Мемлекеттік қызметтің имиджі
ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика, есеп және аудит КАФЕДРАСЫ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Қазақстандағы мемлекттік қызметші: тарихи даму тәжірибесі және қазіргі заманғы жағдайы
Студент
Көмек Ұлпан Дарханқызы
___________________
(АТЫ-ЖӨНІ)
(ҚОЛЫ)
Топ
МжЖБ-161
___________________
(КҮНІ)
Жетекшінің рұқсаттаммасы
___________________
(қолы)
___________________
(қолы)
Комиссия мүшелері
____________________
___________________
(Аты-жөні)
(қолы)
____________________
___________________
(Аты-жөні)
(қолы))
____________________
___________________
(Аты-жөні)
(қолы))
______________
(Баға)
Нұр-Султан 2020ж
Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І тарау. Мемлекеттік қызмет туралы жалпы ұғым ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Мемлекеттік қызмет туралы түсінік жалпы сипаттамасы: ұғымы, обьектілері, субьектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Мемлекеттік қызметке байланысты әлемдік көзқарастар Мемлекеттік қызметкерлердің негізі жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ тарау. Мемлекеттік қызметшінің Қазақстандық моделі және оның қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметші туралы заңы ... ..
2.2. Мемлекеттік қызметкерлердің құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
ІІІ тарау. Мемлекеттік қызметтің кадрлық саясаты ... ... ... ... ... ... ... ..
3.1. Мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттырудың экономикалық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2. Мемлекеттік қызметтің имиджі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Мемлекеттік қызметшілер әкімшіліқ құқықтың субьектілері ретінде демократия мен құқық негізінде экономика, әлеуметтік-мәдениет және әкімшілік - саяси аяларын басқару, Қазақстан мемлекеттілігін нығайту және қоғамды реформалау сияқты міндеттерді шешуде аса маңызды роль атқарады. Елімізде қоғам мен мемлекет өмірінің барлық салаларында жүргізіліп жатқан қайта құруға байланысты түбегейлі өзгерістер мемлекеттік қызметшілерге қойылатын жаңа талап туғызуда. Мемлекеттік қызметшілерді оларың қызмет атқарып отырған мемлекеттік өкімет органдары қызметінің көлемі бойынша республикалық қызметшілерге бөлуге болады. Республикалық мемлекеттік органдардың : Президент Әкімшілігінің, Үкімет Кеңесінің, Парламент Палаталары аппаратының т.с.с. өкілеттіліктеріне негізделеді. Жергілікті жерлерде мемлекеттік қызметте тиісті әкімшілік аумақтың бөлінісі мемлекеттік өкімет органдарының қарауына жатқызылған мәселелер жөніндегі өкілеттілікті жүзеге асыратын мемлекеттік қызметшілер болады.Мемлекеттік аппарат - қоғамды басқару үшін арнаулы құрылған мемлекет органдарының біртұтас жүйесі. Оның нысандары: мемлекет қоғамды басқаратын және тек қана қызметпен шұғылданатын адамдардан тұрады; мемлекеттік аппарат мекеме мен органдардың байланыс жүйесі; мемлекет органдарының қызметі ұйымдастырушылық, материалдық және әкімшілік кепілдіктерімен қамтамасыздандырылады; мемлекеттік аппарат азаматтардың заңды мүдделері мен құқықтарын қорғау үшін құрылады. Дипломдық жұмыстың өзектілігі Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет туралы Заңының екінші бабында мемлекеттік қызмет - азаматтардың мемлекетік органдар мен олардың аппаратында конституциялық негізінде жүзеге асырылатын және мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттердің өзге де міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған кәсіби қызметі.
Мемлекеттік қызмет туралы заңда осы заңның барлық мемлекеттік қызметшілерге қолданылатындығы бұған Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Конституциялық заңдармен немесе өзге де актілермен олар үшін басқадай құқықтық мәртебе бегіленген жағдайлар қосылмайтындығы айтылған.
Зерттеу маңыздылығы: Мемлекеттік қызметші атқаратын лауазымға сәйкес міндеттер мен қызметтік өкілеттіктер көлемінің дәл анықталуын басшыдан талап етеді, және басшының қадір-қасиетінің құрметтелуіне,басшылар, өзге де лауазымды адамдар мен азаматтар тарапынан өзіне әділеті және сыпайы қарым-қатынас жасалуына, өзі атқаратын лауазымға, жұмыс сапасына, тәжірибесіне, стажына және өзге де негіздерге қарай еңбегінің тиісінше ынталандырылуына және оған ақы төленуіне,тиісті бюджет қаражаты есебінен қайта даярлауға және қызмет біліктілігін арттыруға, өзінін мемлекеттік қызмет өткеруіне қатысты материалдармен кедергісіз танысуға, қажетті жағайларда жеке түсінік беруге және т.б мәселелері: дипломдық жұмысымда Қазақстан Республкасының Заңдары бойынша Мемлекеттік қызметке әрбір кітапта ғалымдар әр түсінік береді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Бұл жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттерден тұрады. Кіріспеде зерттеу жұмысының өзектілігі негізделеді, тақырыптың зерттеуіне жалпы баға береді, мақсаттар мен міндеттер қойылып,зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негіздері және жұмыстың ғылыми жаңалығы көрсетіледі. Бірінші бөлімде Мемлекеттік қызмет туралы жалпы ұғым. Мемлекеттік қызмет туралы түсінік жалпы сипаттамасы: ұғымы, обьектілері, субьектілері және Мемлекеттік қызметке байланысты әлемдік көзқарастар Мемлекеттік қызметкерлердің негізі жүйелері баядалды.. Екінші бөлімде Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметші туралы. Мемлекеттік қызметшінің Қазақстандық моделі және оның қағидалары. Мемлекеттік қызметші туралы Заңына анықтама беріледі, мемлекеттік қызметкерлердің құқықтарына тоқталып және реттеудің нормативті құқықтық актілерін, сонымен қатар оның негізгі индикаторлары мен зерттеу жолдарын қарастырады. Үшінші бөлімде мемлекеттік қызметшінің тарихи даму тәжірибесі және қазіргі заманғы жағдайы, мемлекеттік қызмет құқығын қадағалауды ұйымдастыру және жүргізу ережесі қарастырылады.
Зеттеудің ғылыми жаңалығы:
1. Мемлекеттік аппарат кадрларын іріктеу және ұтымды пайдалану жүйесін жетілдіру;
2. Мемлекеттік қызмет кадрларын даярлау мен біліктілігін арттыру жүйесін жақсарту;
3. Мемлекеттік қызмет кадрларын басқарудың жалпы мемлекеттік жүйесін қалыптастыру;
4. Мемлекеттік қызметшілердің әлеуметтік құқықтық кепілдіктерін арттыру.
Жалпы Қазақстанда тиімді мемлекеттік аппарат жүйесі құрылу керек. Ол өзінің барлық күш-жігерін біздің демократиялық, зайырлы, құқықтық республикамыздың дамуына бағыттауы қажет.
Зерттеу нәтижесі қорытындыда терең қарастырылған
І тарау. Мемлекеттік қызмет туралы жалпы ұғым
Мемлекеттік қызмет- бұл конституциялық негізде баянды етілетін азаматтардың мемлекеттік органдар мен оның аппаратындағы мемлекеттік басқаруды, басқа да мемлекеттік міндеттер мен қызметтерді атқаруды жүзеге асыратын кәсіптік қызметі мемлекеттік қызмет лауазым иелерін мемлекеттік қызметпен айналысуына орай өз өкіметтіктерін жүзеге асыруына байланысты.
Мемлекеттік лауазым - бұл мемлекеттік органның нормативтік-құқықтық актілермен беліленген лауаымдық өкілеттілік пен лаузымдық міндетердің ауқымы жүктелген құрылымдық бірлігі. Мемлекетік лауазымды жүзеге асыру үшін лауазымдық өкілеттіліктерберіледі. Лауазымдық өкілеттік-бұл заңда белгіленген құқықтары мен міндетері бар мемлекеттік қызметшілер өз қызетін жүеге асыратын мемлекеттік органдардың алдында қойған мақсат-міндетеріне жауап беретін нақты мемлекеттік лауазыммен қаастырылға өілеттік. Осы лауазымды өкілеттік лауазымды тұлғаларға жүктеледі. Лауазымды тұлға-үнемі, уақытша немесе арнайы өкілеттілік бойынша мемлекет өкілінің міндеттерін жүзеге асыратын немесе мемлекеттік органдарда ұйымдастырушылық-шаруашылық қызметтерді атқаратын адам.
Мемлекеттік қызметтің миссиясы - халыққа адал қызмет ету және еліміздің ұлттық мүддесін тиімді қорғай білу. Мемлекеттік қызметші атану - адамның кәсіби білімді, жауапкершілігі мол әрі білікті маман болуын талап етеді. Және ең бастысы өзгеге үлгі бола білуі қажет. Елімізде азаматтар мен ұйымдарға 98 мыңға жуық мемлекеттік қызметші қызмет көрсетеді. Оның ішінде 4 мыңы Нұр-Сұлтан қаласында еңбек етеді. Бір қызықты жайт, 90-жылдары жастар бизнес - ке ұмтылған болса, келесі онжылдықта бұл вектор ауы - сып, жастар өз болашағын күш құрылымдарындағы жұмыспен байланыстырды. Енді, міне, жаңа онжылдықта мемлекеттік қызметке келгісі келетін жастардың саны артып келеді. Себебі мемлекеттік қызмет - тұрақтылық, қазіргі дағдарыстардың толқын - да - рында нық сенімділіктің кепілі. Болашақта ел тізгінін ұс - тай - - тын азаматтар - бүгінгі жастар. Мұның бірден-бір дәлелі - Нұр-Сұлтан қаласы бойынша мемлекеттік қыз - мет - - шілердің 36%-ы 29 жасқа дейінгі жастар. Олардың саны ғана емес, сапасы да өсіп жатыр. Яғни, білімді, ал - ғыр, бәсекеге қабілетті жас - тардың қатары артты. Қазіргі таңда елордада 19 қызметкер Болашақ бағ - дар - ламасының түлегі, 30 қызметкер Қазақстан Пре - зиденті жанындағы Мем - ле - кеттік басқару академия - сын бітірген. Қазақстанда əлемдік тəжірибеге негізделсе де, айрықша белгілері мен құрылымы бар мемлекеттік қызметтің өзіндік моделі жүзеге асырылып жатыр. Бұл ретте факторлық-балдық шкала негізінде түбегейлі жаңа еңбекақы төлеудің қанатқақты жүйесінің жасалуын атап өту керек. Тиімді әрі нәтижелі жұмыс үшін әділ сыйақы беруге бағытталған жүйе қазіргі күні оң нәтижесін көрсетуде. Тəжірибе алмасу жəне кəсіби біліктілікті арттыру мақсатында мемлекеттік қыз - метшілердің квази - мем - - ле - кеттік секторда тағы - лы - м - да - мадан өтуі ұйым - дас - тырылып келеді. Жалпы, тәжірибе алмасу маманның кәсіби деңгейін арттыруға көмектеседі, бұл - тек қызметкер үшін ғана емес, мемлекеттік орган үшін де өте маңызды.
Қазақтың ұлы жазушы - сы Мұхтар Әуезовтің Қай істің болсын өнуіне үш түрлі шарт бар. Ең әуелі ниет керек, одан соң күш керек, одан соң тәртіп керек дегеніндей, мемлекеттік қызметшілердің кәсібилігі олардың жұртшылық алдын - да - ғы мемлекеттік басқару орган - дарының имиджін анық - тайтын мінсіз мінез-құлық - тарымен қатар жүруі керек. Мемлекеттік қызметті дамыту бойынша жұмыстар жалғаса береді. Мемлекеттік органдардың қажырлы еңбегі, мемлекеттік аппараттың ашықтығы елдің дамуына зор әсер етеді.
1.1. Мемлекеттік қызмет туралы түсінік жалпы сипаттамасы: ұғымы, обьектілері, субьектілері
2000 жылдың 1-ші қаңтар айынан Қазақстан Республикасының "мемлекеттік қызмет" заңы және мемлекеттік қызметкердің ант мәтіні, мемлекеттік қызметкерлердің этика ережелері, мемлекеттік қызметкерлердің дисциплиналық тәртіпке салу ережелері, әкімшілік мемлекеттік қызметкерлерді атесстациялаудан өткізу тәртібі, кадрлық резервтің құрылуының тәртібін және басқа да мемлекеттік қызметкердің сенімді басқармаға мүлікті беру тәртібінің Үкіметтік үкімі, мемлекеттік қызмет жұмыстары жөніндегі актілер - әкімшілік мемлекеттік орынға келу үшін конкурстарды ұйымдастыру тәртібі, әкімшілік мемлекеттік категорияларға деген типтік квалификациялық міндеттемелер бекітілген Республика Президентінің Үкімі күшіне енді. Осылайша, осы жылдан бастап Қазақстанда жаңа мемлекеттік қызмет моделі әрекет етуде. Мемлекеттік қызмет тиімділігі мен оның қызмет көрсетулерінің сапалығының проблемалары көптеген елдердің кун тәртібінде тұр. Қоғамдық және экономикалық қатынастарды мемлекеттің ролінің трансформациялық процесінің жүруінің өтпелі экономикалық елдердің ерекшелігі. Сондықтан мемлекеттік қызмет тұрғындардың қажеттіліктері мен қоғамның күтімдеріне сонымен қатар мемлекеттің ауысып жатқан функцияларына аса көп мән беру керек. Дүниежүзілік тәжірибе көрсеткендей, адамдар өз шенуніктеріне қанағаттанатын ел табу қиын, бірақ әр ел өз проблемаларын өз дамуының нақты бір кезеңінде шешеді. Барлық демократиялық елдерде қоғам мемлекеттік қызметте пайда болып жатқан процестерді өз заң берушілері, мемлекеттің жоғарғы қызметтік тұлғасы арқылы мемлекеттік аппарат тұрғындарға сапалы қызмет көрсету мен басқа да функцияларын аз мөлшердегі шығынмен орындау мақсатында тәртіпке салады. Мұндай қызығушылық мемлекеттік аппараттың тек азаматтардың мәселелерін, шағымдарын шешумен емес сонымен бірге мемлекеттік қызмет орындары салық төлеушілердің қаражатына пайда болып жатқаны үшін. Біздің мемлекеттік қызметтің реформалануының басты бағыттары Республика Президенті Н.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан - 2030" жолдауында айкындалған. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей дүниежүзінде мемлекеттік қызметтің екі жүйесі бар - карьерлық Германия, Жапония, Австрия және басқада елдерде әрекет етеді. Карьерлік жүйенің ерекшеліктері мемлекеттік қызметтің төменгі қызметіне ие болу үшін конкурстық емтихан тапсыру, белгілі қызметке өңірлік сайлау(саясидан басқа), қызмет ішіндегі карьералық өсім, профессионалдылықтың жоғары деңгейі, кадрлардың мақсатты мамандандырулуы, консервизм және бюрократиялық иерархия.
Позициялық жүйенің ерекшеліктері кезкелген қызметке кабылдар алдында, қызмет дәрежесін көтергенде конкурс негізінде таңдау мобильділік, қабылдаудың контрактты түрі, қызмет көрсетудің жоғары сапалығы, карьерадағы айқын тұрақсыздық, адам ресурсын зерттеуге көп көңіл бөлу. Бірақ екі жүйенің де бірқатар ұқсастығы бар. Біріншіден мемлекеттік аппаратқа саяси жағдайлардың әсерінен шектеу мақсатында мемлекеттік қызметкерлерді саяси және карьералық - деп бөлу. Саяси мемлекеттік қызметкерлерді тағайындауда осы процесстермен анықталады, бірақ профессионалды бұдан сақтандырылып үкіметтік ауысуына қарамастан ары қарай қызмет ете береді. Екінші ерекшелігі - мемлекеттік қызметке қабылдау кезінде конкурсты таңдау.
Мемлекеттік қызметтің карьералық моделі.
Негізгі сипаттар
* Кадрларға мақсатты білім беру
* Қызмет ішіндегі мамандандыру
* Маманданудың жоғарғы деңгейі
* Консерватизм мен бюрократиялық иерархия
Елдер: Германия, Жапония, Австрия
Мемлекеттік қызметтің позициялық қызметі
Негізгі сипаттар
* Конкурсты таңдау
* Маңызды таңдау
* Маңызды мобильділік
* Жеке менеджментке жақындау
* Қабылдаудың нақты формасы
* Қызмет көрсетудің жоғары сервисі
* Карьерадағы тұрақсыздық
* Адам ресурсын зерттеуге көп көңіл бөледі
Елдер: АҚШ, Ұлыбритания, Канада
Заңдарды дайындау кезінде біздің мемлекеттік қызметкерлерде сауалнама жүргізілді. Бұл сауалднамада бар проблемаларды айқындауға мүмкіндік берді. Заң туралы мемлекеттік қызметкерлердің пікірін зерттеу келесіні көрсетті, мемлекеттік қызметкерлер өз әрекет ету барысында негізгі қиыншылығы өз карьераларының айқынсыздығы әсіресе басшылық ауысқан жағдайда. Сауалднама нәтижесінде кадр резерві формальды құрылып пайдаланылды. Сауалднамадан өткен мемлекеттік қызметкерлердің көбісінің ойынша әрекет етіп жатқан заң мемлекеттік қызметтің жоғары престижін, қызығушылығын қамтамасыз етіп отырды. Жоғарыда айлылып кеткендей мемлекеттік қызметті реформалаудың негізгі мақсаты айқындалды:
- қоғамды және оның әр азаматының қанағаттандыра алатын профессионалды аппарат құру;
- меритократияның принциптеріне негіздерген мемлекеттік қызмет моделін құру, өз кезегінде ол келесілерге негізделген: конкурсты таңдау негіздерінде қызметке алу;
- бірдей қызмет үшін төлем төлеу,мемлекет қызметінде мамандақтарды қалдырып сәйкес білімі жоқтарды жұмыстан шығару;
- Мемлекеттік қызметке кіруге бірдей мүмкіншілік беретін конституциялық құқықты іске асырудың механизмін құру.
Заң және заң актілерімен қандай принципиалды жаңалықтар енгізілді. Мемлекеттік қызметті заңды түрде саяси және әкімшілік етіп бөлу. Бұл принцип мемлекеттік қызмет сферасындағы демократияландыруды ғана қамтымай сонымен бірге халықаралық зерттеу көрсеткендей мемлекеттік аппарат нәтижесі өте төмен.
Заңмен саяси тағайындаудың шектері көрсетілген, бұл жай саяси процестердің профессионалды қызметкерлер аппаратына әсерін азайтады. Министрлікдеңгейінде мемлекеттік қызметкерлерге министр және оның орынбасарлары, аймақты деңгейде - район және облыс әкімдері мен олардың орынбасалары. Басқа қызметтердің барлығы әкімшілік Қызметтерге жатады. Мемекетік қызметтердің 96-97 пайызын құрайтын әкімшілік қызметкерлер саяси басшылықтың ауысуы жағдайында жұмыстан шығарып жіберуден сақтадырылып мемлекеттік қызметінде жетістік жасауыа стиму алады. Осылайша мемлекетік органдардың адрла құылымына саяси мемлекеттік қызмекерер , әкімшлік мемлекеттік қызметкерлер, мемлекттік қызметкер болып есептелмейтін бірақ уақытша жұысқа алынған қызметкерлер кіреді.
Мемлекеттік қызметшілер де әкімшілік құқықтың субъектілері болып табылады. Қазақстан Республикасының "Мемлекеттік қызмет туралы" Заңында мемлекеттік қызметшілер, мемлекеттік қызмет ұғымдарына анықтама берілген. Мемлекеттік қызмет -- мемлекеттік қызметкердің мемлекеттік биліктің атқаратын міндеттемелері мен қызметтерін іске асыруға багытталған мемлекеттік органдардағы лауазымдардың өкілеттіктерін атқару жөніндегі қызметі. Мемлекеттік қызметші -- мемлекеттік органда белгіленген тәртіппен ақы төленетін қызметті иеленген және мемлекеттің міндеттері мен қызметін орындау мақсатында қызметтік өкілеттігін іске асыратын Қазақстан Республикасының азаматы.
Мемлекеттік қызметшілердің өкілеттіктері
Мемлекеттік қызметшілердің өкілеттіктері мемлекеттік органдар алдында тұрған мақсаттарға және міндетерге және де олар атқаратын лауазымдарға қарай анықталады. Белгіленген құқықтар мен негізгі міндеттерден, сонымен қатар лауазымдык нұсқаулықтарда бергіленген басқа да міндеттерден тұрады. Мемлекеттік қыметшілердің негізгі міндеттері мен құқықтарынан пайда болатын нақты міндеттері мен құқықтары типтік біліктілік сипаттамалар негізінде анықталады және тиісті мемлекеттік органдардың басшылары бекітетін лауазымдық нұсқауларда көрініс табады.
Мемлекеттік қызмешілердің негізгі міндетері:
* Республика Конституциясы мен заңдарын сақтауға;
* Азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сақтау мен қорғауды қамтамасыз етуге, заңдарды белгіленген тәртіп пен мерзімде азаматтардың өтініштерін қарауға, қажетті шаралар қолдануға;
* Өздеріне белгіленген құқықтар шегінде және лауазымды міндеттеріне сәйкес өкілетіктерді іске асыру;
* Мемлекетік және еңбек тәртібін сақтауға;
* Қымет эикасының нрмаларын сақтауға;
* Басшылардың бұйрықтары мен өтінімдерін,жоғары тұрған органдармен лауазымды тұлғалардың өкілеттктері шегінде шығарылған шешімдері мен нұсқауарын орындауға;
* Мемлекеттік және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды, соның ішінде мемлекетік қызметті доғарғаннан кейін де бұл жйында қолхат бере отырып сақтауға;
* Қызметтік міндеттерін атқара отырып, азаматтардың жеке өміріне ар амысына, қадір қиетіне қаитысы мәліметерді ұпия сатауға әрі заңдары көзделген жағдайды қоспағанда, олардан осындай ақпарат беруді талап етпуге;
* Мемлекеттік меншіктің сақтауын қамтамасыз етуге;
* Қызметтік мідетерін ұтымды атару үшін өзініңкәсіби деңгей мен біліктілігін көтерге міндетті;
Мемлекеттік қызетші - азаматтарға республка Коститиуциясы мен заңдары арқылы кепілдік берілген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады және де өз өкілеттігінің шегінде мәселелерді қарауға және солар бойынша шешімдер қабылдауа қатысуға оларды тиісті органда мен лаузымды міндеттерін орындауға талап етеді. Берілген тәртіппен лауазымдық міндеттерін атқау үшін қажетті ақарат мен матиалдарды алуға және де лауазымдық міндеттерін атқару үшін белгіленген тәртіппен меншікнысанына қарамастан йымдарға баруға.
Мемлекеттік қызметі атаратын лауазымға сәйкес мінеттер мен ызметтік өкілеттіктер клемінің дәл анықталуын басшыдан талап етеді. Әкімшілік-құқықтық қатынастың субьектілері азаматтар, атқарушы билік органдары, қғамдықдіни бірлесікер, жеке ксіпорындар болуы мүмкін. Бірақ атқарушы билік әрбір әкімшілік құқықтық қатынаста не тікелей субьект етінде не жанамасубьект қадағалаушы ретіне нақты немесе заңды түре қатсып отырады.
Қазақстан Ресубикасындағы атқарушы билік мемлекетік басқару органдары үйесін құрайды. Оған Қазақстан Республиасының Үкіметі, министріктер, республиканың мемлекеттік комитеттері мен ведомствалары, жергілікті атқарушы органдар, мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындарың әкімшіліктері жатады.
Бұл органдардың құқықық жағдайының маңызды бегісі олардың заңға бағыыштылыы болып табылады. Мемлекеттік қызмет - мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға бағытталған мемлекеттік органдардағы азаматтардың кәсіби іс- әрекеті. Қазақстан Републикасындағы мемлекеттік қызмет 2000 жылдың 1 қаңтарынан бастапзаң күшіне енген Мемлекеттік қызмет туралы Заңға сәйкес жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының мемлекетік органдары - белгіленген тәртіппен құрылған азаматтар ұжымы, ол бірыңғай мемлекеттік аппараттың бөлігі болып табылады: біріншіден, орган мемлекет орнатқан тәртіпте құрылады, екіншіден, органға мемлекет өз міндеттері мен қызметтерін жүзеге асыру үшін уәкілетті береді; бл орада ол жеклеген қыметі де, ызметтер жынтығын да орындауы мүмкін; үшіншіден, оганға мемлекеттік органдар, лауазымды адамдар, азаматтар орындауға тиіс міндетті актлершыара алады және өздері шығарған акілердің орыналуын қамамасыз етеді. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мемлекеттік қызметті іске асыру нысаны бойынша - өкілді атқарушы, сот, прокуратура, және өзге де бақылаушы, қадағалаушы органдарға бөлінеді. Бұлорганда заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне блуқаидасына негізделген. Дәрежеіне қарай- орталық және жергілікті; өілеттік мерзіміне қарай - трақты және уақытша; құзіретін жүзеге сыру тәртібі бойынша- алқалы және дара басшылық; қызметінің құқықтық нысаны бойынша - құқық шығарушы және құқық қорғаушы қызметінің сиатына қарай жалпы және арнаулы органдар блып бінеді. Қазақстан Республикасында мемлекеттік органдарды құру және орлардың қызмет етуін айқындаушы негізгі қағида билікті бөлу теориясы болып табылады., ол билікті органдар және лауазымды адамар, әлеуметтік топтар,мекемелер немесе жекелеген адамдар тарапынан қиянат болмау үшін амалдар жасайды. Бұл орайда олардың әр қайсысы дербес әрі бірін - бірі тежеуші әрі тепе - теңдік жүйесі бола отырып, өз қызметтерін органдардың айрықша жүйесі және ерекшелік нысандар арқылы іске асырады. Жүйелеу мәселесін зерттегенде әкімшілік құқық ғылымында ең алдымен құқықтық жағы ескеріледі. Қызметкерлерді, олардың жүзеге асыратын функцияларының сипатына байланысты үш жүйеге: лауазымды адамдарға, жедел құралға, көмекші персоналға немесе бес топқа: басшыларға, жауапты мамандарға, техникалық персоналға және көмекші қызмет көрсететін персоналға бөлуге болады.
Лауазымды адам,-делінген Мемлекеттік қызмет туралы Заңда - ұдайы, уақытша немесе арнайы өкілеттілік бойынша өкімет өкілінің міндеттерін жүзеге асыратын немесе мемлекеттік органдарда ұйымдастырушылық- өкім етушілік немесе әкімшілік-шаруашылық қызметтерді орындайтын адам. Заң әдебиеттерде лауазымды адам деп өз құзыретінің шеңберінде заңдық салдар туғызатын биліктік іс-әрекеттер жасауға құқығы бар мемлекеттік қызметшіні айтады.
Қазіргі кезеңнің талаптарына сәйкес аталған заңда мемлекеттік қызметшілер лауазымдарына жаңадан жүйелеу енгізілген. Ол бойынша жүйелеудің негізгі белгілеріне қызметтің мемлекеттік қызметті жүзеге асыратын органның уйымдық-құқықтық деңгейі, олардың нақты лауазымдағы құзыретінің көлемі мен сипаты, лауазымның мемлекеттік қызметкерлердің лауазымдары саяси және әкімшілік лауазымдарға бөлінеді.
Саяси лауазымдарға:
1. Қазақстан Республикасының Президенті тағайындайтын мемлекеттік саяси қызметкерлер, олардың орынбасарлары;
2. Қазақстан Республикасы Парламентінің палаталары және Парламент палаталарының төрағалары тағайындайтын және сайлайтын мемлекеттік саяси қызметкерлер, олардың орынбасарлары;
3. Конституцияға сәйкес Президент пен Үкіметтің өкілдеріболып табылатын мемлекеттік саяси қызметкерлер;
4. Орталық атқарушы органдар мен ведомстваларды басқаратын мемлкеттік саяси қызметкерлер, олардың орынбасарлары атқаратын лауазымдар жатады;
Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік лауазымдарына мемлекеттік саяси қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда тұрақты кәсіби негізде лауазымдық өкілеттілікті жүзеге асыратын мемлекеттік қызметшілер жатады. Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер үшін Саннаттар белгіленеді. Мемлекеттік саяси қызметшілер лауазым санаттары берілмейді. Жалпы алғанда құқықтық мәртебелерінің ерекшеліктеріне қарай мемлекеттік қызметшілер алуан түрге бөлінуі мүмкін. Ең алдымен: а) мемлекеттік органдардың, ә) мемлекеттік кәсіпорындардың, мекемелердің қызметшілері болып бөлінеді.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңда мемлекеттік қызметші ұғымы берілген. Ол бойынша мемлекеттік қызметші болып заңдарда белгіленген тәртіппен республикалық немесе жергілікті бюджеттен де Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қаржысынан ақы төленетін қызметті мемлекеттік органда атқаратын және мемлекеттің міндеттерін, функцияларын жүзеге асыру мақсатнда лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады.
Қызметкерлер екіге бөлінеді: мемлекеттік билік өкілеттілігі бар қызметкерлер және де өкілеттігі жоқ қызметкерлер.
Мемлекеттік өкілеттігі бар лауазымды тұлғалар үш топқа бөлінеді;
Категория А Президент, Премьер-министр, Палаталардың басшылары, Министрлер т.б жоғары мемлекеттік аппараттың басшылары.
Категория Б бірінші топтағы лауазымды тұлғалардың кеңесшілері,көмекшілері,орынбасарла ры:
Категория В екінші топтағы лауазымды орынбасарлары, көмекшілері.
Республика Президенті мемлекеттік басшы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғарғы лауазымды тұлға. Республика Президенті - халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі. Республика Президенті мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді. Республика Президентіне халық пен мемлекеттің атынан сөйлеу құқығы беріледі. Республика Президентіне, оның абыройы мен қадір-қасиетіне ешкімнің тиісуіне болмайды. Республика Президентінің абыройы мен қадір-қасиетіне нұсқан келтіру заң бойынша қудаланады.
Республика Президенті жеті жыл мерзімге сайланады. Республика Президентінің өкілеттілігі жаңадан сайланған Республика Президенті қызметіне кіріскен кезден бастап, сондай-ақ Президент қызметінен мерзімінен бұрын босатылған немесе кетірілген не ол қайтыс болған жағдайда тоқтатылады.
Республика Президенті өзінің міндеттерін атқару кезінде жасалған іс-әрекеті үшін тек қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда, яғни соғыс не қарулы қақтығыс кезінде жау жағына шығып кету, шет мемлекеттің республикасға қарсы дұшпандық әрекетін жүзеге асыруға көмектесу арқылы көрінген Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен тәуелсіздігіне нұсқан келтіру немесе әлсірету мақсатында әдейі жасалған жағдайда, жауап береді және бұл үшін Конституцияда белгіленген тәртіппен Парламент оны қызметінен кетіруі мүмкін. Республика Президентін қызметінен кетіру туралы мәселе ол Парламенттің өкілеттігінің мерзімінен бұрын тоқтату жөнінде мәселе қарап жатқан кезеңде қозғалмайды.
1.2. Мемлекеттік қызметке байланысты әлемдік көзқарастар Мемлекеттік қызметкерлердің негізі жүйелері
Қазақстан Республикасының тәуелсіз ел болып таңылған соң, алғашқы он жылдықтан соң оның болашақ экономикасының шекарасы көріне бастады. Жаңа индустриялды елдер қалыптасып, бұрынғы алыптар ел экономикасына сай қайта қалыптаса бастады. Қазақстан Республикасы Жапония және Еуропа елдерінің нарығын қайталай отырып тиімді экономиканы әрі қарай жалғастыра бастады.
Кадрлық қыметті бағалау-қадрлық қызметбағдарламасымен байланысты шығындар мен табыстарды өлшеуге бағытталған нақты қалыптасқан жүйелік процесс. Бұнда ұйымның нәтижесі оның бұрынғы көрсеткіштерімен салыстырылады. Ұйымдағы персоналдардың еңбегін бағалау бұл персонал қасиеттерінің қызмет орнының талаптарына сайкес келуін бекітетін мақсатты процесс. Персоналдардың тиімділігін бағалау қызметкерлердің мамандығына және оның нәтижелерінің ерекшеліктеріне негізделген. Адамдардың экономикалық, ғылыми-техникалық жағдай талаптарына сәйкес келуі ұйымдар экономикасының тиімділігін қамтамасыз етеді. Сондықтан да қазіргі заманда негізгі мақсат ұйымдардағы басқару қызметін жетілдіру және оларды бағалап отыр.
Мемлекеттік қызмет терең тарихи кезеңді иеленеді. Оның тарихи мемлекет және құқық тарихымен кейбір кезде одан бөлінбей бірге қолдан-қолға жүреді. Ертедегі египеттер мен гректерде қайырымдылық пен құқықтық тәртіп әділет қызметімен айналысатын арнайы департаменттердің ұқсас алғашқы мемлекеттік қызмет болған. Қытай мемлекеттік қызметі тарихта ең ұзақ тарихтың біріне кіреді. Қытайда ғана алғаш рет заслуга жүйесінің элементі қолданған болатын. Мемлекеттік қызметке түсер алдында қайткенде де жазбаша түрде арнайы емтиханнан өту керек болды. Әділдік үшін барлық тестілер домалақтанған атын көрсеткеннің орнына тестіге олар цифрлармен арнайы тізбектелді. Орта ғасырларда мемлекеттік қызмет қоғамдық құрылымның феодалды кезеңінде жүргізілді. Құлдар феодалға, содан кейін король чиновникке айналды. Бірақ осы кезде мемлекеттік қызметәлсіз болды. Мемлекеттік қызметтің қазіргі жүйесі Еуропада 17 ғасырдың басында жүргізіле бастады. Бірнеше жүзжылдықтарды өткізу барысында бұлжүйе дамып, мемлекеттік қызметтің қазіргі формасын берді. Әлем елдеріндегі қазіргі мемлекеттік қызмет жүйесін сенімділікпен айтуға болады,әлемде қанша ел болса, мемлекеттік қызметте сонша болады. Әлем елдернің мемлекеттік қызметі негізгі екі: карьерлік және позициялық жүйелерге бөлінеді, осы арқылы жүргізіледі.
Карьерлік жүйе
Арнайы оқу орнын оқыған және белгіленген сынақ мерзімінен өткеннен кейін мемлекеттік қызметті басқару жүйесінің ең төменгі қызметіне түсуі мүмкін екендігін сипаттайды.
Мемлекеттік қызметке кіру өмір бойы созылады: мемлекетпен бір рет келісім жасаған азамат, зейнетақылық жасқа келгенге дейін мемлекеттік қызметте қалады, бірақ тәртіптік теріс қылық жасағаннан кейін ғана жұмысынан босатылуы мүмкін. Олардың қызмет лауазымы көтеріліп тұрады. Қосымша жұмыстар,қызметтік жағдайлар, жалақы мен зейнетақыны тағайындау заңда көрсетіледі және соған сәйкес келетін нормативтік құқықтық актілермен реттеледі. Ең қарапайым түсінікте (заслуга) жүйесі мынадай жүйені, яғниазаматтардың мемлекеттік қызметке кірісуі мен алға қарай жылжуы, обьективтік кретерилері бойынша олардың жеке қабілетіне, жұмыс тәжірибесіне, біліміне, ұлтына, жынысына, саяси және діни көз қарастарына не басқа да субьективтік факторларға қарамастан жүзеге асыратындағын білдіреді. Өз табиғаты бойынша меритократия демократиялық институт болып табылады. Бұл мағынада ол, мемлекеттік қызметке таңдау және берілгендік қығидасынан, достық немесе туыстық байланыстардан шығатын патронаж жүйесіне карама-қайшы.
Заслуга жүйесі келесідей қағидаларды қолдану мен ажыратылады.
1. Мемлекеттік қызметке тағайындалу конкурстық негізде жүзеге асырылады;
2. Олардың бағасы өздерінің жеке қабілеттіліктері, білімдері және біліктілік;
критерилері бойынша жүзеге асырылады. Бұл екі қағида барлық азаматтардың әлеуметтік жағдайларына, ұлтына, жынысына, саяи және діни көз қарасына қарамастан мемлекеттік қызметке тең дәрежеде қол жеткізу мүмкіндігін кепілдендіреді. Осыдан басқа да мемлекеттік қызметкерлердің теңдігі, жалақыны әділ төлеу, т.б.
Егер бұрынғы СССР елдерінің мемлекеттік қызмет жүйесі туралы айтар болсақ, бұл елдерде тиімді мемлекеттік қызметті құру мақсатында мемлекеттік қызметті жетілдіру жолдарын іздеуде. Сондықтан да шет елдердің мемлекеттік қызмет жүйесіне көз жүгіртіп қарасақ қазіргі жұмысы дамыған елдерден үлгі алу арқылы жүзеге асырылады. Еуропаға одақтас елдердің мемлекеттік қызметке алі әдістерін ажырату маңызды, бірақ оларды үлкен екі топқа бөлуге болады. Бірінші топты Еуропаның одақтас елдерінің көбі құрайды. Бұл жүйенің ішінде мемлекеттік қызметтегілер өздерінің білімі мен ғылымының деңгейіне сәйкес келетін мемлекеттік қызметтің төменгі деңгейіне қызметке тағайындалады.
Мемлекеттік қызметі бойынша лауазымының көтерілуі ерекше регламенттелген жүйеге сәйкес келеді. Мемлекеттік қызметтегілер көбіне өздерінің бағыттары бойынша зейнетақыға шыққанға дейін жұмыс істеп қала береді. Еуропаға одақтас елдердің бірнешеуі (15-тен 7) кезеңді ашық конкурс жариялайды. Ерекшк жазбаша немесе ауызша тесттер өткізілгеннен кейін, мемлекеттік қызметке қол жеткізген кандидаттардың тізімі құжатталып, нәтижелердің тізімі дайындалады.
Конкурстан өткен кандидаттар, өздерінің нәтижелеріне байланысты кезекпен, барлық бос орындар толғанша қызметке тағайындалады. Бұл конкурс Бельгия, Франция, Ирландия, Италия, Люксембург, Португалия мен Испания елдерінде қолданатын негізгі әдіс болып табылады. Францияда конкурстың екі негізгі түрі бар: персоналды қабылдап алу үшін мүшелік қызмет деп аталатын, белгілі бір мамандық үшін мүмкіндікпен қамтамасыз ететін сыртқы конкурс өткізіледі. Бұл конкурстар жасы мен білімі бойынша талаптарына сәйкес келетін барлық мүдделі тұлғалар үшін, талапкерлер университеттік білімді игерулері керек. Бос орындардың қызметтік деңгейіне байланысты департамент немесе министрліктердің құзіретті органдары жыл сайын басқа да конкурстар өткізеді. Конкурстың келесі түрі - ішкі конкурс, ол (қызметтік) мемлекеттік қызметте істеп жүрген және жоғарғы қызметке түскісі келгенде қабылдау үшін жүргізіледі.
Италияда жақында мемлекеттік қызметтің формалды жүйесі жойылып, екі бағытпен жұмыс істейтін жаңа жүйе енгізілді. Төртінші деңгейден жоғарғы қызметке кандидаттар конкурстық іріктеу өткізуге міндетті. Италияда конкурстын төрт түрі бар. Ең төменгі қызметке жазбаша немесе ауызша тесттерден тұратын, нәтижесі бойынша кандидаттың тізімін құрайтын конкурстар жатады. Испанияда конкурстық тесттердің үш түрі бар. Кандидат құжаттарының конкурсы мен жазбаша таңдау тестерінің құрайтын опозиция - жұмысқа қабылдаудың жалпы әдісі арқылы жүргізіледі.
Позициялық жүйе.
Мемлекеттік қызметке мамандығы соған, не басқаға сәйкес келмейтін мемлекеттік қызмет мәселелері өкілетті органдар мен мемлекеттік органдар арқылы тағайындалған, ал нақты қызметке талаптары сәйкес келетін мемлекеттік қызметкерлер қабылданады. Карьерлік жүйедегі сияқты мемлекеттік қызметкерлердің лауазымы көтерілмейді, олар қызметте тұрақты болып қала алмайды. Еңбек шарттары, еңбек өткені үшін ақы және зейнетақы көбінесе ұжымның келісіміне байланысты болып келеді. Шет елдердің мемлекеттік қызметінің көлемі екі жүйеде де элементтері тең емес яғни құрастырылған екендігі көрсетеді.
Мемлекеттік қызметтің британдық моделі 1854 жылы Тревкльян мен Норскот екі жоғарғы мемлекеттік қызметкерлердің реформасында жүргізілді. Мемлекеттік қызмет осыған дейін үнемі жүргізілді, бірақ ол мемлекеттің әр түрлі органдарының арасында бөлінген болатын. 1854 жылдан кейін ақырындап мемлекеттік қызметтің біртұтас мемлекеттік қызметі құрылды. Бұл үшін келесі қағидалар енгізілген:
а) Мемлекеттік қызметке конкурстық негізде түсуді, мемлекеттік қызметтің комиссиясы реттеді;
б) Болашақ карьерін дамыту үшін не негіз болды, жаңа қызметкерлерді олардың қабілеттілігінесәйкес кластарға бөлу;
в) Қызметі бойынша деңгейінің өсуі сапасына байланысты болады.
Еуропаға одақтас барлық елдерде мемлекеттік қызметтегі бос орындарға қызметкерлерді алу ашық мүмкіндік береді. Австрияда мемлекеттік бос орынға қызметке алу қызметке тағайындалу орталығына жіберіледі. Конкурстың мерзімі арнайы журналда жарияланады, мини- мағлұматтық телефон жүйесі қызметіне хабарланады.
Германияда лауазым, арнайы органдар арасында ашық жарияланып, ішкі процедура жолымен таратылады. Францияда мұндай лауазымға қызметі бойынша жоғарылау ашық хабарланбайды.
Мемлекеттік органдар жұмыс нәтижелігін арттырудың халыаралық тәжірибеге жаңадан еніп келе жатқан әдістерінің бірі - АҚШ ғалымарымен жасалған теңдестіріген көрсеткіш жүйесі. Теңдестірілген көрсетіштер жүйсін мемлекеттік органда қызметіне еніру бір қарағада жеңіл әрі қарапайым болып көрінгенімен, шын мәнінде үлкн күрделі әрекеттелді талап ететін іс. Әрине, теңдестілілген көсеткіштер жүйесі мемлекеттік органжардың жмыс нәтижесін көтеруде, жалпы мемекетік маңызы жоғары. Теңдестірілген көсеткіштер жүйесін мемекетік органдарда қолану стратегиялы менеджмент пен йым құдылықтарын басқару жаңалықтарына сай келу емес, жоғары нәтижелерге қл жеткізу үші ойластырылып жасалған тадау. Теңдестірілген көрсеткіштер жүйесі, біріні кезекте стратегиялық жоспарлар мен ағақойған мідетері жүзее асырудың тиіді құрал.
АҚШ мемлекеттік қызмет жүйесіне қабылдау. АҚШ-та мемлекеттік азаматтық қызметке қабылдап алу конкурстық негізде жүргізіледі. Конкурс өтер алдында әр бір органдар хабарлама толық көлемде бос орынға хабарлама жасайды. Агенттіктің атауы, мекеме ішіндегі қызмет деңгейі, жұмыс істейтін географиялық органы, хабарламаның органы кандидаттан құжаттарды бастаған және аяқталған мерзімдер және талаптар енгізіледі.
ІІ тарау. Мемлекеттік қызметшінің Қазақстандық моделі және оның қағидалары
Мемлекет басшысы қазіргі за - ман - ғы тиімді мемлекеттік қызмет пен басқару құрылымын жасауды Қа - зақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында жеке кәсіби үкімет басымдығында бөліп көрсеткен болатын. Бүгінгі күні қолданыстағы заңнама - лар мемлекеттік қызметтің жаңа қа - зақстандық моделінің құқықтық негізін қалайды. Елімізде 1999 жылдың 23 шілдесінде Мемлекеттік қызмет туралы Заң, бұдан соң мемлекеттік қызмет саласын реттейтін бірнеше заңдық күші бар құқықтық актілер қабылданды. Нәтижесінде Қазақстан ТМД елдері ішінде алғашқы болып мемлекеттік қызмет реформасын та - бысты жүргізіп келеді. Елімізде мемлекеттік қызмет деген ұғым құралып, мемлекеттік қызметшілердің құқықтық ережесі заңды түрде бекітіліп күшіне енді, мемлекеттік қызметке келудің, онда болу - дың және қызметті тоқтатудың мә - се - лелеріне байланысты талаптар бел - гіленді. Сонымен бірге , кадрлар - ды басқару қызметінде оның тиімділігін жоғарылатуға негіз болған белгілі жүйе қалыптасты. Мемлекеттік қызметті орындау және де оны кадрлық қамтамасыз ету жөніндегі Мемлекеттік қызмет өтілі туралы ереже, Мемлекеттік қызметшілердің біліктілік кластары туралы ереже, Мемлекеттік қыз - мет - шілерді аттестациядан өткізу тәр - тібі мен шарттары туралы ереже және басқа да бірқатар маңызды құ - жаттар кадрларды басқарудың нор - ма - тивтік-құқықтық жүйесін айтар - лық - тай арттырды. 2005 жылдың 3 мамырында ҚР мемлекеттік қызметшілерінің Ар-на - мыс Кодексі туралы Елбасының Жарлығы шықты. Ал 2011 жылдың 1 сәуірінде оның жаңа нұсқасы бекітілді. Дәйекті және жүйелі жүргі - зі - ліп жатқан реформалардың нәтиже - сін - де мемлекеттік қызметтің Қазақ - стан - дық моделі қалыптасты, мемлекеттік басқарудың оңтайлы базасы жа - сақталды, мемлекеттік аппарат жұ - мысының нәтижелілігі артты. Дей - тұрғанмен, мемлекеттік қызмет - ті жетілдіру - тұрақты назар аудару - ды қа - жет етіп отыратын және үздік - сіз жүр - гізілетін үрдіс деп айтуға болады. Мемлекеттік қызметті жетілдіру мәселелері Мемлекет басшысының ерекше назарында. Ел Президенті Н.Ә.Назарбаев 2008 жылдың 17 мау - сымында Астанада өткен халық - аралық ғылыми-практикалық конференцияда... ...бұдан былайғы ре - фор - маларды белсенді жүргізудің негізгі элементі ретінде мемлекеттік қызметтің жаңа сапасын талап етеді - деді. Елбасының тапсырмасы бойынша мемлекеттік қызметтің жа - ңа моделі туралы тұжырымдама дай - ындалуда. Онда, біріншіден, мем - - ле - кеттік қызметтің өзінің мәр - те - бесін нығайтып, мемлекеттік кадр сая - с - а - тын Қазақстанның айрықша ма - ңыз - ды ұлттық басымдығы сана - ты - на кө - те - руді, екіншіден, мемлекеттік қыз - - мет қағидаттарын қайта қарау. Кадрларды іріктеу, сапасын арт - тыру бөлігінде мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттіктің, мемлекеттік органдардағы кадр қыз - мет - терінің рөлін күшейту керектігі, ол үшін оларды әдістемелік тұрғыда агенттікке бағындыру керек екені де айтылған. Мемлекеттік басқару жүйесін - дегі қазіргі кадрлық жағдай, әкім - ші - лік реформа жүргізу қажеттілігі кадр - лық жұмыс жүйесін ұйымдас - ты - руда айтарлықтай өзгерістерді қа - жет етеді. Шындығында кадр қыз - мет - те - рінің жұмысы бүгін жоғары басшының нұсқауы бойынша жаңа қызметкерді қаттаумен шектелетіні ешкімге жасырын емес. Мемлекеттік органдардағы кадрлар қыз - метінің беделі мен рөлі қазіргі кезде өте төмен және ол қалдықтық принципі бойынша қалыптасқан. Мемлекеттік қызмет жүйесінің кемшіліктері де көріне бастады. Олар, әсіресе, конкурстық іріктеу про - цедураларында, кадрлар резервін жасақтауда, мемлекеттік қызметші - лерді аттестациялауда, бір мемлекеттік органнан екінші мемлекеттік ор - ганға ауысу кезінде байқалады. Мем - лекеттік қызметшілердің құ - қық - тық қорғау жағынан, әсіресе негізсіз жұ - мыстан шығару, болмаса төмен - дету тұрғысында проблема болып отыр - ғаны рас. Кейбір мемлекеттік ор - ган - дардың басшылары, көбінесе жа - ңадан басшы болғандар, қарау - ын - дағы мемлекеттік қызметшілерді өз еріктері бойынша қызметтен кетуге, болмаса төменгі қызметке баруы - на астыртын мәжбүрлейді. Мұндай жағдайлар, әсіресе басшылар ауыс - қанда жиі кездеседі. Бір қарағанда, бәрі заң талаптарына сай жасалады, ал, шын мәніне келгенде жаңадан келген басшы өзінің командасын жасақтауға әрекет жасайды, жоқ дегенде бұрынғы қызмет атқарған органнан өзіне керек, өзіне берілген қызметкерлерді тарта бастайды. Басшылардың мұндай ауруларына Мемлекет басшысы 2011 жылдың 17 сәуірінде өткен кеңейтілген мәжілі - сінде жол бермеуді қадап айтты. Сонымен қатар, бұдан былай мемлекеттік органдарда лауазымды қызметкерлер сыбайлас жемқорлық - қа ұрынатын болса, онда олардың бірінші басшысы қызметінен кететіні туралы да қатаң ескертілді. Жоға - ры - да айтылған жағдайларды болдыр - мау үшін оларды заң жүзінде реттеу керек деп ойлаймын. Қазір мемлекеттік қызметтің жаңа тұжырым - да - масы дай - - ындалып жатқанда мынан - дай ұсы - ныс айтар едім. Егер аудан, қала әкімдері ауысып жатқан жағ - дайда оларға бұрынғы жерінен тек екі қызметкердің ауысуына рұқсат берілсе, ал облыс әкіміне - 3 қыз - мет - кер - дің. Ондай қызметкерлердің нақты санатын көрсетіп қоюға болар еді. Сонда ғана жаппай кадр ауы - суы - на қойылған шектеулер заң жү - зінде сақ - талар еді, оны қадағалауға болар еді. Мұндай тосқауыл заң шең - берінде қойылмаса бұл ауру тоқтамайды. Ондай талапты респуб - ликалық орта - лық органдарға да жа - сауға болар еді. Қазіргі кадрлық резерв мәселе - сі - нің де кемшіліктері, осал жерлері көріне бастағаны бәрімізге аян. Мем - лекеттік қызметке келген кезде кадрлық резервті керек адамды қа - былдау үшін пайдалану жағдай - ла - ры байқалады, демек ол сыбайлас - тыққа жол ашады. Қызметтік өсу жүйесі мен тетіктері әлі дәйектелген жоқ, әкімшілік мемлекеттік қызметшілерді ротациялау қаралмаған. Мемлекеттік қыз - мет туралы Заңда ротация тек қана саяси қызметшілер үшін қарас - ты - рылған, бұл ретте әкімшілік мемлекеттік қызметшілердің карьерлік өсу мәселелері нақтыланбаған. Мемлекеттік қызметке алудың қазіргі прак - тикасы конкурстық рәсімдердің де жеткіліксіздігін айғақтап отыр. Мем - лекеттік қызметке келген кездегі тестілеу тек қана мемлекеттік қыз - мет саласындағы нормативтік құ - қықтық базаның білім деңгейін ғана білдіреді, бірақ мемлекеттік қызметшінің кәсіби білімі мен жеке қасиеттерін бағалауға мүмкіндік бермейді. Өткен жылы облыстағы бір бос орынға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Экономика, есеп және аудит КАФЕДРАСЫ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Қазақстандағы мемлекттік қызметші: тарихи даму тәжірибесі және қазіргі заманғы жағдайы
Студент
Көмек Ұлпан Дарханқызы
___________________
(АТЫ-ЖӨНІ)
(ҚОЛЫ)
Топ
МжЖБ-161
___________________
(КҮНІ)
Жетекшінің рұқсаттаммасы
___________________
(қолы)
___________________
(қолы)
Комиссия мүшелері
____________________
___________________
(Аты-жөні)
(қолы)
____________________
___________________
(Аты-жөні)
(қолы))
____________________
___________________
(Аты-жөні)
(қолы))
______________
(Баға)
Нұр-Султан 2020ж
Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І тарау. Мемлекеттік қызмет туралы жалпы ұғым ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Мемлекеттік қызмет туралы түсінік жалпы сипаттамасы: ұғымы, обьектілері, субьектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Мемлекеттік қызметке байланысты әлемдік көзқарастар Мемлекеттік қызметкерлердің негізі жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ тарау. Мемлекеттік қызметшінің Қазақстандық моделі және оның қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметші туралы заңы ... ..
2.2. Мемлекеттік қызметкерлердің құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
ІІІ тарау. Мемлекеттік қызметтің кадрлық саясаты ... ... ... ... ... ... ... ..
3.1. Мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттырудың экономикалық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2. Мемлекеттік қызметтің имиджі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Мемлекеттік қызметшілер әкімшіліқ құқықтың субьектілері ретінде демократия мен құқық негізінде экономика, әлеуметтік-мәдениет және әкімшілік - саяси аяларын басқару, Қазақстан мемлекеттілігін нығайту және қоғамды реформалау сияқты міндеттерді шешуде аса маңызды роль атқарады. Елімізде қоғам мен мемлекет өмірінің барлық салаларында жүргізіліп жатқан қайта құруға байланысты түбегейлі өзгерістер мемлекеттік қызметшілерге қойылатын жаңа талап туғызуда. Мемлекеттік қызметшілерді оларың қызмет атқарып отырған мемлекеттік өкімет органдары қызметінің көлемі бойынша республикалық қызметшілерге бөлуге болады. Республикалық мемлекеттік органдардың : Президент Әкімшілігінің, Үкімет Кеңесінің, Парламент Палаталары аппаратының т.с.с. өкілеттіліктеріне негізделеді. Жергілікті жерлерде мемлекеттік қызметте тиісті әкімшілік аумақтың бөлінісі мемлекеттік өкімет органдарының қарауына жатқызылған мәселелер жөніндегі өкілеттілікті жүзеге асыратын мемлекеттік қызметшілер болады.Мемлекеттік аппарат - қоғамды басқару үшін арнаулы құрылған мемлекет органдарының біртұтас жүйесі. Оның нысандары: мемлекет қоғамды басқаратын және тек қана қызметпен шұғылданатын адамдардан тұрады; мемлекеттік аппарат мекеме мен органдардың байланыс жүйесі; мемлекет органдарының қызметі ұйымдастырушылық, материалдық және әкімшілік кепілдіктерімен қамтамасыздандырылады; мемлекеттік аппарат азаматтардың заңды мүдделері мен құқықтарын қорғау үшін құрылады. Дипломдық жұмыстың өзектілігі Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет туралы Заңының екінші бабында мемлекеттік қызмет - азаматтардың мемлекетік органдар мен олардың аппаратында конституциялық негізінде жүзеге асырылатын және мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттердің өзге де міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған кәсіби қызметі.
Мемлекеттік қызмет туралы заңда осы заңның барлық мемлекеттік қызметшілерге қолданылатындығы бұған Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Конституциялық заңдармен немесе өзге де актілермен олар үшін басқадай құқықтық мәртебе бегіленген жағдайлар қосылмайтындығы айтылған.
Зерттеу маңыздылығы: Мемлекеттік қызметші атқаратын лауазымға сәйкес міндеттер мен қызметтік өкілеттіктер көлемінің дәл анықталуын басшыдан талап етеді, және басшының қадір-қасиетінің құрметтелуіне,басшылар, өзге де лауазымды адамдар мен азаматтар тарапынан өзіне әділеті және сыпайы қарым-қатынас жасалуына, өзі атқаратын лауазымға, жұмыс сапасына, тәжірибесіне, стажына және өзге де негіздерге қарай еңбегінің тиісінше ынталандырылуына және оған ақы төленуіне,тиісті бюджет қаражаты есебінен қайта даярлауға және қызмет біліктілігін арттыруға, өзінін мемлекеттік қызмет өткеруіне қатысты материалдармен кедергісіз танысуға, қажетті жағайларда жеке түсінік беруге және т.б мәселелері: дипломдық жұмысымда Қазақстан Республкасының Заңдары бойынша Мемлекеттік қызметке әрбір кітапта ғалымдар әр түсінік береді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Бұл жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттерден тұрады. Кіріспеде зерттеу жұмысының өзектілігі негізделеді, тақырыптың зерттеуіне жалпы баға береді, мақсаттар мен міндеттер қойылып,зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негіздері және жұмыстың ғылыми жаңалығы көрсетіледі. Бірінші бөлімде Мемлекеттік қызмет туралы жалпы ұғым. Мемлекеттік қызмет туралы түсінік жалпы сипаттамасы: ұғымы, обьектілері, субьектілері және Мемлекеттік қызметке байланысты әлемдік көзқарастар Мемлекеттік қызметкерлердің негізі жүйелері баядалды.. Екінші бөлімде Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметші туралы. Мемлекеттік қызметшінің Қазақстандық моделі және оның қағидалары. Мемлекеттік қызметші туралы Заңына анықтама беріледі, мемлекеттік қызметкерлердің құқықтарына тоқталып және реттеудің нормативті құқықтық актілерін, сонымен қатар оның негізгі индикаторлары мен зерттеу жолдарын қарастырады. Үшінші бөлімде мемлекеттік қызметшінің тарихи даму тәжірибесі және қазіргі заманғы жағдайы, мемлекеттік қызмет құқығын қадағалауды ұйымдастыру және жүргізу ережесі қарастырылады.
Зеттеудің ғылыми жаңалығы:
1. Мемлекеттік аппарат кадрларын іріктеу және ұтымды пайдалану жүйесін жетілдіру;
2. Мемлекеттік қызмет кадрларын даярлау мен біліктілігін арттыру жүйесін жақсарту;
3. Мемлекеттік қызмет кадрларын басқарудың жалпы мемлекеттік жүйесін қалыптастыру;
4. Мемлекеттік қызметшілердің әлеуметтік құқықтық кепілдіктерін арттыру.
Жалпы Қазақстанда тиімді мемлекеттік аппарат жүйесі құрылу керек. Ол өзінің барлық күш-жігерін біздің демократиялық, зайырлы, құқықтық республикамыздың дамуына бағыттауы қажет.
Зерттеу нәтижесі қорытындыда терең қарастырылған
І тарау. Мемлекеттік қызмет туралы жалпы ұғым
Мемлекеттік қызмет- бұл конституциялық негізде баянды етілетін азаматтардың мемлекеттік органдар мен оның аппаратындағы мемлекеттік басқаруды, басқа да мемлекеттік міндеттер мен қызметтерді атқаруды жүзеге асыратын кәсіптік қызметі мемлекеттік қызмет лауазым иелерін мемлекеттік қызметпен айналысуына орай өз өкіметтіктерін жүзеге асыруына байланысты.
Мемлекеттік лауазым - бұл мемлекеттік органның нормативтік-құқықтық актілермен беліленген лауаымдық өкілеттілік пен лаузымдық міндетердің ауқымы жүктелген құрылымдық бірлігі. Мемлекетік лауазымды жүзеге асыру үшін лауазымдық өкілеттіліктерберіледі. Лауазымдық өкілеттік-бұл заңда белгіленген құқықтары мен міндетері бар мемлекеттік қызметшілер өз қызетін жүеге асыратын мемлекеттік органдардың алдында қойған мақсат-міндетеріне жауап беретін нақты мемлекеттік лауазыммен қаастырылға өілеттік. Осы лауазымды өкілеттік лауазымды тұлғаларға жүктеледі. Лауазымды тұлға-үнемі, уақытша немесе арнайы өкілеттілік бойынша мемлекет өкілінің міндеттерін жүзеге асыратын немесе мемлекеттік органдарда ұйымдастырушылық-шаруашылық қызметтерді атқаратын адам.
Мемлекеттік қызметтің миссиясы - халыққа адал қызмет ету және еліміздің ұлттық мүддесін тиімді қорғай білу. Мемлекеттік қызметші атану - адамның кәсіби білімді, жауапкершілігі мол әрі білікті маман болуын талап етеді. Және ең бастысы өзгеге үлгі бола білуі қажет. Елімізде азаматтар мен ұйымдарға 98 мыңға жуық мемлекеттік қызметші қызмет көрсетеді. Оның ішінде 4 мыңы Нұр-Сұлтан қаласында еңбек етеді. Бір қызықты жайт, 90-жылдары жастар бизнес - ке ұмтылған болса, келесі онжылдықта бұл вектор ауы - сып, жастар өз болашағын күш құрылымдарындағы жұмыспен байланыстырды. Енді, міне, жаңа онжылдықта мемлекеттік қызметке келгісі келетін жастардың саны артып келеді. Себебі мемлекеттік қызмет - тұрақтылық, қазіргі дағдарыстардың толқын - да - рында нық сенімділіктің кепілі. Болашақта ел тізгінін ұс - тай - - тын азаматтар - бүгінгі жастар. Мұның бірден-бір дәлелі - Нұр-Сұлтан қаласы бойынша мемлекеттік қыз - мет - - шілердің 36%-ы 29 жасқа дейінгі жастар. Олардың саны ғана емес, сапасы да өсіп жатыр. Яғни, білімді, ал - ғыр, бәсекеге қабілетті жас - тардың қатары артты. Қазіргі таңда елордада 19 қызметкер Болашақ бағ - дар - ламасының түлегі, 30 қызметкер Қазақстан Пре - зиденті жанындағы Мем - ле - кеттік басқару академия - сын бітірген. Қазақстанда əлемдік тəжірибеге негізделсе де, айрықша белгілері мен құрылымы бар мемлекеттік қызметтің өзіндік моделі жүзеге асырылып жатыр. Бұл ретте факторлық-балдық шкала негізінде түбегейлі жаңа еңбекақы төлеудің қанатқақты жүйесінің жасалуын атап өту керек. Тиімді әрі нәтижелі жұмыс үшін әділ сыйақы беруге бағытталған жүйе қазіргі күні оң нәтижесін көрсетуде. Тəжірибе алмасу жəне кəсіби біліктілікті арттыру мақсатында мемлекеттік қыз - метшілердің квази - мем - - ле - кеттік секторда тағы - лы - м - да - мадан өтуі ұйым - дас - тырылып келеді. Жалпы, тәжірибе алмасу маманның кәсіби деңгейін арттыруға көмектеседі, бұл - тек қызметкер үшін ғана емес, мемлекеттік орган үшін де өте маңызды.
Қазақтың ұлы жазушы - сы Мұхтар Әуезовтің Қай істің болсын өнуіне үш түрлі шарт бар. Ең әуелі ниет керек, одан соң күш керек, одан соң тәртіп керек дегеніндей, мемлекеттік қызметшілердің кәсібилігі олардың жұртшылық алдын - да - ғы мемлекеттік басқару орган - дарының имиджін анық - тайтын мінсіз мінез-құлық - тарымен қатар жүруі керек. Мемлекеттік қызметті дамыту бойынша жұмыстар жалғаса береді. Мемлекеттік органдардың қажырлы еңбегі, мемлекеттік аппараттың ашықтығы елдің дамуына зор әсер етеді.
1.1. Мемлекеттік қызмет туралы түсінік жалпы сипаттамасы: ұғымы, обьектілері, субьектілері
2000 жылдың 1-ші қаңтар айынан Қазақстан Республикасының "мемлекеттік қызмет" заңы және мемлекеттік қызметкердің ант мәтіні, мемлекеттік қызметкерлердің этика ережелері, мемлекеттік қызметкерлердің дисциплиналық тәртіпке салу ережелері, әкімшілік мемлекеттік қызметкерлерді атесстациялаудан өткізу тәртібі, кадрлық резервтің құрылуының тәртібін және басқа да мемлекеттік қызметкердің сенімді басқармаға мүлікті беру тәртібінің Үкіметтік үкімі, мемлекеттік қызмет жұмыстары жөніндегі актілер - әкімшілік мемлекеттік орынға келу үшін конкурстарды ұйымдастыру тәртібі, әкімшілік мемлекеттік категорияларға деген типтік квалификациялық міндеттемелер бекітілген Республика Президентінің Үкімі күшіне енді. Осылайша, осы жылдан бастап Қазақстанда жаңа мемлекеттік қызмет моделі әрекет етуде. Мемлекеттік қызмет тиімділігі мен оның қызмет көрсетулерінің сапалығының проблемалары көптеген елдердің кун тәртібінде тұр. Қоғамдық және экономикалық қатынастарды мемлекеттің ролінің трансформациялық процесінің жүруінің өтпелі экономикалық елдердің ерекшелігі. Сондықтан мемлекеттік қызмет тұрғындардың қажеттіліктері мен қоғамның күтімдеріне сонымен қатар мемлекеттің ауысып жатқан функцияларына аса көп мән беру керек. Дүниежүзілік тәжірибе көрсеткендей, адамдар өз шенуніктеріне қанағаттанатын ел табу қиын, бірақ әр ел өз проблемаларын өз дамуының нақты бір кезеңінде шешеді. Барлық демократиялық елдерде қоғам мемлекеттік қызметте пайда болып жатқан процестерді өз заң берушілері, мемлекеттің жоғарғы қызметтік тұлғасы арқылы мемлекеттік аппарат тұрғындарға сапалы қызмет көрсету мен басқа да функцияларын аз мөлшердегі шығынмен орындау мақсатында тәртіпке салады. Мұндай қызығушылық мемлекеттік аппараттың тек азаматтардың мәселелерін, шағымдарын шешумен емес сонымен бірге мемлекеттік қызмет орындары салық төлеушілердің қаражатына пайда болып жатқаны үшін. Біздің мемлекеттік қызметтің реформалануының басты бағыттары Республика Президенті Н.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан - 2030" жолдауында айкындалған. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей дүниежүзінде мемлекеттік қызметтің екі жүйесі бар - карьерлық Германия, Жапония, Австрия және басқада елдерде әрекет етеді. Карьерлік жүйенің ерекшеліктері мемлекеттік қызметтің төменгі қызметіне ие болу үшін конкурстық емтихан тапсыру, белгілі қызметке өңірлік сайлау(саясидан басқа), қызмет ішіндегі карьералық өсім, профессионалдылықтың жоғары деңгейі, кадрлардың мақсатты мамандандырулуы, консервизм және бюрократиялық иерархия.
Позициялық жүйенің ерекшеліктері кезкелген қызметке кабылдар алдында, қызмет дәрежесін көтергенде конкурс негізінде таңдау мобильділік, қабылдаудың контрактты түрі, қызмет көрсетудің жоғары сапалығы, карьерадағы айқын тұрақсыздық, адам ресурсын зерттеуге көп көңіл бөлу. Бірақ екі жүйенің де бірқатар ұқсастығы бар. Біріншіден мемлекеттік аппаратқа саяси жағдайлардың әсерінен шектеу мақсатында мемлекеттік қызметкерлерді саяси және карьералық - деп бөлу. Саяси мемлекеттік қызметкерлерді тағайындауда осы процесстермен анықталады, бірақ профессионалды бұдан сақтандырылып үкіметтік ауысуына қарамастан ары қарай қызмет ете береді. Екінші ерекшелігі - мемлекеттік қызметке қабылдау кезінде конкурсты таңдау.
Мемлекеттік қызметтің карьералық моделі.
Негізгі сипаттар
* Кадрларға мақсатты білім беру
* Қызмет ішіндегі мамандандыру
* Маманданудың жоғарғы деңгейі
* Консерватизм мен бюрократиялық иерархия
Елдер: Германия, Жапония, Австрия
Мемлекеттік қызметтің позициялық қызметі
Негізгі сипаттар
* Конкурсты таңдау
* Маңызды таңдау
* Маңызды мобильділік
* Жеке менеджментке жақындау
* Қабылдаудың нақты формасы
* Қызмет көрсетудің жоғары сервисі
* Карьерадағы тұрақсыздық
* Адам ресурсын зерттеуге көп көңіл бөледі
Елдер: АҚШ, Ұлыбритания, Канада
Заңдарды дайындау кезінде біздің мемлекеттік қызметкерлерде сауалнама жүргізілді. Бұл сауалднамада бар проблемаларды айқындауға мүмкіндік берді. Заң туралы мемлекеттік қызметкерлердің пікірін зерттеу келесіні көрсетті, мемлекеттік қызметкерлер өз әрекет ету барысында негізгі қиыншылығы өз карьераларының айқынсыздығы әсіресе басшылық ауысқан жағдайда. Сауалднама нәтижесінде кадр резерві формальды құрылып пайдаланылды. Сауалднамадан өткен мемлекеттік қызметкерлердің көбісінің ойынша әрекет етіп жатқан заң мемлекеттік қызметтің жоғары престижін, қызығушылығын қамтамасыз етіп отырды. Жоғарыда айлылып кеткендей мемлекеттік қызметті реформалаудың негізгі мақсаты айқындалды:
- қоғамды және оның әр азаматының қанағаттандыра алатын профессионалды аппарат құру;
- меритократияның принциптеріне негіздерген мемлекеттік қызмет моделін құру, өз кезегінде ол келесілерге негізделген: конкурсты таңдау негіздерінде қызметке алу;
- бірдей қызмет үшін төлем төлеу,мемлекет қызметінде мамандақтарды қалдырып сәйкес білімі жоқтарды жұмыстан шығару;
- Мемлекеттік қызметке кіруге бірдей мүмкіншілік беретін конституциялық құқықты іске асырудың механизмін құру.
Заң және заң актілерімен қандай принципиалды жаңалықтар енгізілді. Мемлекеттік қызметті заңды түрде саяси және әкімшілік етіп бөлу. Бұл принцип мемлекеттік қызмет сферасындағы демократияландыруды ғана қамтымай сонымен бірге халықаралық зерттеу көрсеткендей мемлекеттік аппарат нәтижесі өте төмен.
Заңмен саяси тағайындаудың шектері көрсетілген, бұл жай саяси процестердің профессионалды қызметкерлер аппаратына әсерін азайтады. Министрлікдеңгейінде мемлекеттік қызметкерлерге министр және оның орынбасарлары, аймақты деңгейде - район және облыс әкімдері мен олардың орынбасалары. Басқа қызметтердің барлығы әкімшілік Қызметтерге жатады. Мемекетік қызметтердің 96-97 пайызын құрайтын әкімшілік қызметкерлер саяси басшылықтың ауысуы жағдайында жұмыстан шығарып жіберуден сақтадырылып мемлекеттік қызметінде жетістік жасауыа стиму алады. Осылайша мемлекетік органдардың адрла құылымына саяси мемлекеттік қызмекерер , әкімшлік мемлекеттік қызметкерлер, мемлекттік қызметкер болып есептелмейтін бірақ уақытша жұысқа алынған қызметкерлер кіреді.
Мемлекеттік қызметшілер де әкімшілік құқықтың субъектілері болып табылады. Қазақстан Республикасының "Мемлекеттік қызмет туралы" Заңында мемлекеттік қызметшілер, мемлекеттік қызмет ұғымдарына анықтама берілген. Мемлекеттік қызмет -- мемлекеттік қызметкердің мемлекеттік биліктің атқаратын міндеттемелері мен қызметтерін іске асыруға багытталған мемлекеттік органдардағы лауазымдардың өкілеттіктерін атқару жөніндегі қызметі. Мемлекеттік қызметші -- мемлекеттік органда белгіленген тәртіппен ақы төленетін қызметті иеленген және мемлекеттің міндеттері мен қызметін орындау мақсатында қызметтік өкілеттігін іске асыратын Қазақстан Республикасының азаматы.
Мемлекеттік қызметшілердің өкілеттіктері
Мемлекеттік қызметшілердің өкілеттіктері мемлекеттік органдар алдында тұрған мақсаттарға және міндетерге және де олар атқаратын лауазымдарға қарай анықталады. Белгіленген құқықтар мен негізгі міндеттерден, сонымен қатар лауазымдык нұсқаулықтарда бергіленген басқа да міндеттерден тұрады. Мемлекеттік қыметшілердің негізгі міндеттері мен құқықтарынан пайда болатын нақты міндеттері мен құқықтары типтік біліктілік сипаттамалар негізінде анықталады және тиісті мемлекеттік органдардың басшылары бекітетін лауазымдық нұсқауларда көрініс табады.
Мемлекеттік қызмешілердің негізгі міндетері:
* Республика Конституциясы мен заңдарын сақтауға;
* Азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сақтау мен қорғауды қамтамасыз етуге, заңдарды белгіленген тәртіп пен мерзімде азаматтардың өтініштерін қарауға, қажетті шаралар қолдануға;
* Өздеріне белгіленген құқықтар шегінде және лауазымды міндеттеріне сәйкес өкілетіктерді іске асыру;
* Мемлекетік және еңбек тәртібін сақтауға;
* Қымет эикасының нрмаларын сақтауға;
* Басшылардың бұйрықтары мен өтінімдерін,жоғары тұрған органдармен лауазымды тұлғалардың өкілеттктері шегінде шығарылған шешімдері мен нұсқауарын орындауға;
* Мемлекеттік және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды, соның ішінде мемлекетік қызметті доғарғаннан кейін де бұл жйында қолхат бере отырып сақтауға;
* Қызметтік міндеттерін атқара отырып, азаматтардың жеке өміріне ар амысына, қадір қиетіне қаитысы мәліметерді ұпия сатауға әрі заңдары көзделген жағдайды қоспағанда, олардан осындай ақпарат беруді талап етпуге;
* Мемлекеттік меншіктің сақтауын қамтамасыз етуге;
* Қызметтік мідетерін ұтымды атару үшін өзініңкәсіби деңгей мен біліктілігін көтерге міндетті;
Мемлекеттік қызетші - азаматтарға республка Коститиуциясы мен заңдары арқылы кепілдік берілген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады және де өз өкілеттігінің шегінде мәселелерді қарауға және солар бойынша шешімдер қабылдауа қатысуға оларды тиісті органда мен лаузымды міндеттерін орындауға талап етеді. Берілген тәртіппен лауазымдық міндеттерін атқау үшін қажетті ақарат мен матиалдарды алуға және де лауазымдық міндеттерін атқару үшін белгіленген тәртіппен меншікнысанына қарамастан йымдарға баруға.
Мемлекеттік қызметі атаратын лауазымға сәйкес мінеттер мен ызметтік өкілеттіктер клемінің дәл анықталуын басшыдан талап етеді. Әкімшілік-құқықтық қатынастың субьектілері азаматтар, атқарушы билік органдары, қғамдықдіни бірлесікер, жеке ксіпорындар болуы мүмкін. Бірақ атқарушы билік әрбір әкімшілік құқықтық қатынаста не тікелей субьект етінде не жанамасубьект қадағалаушы ретіне нақты немесе заңды түре қатсып отырады.
Қазақстан Ресубикасындағы атқарушы билік мемлекетік басқару органдары үйесін құрайды. Оған Қазақстан Республиасының Үкіметі, министріктер, республиканың мемлекеттік комитеттері мен ведомствалары, жергілікті атқарушы органдар, мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындарың әкімшіліктері жатады.
Бұл органдардың құқықық жағдайының маңызды бегісі олардың заңға бағыыштылыы болып табылады. Мемлекеттік қызмет - мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға бағытталған мемлекеттік органдардағы азаматтардың кәсіби іс- әрекеті. Қазақстан Републикасындағы мемлекеттік қызмет 2000 жылдың 1 қаңтарынан бастапзаң күшіне енген Мемлекеттік қызмет туралы Заңға сәйкес жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының мемлекетік органдары - белгіленген тәртіппен құрылған азаматтар ұжымы, ол бірыңғай мемлекеттік аппараттың бөлігі болып табылады: біріншіден, орган мемлекет орнатқан тәртіпте құрылады, екіншіден, органға мемлекет өз міндеттері мен қызметтерін жүзеге асыру үшін уәкілетті береді; бл орада ол жеклеген қыметі де, ызметтер жынтығын да орындауы мүмкін; үшіншіден, оганға мемлекеттік органдар, лауазымды адамдар, азаматтар орындауға тиіс міндетті актлершыара алады және өздері шығарған акілердің орыналуын қамамасыз етеді. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мемлекеттік қызметті іске асыру нысаны бойынша - өкілді атқарушы, сот, прокуратура, және өзге де бақылаушы, қадағалаушы органдарға бөлінеді. Бұлорганда заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне блуқаидасына негізделген. Дәрежеіне қарай- орталық және жергілікті; өілеттік мерзіміне қарай - трақты және уақытша; құзіретін жүзеге сыру тәртібі бойынша- алқалы және дара басшылық; қызметінің құқықтық нысаны бойынша - құқық шығарушы және құқық қорғаушы қызметінің сиатына қарай жалпы және арнаулы органдар блып бінеді. Қазақстан Республикасында мемлекеттік органдарды құру және орлардың қызмет етуін айқындаушы негізгі қағида билікті бөлу теориясы болып табылады., ол билікті органдар және лауазымды адамар, әлеуметтік топтар,мекемелер немесе жекелеген адамдар тарапынан қиянат болмау үшін амалдар жасайды. Бұл орайда олардың әр қайсысы дербес әрі бірін - бірі тежеуші әрі тепе - теңдік жүйесі бола отырып, өз қызметтерін органдардың айрықша жүйесі және ерекшелік нысандар арқылы іске асырады. Жүйелеу мәселесін зерттегенде әкімшілік құқық ғылымында ең алдымен құқықтық жағы ескеріледі. Қызметкерлерді, олардың жүзеге асыратын функцияларының сипатына байланысты үш жүйеге: лауазымды адамдарға, жедел құралға, көмекші персоналға немесе бес топқа: басшыларға, жауапты мамандарға, техникалық персоналға және көмекші қызмет көрсететін персоналға бөлуге болады.
Лауазымды адам,-делінген Мемлекеттік қызмет туралы Заңда - ұдайы, уақытша немесе арнайы өкілеттілік бойынша өкімет өкілінің міндеттерін жүзеге асыратын немесе мемлекеттік органдарда ұйымдастырушылық- өкім етушілік немесе әкімшілік-шаруашылық қызметтерді орындайтын адам. Заң әдебиеттерде лауазымды адам деп өз құзыретінің шеңберінде заңдық салдар туғызатын биліктік іс-әрекеттер жасауға құқығы бар мемлекеттік қызметшіні айтады.
Қазіргі кезеңнің талаптарына сәйкес аталған заңда мемлекеттік қызметшілер лауазымдарына жаңадан жүйелеу енгізілген. Ол бойынша жүйелеудің негізгі белгілеріне қызметтің мемлекеттік қызметті жүзеге асыратын органның уйымдық-құқықтық деңгейі, олардың нақты лауазымдағы құзыретінің көлемі мен сипаты, лауазымның мемлекеттік қызметкерлердің лауазымдары саяси және әкімшілік лауазымдарға бөлінеді.
Саяси лауазымдарға:
1. Қазақстан Республикасының Президенті тағайындайтын мемлекеттік саяси қызметкерлер, олардың орынбасарлары;
2. Қазақстан Республикасы Парламентінің палаталары және Парламент палаталарының төрағалары тағайындайтын және сайлайтын мемлекеттік саяси қызметкерлер, олардың орынбасарлары;
3. Конституцияға сәйкес Президент пен Үкіметтің өкілдеріболып табылатын мемлекеттік саяси қызметкерлер;
4. Орталық атқарушы органдар мен ведомстваларды басқаратын мемлкеттік саяси қызметкерлер, олардың орынбасарлары атқаратын лауазымдар жатады;
Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік лауазымдарына мемлекеттік саяси қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда тұрақты кәсіби негізде лауазымдық өкілеттілікті жүзеге асыратын мемлекеттік қызметшілер жатады. Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер үшін Саннаттар белгіленеді. Мемлекеттік саяси қызметшілер лауазым санаттары берілмейді. Жалпы алғанда құқықтық мәртебелерінің ерекшеліктеріне қарай мемлекеттік қызметшілер алуан түрге бөлінуі мүмкін. Ең алдымен: а) мемлекеттік органдардың, ә) мемлекеттік кәсіпорындардың, мекемелердің қызметшілері болып бөлінеді.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңда мемлекеттік қызметші ұғымы берілген. Ол бойынша мемлекеттік қызметші болып заңдарда белгіленген тәртіппен республикалық немесе жергілікті бюджеттен де Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қаржысынан ақы төленетін қызметті мемлекеттік органда атқаратын және мемлекеттің міндеттерін, функцияларын жүзеге асыру мақсатнда лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады.
Қызметкерлер екіге бөлінеді: мемлекеттік билік өкілеттілігі бар қызметкерлер және де өкілеттігі жоқ қызметкерлер.
Мемлекеттік өкілеттігі бар лауазымды тұлғалар үш топқа бөлінеді;
Категория А Президент, Премьер-министр, Палаталардың басшылары, Министрлер т.б жоғары мемлекеттік аппараттың басшылары.
Категория Б бірінші топтағы лауазымды тұлғалардың кеңесшілері,көмекшілері,орынбасарла ры:
Категория В екінші топтағы лауазымды орынбасарлары, көмекшілері.
Республика Президенті мемлекеттік басшы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғарғы лауазымды тұлға. Республика Президенті - халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі. Республика Президенті мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді. Республика Президентіне халық пен мемлекеттің атынан сөйлеу құқығы беріледі. Республика Президентіне, оның абыройы мен қадір-қасиетіне ешкімнің тиісуіне болмайды. Республика Президентінің абыройы мен қадір-қасиетіне нұсқан келтіру заң бойынша қудаланады.
Республика Президенті жеті жыл мерзімге сайланады. Республика Президентінің өкілеттілігі жаңадан сайланған Республика Президенті қызметіне кіріскен кезден бастап, сондай-ақ Президент қызметінен мерзімінен бұрын босатылған немесе кетірілген не ол қайтыс болған жағдайда тоқтатылады.
Республика Президенті өзінің міндеттерін атқару кезінде жасалған іс-әрекеті үшін тек қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда, яғни соғыс не қарулы қақтығыс кезінде жау жағына шығып кету, шет мемлекеттің республикасға қарсы дұшпандық әрекетін жүзеге асыруға көмектесу арқылы көрінген Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен тәуелсіздігіне нұсқан келтіру немесе әлсірету мақсатында әдейі жасалған жағдайда, жауап береді және бұл үшін Конституцияда белгіленген тәртіппен Парламент оны қызметінен кетіруі мүмкін. Республика Президентін қызметінен кетіру туралы мәселе ол Парламенттің өкілеттігінің мерзімінен бұрын тоқтату жөнінде мәселе қарап жатқан кезеңде қозғалмайды.
1.2. Мемлекеттік қызметке байланысты әлемдік көзқарастар Мемлекеттік қызметкерлердің негізі жүйелері
Қазақстан Республикасының тәуелсіз ел болып таңылған соң, алғашқы он жылдықтан соң оның болашақ экономикасының шекарасы көріне бастады. Жаңа индустриялды елдер қалыптасып, бұрынғы алыптар ел экономикасына сай қайта қалыптаса бастады. Қазақстан Республикасы Жапония және Еуропа елдерінің нарығын қайталай отырып тиімді экономиканы әрі қарай жалғастыра бастады.
Кадрлық қыметті бағалау-қадрлық қызметбағдарламасымен байланысты шығындар мен табыстарды өлшеуге бағытталған нақты қалыптасқан жүйелік процесс. Бұнда ұйымның нәтижесі оның бұрынғы көрсеткіштерімен салыстырылады. Ұйымдағы персоналдардың еңбегін бағалау бұл персонал қасиеттерінің қызмет орнының талаптарына сайкес келуін бекітетін мақсатты процесс. Персоналдардың тиімділігін бағалау қызметкерлердің мамандығына және оның нәтижелерінің ерекшеліктеріне негізделген. Адамдардың экономикалық, ғылыми-техникалық жағдай талаптарына сәйкес келуі ұйымдар экономикасының тиімділігін қамтамасыз етеді. Сондықтан да қазіргі заманда негізгі мақсат ұйымдардағы басқару қызметін жетілдіру және оларды бағалап отыр.
Мемлекеттік қызмет терең тарихи кезеңді иеленеді. Оның тарихи мемлекет және құқық тарихымен кейбір кезде одан бөлінбей бірге қолдан-қолға жүреді. Ертедегі египеттер мен гректерде қайырымдылық пен құқықтық тәртіп әділет қызметімен айналысатын арнайы департаменттердің ұқсас алғашқы мемлекеттік қызмет болған. Қытай мемлекеттік қызметі тарихта ең ұзақ тарихтың біріне кіреді. Қытайда ғана алғаш рет заслуга жүйесінің элементі қолданған болатын. Мемлекеттік қызметке түсер алдында қайткенде де жазбаша түрде арнайы емтиханнан өту керек болды. Әділдік үшін барлық тестілер домалақтанған атын көрсеткеннің орнына тестіге олар цифрлармен арнайы тізбектелді. Орта ғасырларда мемлекеттік қызмет қоғамдық құрылымның феодалды кезеңінде жүргізілді. Құлдар феодалға, содан кейін король чиновникке айналды. Бірақ осы кезде мемлекеттік қызметәлсіз болды. Мемлекеттік қызметтің қазіргі жүйесі Еуропада 17 ғасырдың басында жүргізіле бастады. Бірнеше жүзжылдықтарды өткізу барысында бұлжүйе дамып, мемлекеттік қызметтің қазіргі формасын берді. Әлем елдеріндегі қазіргі мемлекеттік қызмет жүйесін сенімділікпен айтуға болады,әлемде қанша ел болса, мемлекеттік қызметте сонша болады. Әлем елдернің мемлекеттік қызметі негізгі екі: карьерлік және позициялық жүйелерге бөлінеді, осы арқылы жүргізіледі.
Карьерлік жүйе
Арнайы оқу орнын оқыған және белгіленген сынақ мерзімінен өткеннен кейін мемлекеттік қызметті басқару жүйесінің ең төменгі қызметіне түсуі мүмкін екендігін сипаттайды.
Мемлекеттік қызметке кіру өмір бойы созылады: мемлекетпен бір рет келісім жасаған азамат, зейнетақылық жасқа келгенге дейін мемлекеттік қызметте қалады, бірақ тәртіптік теріс қылық жасағаннан кейін ғана жұмысынан босатылуы мүмкін. Олардың қызмет лауазымы көтеріліп тұрады. Қосымша жұмыстар,қызметтік жағдайлар, жалақы мен зейнетақыны тағайындау заңда көрсетіледі және соған сәйкес келетін нормативтік құқықтық актілермен реттеледі. Ең қарапайым түсінікте (заслуга) жүйесі мынадай жүйені, яғниазаматтардың мемлекеттік қызметке кірісуі мен алға қарай жылжуы, обьективтік кретерилері бойынша олардың жеке қабілетіне, жұмыс тәжірибесіне, біліміне, ұлтына, жынысына, саяси және діни көз қарастарына не басқа да субьективтік факторларға қарамастан жүзеге асыратындағын білдіреді. Өз табиғаты бойынша меритократия демократиялық институт болып табылады. Бұл мағынада ол, мемлекеттік қызметке таңдау және берілгендік қығидасынан, достық немесе туыстық байланыстардан шығатын патронаж жүйесіне карама-қайшы.
Заслуга жүйесі келесідей қағидаларды қолдану мен ажыратылады.
1. Мемлекеттік қызметке тағайындалу конкурстық негізде жүзеге асырылады;
2. Олардың бағасы өздерінің жеке қабілеттіліктері, білімдері және біліктілік;
критерилері бойынша жүзеге асырылады. Бұл екі қағида барлық азаматтардың әлеуметтік жағдайларына, ұлтына, жынысына, саяи және діни көз қарасына қарамастан мемлекеттік қызметке тең дәрежеде қол жеткізу мүмкіндігін кепілдендіреді. Осыдан басқа да мемлекеттік қызметкерлердің теңдігі, жалақыны әділ төлеу, т.б.
Егер бұрынғы СССР елдерінің мемлекеттік қызмет жүйесі туралы айтар болсақ, бұл елдерде тиімді мемлекеттік қызметті құру мақсатында мемлекеттік қызметті жетілдіру жолдарын іздеуде. Сондықтан да шет елдердің мемлекеттік қызмет жүйесіне көз жүгіртіп қарасақ қазіргі жұмысы дамыған елдерден үлгі алу арқылы жүзеге асырылады. Еуропаға одақтас елдердің мемлекеттік қызметке алі әдістерін ажырату маңызды, бірақ оларды үлкен екі топқа бөлуге болады. Бірінші топты Еуропаның одақтас елдерінің көбі құрайды. Бұл жүйенің ішінде мемлекеттік қызметтегілер өздерінің білімі мен ғылымының деңгейіне сәйкес келетін мемлекеттік қызметтің төменгі деңгейіне қызметке тағайындалады.
Мемлекеттік қызметі бойынша лауазымының көтерілуі ерекше регламенттелген жүйеге сәйкес келеді. Мемлекеттік қызметтегілер көбіне өздерінің бағыттары бойынша зейнетақыға шыққанға дейін жұмыс істеп қала береді. Еуропаға одақтас елдердің бірнешеуі (15-тен 7) кезеңді ашық конкурс жариялайды. Ерекшк жазбаша немесе ауызша тесттер өткізілгеннен кейін, мемлекеттік қызметке қол жеткізген кандидаттардың тізімі құжатталып, нәтижелердің тізімі дайындалады.
Конкурстан өткен кандидаттар, өздерінің нәтижелеріне байланысты кезекпен, барлық бос орындар толғанша қызметке тағайындалады. Бұл конкурс Бельгия, Франция, Ирландия, Италия, Люксембург, Португалия мен Испания елдерінде қолданатын негізгі әдіс болып табылады. Францияда конкурстың екі негізгі түрі бар: персоналды қабылдап алу үшін мүшелік қызмет деп аталатын, белгілі бір мамандық үшін мүмкіндікпен қамтамасыз ететін сыртқы конкурс өткізіледі. Бұл конкурстар жасы мен білімі бойынша талаптарына сәйкес келетін барлық мүдделі тұлғалар үшін, талапкерлер университеттік білімді игерулері керек. Бос орындардың қызметтік деңгейіне байланысты департамент немесе министрліктердің құзіретті органдары жыл сайын басқа да конкурстар өткізеді. Конкурстың келесі түрі - ішкі конкурс, ол (қызметтік) мемлекеттік қызметте істеп жүрген және жоғарғы қызметке түскісі келгенде қабылдау үшін жүргізіледі.
Италияда жақында мемлекеттік қызметтің формалды жүйесі жойылып, екі бағытпен жұмыс істейтін жаңа жүйе енгізілді. Төртінші деңгейден жоғарғы қызметке кандидаттар конкурстық іріктеу өткізуге міндетті. Италияда конкурстын төрт түрі бар. Ең төменгі қызметке жазбаша немесе ауызша тесттерден тұратын, нәтижесі бойынша кандидаттың тізімін құрайтын конкурстар жатады. Испанияда конкурстық тесттердің үш түрі бар. Кандидат құжаттарының конкурсы мен жазбаша таңдау тестерінің құрайтын опозиция - жұмысқа қабылдаудың жалпы әдісі арқылы жүргізіледі.
Позициялық жүйе.
Мемлекеттік қызметке мамандығы соған, не басқаға сәйкес келмейтін мемлекеттік қызмет мәселелері өкілетті органдар мен мемлекеттік органдар арқылы тағайындалған, ал нақты қызметке талаптары сәйкес келетін мемлекеттік қызметкерлер қабылданады. Карьерлік жүйедегі сияқты мемлекеттік қызметкерлердің лауазымы көтерілмейді, олар қызметте тұрақты болып қала алмайды. Еңбек шарттары, еңбек өткені үшін ақы және зейнетақы көбінесе ұжымның келісіміне байланысты болып келеді. Шет елдердің мемлекеттік қызметінің көлемі екі жүйеде де элементтері тең емес яғни құрастырылған екендігі көрсетеді.
Мемлекеттік қызметтің британдық моделі 1854 жылы Тревкльян мен Норскот екі жоғарғы мемлекеттік қызметкерлердің реформасында жүргізілді. Мемлекеттік қызмет осыған дейін үнемі жүргізілді, бірақ ол мемлекеттің әр түрлі органдарының арасында бөлінген болатын. 1854 жылдан кейін ақырындап мемлекеттік қызметтің біртұтас мемлекеттік қызметі құрылды. Бұл үшін келесі қағидалар енгізілген:
а) Мемлекеттік қызметке конкурстық негізде түсуді, мемлекеттік қызметтің комиссиясы реттеді;
б) Болашақ карьерін дамыту үшін не негіз болды, жаңа қызметкерлерді олардың қабілеттілігінесәйкес кластарға бөлу;
в) Қызметі бойынша деңгейінің өсуі сапасына байланысты болады.
Еуропаға одақтас барлық елдерде мемлекеттік қызметтегі бос орындарға қызметкерлерді алу ашық мүмкіндік береді. Австрияда мемлекеттік бос орынға қызметке алу қызметке тағайындалу орталығына жіберіледі. Конкурстың мерзімі арнайы журналда жарияланады, мини- мағлұматтық телефон жүйесі қызметіне хабарланады.
Германияда лауазым, арнайы органдар арасында ашық жарияланып, ішкі процедура жолымен таратылады. Францияда мұндай лауазымға қызметі бойынша жоғарылау ашық хабарланбайды.
Мемлекеттік органдар жұмыс нәтижелігін арттырудың халыаралық тәжірибеге жаңадан еніп келе жатқан әдістерінің бірі - АҚШ ғалымарымен жасалған теңдестіріген көрсеткіш жүйесі. Теңдестірілген көрсетіштер жүйсін мемлекеттік органда қызметіне еніру бір қарағада жеңіл әрі қарапайым болып көрінгенімен, шын мәнінде үлкн күрделі әрекеттелді талап ететін іс. Әрине, теңдестілілген көсеткіштер жүйесі мемлекеттік органжардың жмыс нәтижесін көтеруде, жалпы мемекетік маңызы жоғары. Теңдестірілген көсеткіштер жүйесін мемекетік органдарда қолану стратегиялы менеджмент пен йым құдылықтарын басқару жаңалықтарына сай келу емес, жоғары нәтижелерге қл жеткізу үші ойластырылып жасалған тадау. Теңдестірілген көрсеткіштер жүйесі, біріні кезекте стратегиялық жоспарлар мен ағақойған мідетері жүзее асырудың тиіді құрал.
АҚШ мемлекеттік қызмет жүйесіне қабылдау. АҚШ-та мемлекеттік азаматтық қызметке қабылдап алу конкурстық негізде жүргізіледі. Конкурс өтер алдында әр бір органдар хабарлама толық көлемде бос орынға хабарлама жасайды. Агенттіктің атауы, мекеме ішіндегі қызмет деңгейі, жұмыс істейтін географиялық органы, хабарламаның органы кандидаттан құжаттарды бастаған және аяқталған мерзімдер және талаптар енгізіледі.
ІІ тарау. Мемлекеттік қызметшінің Қазақстандық моделі және оның қағидалары
Мемлекет басшысы қазіргі за - ман - ғы тиімді мемлекеттік қызмет пен басқару құрылымын жасауды Қа - зақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында жеке кәсіби үкімет басымдығында бөліп көрсеткен болатын. Бүгінгі күні қолданыстағы заңнама - лар мемлекеттік қызметтің жаңа қа - зақстандық моделінің құқықтық негізін қалайды. Елімізде 1999 жылдың 23 шілдесінде Мемлекеттік қызмет туралы Заң, бұдан соң мемлекеттік қызмет саласын реттейтін бірнеше заңдық күші бар құқықтық актілер қабылданды. Нәтижесінде Қазақстан ТМД елдері ішінде алғашқы болып мемлекеттік қызмет реформасын та - бысты жүргізіп келеді. Елімізде мемлекеттік қызмет деген ұғым құралып, мемлекеттік қызметшілердің құқықтық ережесі заңды түрде бекітіліп күшіне енді, мемлекеттік қызметке келудің, онда болу - дың және қызметті тоқтатудың мә - се - лелеріне байланысты талаптар бел - гіленді. Сонымен бірге , кадрлар - ды басқару қызметінде оның тиімділігін жоғарылатуға негіз болған белгілі жүйе қалыптасты. Мемлекеттік қызметті орындау және де оны кадрлық қамтамасыз ету жөніндегі Мемлекеттік қызмет өтілі туралы ереже, Мемлекеттік қызметшілердің біліктілік кластары туралы ереже, Мемлекеттік қыз - мет - шілерді аттестациядан өткізу тәр - тібі мен шарттары туралы ереже және басқа да бірқатар маңызды құ - жаттар кадрларды басқарудың нор - ма - тивтік-құқықтық жүйесін айтар - лық - тай арттырды. 2005 жылдың 3 мамырында ҚР мемлекеттік қызметшілерінің Ар-на - мыс Кодексі туралы Елбасының Жарлығы шықты. Ал 2011 жылдың 1 сәуірінде оның жаңа нұсқасы бекітілді. Дәйекті және жүйелі жүргі - зі - ліп жатқан реформалардың нәтиже - сін - де мемлекеттік қызметтің Қазақ - стан - дық моделі қалыптасты, мемлекеттік басқарудың оңтайлы базасы жа - сақталды, мемлекеттік аппарат жұ - мысының нәтижелілігі артты. Дей - тұрғанмен, мемлекеттік қызмет - ті жетілдіру - тұрақты назар аудару - ды қа - жет етіп отыратын және үздік - сіз жүр - гізілетін үрдіс деп айтуға болады. Мемлекеттік қызметті жетілдіру мәселелері Мемлекет басшысының ерекше назарында. Ел Президенті Н.Ә.Назарбаев 2008 жылдың 17 мау - сымында Астанада өткен халық - аралық ғылыми-практикалық конференцияда... ...бұдан былайғы ре - фор - маларды белсенді жүргізудің негізгі элементі ретінде мемлекеттік қызметтің жаңа сапасын талап етеді - деді. Елбасының тапсырмасы бойынша мемлекеттік қызметтің жа - ңа моделі туралы тұжырымдама дай - ындалуда. Онда, біріншіден, мем - - ле - кеттік қызметтің өзінің мәр - те - бесін нығайтып, мемлекеттік кадр сая - с - а - тын Қазақстанның айрықша ма - ңыз - ды ұлттық басымдығы сана - ты - на кө - те - руді, екіншіден, мемлекеттік қыз - - мет қағидаттарын қайта қарау. Кадрларды іріктеу, сапасын арт - тыру бөлігінде мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттіктің, мемлекеттік органдардағы кадр қыз - мет - терінің рөлін күшейту керектігі, ол үшін оларды әдістемелік тұрғыда агенттікке бағындыру керек екені де айтылған. Мемлекеттік басқару жүйесін - дегі қазіргі кадрлық жағдай, әкім - ші - лік реформа жүргізу қажеттілігі кадр - лық жұмыс жүйесін ұйымдас - ты - руда айтарлықтай өзгерістерді қа - жет етеді. Шындығында кадр қыз - мет - те - рінің жұмысы бүгін жоғары басшының нұсқауы бойынша жаңа қызметкерді қаттаумен шектелетіні ешкімге жасырын емес. Мемлекеттік органдардағы кадрлар қыз - метінің беделі мен рөлі қазіргі кезде өте төмен және ол қалдықтық принципі бойынша қалыптасқан. Мемлекеттік қызмет жүйесінің кемшіліктері де көріне бастады. Олар, әсіресе, конкурстық іріктеу про - цедураларында, кадрлар резервін жасақтауда, мемлекеттік қызметші - лерді аттестациялауда, бір мемлекеттік органнан екінші мемлекеттік ор - ганға ауысу кезінде байқалады. Мем - лекеттік қызметшілердің құ - қық - тық қорғау жағынан, әсіресе негізсіз жұ - мыстан шығару, болмаса төмен - дету тұрғысында проблема болып отыр - ғаны рас. Кейбір мемлекеттік ор - ган - дардың басшылары, көбінесе жа - ңадан басшы болғандар, қарау - ын - дағы мемлекеттік қызметшілерді өз еріктері бойынша қызметтен кетуге, болмаса төменгі қызметке баруы - на астыртын мәжбүрлейді. Мұндай жағдайлар, әсіресе басшылар ауыс - қанда жиі кездеседі. Бір қарағанда, бәрі заң талаптарына сай жасалады, ал, шын мәніне келгенде жаңадан келген басшы өзінің командасын жасақтауға әрекет жасайды, жоқ дегенде бұрынғы қызмет атқарған органнан өзіне керек, өзіне берілген қызметкерлерді тарта бастайды. Басшылардың мұндай ауруларына Мемлекет басшысы 2011 жылдың 17 сәуірінде өткен кеңейтілген мәжілі - сінде жол бермеуді қадап айтты. Сонымен қатар, бұдан былай мемлекеттік органдарда лауазымды қызметкерлер сыбайлас жемқорлық - қа ұрынатын болса, онда олардың бірінші басшысы қызметінен кететіні туралы да қатаң ескертілді. Жоға - ры - да айтылған жағдайларды болдыр - мау үшін оларды заң жүзінде реттеу керек деп ойлаймын. Қазір мемлекеттік қызметтің жаңа тұжырым - да - масы дай - - ындалып жатқанда мынан - дай ұсы - ныс айтар едім. Егер аудан, қала әкімдері ауысып жатқан жағ - дайда оларға бұрынғы жерінен тек екі қызметкердің ауысуына рұқсат берілсе, ал облыс әкіміне - 3 қыз - мет - кер - дің. Ондай қызметкерлердің нақты санатын көрсетіп қоюға болар еді. Сонда ғана жаппай кадр ауы - суы - на қойылған шектеулер заң жү - зінде сақ - талар еді, оны қадағалауға болар еді. Мұндай тосқауыл заң шең - берінде қойылмаса бұл ауру тоқтамайды. Ондай талапты респуб - ликалық орта - лық органдарға да жа - сауға болар еді. Қазіргі кадрлық резерв мәселе - сі - нің де кемшіліктері, осал жерлері көріне бастағаны бәрімізге аян. Мем - лекеттік қызметке келген кезде кадрлық резервті керек адамды қа - былдау үшін пайдалану жағдай - ла - ры байқалады, демек ол сыбайлас - тыққа жол ашады. Қызметтік өсу жүйесі мен тетіктері әлі дәйектелген жоқ, әкімшілік мемлекеттік қызметшілерді ротациялау қаралмаған. Мемлекеттік қыз - мет туралы Заңда ротация тек қана саяси қызметшілер үшін қарас - ты - рылған, бұл ретте әкімшілік мемлекеттік қызметшілердің карьерлік өсу мәселелері нақтыланбаған. Мемлекеттік қызметке алудың қазіргі прак - тикасы конкурстық рәсімдердің де жеткіліксіздігін айғақтап отыр. Мем - лекеттік қызметке келген кездегі тестілеу тек қана мемлекеттік қыз - мет саласындағы нормативтік құ - қықтық базаның білім деңгейін ғана білдіреді, бірақ мемлекеттік қызметшінің кәсіби білімі мен жеке қасиеттерін бағалауға мүмкіндік бермейді. Өткен жылы облыстағы бір бос орынға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz