмет бөлімшелері өрт ошағына қажетті өрт сөндіру құралдарын бере алатын заманауи өрт сөндіру техникасымен нығайтылып, жарақтандырылды. Өрт сөндіру бөлімдерінің жеке құрамы киім-кешекпен және жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етілген.
1999 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысымен "Өрт сөндіруші" республикалық мемлекеттік кәсіпорны құрылды, оның қызметінің негізгі мақсаты мемлекеттік және өзге де меншік нысандарындағы өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.
2002 жылы Өрт сөндіруші РМК құрамында жаңа құрылымдық бөлімше - Қазақ өрт сөндіру және авариялық құтқару авиациялық қызметі (Қазавиақұтқару) құрылды. Авиациялық қызметтің негізгі міндеті авиациялық техниканы пайдалана отырып, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға жедел реттеу, іздестіру - құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде Қазақстан Республикасы ТЖА бөлімшелерінің ұтқырлығын қамтамасыз ету болып табылады. Бөлімше Ақмола облысы аумағында және Медеу шатқалында орман өрттерін жоюға қатысты.
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1999 жылғы 23 шілдеде Қазақстан Республикасының аумағында өрттер мен олардың салдарларын мемлекеттік есепке алу ережесін бекітті, олар Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында олар келтірген материалдық залал мен бұл ретте зардап шеккен адамдарды есепке алудың бірыңғай жүйесін белгілейді.
Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі 2 шілде 1999 ж. Қазақстан Республикасының аумағында өрт қауіпсіздігінің жалпы талаптарын белгілейтін және барлық мемлекеттік билік органдарының, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың орындауы үшін міндетті болып табылатын Қазақстан Республикасындағы Өрт қауіпсіздігі ережелерін бекітті.
Шаруашылық объектілерінің өрт қауіпсіздігі ГОСТ 12.1.004 - 91 өрт қауіпсіздігі. Жалпы талаптар, сондай-ақ жекелеген объектілердегі құрылыс нормалары мен өрт қауіпсіздігі ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады. Жоғарыда көрсетілген құжаттармен қатар объектілердің өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету кезінде мыналарды басшылыққа алу қажет: Еңбек қауіпсіздігі стандарттары жүйесінің стандарттары; жүктерді тасымалдау қағидалары; сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы Өрт қауіпсіздігі ережелерінің талаптарын төмендетпеуі тиіс, белгіленген тәртіппен бекітілген басқа да салалық және арнайы өрт қауіпсіздігі ережелері [8].
Шаруашылық жүргізу объектілері мен тұрғын үй қоры объектілерінде өрттердің туындауының алдын алу, шаруашылық жүргізудің жаңа нысандарының туындауын ескере отырып, олардан алынған материалдық шығындарды азайту мақсатында және өрт қауіпсіздігі туралы Қазақстан Республикасының Заңын орындау үшін.
2001 жылғы 19 наурызда мемлекеттік өртке қарсы қызмет жұмысын ұйымдастыру жөніндегі Нұсқаулық бекітілді.
және қадағалау функцияларын.
Қауіпті факторлар-өрт, адамдар үшін ашық от және ұшқындар, жоғары ауа температурасы және заттардың, уытты өнімдері жану, түтін, ауадағы оттегінің төмен концентрациясы, ғимараттардың, құрылыстардың, қондырғылардың құлауы және зақымдануы, сондай-ақ жарылыстар.
Өрттің алдын алу мақсатында мынадай шаралар көзделеді:
- жанғыш ортаның пайда болуын болдырмау;
- жанғыш ортада пайда болуын болдырмау немесе оған енгізу
от алдыру көздері;
- жанғыш ортаның температурасы мен қысымын төмен ұстап тұру
жанғыштығы бойынша рұқсат етілген ең жоғары;
- жанғыш ортаның анықтаушы мөлшерін төмен азайту
жанғыштығы бойынша ең жоғары рұқсат етілген.
Өрттен қорғау жүйесі мынадай шараларды көздейді:
- өндірістік процестерде жанбайтын және қиын жанатын заттар мен материалдарды барынша пайдалану;
- жанғыш заттардың мөлшерін шектеу және оларды тиісті орналастыру;
- ыстық ортаны оқшаулау;
- өрттің ошақтан тыс таралуын болдырмау; д) өрт сөндіру құралдарын қолдану;
- өндірістік объектілердің отқа төзімділігі мен жанғыштығының регламенттелген шегі бар конструкцияларын қолдану;
- өрт болған жағдайда адамдарды эвакуациялау;
- ұжымдық және жеке қорғану құралдарын қолдану;
- өрт дабылы құралдарын және өрт туралы хабарлама құралдарын қолдану;
- объектінің өрт күзетін ұйымдастыру.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастыру іс-шаралары жұмысшылар мен қызметшілерді өрт қауіпсіздігі ережелеріне оқыту, өрт қауіпсіздігі ережелерінің нормаларын, өрт қауіпті заттармен және материалдармен жұмыс істеу тәртібі туралы нұсқаулықтарды әзірлеу және іске асыру, қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша көрнекі үгіт құралдарын қолдану болып табылады.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша маңызды шара
күзетілетін объектілерге профилактикалық және жедел қызмет көрсетуді көздейтін объектінің өрт күзетін ұйымдастыру.
Өрт-материалдық құндылықтарды жоюмен және адамдардың өміріне қауіп төндіретін арнайы ошақтан тыс бақылаусыз жану процесі.
Мемлекеттік өрт қадағалау-мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының лауазымды адамдары бақылау мақсатында жүзеге асыратын мемлекеттік қадағалау қызметінің арнайы түрі өрт қауіпсіздігі талаптарының сақталуын және олардың бұзылуын жолын кесуді бақылау.
Өрт қауіпсіздігі талаптары-өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамасында, уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік актілерінде белгіленген әлеуметтік және техникалық сипаттағы арнайы шарттар [9].
Өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзу - Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес белгіленген өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі стандарттарды, нормаларды, ережелер мен нұсқаулықтарды орындамау немесе тиісінше орындамау.
Өртке қарсы режим - азаматтардың белгіленген тәртіп ережесі, өндірістік және шаруашылық қызметті ұйымдастыру тәртібі, құрылыстарды, ғимараттарды, үй-жайларды ұстау шарттары өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзудың алдын алуды және өрттерді сөндіруді қамтамасыз ететін өндірістік және арнайы жабдықтарды сатып алу.
Өрт қауіпсіздігі шаралары-өрт қауіпсіздігі талаптарын орындау бойынша іс-әрекеттер.
Өртке қарсы қызмет - белгіленген тәртіппен құрылған басқару органдарының, күштер мен құралдардың, оның ішінде өрттердің алдын алуды және оларды сөндіруді ұйымдастыруға, олармен байланысты бірінші кезектегі авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізуге арналған өртке қарсы құралымдардың жиынтығы.
Өрт сөндіруге байланысты бірінші кезектегі авариялық-құтқару жұмыстары-өрт кезінде зардап шеккендерге алғашқы дәрігерге дейінгі көмек көрсету, адамдарды, мүлікті, меншікті құтқару және эвакуациялау бойынша өртке қарсы қызметтің жауынгерлік іс-қимылдары.
Өрт-техникалық өнімі-өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған арнайы техникалық, ғылыми-техникалық және зияткерлік өнім, оның ішінде өрт сөндіру техникасы мен жабдықтары, өрт сөндіру жарақтары, өрт сөндіретін және оттан қорғайтын заттар, арнайы байланыс және басқару құралдары, электрондық есептеу машиналарына арналған бағдарламалар мен деректер базасы.
Жарылыс-жылу мен жарықтың көп мөлшерін бөлетін Тотығу реакциясы. Жарылыс энергияның бөлінуімен және сығылған газдардың пайда болуымен қатар жүреді.
Отқа төзімділігі-конструкцияның өрт кезінде от бөгегіш қабілетін сақтау қасиеті.
Отқа төзімділік шегі-отқа бөгет жасау қабілетін жоғалтқанға дейін отқа қарсы әсерге конструкцияның кедергісінің ұзақтығы.
Өрт қауіпсіздігі - адамдардың, мүліктің, қоғам мен мемлекеттің меншігінің өрттен қорғалу жағдайы.
Өрт сөндіргіш зат-жануды тоқтату үшін жағдай жасауға мүмкіндік беретін физикалық-химиялық қасиеттері бар зат.
Өрт қауіпті зат-өрт қаупі жоғары зат.
МЕМСТ 12.1.004-91 өрт қауіпсіздігіне қатысты барлық түрдегі құжаттамада қолдануға міндетті негізгі терминдер мен анықтамаларды белгілейді.
Өртті сипаттайтын негізгі құбылыс жану процесі болып табылады - жанғыш заттардың тотықтырғышпен химиялық өзара әрекеттесуі күрделі, тез өтетін, көп мөлшерде жылу бөлінуімен және жарқын шаммен (жалынмен) ілесе жүретін. Жану пайда болу үшін жанатын заттың, тотықтырғыш пен жану көзінің болуы талап етіледі. Жану көрсетілген шарттардың қайсыбірі бұзылған жағдайда тоқтатылады. Ең көп таралған тотықтырғыш-ауа оттегі. Тотықтырғыштар хлор, фтор, бром, азот оксиді және т. б. болып табылады.
Жылдамдыққа байланысты жану процесі жану, жарылыс немесе детонация түрінде болуы мүмкін [10].
Стационарлық жанудың ең үлкен жылдамдығы таза оттегі ортасында, ең азы ауада (14-15% оттегі) байқалады. Сутегі, этилен, ацетилен және басқа да жанғыш заттар 10% - ға дейін оттегі болған кезде жанады. Одан әрі оттегінің құрамы (8% дейін) азайған кезде жану жұғуға өтеді, содан кейін мүлдем тоқтатылады. Заттар олардың меншікті беті неғұрлым тез жанады.
Жану процесі тұтанудың бірнеше түріне бөлінеді, тұтану, өздігінен тұтану, өздігінен тұтану.
Тұтану деп бу, газ, шаң және басқа да заттардың тез жануы, Сығылған газдардың пайда болуы. Тұтану температурасы-жанғыш заттың ең төмен температурасы, оның бетінде тұтану көзінен кебуге қабілетті булар немесе газдар пайда болады, бірақ одан әрі жану үшін олардың пайда болу жылдамдығы жеткіліксіз.
Өрт-бұл от жағу көзінің әсерінен жанудың пайда болуы. Жалын пайда болған кезде жану процесі тұтануға өтеді. Жану пайда болатын және жалғасатын ең төменгі температура тұтану температурасы деп аталады.
Өздігінен тұтану-белгілі бір температураға дейін ашық отпен жанаспай сыртқы жылу көзімен қыздырылған қатты денелердің, сұйық және газ тәрізді заттардың тұтану процесі - өздігінен тұтану температурасы.
Өздігінен тұтану температурасы қоспа мен ауаның жанғыш компоненті арасындағы арақатынасқа байланысты болады. Жанатын қоспаның көлемі мен қысымның ұлғаюымен өздігінен тұтану температурасы төмендейді. Жанғыш газдардың көпшілігінің өздігінен тұтану температурасы 400-700°С (ағаш үшін - 236-399°С, көмір үшін - 400-500°С, керосин үшін - 235-290°с) шегінде болады.
Экзотермиялық реакциялар жылдамдығының күрт өсуі, жану көзі болмаған кезде жанғыш қоспалардың жануына әкелетін жылудың бөлінуі өздігінен жану деп аталады.
Өздігінен жанатын температура төмен болса, соғұрлым зат өрт қауіпті. Өздігінен жануға бейім заттар мен материалдардың бірнеше тобы бар: өсімдік заттары (үгінділер)), 60 -70°С температурада биологиялық процестер (тотығу процестері); шымтезек және қазбалы көмір; құрамында органикалық емес қосылыстар бар, жеңіл тотығуға қабілетті майлар мен майлар [11].
Май дақтары бар маталар (арнайы киім), сүрту материалдары және басқа да кеуекті жанғыш материалдар ерекше қауіп төндіреді. Осыған байланысты майланған шүберекті жұмыс үй-жайларынан алып тастау, ал арнайы киімді ауаның еркін кіруін қамтамасыз ететіндей етіп
Өртке қарсы қорғау ұғымында өрттерді болдырмау, олардың таралуын шектеу, оларды ойдағыдай сөндіруді қамтамасыз ету және адамдарды қауіпсіз эвакуациялау үшін жағдай жасау мақсатында объектілерде өткізілетін техникалық және ұйымдастыру шараларының жүйесі түсіндіріледі.
Өртке қарсы қорғаудың мазмұны объектінің мақсатына және оның құрамына байланысты.
Өртке қарсы қорғау қамтамасыз етілуі тиіс:
а) өрт сөндіру құралдарын және өрт техникасының тиісті түрлерін қолдану;
- өрт дабылы мен өрт сөндірудің автоматты қондырғыларын қолдану;
- отқа төзімділіктің регламенттелген шектері және оттың таралу шектері бар объектілердің негізгі Құрылыс конструкцияларын қолдану;
- объектілердің құрылымдарына антипирендермен сіңдіруді қолдану және олардың бетіне өрттен қорғау бояуларын (құрамдарды) жағу);
- өрттің таралуын шектеуді қамтамасыз ететін құрылғылармен;
- түтінге қарсы қорғау жүйелерін қолдану;
б) ғимараттар мен құрылыстардың отқа төзімділігі Құрылыс конструкциялары өрт сөндіру бөлімшелері адамдардың қауіпсіздігін және өртті сөндіруді қамтамасыз ету үшін қажетті уақыт ішінде өрт кезінде өзінің көтергіш және қоршау функцияларын сақтайтындай болуы тиіс;
в) өрттің ошақтан тыс таралуын шектеу:
- өртке қарсы тосқауылдар орнату
- өртке қарсы бөліктер мен секциялардың рұқсат етілген шекті алаңын орнату, қабаттылықты шектеу;
- өрт кезінде сұйықтықтардың төгілуі мен ағуын шектейтін құрылғыларды авариялық ажырату және ауыстырып қосу құрылғысы;
г) өрт техникасының әрбір түрі үшін өрт сөндіру қондырғыларының саны, жылдамдығы және өнімділігі анықталуы тиіс;
- рұқсат етілген өрт сөндіргіш заттар;
- өрт сөндіру үшін су беру көздері мен құралдары;
д) әрбір объектіде адамдарды одан эвакуациялау өрттің қауіпті факторларының (ҚПО) шекті рұқсат етілген мәндері басталғанға дейін аяқталуы үшін осындай көлемді-жоспарлы және техникалық орындалуы тиіс.);
е) түтінге қарсы қорғаныс жүйесі адамдарды эвакуациялау үшін жеткілікті уақыт ішінде эвакуациялау жолдарында түтінсіздікті, температураның төмендеуін және жану өнімдерін жоюды қамтамасыз етуі тиіс;
ж) әрбір объектіде адамдарды уақтылы хабардар ету немесе дабыл беру қамтамасыз етілуі тиіс.
Өрттің қауіпті факторлары-жалын, ұшқын, жоғары температура, жану және термиялық ыдырау уытты өнімдері.
От алдыру көзі-жанудың пайда болуына бастамашылық ететін энергетикалық әсер ету құралы (сіріңкенің жалыны, әртүрлі шығу тегі ұшқындар, электр тогының жылу көріністері, жылу-қыздыру аспаптары, статикалық электр разрядтары және т. б.)
Өрт қауіптілігінің көрсеткіші-өрт қауіптілігінің қандай да бір қасиетін сандық сипаттайтын шама [12].
Ғимараттарды пайдалану процесінде Құрылыс конструкциялары белгілі бір жүктемелердің тұрақты әсерінен болады; технологиялық жабдық белгілі бір қысымдардың, температуралардың әсерінен болады осы жабдықтың ішінде және сыртында, ал үйдің адамында, жұмыста және демалыс кезінде ауа алмасу және температуралық-ылғалдық режимнің қолайлы жағдайларында болады. Бұл жүктемелер мен әсерлер, әдетте, тұрақты сипатқа ие. Алайда, өрт жағдайында туындайтын эпизодтық жүктемелер мен әсерлер де болады. Бұл жүктемелер мен әсерлерге жылу әсері, статикалық және динамикалық жүктемелер, толық және толық жанбайтын өнімдер, улы заттар, түтін жатады, олар кейіннен өрттің қауіпті факторлары деп аталады (ҚПО).
Өрт жүктемесі. Өртте бөлінетін жылу құрылыс конструкцияларының қызуына, үй-жайға қоршаған ортадан түсетін ауаның қызуына ішінара жұмсалады және қыздырылған жану өнімдерімен сыртқа кетеді. Жылу және жану өнімдері өрт тек құрылыс конструкцияларына, жабдықтар мен заттарға ғана емес, адамдарға да әсер етеді.
Жылу бөлінуінің жойғыш әсері олардың қарқындылығы мен әсер ету ұзақтығына байланысты. Кейіннен уақыт бірлігінде жану бетінің бірлігінен өртте бөлінетін жылу мөлшері өрт жүктемесі деп аталады және q белгіленеді.
Өрт қауіпсіздігі шаралары- өрт қауіпсіздігі талаптарын орындау бойынша әрекеттері .
Өртке қарсы қызмет - бірінші кезектегі апаттық - құтқару жұмыстарын жүргізу, өртті ескерту және оларды сөндіру ұйымдары үшін арналған, сонымен бірге өртке қарсы құрылымдарда, құралдармен күштерді басқару ұйымдарының бекітілген тәртібіндегі құрылған жиынтығы.
Алғашқы кезектегі аппатттық - құтқару жұмыстары- өрт кезіндегі зардап шеккендерге көрсетілетін алғашқы медициналық көмек, адамдарды (оқшаулау) мүлікті және жеке заттарын оқшаулау мен құтқару бойынша жауынгерлік әрекеті [13].
Қоныстандыру территориялары- жалпы ғимараттар мен үйлерді тұрғын үйлерді орналастыруға арналған, сонымен бірге жеке коммуналды және өндірістік объектілерге арналған тұрғын пункттердің территориясының бөлігі.
Нормативті- құқылық қамтамасыз ету
Өрт қауіпсіздігі аймағында нормативті - құқылық реттеу Өрт қауіпсіздігі туралы заңға сәйкес өрт қауіпсіздігі бойынша (СНмЕ, СанЕмН, Мемстандарттар) нормативті актілердің мемлекеттік басқару огандарының қабылдауымен ұсынылады.
Өрт қауіпсіздігі аймағында нормативті реттеу- өрт қауіпсіздігі талаптарын орындау үшін, міндетті нормативті құжаттарда (ҚР ТЖ Министрлігіндегі өртті бақылау бойынша департаменті) мемлекеттік өкілеттік органдармен бекіту.
Өрт қауіпсіздігі бойынша нормативті құжаттар бекітілген тәртіпте жеке басып шығару мен тіркеуге жатады.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдық шаралар
Ережеге сай мекемелерде өртке қарсы режимді қамтамасыз ету үшін, келесі ұйымдық шараларды орныдау қажет:
Барлық өндірістік, админстративтік, қоймалық ғимараттың көрнекті орындарда (телефондарда) мемлекеттік өрт қызметінің телефон нөмірі 01 белгісі кестешеде ілініп тұруы керек.
Ашық от, көлік өткелдері, шылым шегуге рұқсат етілген территорияда және өрт қауіпсіздігі шаралары туралы арнайы инструкциямен бекітіледі және уақытша өрт қауіпті жұмыстарды жүргізеді.
Әрбір мекемеде бұйрығымен (инструкция), олардың өрт қауіпті режимде өрт қауіптілігіне сәйкес бекітілуі керек, сонымен бірге:
- өрт қауіпсіздігі мен ашық отпен пайдалану тәртібі анықталған;
- шылым шегетін орындармен жабдықталған және анықталған;
- объектілерде өрт сөндіретін авто көліктердің өткелдерінің тәртібі анықталған;
- орындар және ғимараттағы дайын өнімдер мен жартылай шикізаттар, шикізаттардың ғимараттағы жеке уақытының шекті саны анықталған;
- жанған қалдықтар мен шаңдардың жинау тәртібі арнайы киімдерді сақтау тәртібі бекітілген;
- жұмыс күнінің аяқталуы бойынша және өрт кезінде электр қондырғыларының тәртібі анықталған;
тәртіп белгілеу:
- уақытша оттық және басқа да өрт кезіндегі жұмыстарды жүргізу тәртібі;
- жұмыс аяқталғаннан кейін ғимаратты жабу мен тексеру тәртібі;
- өртті байқаған кездегі жұмысшылардың әрекеті;
- мамандар тізімі (қызметі), тәртібі және өртке қарсы инструктажды жүргізу мерзімі мен өрт - техникалық минимумы бойынша сабақтар, сонымен бірге оларды жүргізуге белгіленген жауаптылар тізімін анықтау.
Ғимараттар мен үйлерде (тұрғын үйлерден басқа) қабатта 10 адамнан көп болмауы керек, өрт туралы адамдарды хабарландыру жүйесі қарастырылған, өрт кезінде адамдарды оқшаулау жоспары көрнекті жерлерде ілініп тұруы және жасалуы керек.
Объектінің басқарушылары (меншік иелері) адамдардың көптеп келуімен (50 адамнан көп сыйымдылықты объектілер) өрт кезіндегі адамдарды оқшаулау (жоспарларын) графикті және тексті бөлімінен тұратын жоспарларын жасау керек. Оқшаулау жоспарларының текстік бөлігі өрт кезіндегі тәртібі мен олардың тізбектілігі әрекетінің тізімін қосу керек. Оқшаулау жоспарының графикалық бөлігінде, ғимарат жоспарында адамдар ағынының қозғалыс бағыты стрелкамен көрсетілуі керек.
Қауіпті ( жарылыс қауіпті) радиоактивті және күшті әсер ететін улы заттарды сақтайтын және өңдейтін мекемелер басшылары, мемлекеттік өртке қарсы қызмет бөлімдеріне, осы мекемелерде алғашқы - кезекті жұмысшыларды жүргізу мен өртті сөндіру үшін, жеке құрамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қажетті материалдар мен өрт жарылыс қауіпті заттардың көрсеткіштерін сипаттайтын мәліметтерді хабарлау керек [14].
Орман өрттерін сөндіру жөніндегі жоспарға сәйкес жергілікті ұйымдардың күштері мен техникалық құралдарын, халықты өрт сөндіруге тарту жөнінде шаралар қабылдайды. Егер өрттер дүлей күш апаты сипатына ие болса, орман мекемесінің басшысы авариялық-құтқару қызметтерінің күштері мен құралдарын өрт сөндіруге тарту жөнінде шаралар қолданады.
Орман мекемесі мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріндегі орман өрттерін сөндіруге жалпы басшылық орман мекемесі мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың басшысына жүктеледі.
Ғимаратқа техникалық қызмет көрсету элементтер мен үй ішілік жүйелерді, оның құралымдарының, құрал- жабдық пен күрделі техникалық жүйелер мен механизмдердің берілген параметрлері мен режимдері дұрыс күйінде күтіп ұстауды қолдау бойынша жұмыстар кешенін қамтиды.
Тұрғын үй қорына техникалық қызмет көрсету жүйесі (күтіп ұстау және ағымдағы жөндеу) материалдық және қаржылық ресурстарды қажетті көлемдерде қолданумен ғимарат қызмет етуінің белгіленген мерзімінде ғимараттар мен инженерлік жүйелердің қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.
Тұрғын үй қорына техникалық қызмет көрсету оның күйін бақылау, ақаусыздығы, жұмысқабілеттілігін қолдау, инженерлік жүйелерді жөндеу және реттеу бойынша жұмыстарды қамтиды. Техникалық күй - жағдайын бақылауды жоспарлы және жоспардан тыс тексерулер жүргізу арқылы жүзеге асыру қажет.
Ғимаратқа ағымдағы жөндеу пайдаланымдық көрсеткіштерін қолдау үшін элементтердің, құрал- жабдықтың және ғимараттың инженерлік жүйелерінің ақаулықтарын жою мақсатымен (жұмыс қабілеттілігін қалпына келтіру) құрылыс және ұйымдық- техникалық шаралар кешенін қамтиды.
Тексеру мақсаты ақаулар туындауының мүмкін себептерін анықтау және оларды жою бойынша шараларды жасап шығару болып табылады. Тексерулер барысында сондай-ақ жайларды пайдалану мен күтіп ұстауды бақылау жүзеге асырылады [15].
Жылына бір рет күзгі тексеру барысында тұрғын жайлардың жалдаушыларына, жалға алушыларына және меншік иелеріне инженерлік құрал - жабдықты күтіп ұстау және пайдалану тәртібі және өрт қауіпсіздігі ережелері туралы нұсқау жүргізу қажет.
Тұрғын ғимараттарды жоспарлық тексеруді жүргізу қажет:
oo құралымдарды, инженерлік құрал - жабдықты және сыртқы абаттандыруды қосқанда, ғимаратты тұтастау тексеру жүргізілетін жалпы;
oo ішінара - ғимараттың немесе жайлардың жекелеген элементтерін тексеруді қарастыратын тексерулер.
Жалпы тексерулер жылына екі рет жүргізілуге тиіс: күзде және көктемде (жылыту маусымы басталғанға дейін).
Ғимарат элементтері мен жайларын жоспарлы және ішінара тексерулердің ұсынылатын мерзімділігі №3 қосымшада келтірілген.
Нөсерлерден, дауылды желдерден , мол қар басулардан, су басуларан және ғимараттың жекелеген элементтерінің зақымдануларын туғызатын, стихиялы сипаттағы басқа құбылыстардан кейін, сондай-ақ сыртқы коммуникацияларда авария болған немесе қалыпты пайдалану шарттарын бұзатын, құралымның деформациясы мен инженерлік құрал- жбдықтың ақаусыздығы анықталған жағдайда, кезектен тыс (жоспардан тыс) тексерулер жүргізілуге тиіс [16].
Тұрғын үйлерге тексерулер жүргізуді ұйымдастыру келесідей жүзеге асырылады:
oo жалпы жоспарлық, сондай-ақ кезектен тыс тексерістерді - тұрғын үй қорына қызмет көрсететін тиісті ұйымдар жүргізеді. Тұрғын үй қорына қызмет көрсету бойынша ұйымның техникалық қызмет көрсетуіндегі кооперативтік үйлерді тексеру кезінде, комиссияға қосымша ТҮҚК басқармасының өкілін қосу қажет;
oo құралымдық элементтерді және инженерлік құрал- жабдықты ішінара жоспарлық тексеруді оларға техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді қамтамасыз ететін, мамандандырылған қызметтердің өкілдері немесе мамандары жүргізеді.
Тексеру процесінде 60% - дан жоғары физикалық тозуы бар ғимараттар мен олардың құралымдарына және құрал - жабдығына, сондай-ақ техникалық күрделі жүйелермен және механизмдермен жабдықталған объектілерге ерекше көңіл бөлу қажет.
Тексерістер кезінде табылған құралымдардың немесе ғимараттың көтергіш қабілеті мен беріктігінің төмендеуіне, құрал - жабдықтың құлауына немесе қалыпты жұмысының бұзылуына әкелуі мүмкін ғимараттың құралымдарының немесе құрал - жабдығының ақаулары, деформацияларын меншік иесі В қосымшада көрсетілген мерзімде тұрғын үй қорын күтіп ұстау бойынша ұйымды тартумен немесе жұмыстың нақты түрі үшін тартылған басқа ұйыммен жоюға тиіс.
Тұрғын үй қорына қызмет көрсету бойынша ұйым адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, деформациялардың одан әрі дамуын ескерту бойынша жедел шаралар қабылдауға, сондай-ақ болған жай туралы оның меншік иесіне немесе ол уәкілет берген адамға дереу хабарлауға тиіс.
Тексеру нәтижелері ғимараттардың техникалық күйін есепке алу бойынша арнайы құжаттарда көрінуге тиіс: журналдарда, паспорттарда, актілерде.
Тексеру журналында тексеру процесінде табылған (жалпы, ішінара, кезектен тыс) ақаулықтар мен зақымданулар, сондай-ақ үй элементтерінің техникалық күйі (К қосымша) көрсетіледі.
Объектінің қысқы жағдайларда пайдалануға дайындығын күзгі тексеру нәтижелері объектінің дайындық паспортында көрсетіледі.
Кезең- кезең орындалатын тұрғын үй қорын жалпы тексеру нәтижелері актілермен ресімделеді [17].
Тұрғын үй қорына қызмет көрсететін ұйым тексеру актілерінің негізінде бір айлық мерзімде:
- ғимаратты және оның инженерлік құрал - жабдығын келесі қысқы кезеңде пайдалауға дайындығы үшін қажетті шаралар көлемін құрастыру (сыртқы тексеру нәтижелер бойынша) және жұмыс көлемдерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz