Қазақстанның мен Қытай арасында халықаралық транзиттік тасымалдар мәселелерінің заңдылықтары
Тақырыбы: Successful ЖШС логистикалық компаниясының мысалында Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау сапасын жетілдіру
МАЗМҰНЫ
Нормативтік-құқықтық сілтемелер 3
Кіріспе 4
1 Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың теориялық аспектілері 8
1.1 Қазақстанның мен Қытай арасында халықаралық транзиттік тасымалдар мәселелерінің заңдылықтары 8
1.2 Қазақстан - Қытай арасындағы жүк тасымалдаудың қазіргі жағдайы 14
2 Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау сапасын талдау (Successful ЖШС логистикалық компаниясы мысалында) 23
2.1 Successful ЖШС логистикалық құрылымы мен қызметтері 23
2.2 Successful ЖШС тауар тасымалдау сапасына қойылатын талаптар 27
3. Компания тарапынан Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың экономикалық тиімділігін талдау 34
3.1 Инфрақұрылым, логистика және сауда саласындағы уағдаластықтарды талдау 34
3.2 Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың индустриялық жобалары 37
4. Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау барысында кездесетін мәселелер және оның шешу жолдары 40
4.1 Шекара қызметін автоматтандыру мәселесін шешу жолдары 40
4.2 Өзара ақпарат алмасу тиімділігі 43
4.3 Порталдан компанияға келетін экономикалық тиімділік 46
Қорытынды 47
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 49
Нормативтік-құқықтық сілтемелер
ҚР СТ 1659-2007 Жүк вагондары 1435 мм өлшеуіш теміржол мен 1520 мм теміржол арасындағы байланыс.Техникалық талаптар алғаш рет енгізілді.
2001 жылы 8 желтоқсандағы №266-II "темір жол көлігі туралы" заңы.
Автомобиль көлігі туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі № 476-II.
ГОСТ 30594-97 Жүк тасымалдау
ГОСТ 21390 Контейнерная транспортная система. Термины и определения.
ГОСТ 34056 Транспорт железнодорожный. Состав подвижной.
ГОСТ 21390-83 Контейнерлік көлік жүйесі.
ГОСТ 26319-84 Қауіпті тауарлар. Қаптама.
ГОСТ ИСО МЭК 15459-1-2008 Автоматты сәйкестендіру. Бірегей халықаралық сәйкестендіргіштер. 1-бөлім. Тасымалданатын қондырғылардың бірегей идентификаторлары.
ГОСТ ИСО МЭК 15459-2-2008 Автоматты сәйкестендіру. Бірегей халықаралық сәйкестендіргіштер. 2-бөлім. Тіркеу тәртібі.
ГОСТ 31016-2003 (ISO IEC 15438: 2001) Автоматты сәйкестендіру. Штрихты кодтау. PDF417 (PDF417) рәміздердің сипаттамалары .
ГОСТ 30743-2001 (ISO IEC 15417-2000) Автоматты сәйкестендіру. Штрихты кодтау. Код 128 Таңбаның сипаттамасы (128-код).
ГОСТ 31340-2007 Химиялық өнімдерді ескерту. Жалпы талаптар.
ҚР СТ 1406-2005 Қораптау.
ГОСТ 19433-88 Қауіпті тауарлар. Жіктеу және таңбалау
Термины и определения
Европейские экологические стандарты: от Евро-0 до Евро-6 https:koneks-oil.ru
2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі
Протокол между Министерством по инвестициям и развитию Республики Казахстан и Министерством транспорта Китайской Народной Республики о создании системы разрешений на международные автомобильные перевозкиПротокол, 12 октября 2016 года http:adilet.zan.kz
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі уақытта ғылым да да, тәжірибе де де әлемдегі жаһандық өзара тәуелділік қарқынды өсуде. Бұл экономикалық қатынастар саласында айқын көрінеді. Көлік пен байланысқа жұмсалатын шығындар мен уақыт сияқты кедергілер болған мұндай көрсеткіштер айтарлықтай қысқарды және бүгінде әлемдік қаржы және сауда ағындарына қызмет көрсетуде табиғи кедергілер негізгі кедергі болып табылмайды.
Қытай мен Қазақстан арасында саяси іс шаралардың ұштасуы барысында, Қытай елінің Бір жол бір белдеу бағдарламасы мен Қазақстанның Нұрлы жол бағдарламасы аясында жыл сайын халқаралық транзиттер жүзеге асып келеді.
XXI ғасырдың алғашқы он жылдығында халықаралық сауда ауқымы айтарлықтай өсті. Сондықтан тауарлардың ұлғайып келе жатқан көлеміне байланысты өндірушілерден соңғы тұтынушыларға дейін шекарадан көбірек өту байқалды. Осының салдарынан, процестің өзін цифрландыру, технологияландыру арқылы белсенді түрде трансформацияланатын халықаралық көлік-транзиттік жүйелердің саны артты.
Сондай-ақ транзиттік жүйелердің дамуына перманентті қазіргі саяси және экономикалық тәуекелдер үлкен әсер етеді. Үздіксіз және сенімді әлемдік транзиттік бағыттардың жұмыс істеуін қамтамасыз ету кепілдігі ретінде қажетті халықаралық-құқықтық актілерді қалыптастыру және транзиттік жүйелердің қатысушылары болып табылатын елдердің ұлттық заңнамасын жетілдіру болып табылады.
ҚР Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев алға қойылған міндеттерді жүзеге асыру және транзиттік әлеуетті тиімді пайдалану мақсатында жасаған баяндамасында: Қазақстан өзінің тарихи рөлін қайта жаңғыртып, Орталық Азиялық өңірдің ең ірі іскерлік және транзиттік хабына, Еуропа мен Азия арасындағы өзіндік көпірге айналуы тиіс. Осы мега жобаны жүзеге асырудың нәтижесінде, күтіліп отырғандай, 2020 жылға қарай Қазақстан арқылы өтетін транзиттік жүк ағыны одан әрі де оны кемінде 50 млн. тоннаға дейін жеткізе отырып, 2 есе дерлік өсуі тиіс - деген болатын [1].
Қандай да бір тауарларды транзиттеу қажеттілігі бірінші кезекте тұтынушыларды географиялық бөлу, тиісті тауарларға қажеттілік (энергия, мұнай, орман және т.б.), өзін-өзі қамтамасыз ету деңгейі және т. б. қатысты тиісті факторлармен айқындалады. Мұның дәлелі, Қазақстан - Қытай жүк тасымалы жылдан жылға артып келеді. 2019 жылңы 10-13 қазан аралығында Нұр-Сұлтан қаласында Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің делегациясы мен Қытай Халық Республикасы Синцзянь-Ұйғыр Автономиялық ауданының автокөлік делегациясының арасында кезекті келіссөздер өтті. Келіссөздер барысында Тараптар 2018 жылы екі ел арасындағы Автомобильмен жүк тасымалдарының көлемі 20%-ға артқаны туралы атап өтті. Осыған байланысты шекарадағы жүк тасымал сапасын жетілдіру қажеттілігі туындап отыр, жуктерді қоймалау, жөнелту барысын әлде қайда жақсарту үшін.
Зерттеу хронологиясы. ТЖЫҰ (темір жол ынтымақтастық ұйымы) және ХТЖО (халқаралық темір жол одағы) ұйымдарына белгілі Қытай Халық Республикасының (ҚХР) темір жолы табанының ені 1435 мм, ал Қазақстан да (ҚР СТ 1659-2007 ) [2] Еуропа елдерімен бірдей темір жол табанының ені 1520 мм темір жол табанын қолданады (2001 жылы 8 желтоқсандағы №266-II Темір жол көлігі туралы заңында бекітілген) [3], сол себепті Қазақстаннан бара жатқан поезд 5-6 сағатқа аялдап шекарада доңғалақ жұптарын айырбастауына тура келеді.
Қазақстан мен Қытай арасындағы темір жолдар:
1991 жылы Қыркүйекте Достық станциясы арқылы Қазақстан мен Қытай арасында жүк тасу, ал 1992 жылы маусымда жолаушылар тасу жүзеге асырылды. 1994 жылдан бастап Достық- Алашанькоу станциялары арқылы халықаралық жүк тасу жүргізіле басталды. Қытайдың оңтүстік жағалауындағы теңіз порттарын қысқа жолмен Қазақстан, Ресей, Украина және Белоруссия сауда - өнеркәсіп орталықтарымен байланыстырды.
2010 жылы 12 тамыз күні, ҚХР-ның темір жол бөлімшесі ҚР-ның темір жол бөлімшесімен қос ел шекараларында мерекелік іс шара үйымдастырып, Еуразияның теміржол қатынасына 20 жыл толғанын атап өткен еді. Осы жирма жыл ішінде Еуразияны байланыстырып жатқан бұл темір жол зор жетістіктерге қол жеткізді.
Зерттеу нысаны - Successful ЖШС (бұрынғы атауы Successful ЖШС өзінің атауын 2019 жылдан бастап MVN IMPORT & EXPORT CO., LIMITED ЖШС болып өзгертті) 2016 жылдан бері қарқынды жұмыс атқару барысында өздерінің халықаралық нарықтағы статусын айқындады.
Зерттеу пәні - Стандарттау, сертификаттау және метрология пәні болып табылады.
Зерттеу мақсаты - Қазақстан мен Қытай арасындағы тауар тасымалдау сапасын жетілдіру мақсатында Шекара қызметін автоматтандыру.
Жұмыстың алға қойған мақсатына жету үшін мынадай міндеттерді орындауға тура келеді:
- Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың теориялық аспектілерін жасау;
- Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау сапасын талдауын Successful ЖШС логистикалық компаниясы мысалында зерттеу;
- Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың экономикалық тиімділігін талдау;
- Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау барысында кездесетін мәселелер және оның шешу жолдарын ұсыныстар жасау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Транзиттік тасымалдар тауарлардың орын ауыстыруын жанама ете отырып, сонымен бірге тұтынушы-елдердің сенімді жабдықталуына, әртүрлі елдерден өндірушілердің нарыққа қол жеткізуін қамтамасыз етуге және транзит жүзеге асырылатын елдердің пайда алуына ықпал етеді. Осылайша, транзиттік тасымалдар Халықаралық бизнес-процестердің дамуына ықпал етеді.
Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы. Компания әлемдік нарыққа шығу үшін жаңа цифрланған дәуірге икемделуі керек, осы барыста жүк тасымал қозғалысын жеделдету және жүк жеткізу сапасын арттыру үшін алға көптеген жобалар мен мақсаттар қойып отыр.
Осы дипломдық жұмыста ұсынылған жаңашылдық компанияға көптеген пайда әкеледі, жұмыс қарқындылығы артып, түрлі кедергілер азаяды.
Қазақстан мен Қытай арасындағы жүк тасымал саны мен сапасын арттыру арқылы компания өз таыбсын арттырып, бәсекеге қабілеттілікті жетілдіре алады.
Жаңашылдығы. Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау сапасын жетілдіру барысында көлік құралының жол жүруін тіркеу үшін Веб-интерфейстер (қазақстандық және шетелдік жүк тасымалдаушы) арқылы тіркеу.
Қазақстан тарапы Қытай тарапына ҚХР аумағына жүктер мен жолаушыларды тасымалдауды жүзеге асыратын қытайлық тасымалдаушыларға тасымалдау туралы деректерді (рұқсат бланкісінің нөмірі және АТС мемлекеттік нөмірі) арнайы порталда тіркеуді ұсыну.
Зерттеу әдістері. Осы зерттеудің жүйелі-құрылымдық, салыстырмалы-құқықтық, логикалық-теориялық және жеке-ғылыми әдістерін пайдалану арқылы халықаралық-құқықтық база және ұлттық заңнама халықаралық транзитті реттеу кезінде тиісті нормативтік құқықтық актілер қарастырылды. Транзиттік-құқықтық қатынастарға тартылған қатысушылар арасында даулы жағдайлар туындаған кезде қатынастарға қатысушылар мүдделерінің теңгерімін сақтауды қамтамасыз ететін нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу қажет екені анықталды.
Диплом жұмысының (жобасының) құрылымы. Кіріспе, 4 бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлімде Қазақстан мен Қытай арасындағы жүк тасымалдарының жіктелуі мен сипаттамасы және көліктің магистральдық түрлері, олардың ерекшеліктері, кемшіліктері мен артықшылықтары қарастырылды.
Екінші бөлімде Successful ЖШС негізінде Қазақстан мен Қытай арасында жүктерді тасымалдау тәсілін таңдау, тасымалдаудың негізгі түрлері, тасымалдау түрін таңдау кезіндегі өлшемдер жүйесі және логистикалық тізбектердегі өзара іс-қимылдағы көлік түрлері арасындағы ресурс үнемдеу, шекарадан жүк тасмалын өткізгендегі мәселелер айтылды.
Үшінші бөлімде Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың экономикалық тиімділігіне талдау жасалады.
Төртінші бөлімде Қазақстан мен Қытай арасындағы жүк тасымалы барысында шекара басқару қадағалау ісіне жаңа портал енгізу ұсыынысы ұсынылды.
1 Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың теориялық аспектілері
1.1 Қазақстанның мен Қытай арасында халықаралық транзиттік тасымалдар мәселелерінің заңдылықтары
Қазақстан Қытайдың маңызды көршісі, Жібек жолы экономикалық белдеуінің негізгі аймағында орналасқан, ол Жібек жолы экономикалық белдеуін бірлесіп құруда маңызды рөл атқара алады. Сондай-ақ Қытай Қазақстанның сыртқы саясатындағы маңызды және басымдықты ұстаным болып табылады және Қазақстанның маңызды серіктесі болып табылады.
Жібек жолы экономикалық белдеуі бастамасы мен Нұрлы жол жаңа экономикалық саясатының бірлескен құрылысы - бұл Қытай мен Қазақстан басшылары өздерінің ұлттық жағдайлары мен ерекшеліктерін ескере отырып, халықаралық саяси және экономикалық дамудың жаңа жағдайына бейімделу үшін ұсынған ұлттық даму стратегиясы. Стратегиялық қондырғыға қатысты жоғары консенсус қалыптасты.
Қазақстанның Нұрлы жол жаңа экономикалық саясатын және даму стратегиясын талдай отырып, Қытай мен Қазақстанның сыртқы саясатының, даму мақсаттары мен іске асырудың стратегиясының жоғары деңгейде келісілгендігін көруге болады, және олар өзара тиімділік пен жеңіске жету үшін барлық бағыттарда ынтымақтаса алады. Сонымен бірге, біз әртүрлі факторлардың әсерінен Қытай мен Қазақстан арасындағы ынтымақтастық пен стратегиялық түйісу тегіс болмайтынын, көптеген қиындықтарды жеңу қажет екенін түсінуіміз керек.
Бұл бөлімшеде Қазақстан Республикасының жүктер мен тауарларды тасымалдаудың транзиттік проблемаларын шешудің заңды нысандары мен құралдары қарастырылады. Онда транзиттік-көлік мәселелері туралы қазақстандық заңнаманың проблемалары және оларды шешу жолдары, сондай-ақ Қазақстанның әлемдік тәжірибе негізінде транзит мәселелері жөніндегі келісімдерді әзірлеуге және қол қоюға қатысуы талданды. Бұл мәселелердің өзектілігі Қазақстанның көлік-транзиттік әлеуетін дамыту жаһандану процесі жағдайында Республика экономикасын жаңғыртудың құрамдас бөлігі болып табылатындығымен айқындалады.
Транзиттік халықаралық тасымалдар көлемін ұлғайту Қазақстан экономикасының өсуін жеделдетуге және оны әлемдік көлік жүйесіне ықпалдастыруға мүмкіндік береді. Соңғы жылдары Қазақстанның көлік -транзиттік қатынастары айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Оң нәтижелермен қатар, авторлар республиканы транзитті дамыту үшін әлі де шешетін бірқатар мәселелерді атап өтеді. Осыған байланысты қазіргі уақытта көлік байланыстарының тиімділігін арттыруға мемлекеттік органдар тарапынан да, мүдделі компаниялар тарапынан да назар аударылады.
Жалпы күш-жігермен Қазақстанның транзиттік әлеуеті басқа елдер үшін басым болуы үшін жағдай жасау арқылы осы салада нақты бәсекеге қабілетті болу басты нәтижеге қол жеткізу міндеті тұр. Бұған елдер арасындағы транзиттік қатынастарды реттеудегі әлемдік тәжірибені ғылыми-құқықтық зерделеу және бұл тәжірибені Қазақстанның транзиттік проблемаларын табысты заңдық шешу үшін тәсілдердің бірі ретінде пайдалану ықпал ететін болады.
Қазақстанның транзиттік мүмкіндіктерін халықаралық көлік, сауда және өзге де ұйымдар арқылы жарнамалау кезінде әр түрлі нұсқаларда біздің республикамыздың нақты артықшылықтары туралы айту керек. Түрлі халықаралық-шарттық нұсқаларда (Нұрлы жол жол-экономикалық бағдарламасының Жібек жолының экономикалық белдеуін қосу мәселелері жөніндегі келісімдердің жобаларында) тасымалданатын тауарлар мен өнімдерді өндірушілер мен тұтынушыларға көрсету, сондай-ақ Азия елдерінің тауарлары Еуропа құрлығына дейін және кері қарай Қазақстан арқылы сол тауарларды теңіз бағдарымен осындай бағыттарда жеткізуден 2-3 есе жылдам жеткізілетінін атап көрсету қажет. Сол сияқты Қазақстанның басқа елдермен транзиттік әлеуеті үшін ГОСТ 30594-97 Жүк тасымалдау стандартын сақтаған. Құжатты рәсімдеу барысында сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы таңдалады:
- тасымалданатын жүктің сипаттамалары мен ерекшеліктері;
- Көлік және қатынас түрі;
- пайдаланылатын жылжымалы құрам;
- жүкті жөнелту ерекшеліктері;
- тасымалдау процесіне қойылатын талаптар;
- көлік қызметінің сапасын басқару міндеттері;
- сапаны сипаттайтын қасиеттердің құрамы мен құрылымы;
- сапа көрсеткіштеріне қойылатын негізгі талаптар [6].
Аталған келісімдер жобаларының кіріспесінде, негізгі баптарында теңіз қатынасымен жеткізілетін жүк жолда 35-40 күн немесе 6 апта тұрғанын, ал Еуроазиялық жол бойынша темір жол, автомобиль көлігі осы жүк көлемін 2-3 апта ішінде, яғни 2 есе жылдам жеткізетінін көрнекі көрсету қажет [7]. Қазақстандағы және көршілес транзиттік елдердегі тұрақты саяси ахуал маңызды болып табылады.
Темір жол қатынасы бойынша:
Темір жол желісінің мақсатына жету үшін Қазақстан 2001 жылы 184 шақырымдық Ақсу-Терминал учаскесін салды, солтүстігін Қазақстанның шығысымен байланыстырды, 2003 жылы Солтүстік Қазақстанды байланыстыратын 402 шақырымдық Хромтау-Алтынсарино учаскесі салынды. Батысқа қосылды; 2008 жылы 153 шақырымдық Шар-Усть-Каменогорск автожолы салынды, ал шығыс Қазақстан темір жолы Ресейдің басқа аймақтарымен қосылу үшін екі рет өту жағдайынан босатылды. 2013 жылғы 12 мамырда Қазақстанның Болашақ стансасынан Түркіменстанның Серхетякасына дейінгі жаңа халықаралық канал ашылды, ұзындығы 1182 шақырым жаңа темір жол.
2013 жыл бойынша бүкіл Қазақстан бойынша 14,800 шақырым магистральды теміржол бар, оның ішінде қос жолды теміржол шамамен 4,900 шақырымға жетеді, бұл жалпы ұзындықтың 33% құрайды, ал электрлендірілген желілер 4,200 км құрайды, бұл жалпы ұзындықтың 28% құрайды.Теміржолдың тығыздығы мың шаршы шақырымға 5,68 км құрайды. 2012 жылғы статистикалық мәліметтерге сәйкес теміржол көлігі жүктердің жалпы көлемінен және жолаушылардың жалпы көлемінен тиісінше 49% және 9% құрады. Қазақстанда теміржол жүйесін көршілес елдермен байланыстыратын 16 халықаралық теміржол бекеттері бар (11-і Ресейге, 2-уі Өзбекстанға, 1-і Қырғызстанға және 2-еуі Қытайға), олардың ішінде Қазақстан мен Ресей бар. Жүйе ең тәуелді. Теміржол желілерінің бүкіл аумаққа таралуы тұрғысынан алғанда, оңтүстік және шығыс аймақтардағы теміржолдардың жалпы ұзындығы 4000 км-ден асады, бұл ұлттық теміржолдың жалпы ұзындығының 27,5% құрайды, батыс аймақта 3900 км, бұл жалпы ұзындықтың 26,9% құрайды, ал орталық және солтүстік облыстарда - 6000 км, жалпы ұзындығын құрайды. 43,5%.
Авто жол қатынасы бойынша:
Қазақстан ТМД елдері арасында Ресейден кейін екінші орында. Автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы - 128,300 шақырым, оның 97,400 шақырымы - қарапайым автомобиль жолдары, 23,5 мың шақырымы - республикалық маңызы бар автомобиль жолдары, 73,900 шақырымы - мемлекеттік және аймақтық автомобиль жолдары. Дүниежүзілік банктің бағалауы бойынша, Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарының ағымдағы құны 109,7 млрд. АҚШ долларын құрайды, бұл 2012 жылғы Қазақстанның ЖІӨ-нің 54% құрайды.
Қазақстанның автомобиль жолдары бөлімі жыл сайын 50 000 жұмыс орнын қамтиды, соның ішінде 43,000-і жөндеу жұмыстарымен және 77000-ы дамумен айналысады. 2001 жылдан бастап Қазақстан кәдімгі жолдарды қалпына келтіруге және дамытуға 1,4537 трлн. 2001 жылдан 2012 жылға дейін жалпы ұзындығы 45,200 шақырым жол жөнделді, оның ішінде 14,800 шақырымы толығымен қалпына келтірілді, бұл қарапайым жолдардың 31% жағдайын жақсартты. Жол жағдайына қатысты 2013 жылы 20% жақсы техникалық жағдайда, 47% қанағаттанарлық және 33% қанағаттанарлықсыз болды. Мемлекеттік автомобиль жолдарын дамыту мен ұстауға арналған тікелей және жанама шығындар 1021,9 млрд. Теңгені құрайды, бұл 2012 жылғы ІЖӨ-нің 3,46% -на тең.
Кеңес өкіметі жылдарында автомобиль жолдарының құрылысына көп көңіл бөлінбегендіктен және жол құрылысының стандарттары төмен болғандықтан, Қазақстанның автомобиль жолдарының дамуы артта қалып отыр, сонымен қатар нашар бағалары, көптеген жасанды өткізу пункттері және мемлекетаралық транзиттік жүктердің көлемі сияқты проблемалар бар. Автомобиль көлігі шығындары дайын өнім құнының 11% құрайды, ал дамыған нарықтық экономиканың көрсеткіштері 4% - 4,5% құрайды.Қазақстан экономикасы дамыған елдердің көлік шығындарынан екі есе көп. Жол жағдайының нашарлауы ұлттық бәсекеге қабілеттіліктің халықаралық рейтингіне де әсер етті. 2006 жылдан бастап 2011 жылға дейін Қазақстан автомобиль жолдарының сапасының рейтингі нашарлап, 125 орынға, 2006 жылмен салыстырғанда 27 орынға және 2012 жылы 8 орынға төмендеді.
Кесте 1. Дүниежүзілік экономикалық форумның жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінің Автомобиль жолдарының сапасы индексіндегі Қазақстанның динамикасы (2006-2012 жж.)
Әуе жол қатынасы бойынша:
Қазақстанның үлкен аумағы бар және әуе көлігі маңызды орын алады. Қазір Қазақстанда 20 ірі әуежай бар. Халықаралық авиациялық қызмет көрсететін 15 әуежайдың тек 11-і ICAO стандарттарына сәйкес келеді. Астана және Алматы әуежайлары Халықаралық Азаматтық Авиация Ұйымымен IIIА және IIIВ сертификатталған, Атырау Әуежайы II деңгей сертификатына ие, Павлодар, Чимкент, Қарағанды, Жезқазған, Актюбинск, Өскемен, Қызыл Орда және Ақтау әуежайлары Level деңгейінің сертификатын алды. Халықаралық авиация ұйымының ұсыныстарына сәйкес, 2014 жылдан бастап 2015 жылға дейін Қазақстан барлық әуежайларда жердегі қауіпсіздік техникасы бойынша сертификаттаудан өтеді деп жоспарлап отыр. Қазақстан Республикасы Көлік министрлігі Азаматтық авиация комиссиясының статистикалық мәліметтеріне сәйкес, 31 авиакомпанияның қолданыстағы авиациялық лицензиясы бар.
Қазіргі уақытта Қазақстан әуе жолдары авиакомпаниясы 80 718 шақырым 88 ішкі және халықаралық бағыттарға тікелей рейстерді жүзеге асырады. Көрші елдермен 71 әуе дәлізімен бөлісіңіз. Азаматтық авиация саласында 16,5 мың адам жұмыс істейді, 2012 жылы бұл сектордың кірісі 313 млрд. Теңгені құрады, бұл ІЖӨ-нің 1% -на тең. Азаматтық авиация саласының негізгі проблемаларын атап өтуге болады: әлсіз техникалық құрал-жабдықтар; әуежайдың жерүсті инфрақұрылымы (50%); ескірген әуе кемелері; бірнеше жергілікті маршруттар; Көрнекі бақылау үшін құралдардың жеткіліксіздігі, арнайы жабдықтар, жарықтандыру, электрмен жабдықтау және байланыс жабдықтары едәуір ескіруде, жерасты инфрақұрылымы, жүк көлігі қоймасы және терминалдық жабдықтар қажетті деңгейге жетпейді, кәсіби кадрлардың жетіспеушілігі бар.
Су жолымен тасымалдау бойынша:
Теңізге шығу мүмкіндігі жоқ әлемдегі ең үлкен ел болғандықтан, Қазақстанның су көлігі жақсы дамымаған. Қазақстан Каспий теңізімен шектеседі, ол әлемдегі ең үлкен ішкі көл болып табылады. Қазақстанның теңіздегі көлігі негізінен Солтүстік Каспий теңізінің шығыс жағалауында орналасқан үш портқа: Ақтау халықаралық сауда порты, Курек портына және Баудино портына сүйенеді. Қазіргі уақытта Ақтау порты - Қазақстандағы жалғыз халықаралық порт және Каспийдегі ең заманауи порт. Ақтау портының ауданы 81,7 га құрайды, жүк айналымы Каспий портының жалпы айналымының 34% құрайды. Курек порты - бұл кәсіби порт, сондықтан Қазақстан Курек портын өзінің өткізу қабілетін кеңейту мақсатында Қазақстанның Каспий теңізі аймағын дамыту жоспарына енгізді. Курек портының жобалық қуаты жылына 20 млн. Тонна шикі мұнайды құрайды, кеңейтілгеннен кейін ол Баку-Тбилиси-Джейхан (Каспий мұнай құбыры деп те аталады) мұнай құбыры жобасының жеткізілім терминалы болады. Порт Бино - бұл негізінен Қазақстанның мұнай өндіруші компаниялары талап ететін жабдықты, құрылыс материалдарын, отынның шетелдік капиталын және т.б. тиеу үшін пайдаланылатын қазақстандық теңіз континентальды қайраңдық мұнай эксплуатациялау компаниясының көмекші порты. Қазіргі уақытта Қазақстандағы ішкі навигацияның жалпы жүгірісі 4108,5 шақырым, үш суға бөлінген: Ертіс өзенінің сулары (арнаның 1719,5 шақырымы), Іле өзені-Баркаш сулары (арнаның 1308 шақырымы) және Жайық өзені-Каспий сулары (арнаның 956 шақырымы).
Құбыр жолы бойынша:
Қытай-Қазақстан мұнай құбыры, Қытайдың алғашқы трансшекаралық мұнай құбыры, шамамен 10 жыл бойы қауіпсіз жұмыс істеп келеді, жылына 12 млн тонна шикі мұнайды жеткізеді (2015 жылы төмендеу). Қытайдың алғашқы трансшекаралық табиғи газ құбыры Қытай-Орталық Азия табиғи газ құбыры А, В және С газ құбырлары Қазақстанға кірді. 1992 жылы Қытай мен Қазақстан арасындағы сауда көлемі бар болғаны 104 миллион АҚШ долларына тең болды, 1995 жылы екі ел арасындағы сауда көлемі 332 миллион АҚШ долларына жетті.Қазақстан Статистикалық комиссиясының мәліметтері бойынша 2014 жылға қарай Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда көлемі 17,25 миллиард АҚШ долларын құрады[4].
Қазіргі уақытта Еуропалық Одақ елдері мен Қытай арасындағы сауда қарқынды дамып келеді. Осыған байланысты олардың арасындағы тауар айналымы 500 миллиард АҚШ долларынан асып түсті деп айту қажет [10].
Қазақстан тауарлардың осындай транзитінен өз пайдасын алады және 2020 жылға қарай екі бағытта да осы жүк ағындарындағы өз үлесін 8 пайыздан астам деңгейде ұлғайтуды көздеп отыр. Республика бүгінде көлік инфрақұрылымын жаңғыртуы тиіс, оны әлемдік стандарттардың жоғары талаптары деңгейіне шығару қажет. Бұл міндетті шешуге Қазақстандық халықаралық транзиттік трассаларды тиісті көлік инфрақұрылымымен қамтамасыз ету туралы жаңа қазақстандық заңды әзірлеу және қабылдау ықпал етуі мүмкін. Мұндай тәсіл шетелдік және халықаралық жүк тасымалдаушылардың алдында Қазақстанның транзиттік көлік жолдарының тартымдылығына ықпал етер еді. Осындай заңның негізінде, атап айтқанда, Қазақстан аумағы арқылы өтетін Батыс Қытай - Батыс Еуропа жолының бойында жанармай құю станцияларының әр түрі жабдықталса да болар еді.
Осыған байланысты, 2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 213-бабына сілтеме жасай отырып, кондицияланбаған мұнай өнімдерін (бензинді) өндіру және өткізу шарттарын бұзғаны үшін талданып отырған заң жобасында жауапкершілік туралы жалпы норманы жазу орынды [12].
Қазақстан Республиканың халықаралық транзиттік жолдарында нақты қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі өкілеттікті жол-патрульдік қызметінің қолына беру үшін Қазақстан Республикасының Ішкі істер органдары туралы 2014 жылғы 23 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабының ережелеріне толықтыру ретінде жүкке нөлге жақындау үшін алдын ала жоғарыда тұжырымдалған іс-әрекеттерді бекіту қажет [13]. Мұның барлығы бірге теңіз бағыты ұқсас құрлықтағы трассада кәсіби бәсекеге қабілетті болып табылады.
Қазақстанда транзиттік істің қалыпты дамуына кедергі келтіретін проблемаларды шешу қажет. Республикада көлік инфрақұрылымының деңгейі жоғары деңгейде жеткіліксіз, түрлі объектілердің тозуы 40-тан 95 пайызға дейін құрайды. Өкінішке орай, бюрократизация экспорттық және импорттық рәсімдерді ресімдеуді тежейді, бұл сыбайлас жемқорлықтың болуын жоққа шығармайды.
Еуроодақта кедендік декларациялар мен өзге де құжаттар бар мәселелер 15 минут ішінде, Қазақстанда - 3 тәулік ішінде шешіледі [14]. Транзиттік жүктерді кедендік ресімдеу саласындағы осы және басқа да мәселелер туралы Қазақстанның зерттеушілері жүргізген кедендік заңнаманы қолдану тәжірибесін зерттеу мен талдау куәландырады [15].
Жаңа көлік технологиялары баяу енгізілуде. Транзит туралы заңнама өз дамуында күн талаптарынан қалып отыр. Осылардың бәрі тасымалдау және белгілі мөлшерде тауарлар бағаларының қымбаттауына әкеледі. Барлық осы бағыттар цифрландыруды қажет етеді. Цифрлық Қазақстан бағдарламасын енгізу және цифрландыру туралы заңнаманы әзірлеу келтірілген проблемаларды елеулі түрде шешеді деп сенеміз.
Біздің еліміздің транзиттік тасымалдарының әлеуеті әзірше тиісті дәрежеде пайдаланылмайды. Жүк тасымалының едәуір бөлігі Қазақстан ішінде жүзеге асырылатынын, ал транзиттік жүк тасымалының көлемі әзірше аз екенін айтуға мәжбүр [16]. Елдің барлық Еуропа-Азия жолдарының қиылысында географиялық жағынан тиімді екенін, оның халықаралық транзитінің тез дамуына әлі де әкеп соқпайтынын түсіну керек. Халықаралық транзиттің дамуы мемлекеттердің, оның ішінде Қазақстан мемлекетінің қолайлы географиялық орналасу ерекшеліктерімен ғана емес, жаңа көліктік, ұйымдастырушылық, ақпараттық және өзге де технологиялардың енгізілуімен, оларды кәсіби пайдалана білуімен, еліміздің заңнамасын әлемдік көлік жүйесінің қызметін реттейтін халықаралық-құқықтық нормалармен біріздендіру процестеріне белсенді қосумен байланысты [17].
Қазақстандық мемлекет жас болғанымен, оның халықаралық транзиттік тасымалдарды жүзеге асыру мәселелері бойынша белгілі бір халықаралық-шарттық тәжірибесі бар. Бұл Қазақстан Республикасы ТМД шеңберінде 1999 жылғы 4 маусымдағы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің аумақтары арқылы транзит туралы Өңірлік келісімді әзірлеуге және қабылдауға белсенді қатысқанын көруге болады. Осы Келісімнің 1-бабына сәйкес осы халықаралық-құқықтық құжат тараптардың кедендік аумақтары арқылы транзит тауарлары мен көлік құралдарының тәртібін айқындайды. Талданатын Келісімнің 2-бабына сәйкес ТМД-да тауарлар мен жүктерді транзиттік тасымалдауға мынадай ұйғарымдар ұсынылады: Тараптардың аумақтары арқылы транзитпен өткізілетін тауарлар: табиғи тозу не тасымалдаудың және сақтаудың қалыпты жағдайлары кезіндегі кему салдарынан болған өзгерістерді қоспағанда, өзгеріссіз күйде қалуға; транзиттен басқа, қандай да бір өзге мақсаттарда пайдаланбауға тиіс; жөнелтуші кеден органы белгілеген мерзімде жеткізілетін кеден органына жеткізіледі.
Қазақстан 2007 жылғы 20 наурыздан бастап 1965 жылғы 8 шілдедегі триконтинентальды мемлекеттердің транзиттік саудасы туралы конвенцияға қатысушы болды. Құрлықішілік мемлекеттер мен Қазақстан, оның ішінде, осы Конвенцияның маңызды мәні бар деп санайды, себебі оның арқасында транзиттік мәселелер, сыртқы сауда проблемалары шешіледі, ашық теңізге тікелей шығуға мүмкіндігі жоқ мемлекеттердің жолында туындайтын қиындықтар еңсеріледі.
Қорытындылай келе, бүкіл әлемде тауарлар, жүктер транзиті өткір бәсекелестік режимінде жүретінін атап өту керек. Қазақстан аумағы бойынша әртүрлі елдердің транзиттік тасымалдарынан түсетін әлеуетті кірістер 2 миллиард АҚШ долларына жетуі мүмкін. Мұндай табыс алу үшін ел мен стратегиялық серіктестер транзит туралы жаңа қазақстандық заңды әзірлеу мен қабылдауды қажет етеді. Мұндай заңның көмегімен транзиттік тасымалдарды қамтамасыз ету жөніндегі барлық процестер ретке келтірілетін болады, ал шетелдік тасымалдаушылар, инвесторлар, кәсіпкерлер тиісті нормалар, жаңа заңнаманың жеңілдіктері туралы тиісті сигналдар алады.
1.2 Қазақстан - Қытай арасындағы жүк тасымалдаудың қазіргі жағдайы
Қазақстан Қытай мен Еуропаны Азия мен Еуропаның екі континентімен байланыстыратын маңызды көлік торабы болып табылады, соңғы жылдары үнемі өсіп келе жатқан қытай-еуропалық сауда мен үлкен логистикалық тасымалдау көлемі Қазақстанға үлкен қызығушылық тудырды, сондай-ақ Қазақстанға транзиттік тасымалдаудың кеңеюін қамтамасыз етті. 2011 Қытай-ЕО сауда көлемі 567,2 млрд, 1260 тал 20-футтық жүк контейнері болды, осы арада транзиттік трафикті қамтамасыз ету үшін Қазақстанның көптеген Суэц каналы арқылы Қытайдан тауарлар импортталғанна қарамастан тек 0,5% қане қамтамасыз ете алған.
Сарапшылардың пайымдауынша, 2020 жылы Қытай-ЕО сауда көлемі Орталық жүк трафик Қазақстан арқылы транзитпен 11,700 тонна 17,000 тоннаға дейін артады, олар шамамен 17 млн жуық жүк контейнері болды, қаржы көлемі 567,2 млрд АҚШ долларынан 781млрд АҚШ долларына дейін ұлғайды, бұл болжауға - Еуропа - жүк тасымалы 1,5 млн жүк контейнеріне жетуі мүмкін, барлық транзиттік жүк тасымалдау көлемі 8% пропорционалды өседі.
Қытайдың қарқынды дамып келе жатқан экономикасы және оның негізгі сауда серіктесі Еуропалық Одақ Қазақстанның транзиттік және экспорттық-импорттық мүмкіндіктерін дамыту үшін алғышарттар жасайды. Оңтүстік-шығыс, оңтүстік және Шығыс Азия елдері арасындағы Еуропа елдерімен белсенді сауда-экономикалық қатынастар Орталық Азия елдерінің көлік коммуникацияларын пайдалануға, сондай-ақ Транссібір магистралі мен оңтүстік теңіз жолының қарама-қарсы құрлықтағы баламалы бағдар құруға мүмкіндік береді. Оңтүстік-Шығыс және Шығыс Азия - Еуропа бағыттарындағы транзиттік ағындар шамамен 330 - 400 млрд. АҚШ доллары, бұл ағындардың 20% - на дейін Қазақстан арқылы өтуі мүмкін [19, 27 б.].
Қазіргі уақытта ЕО мен Қытай арасындағы сауда үлкен қарқын алуда, олардың тауар айналымы қазіргі уақытта 500 млрд. Қазақстан тауарлар транзитінен айтарлықтай пайда алып, олардың арасындағы жүк ағындарындағы үлесті 2020 жылға қарай 1% - дан 8% - ға дейін арттыруға ниетті. Халықаралық стандарттар мен талаптарға сәйкес көлік инфрақұрылымын жаңғырту қажет.
Болашақта Қытай бағытында мұнай мен газ транзитін ұлғайту күтілуде. Негізінен Қазақстан арқылы газдың транзиті төрт магистральдық құбыр арқылы жүзеге асырылады:
Орта Азия - Орталық Өзбекстан бағытында Қазақстан Ресей (түркімен және өзбек газы тасымалданады);
Бұхара газды ауданы-Ташкент Бішкек Алматы Өзбекстан бағытында (өзбек газы тасымалданады);
Ресей бағытында Орынбор - Новопсков және Союз МГҚ (Ресей газы);
Бұхара-Орал Ресей бағытында (түркімен газы) [20].
ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин 2013 жылы 7 қыркүйекте Қазақстанда Жібек жолының экономикалық белдеуі бірлескен құрылысын бастау туралы бастама көтергендіктен, Қытай мен Қазақстан басшылары бірнеше рет сапарлармен алмасты. Ынтымақтастықта бұрын-соңды болмаған табыстар болды. 2014 жылдың қарашасында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 2015 жылы Нұрға жол, болашаққа бастар жол атты одақтық Жолдауын жариялады, онда Қазақстанның Нұрлы жолда жаңа экономикалық саясат қалыптастырып, іске асыратындығы туралы жариялады, Оның негізі инфрақұрылым құрылысын белсенді түрде алға жылжыту, әсіресе көлік жолдарының инфрақұрылымын жақсарту, Астана - магистраль, теміржол және авиацияны біріктіретін тығыз байланысқан көлік желісін құру орталығы. Осы мақсатта алдағы бес жылда 20 миллиард АҚШ доллары, ал Ұлттық қордан 2015 жылдан 2017 жылға дейін жыл сайын 3 миллиард АҚШ доллары бөлінеді.
Осыдан кейін екі елдің көшбасшылары бірлесіп, Жібек жолы экономикалық белдеуін құруды және Жібек жолының экономикалық белдеуі мен Жарқын жол жаңа экономикалық саясатының арасындағы байланысты жүзеге асыруды ұсынды және энергетикалық ресурстар саласындағы ынтымақтастықты жалғастырумен қатар дамуға келісті. Халықаралық логистикалық канал экономикасын құру үшін энергетикалық емес салаларда көбірек ынтымақтастық Қытай мен Қазақстанның Жібек жолы экономикалық белдеуін салуға бірлескен қатысуының маңызды бөлігі болды.
Соңғы жылдары Қытай мен Қазақстан инфрақұрылымының құрылысы және көлік-логистикалық ынтымақтастық тұрақты дамуда және алғашқы нәтижелерге қол жеткізілді. 2011 жылғы желтоқсанда Қытай-Қазақстан темір жолы 1990 жылдардағы Алашанькоу теміржолы пайдалануға берілгеннен кейінгі екінші Қытай-Қазақстан теміржол каналы бола отырып, Қорғас портында түйісуді аяқтады. Қытай мен Қазақстан арасындағы 1770 шақырымдық шекара сызығында Алашанькоу мен Қорғаста екі параллель автомобиль және теміржол порты, Джимуна, Бакту және Дурата қалаларында үш жол порттары ашылды. Қытай мен Қазақстан арасындағы теміржол желісі Еуразияда көлік дәлізі болуға деген ұмтылысты жүзеге асыру үшін жақсы негіз болды. 2015 жылдың қазан айының соңындағы жағдай бойынша, Қорғас теміржол станциясының жүктердің жиынтық көлемі 4,05 млн тоннаға жетіп, 4 млн тоннадан асты, импорт пен экспорттың жүк көлемі 2020 жылға қарай 20 млн тоннаға жетеді.
2011 жылдың сәуірінде бүкіл әлем бойынша Yuxinou халықаралық теміржолы ашылды. Бұл Қытайдың Чунцин қаласынан Шыңжаң, Қазақстан, Ресей, Беларусь, Польша және Дуйсбург, Германия арқылы шыққан алғашқы Қытай-Еуропа пойызы. Азия континенталды көпірінің бағыты. 2015 жылдың ортасына қарай Yuxinou-дің жүк көлемі 4 700 АҚШ долларынан асатын жалпы сомасы 12 700 жүк контейнері болды. Юuxinou демонстрациясының әсерінен Чжэнчжоу, Ухань, Чэнду, Сиань, Хефэй және басқа да ішкі қалалар, сонымен қатар, Орта-Батыс аймағында соңғы жылдары Еуропа мен Азия үшін трансшекаралық логистиканы кеңейтті. Қазіргі уақытта Шыңжаңдағы Алашанькоу және Қорғас порттары арқылы Орталық Еуропаның 11 пойызы бар, олар Жібек жолы экономикалық белдеуінде халықаралық логистика мен тасымалдаудың тірегіне айналады.
Сурет 2. Қазақстан арқылы Дуйсбург пен Шанхай арасындағы темір жол қосылыстары
2014 жылғы мамырда Қытай-Қазақстан Ляньюньган логистикалық ынтымақтастық базасының бірінші кезеңі пайдалануға берілді. Ляньюньган-Қытай-Қазақстан логистикалық ынтымақтастық базасы 2013 жылдың қыркүйегінен бастап дайындалуда. Жобаның бірінші кезеңі аяқталғаннан бастап, 2014 жылдың мамыр айында ол Орталық Азия елдерінің Жапонияға, Оңтүстік Кореяға және Оңтүстік-Шығыс Азияға реэкспортының маңызды транзиттік базасына айналды. 2015 жылдың аяғында порттағы тиелген жүктердің жалпы көлемі 250 000 стандартты контейнерге жетті. База Жібек жолы экономикалық белдеуін салудағы алғашқы физикалық жоба болып табылады және ол Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына мүше елдердің бақылауына тікелей әсер ететін ауа-райының стилінің жетекші маңызына ие.
2014 жылғы 25 желтоқсанда Қазақстанның Хоргос-Донгдаемун арнайы экономикалық аймағының құрғақ порты ресми түрде пайдалануға берілді. Бұл Қазақстандағы ең маңызды логистикалық орталық, оның қызмет аясына контейнерлік қызмет, қойма қызметі, жүктерді жіктеу және қаптау кіреді. Т.б Құрғақ порттар арқылы Азия-Тынық мұхиты елдері мен Қытай сияқты аймақтардан келетін тауарлар Қазақстан мен Ресейге және Еуропа елдеріне транзит жасайды, бұл тасымалдау қашықтығын және уақытын қысқартып қана қоймай, сонымен бірге Қазақстанға үлкен экономикалық пайда әкеледі. Қазақстан құрғақ порттарға үлкен үміт артып, оны Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда көлемін едәуір арттыруға және Қытай мен Каспий маңы елдері арасындағы сауданы кеңейтуге қолданады деп үміттенеді.
2016 жылғы 18 ақпанда Қытай, Қазақстан және Ресей Шыңжаңнан Ресейге көпжақты халықаралық автомобиль тасымалы бағытын ашты, содан бері қытай жүк көліктері енді Қазақстан Республикасы арқылы жүк түсіріп, декларациялау және транзитті қажет етпейді және тікелей Ресей Федерациясының порттарына бара алады. Бұл Бір белдеу - бір одақ елдерінің стратегиялық интеграциясын жүзеге асырудағы нақты прогресс[4].
Бір жол бір белдеу бастамасының инвестициялары Еуразиядағы трансконтиненталдық сауда инфрақұрылымын дамытуға бағытталған. Ұзақ мерзімді перспективада Қытай мен Еуропа арасындағы сауданың едәуір үлесі осы бағыт арқылы теңізге қарағанда шамамен екі есе жылдам өтуі мүмкін. Орталық Азиядағы бизнес үшін бұл жаңа сауда жолдарын капиталдандыру бойынша сансыз мүмкіндіктерді білдіреді.
Инфрақұрылымға инвестициялар және кейінгі пайда трансконтиненталдық сауда үшін де, Қазақстан экономикасы үшін де өсудің негізгі факторларына айналды.
Қазақстанда транзиттік дәліз ретінде оның ұстанымын нығайтуға айтарлықтай инвестициялар жасалды. Оның ішінде Қытаймен шығыс шекарасындағы құрғақ порт - Қорғас - Шығыс қақпасына 3,5 млрд. АҚШ долл-нан астам жасалды.
COSCO Shipping, әлемдегі ең ірі логистикалық қызмет жеткізушілерінің бірі және Lianyungang Port Holdings Group жақында жобадағы үлесті сатып алып, оны трансұлттық етіп, қазақстандық тарапқа серіктестердің үлкен тәжірибесінен жеңіске жетуге мүмкіндік берді.
Басқа да елеулі инвестицияларға Шалқар-Бейнеу темір жолы, Жезқазған-Сексеуіл темір жолы және Құрық порты кіреді. Нәтижесінде дәліздердің және өткізу қабілетінің ұлғаюы Қазақстанның транзиттік аймақ ретіндегі рөлін нығайтады. Самұрық-Қазына бағалауы бойынша инфрақұрылымға инвестициялар жыл сайын келесі он жыл ішінде Қазақстанның экономикалық дамуына 0,1% -0,2% деңгейінде үлес қосатын болады.
Сурет 3. Қазақстан арқылы Азия-ЕО-Азия транзиттік контейнерлік тасымалдаулары, мың TEU
Қазақстан темір жолы ҰК АҚ мен оның акционері Самұрық-Қазына Қазақстанның Жібек жолының транзиттік пункті ретінде дамуындағы орталық рөл атқарады.
Қазақстандық ұлттық темір жол операторы мен оның бас компаниясы үшін бұл олардың өз инфрақұрылымы мен бизнес-модельдерін, сондай-ақ олардың шетелдік серіктестері сияқты жаңғыртуда алға жылжи отырып, бірдей қарқын ұстайтынын білдіреді.
Бұл ретте ҚТЖ ҰК АҚ рөлі Қазақстан арқылы жүк транзиті үшін сенімді платформа жасау үшін процестерді жетілдіруге бағытталуы тиіс, ал Самұрық-Қазына мультимодальды көлік жүйесін дамытудың ұзақ мерзімді мақсатын қолдауы тиіс, бұл электр энергиясы мен көлік инфрақұрылымын бөлуге елеулі инвестицияларды, сондай-ақ Қазақстан арқылы транзиттік тасымалдар үшін қажетті бюрократиялық процестерді жеңілдету мақсатында реттеуші талаптарды азайту үшін өзінің әсерін пайдалануды қамтиды.
Сурет 4. БББЖ жүзеге асыруда табысқа жету үшін құралдар
Қазақстан темір жолы және Самұрық-Қазына үшін Бір жол бір белдеу капиталдандырудың маңызды қадамдары болды.
Самұрық-Қазына және ҚТЖ сандық мәдениетін дамыту
Цифрлық қатысу мен архитектураны құру Қазақстанға бизнесті табысты жүргізу үшін елдер тізімінде алға жылжу үшін ол Дүниежүзілік банкпен және БҰҰ-мен көзделетін мақсаттарды одан әрі дамытуға мүмкіндік береді.
Сандық дағдылар мен мүмкіндіктер көшбасшылықтан және адамдардан басталады. Шешім қабылдау жылдамдығы және өнімді әзірлеу шешуші мәнге ие. Сандық көшбасшылар толық деректер, деректерді талдау және процестерді үздіксіз жетілдіру. Прототип арқылы сандық көшбасшылар табысқа жету үшін қателерге орын береді. Бір жол бір белдеу және Клиент бастамасына назар аудара отырып, ҚТЖ үшін нысаналы өзгерістер БББЖ көлікке, жеткізу тізбегіне, логистикаға және теміржолды табысты басқару арқылы жүк тасымалдарын басқаруға бағытталған. ҚТЖ өзінің бизнес-моделіндегі өзгерістерді неғұрлым жылдам жүзеге асыра алатын болса, соғұрлым ол Қытай және халықаралық қаржы мекемелері Қазақстанда және одан тыс жерлерде жоспарлаған инвестициядан әсер ететін, ҚТЖ құндылығы үшін маңызды көптеген жолдармен пайда таба алады. Басқару жүйесін, мақсатты операциялық модельді және ҚТЖ қызметін жаңғырту экспедиторлардың, бөгде логистикалық компаниялардың, сондай-ақ бөлу және қоймалық сақтау орталықтарының назарын аударады.
Қазақстан транзиттен түсетін табысты капиталдандыра және экспорт үшін жаңа нарықтарға ие бола отырып, ҰҚҚҚ-дан айтарлықтай пайда ала алады.
Көлік қызметін көрсетуден түсетін кірістер
Таяу жылдары ҚТЖ мен жеке компаниялар транзиттік контейнерлік тасымалдардың 10 есе ұлғаюына байланысты жаңа елеулі кіріс ағындарын капиталдандыра алады. Ол кезде бюрократиялық кедергілер жойылатын болады, контейнерлік транзиттік пойыздар алады, олар барынша тез және кедергісіз Қазақстан аумағы арқылы өтеді деп жоспарлануда.
Логистиканың жеке жеткізушілері ҰҚП-ның дамуын және Қазақстанның транзиттік дәліз ретіндегі мүмкіндіктерінің артуын мұқият қадағалайды. Оның Азия -ЕО бағытындағы Орталық жағдайы оны жылжымалы құрамды жалға алу, логистикалық шешімдер және жүктерді тасымалдау сияқты көлік қызметтері үшін нарық құру үшін тамаша орын. Транзиттік операциялар ҚТЖ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
Нормативтік-құқықтық сілтемелер 3
Кіріспе 4
1 Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың теориялық аспектілері 8
1.1 Қазақстанның мен Қытай арасында халықаралық транзиттік тасымалдар мәселелерінің заңдылықтары 8
1.2 Қазақстан - Қытай арасындағы жүк тасымалдаудың қазіргі жағдайы 14
2 Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау сапасын талдау (Successful ЖШС логистикалық компаниясы мысалында) 23
2.1 Successful ЖШС логистикалық құрылымы мен қызметтері 23
2.2 Successful ЖШС тауар тасымалдау сапасына қойылатын талаптар 27
3. Компания тарапынан Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың экономикалық тиімділігін талдау 34
3.1 Инфрақұрылым, логистика және сауда саласындағы уағдаластықтарды талдау 34
3.2 Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың индустриялық жобалары 37
4. Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау барысында кездесетін мәселелер және оның шешу жолдары 40
4.1 Шекара қызметін автоматтандыру мәселесін шешу жолдары 40
4.2 Өзара ақпарат алмасу тиімділігі 43
4.3 Порталдан компанияға келетін экономикалық тиімділік 46
Қорытынды 47
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 49
Нормативтік-құқықтық сілтемелер
ҚР СТ 1659-2007 Жүк вагондары 1435 мм өлшеуіш теміржол мен 1520 мм теміржол арасындағы байланыс.Техникалық талаптар алғаш рет енгізілді.
2001 жылы 8 желтоқсандағы №266-II "темір жол көлігі туралы" заңы.
Автомобиль көлігі туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі № 476-II.
ГОСТ 30594-97 Жүк тасымалдау
ГОСТ 21390 Контейнерная транспортная система. Термины и определения.
ГОСТ 34056 Транспорт железнодорожный. Состав подвижной.
ГОСТ 21390-83 Контейнерлік көлік жүйесі.
ГОСТ 26319-84 Қауіпті тауарлар. Қаптама.
ГОСТ ИСО МЭК 15459-1-2008 Автоматты сәйкестендіру. Бірегей халықаралық сәйкестендіргіштер. 1-бөлім. Тасымалданатын қондырғылардың бірегей идентификаторлары.
ГОСТ ИСО МЭК 15459-2-2008 Автоматты сәйкестендіру. Бірегей халықаралық сәйкестендіргіштер. 2-бөлім. Тіркеу тәртібі.
ГОСТ 31016-2003 (ISO IEC 15438: 2001) Автоматты сәйкестендіру. Штрихты кодтау. PDF417 (PDF417) рәміздердің сипаттамалары .
ГОСТ 30743-2001 (ISO IEC 15417-2000) Автоматты сәйкестендіру. Штрихты кодтау. Код 128 Таңбаның сипаттамасы (128-код).
ГОСТ 31340-2007 Химиялық өнімдерді ескерту. Жалпы талаптар.
ҚР СТ 1406-2005 Қораптау.
ГОСТ 19433-88 Қауіпті тауарлар. Жіктеу және таңбалау
Термины и определения
Европейские экологические стандарты: от Евро-0 до Евро-6 https:koneks-oil.ru
2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі
Протокол между Министерством по инвестициям и развитию Республики Казахстан и Министерством транспорта Китайской Народной Республики о создании системы разрешений на международные автомобильные перевозкиПротокол, 12 октября 2016 года http:adilet.zan.kz
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі уақытта ғылым да да, тәжірибе де де әлемдегі жаһандық өзара тәуелділік қарқынды өсуде. Бұл экономикалық қатынастар саласында айқын көрінеді. Көлік пен байланысқа жұмсалатын шығындар мен уақыт сияқты кедергілер болған мұндай көрсеткіштер айтарлықтай қысқарды және бүгінде әлемдік қаржы және сауда ағындарына қызмет көрсетуде табиғи кедергілер негізгі кедергі болып табылмайды.
Қытай мен Қазақстан арасында саяси іс шаралардың ұштасуы барысында, Қытай елінің Бір жол бір белдеу бағдарламасы мен Қазақстанның Нұрлы жол бағдарламасы аясында жыл сайын халқаралық транзиттер жүзеге асып келеді.
XXI ғасырдың алғашқы он жылдығында халықаралық сауда ауқымы айтарлықтай өсті. Сондықтан тауарлардың ұлғайып келе жатқан көлеміне байланысты өндірушілерден соңғы тұтынушыларға дейін шекарадан көбірек өту байқалды. Осының салдарынан, процестің өзін цифрландыру, технологияландыру арқылы белсенді түрде трансформацияланатын халықаралық көлік-транзиттік жүйелердің саны артты.
Сондай-ақ транзиттік жүйелердің дамуына перманентті қазіргі саяси және экономикалық тәуекелдер үлкен әсер етеді. Үздіксіз және сенімді әлемдік транзиттік бағыттардың жұмыс істеуін қамтамасыз ету кепілдігі ретінде қажетті халықаралық-құқықтық актілерді қалыптастыру және транзиттік жүйелердің қатысушылары болып табылатын елдердің ұлттық заңнамасын жетілдіру болып табылады.
ҚР Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев алға қойылған міндеттерді жүзеге асыру және транзиттік әлеуетті тиімді пайдалану мақсатында жасаған баяндамасында: Қазақстан өзінің тарихи рөлін қайта жаңғыртып, Орталық Азиялық өңірдің ең ірі іскерлік және транзиттік хабына, Еуропа мен Азия арасындағы өзіндік көпірге айналуы тиіс. Осы мега жобаны жүзеге асырудың нәтижесінде, күтіліп отырғандай, 2020 жылға қарай Қазақстан арқылы өтетін транзиттік жүк ағыны одан әрі де оны кемінде 50 млн. тоннаға дейін жеткізе отырып, 2 есе дерлік өсуі тиіс - деген болатын [1].
Қандай да бір тауарларды транзиттеу қажеттілігі бірінші кезекте тұтынушыларды географиялық бөлу, тиісті тауарларға қажеттілік (энергия, мұнай, орман және т.б.), өзін-өзі қамтамасыз ету деңгейі және т. б. қатысты тиісті факторлармен айқындалады. Мұның дәлелі, Қазақстан - Қытай жүк тасымалы жылдан жылға артып келеді. 2019 жылңы 10-13 қазан аралығында Нұр-Сұлтан қаласында Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің делегациясы мен Қытай Халық Республикасы Синцзянь-Ұйғыр Автономиялық ауданының автокөлік делегациясының арасында кезекті келіссөздер өтті. Келіссөздер барысында Тараптар 2018 жылы екі ел арасындағы Автомобильмен жүк тасымалдарының көлемі 20%-ға артқаны туралы атап өтті. Осыған байланысты шекарадағы жүк тасымал сапасын жетілдіру қажеттілігі туындап отыр, жуктерді қоймалау, жөнелту барысын әлде қайда жақсарту үшін.
Зерттеу хронологиясы. ТЖЫҰ (темір жол ынтымақтастық ұйымы) және ХТЖО (халқаралық темір жол одағы) ұйымдарына белгілі Қытай Халық Республикасының (ҚХР) темір жолы табанының ені 1435 мм, ал Қазақстан да (ҚР СТ 1659-2007 ) [2] Еуропа елдерімен бірдей темір жол табанының ені 1520 мм темір жол табанын қолданады (2001 жылы 8 желтоқсандағы №266-II Темір жол көлігі туралы заңында бекітілген) [3], сол себепті Қазақстаннан бара жатқан поезд 5-6 сағатқа аялдап шекарада доңғалақ жұптарын айырбастауына тура келеді.
Қазақстан мен Қытай арасындағы темір жолдар:
1991 жылы Қыркүйекте Достық станциясы арқылы Қазақстан мен Қытай арасында жүк тасу, ал 1992 жылы маусымда жолаушылар тасу жүзеге асырылды. 1994 жылдан бастап Достық- Алашанькоу станциялары арқылы халықаралық жүк тасу жүргізіле басталды. Қытайдың оңтүстік жағалауындағы теңіз порттарын қысқа жолмен Қазақстан, Ресей, Украина және Белоруссия сауда - өнеркәсіп орталықтарымен байланыстырды.
2010 жылы 12 тамыз күні, ҚХР-ның темір жол бөлімшесі ҚР-ның темір жол бөлімшесімен қос ел шекараларында мерекелік іс шара үйымдастырып, Еуразияның теміржол қатынасына 20 жыл толғанын атап өткен еді. Осы жирма жыл ішінде Еуразияны байланыстырып жатқан бұл темір жол зор жетістіктерге қол жеткізді.
Зерттеу нысаны - Successful ЖШС (бұрынғы атауы Successful ЖШС өзінің атауын 2019 жылдан бастап MVN IMPORT & EXPORT CO., LIMITED ЖШС болып өзгертті) 2016 жылдан бері қарқынды жұмыс атқару барысында өздерінің халықаралық нарықтағы статусын айқындады.
Зерттеу пәні - Стандарттау, сертификаттау және метрология пәні болып табылады.
Зерттеу мақсаты - Қазақстан мен Қытай арасындағы тауар тасымалдау сапасын жетілдіру мақсатында Шекара қызметін автоматтандыру.
Жұмыстың алға қойған мақсатына жету үшін мынадай міндеттерді орындауға тура келеді:
- Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың теориялық аспектілерін жасау;
- Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау сапасын талдауын Successful ЖШС логистикалық компаниясы мысалында зерттеу;
- Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың экономикалық тиімділігін талдау;
- Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау барысында кездесетін мәселелер және оның шешу жолдарын ұсыныстар жасау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Транзиттік тасымалдар тауарлардың орын ауыстыруын жанама ете отырып, сонымен бірге тұтынушы-елдердің сенімді жабдықталуына, әртүрлі елдерден өндірушілердің нарыққа қол жеткізуін қамтамасыз етуге және транзит жүзеге асырылатын елдердің пайда алуына ықпал етеді. Осылайша, транзиттік тасымалдар Халықаралық бизнес-процестердің дамуына ықпал етеді.
Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы. Компания әлемдік нарыққа шығу үшін жаңа цифрланған дәуірге икемделуі керек, осы барыста жүк тасымал қозғалысын жеделдету және жүк жеткізу сапасын арттыру үшін алға көптеген жобалар мен мақсаттар қойып отыр.
Осы дипломдық жұмыста ұсынылған жаңашылдық компанияға көптеген пайда әкеледі, жұмыс қарқындылығы артып, түрлі кедергілер азаяды.
Қазақстан мен Қытай арасындағы жүк тасымал саны мен сапасын арттыру арқылы компания өз таыбсын арттырып, бәсекеге қабілеттілікті жетілдіре алады.
Жаңашылдығы. Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдау сапасын жетілдіру барысында көлік құралының жол жүруін тіркеу үшін Веб-интерфейстер (қазақстандық және шетелдік жүк тасымалдаушы) арқылы тіркеу.
Қазақстан тарапы Қытай тарапына ҚХР аумағына жүктер мен жолаушыларды тасымалдауды жүзеге асыратын қытайлық тасымалдаушыларға тасымалдау туралы деректерді (рұқсат бланкісінің нөмірі және АТС мемлекеттік нөмірі) арнайы порталда тіркеуді ұсыну.
Зерттеу әдістері. Осы зерттеудің жүйелі-құрылымдық, салыстырмалы-құқықтық, логикалық-теориялық және жеке-ғылыми әдістерін пайдалану арқылы халықаралық-құқықтық база және ұлттық заңнама халықаралық транзитті реттеу кезінде тиісті нормативтік құқықтық актілер қарастырылды. Транзиттік-құқықтық қатынастарға тартылған қатысушылар арасында даулы жағдайлар туындаған кезде қатынастарға қатысушылар мүдделерінің теңгерімін сақтауды қамтамасыз ететін нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу қажет екені анықталды.
Диплом жұмысының (жобасының) құрылымы. Кіріспе, 4 бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлімде Қазақстан мен Қытай арасындағы жүк тасымалдарының жіктелуі мен сипаттамасы және көліктің магистральдық түрлері, олардың ерекшеліктері, кемшіліктері мен артықшылықтары қарастырылды.
Екінші бөлімде Successful ЖШС негізінде Қазақстан мен Қытай арасында жүктерді тасымалдау тәсілін таңдау, тасымалдаудың негізгі түрлері, тасымалдау түрін таңдау кезіндегі өлшемдер жүйесі және логистикалық тізбектердегі өзара іс-қимылдағы көлік түрлері арасындағы ресурс үнемдеу, шекарадан жүк тасмалын өткізгендегі мәселелер айтылды.
Үшінші бөлімде Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың экономикалық тиімділігіне талдау жасалады.
Төртінші бөлімде Қазақстан мен Қытай арасындағы жүк тасымалы барысында шекара басқару қадағалау ісіне жаңа портал енгізу ұсыынысы ұсынылды.
1 Қазақстан мен Қытай арасындағы тасымалдаудың теориялық аспектілері
1.1 Қазақстанның мен Қытай арасында халықаралық транзиттік тасымалдар мәселелерінің заңдылықтары
Қазақстан Қытайдың маңызды көршісі, Жібек жолы экономикалық белдеуінің негізгі аймағында орналасқан, ол Жібек жолы экономикалық белдеуін бірлесіп құруда маңызды рөл атқара алады. Сондай-ақ Қытай Қазақстанның сыртқы саясатындағы маңызды және басымдықты ұстаным болып табылады және Қазақстанның маңызды серіктесі болып табылады.
Жібек жолы экономикалық белдеуі бастамасы мен Нұрлы жол жаңа экономикалық саясатының бірлескен құрылысы - бұл Қытай мен Қазақстан басшылары өздерінің ұлттық жағдайлары мен ерекшеліктерін ескере отырып, халықаралық саяси және экономикалық дамудың жаңа жағдайына бейімделу үшін ұсынған ұлттық даму стратегиясы. Стратегиялық қондырғыға қатысты жоғары консенсус қалыптасты.
Қазақстанның Нұрлы жол жаңа экономикалық саясатын және даму стратегиясын талдай отырып, Қытай мен Қазақстанның сыртқы саясатының, даму мақсаттары мен іске асырудың стратегиясының жоғары деңгейде келісілгендігін көруге болады, және олар өзара тиімділік пен жеңіске жету үшін барлық бағыттарда ынтымақтаса алады. Сонымен бірге, біз әртүрлі факторлардың әсерінен Қытай мен Қазақстан арасындағы ынтымақтастық пен стратегиялық түйісу тегіс болмайтынын, көптеген қиындықтарды жеңу қажет екенін түсінуіміз керек.
Бұл бөлімшеде Қазақстан Республикасының жүктер мен тауарларды тасымалдаудың транзиттік проблемаларын шешудің заңды нысандары мен құралдары қарастырылады. Онда транзиттік-көлік мәселелері туралы қазақстандық заңнаманың проблемалары және оларды шешу жолдары, сондай-ақ Қазақстанның әлемдік тәжірибе негізінде транзит мәселелері жөніндегі келісімдерді әзірлеуге және қол қоюға қатысуы талданды. Бұл мәселелердің өзектілігі Қазақстанның көлік-транзиттік әлеуетін дамыту жаһандану процесі жағдайында Республика экономикасын жаңғыртудың құрамдас бөлігі болып табылатындығымен айқындалады.
Транзиттік халықаралық тасымалдар көлемін ұлғайту Қазақстан экономикасының өсуін жеделдетуге және оны әлемдік көлік жүйесіне ықпалдастыруға мүмкіндік береді. Соңғы жылдары Қазақстанның көлік -транзиттік қатынастары айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Оң нәтижелермен қатар, авторлар республиканы транзитті дамыту үшін әлі де шешетін бірқатар мәселелерді атап өтеді. Осыған байланысты қазіргі уақытта көлік байланыстарының тиімділігін арттыруға мемлекеттік органдар тарапынан да, мүдделі компаниялар тарапынан да назар аударылады.
Жалпы күш-жігермен Қазақстанның транзиттік әлеуеті басқа елдер үшін басым болуы үшін жағдай жасау арқылы осы салада нақты бәсекеге қабілетті болу басты нәтижеге қол жеткізу міндеті тұр. Бұған елдер арасындағы транзиттік қатынастарды реттеудегі әлемдік тәжірибені ғылыми-құқықтық зерделеу және бұл тәжірибені Қазақстанның транзиттік проблемаларын табысты заңдық шешу үшін тәсілдердің бірі ретінде пайдалану ықпал ететін болады.
Қазақстанның транзиттік мүмкіндіктерін халықаралық көлік, сауда және өзге де ұйымдар арқылы жарнамалау кезінде әр түрлі нұсқаларда біздің республикамыздың нақты артықшылықтары туралы айту керек. Түрлі халықаралық-шарттық нұсқаларда (Нұрлы жол жол-экономикалық бағдарламасының Жібек жолының экономикалық белдеуін қосу мәселелері жөніндегі келісімдердің жобаларында) тасымалданатын тауарлар мен өнімдерді өндірушілер мен тұтынушыларға көрсету, сондай-ақ Азия елдерінің тауарлары Еуропа құрлығына дейін және кері қарай Қазақстан арқылы сол тауарларды теңіз бағдарымен осындай бағыттарда жеткізуден 2-3 есе жылдам жеткізілетінін атап көрсету қажет. Сол сияқты Қазақстанның басқа елдермен транзиттік әлеуеті үшін ГОСТ 30594-97 Жүк тасымалдау стандартын сақтаған. Құжатты рәсімдеу барысында сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы таңдалады:
- тасымалданатын жүктің сипаттамалары мен ерекшеліктері;
- Көлік және қатынас түрі;
- пайдаланылатын жылжымалы құрам;
- жүкті жөнелту ерекшеліктері;
- тасымалдау процесіне қойылатын талаптар;
- көлік қызметінің сапасын басқару міндеттері;
- сапаны сипаттайтын қасиеттердің құрамы мен құрылымы;
- сапа көрсеткіштеріне қойылатын негізгі талаптар [6].
Аталған келісімдер жобаларының кіріспесінде, негізгі баптарында теңіз қатынасымен жеткізілетін жүк жолда 35-40 күн немесе 6 апта тұрғанын, ал Еуроазиялық жол бойынша темір жол, автомобиль көлігі осы жүк көлемін 2-3 апта ішінде, яғни 2 есе жылдам жеткізетінін көрнекі көрсету қажет [7]. Қазақстандағы және көршілес транзиттік елдердегі тұрақты саяси ахуал маңызды болып табылады.
Темір жол қатынасы бойынша:
Темір жол желісінің мақсатына жету үшін Қазақстан 2001 жылы 184 шақырымдық Ақсу-Терминал учаскесін салды, солтүстігін Қазақстанның шығысымен байланыстырды, 2003 жылы Солтүстік Қазақстанды байланыстыратын 402 шақырымдық Хромтау-Алтынсарино учаскесі салынды. Батысқа қосылды; 2008 жылы 153 шақырымдық Шар-Усть-Каменогорск автожолы салынды, ал шығыс Қазақстан темір жолы Ресейдің басқа аймақтарымен қосылу үшін екі рет өту жағдайынан босатылды. 2013 жылғы 12 мамырда Қазақстанның Болашақ стансасынан Түркіменстанның Серхетякасына дейінгі жаңа халықаралық канал ашылды, ұзындығы 1182 шақырым жаңа темір жол.
2013 жыл бойынша бүкіл Қазақстан бойынша 14,800 шақырым магистральды теміржол бар, оның ішінде қос жолды теміржол шамамен 4,900 шақырымға жетеді, бұл жалпы ұзындықтың 33% құрайды, ал электрлендірілген желілер 4,200 км құрайды, бұл жалпы ұзындықтың 28% құрайды.Теміржолдың тығыздығы мың шаршы шақырымға 5,68 км құрайды. 2012 жылғы статистикалық мәліметтерге сәйкес теміржол көлігі жүктердің жалпы көлемінен және жолаушылардың жалпы көлемінен тиісінше 49% және 9% құрады. Қазақстанда теміржол жүйесін көршілес елдермен байланыстыратын 16 халықаралық теміржол бекеттері бар (11-і Ресейге, 2-уі Өзбекстанға, 1-і Қырғызстанға және 2-еуі Қытайға), олардың ішінде Қазақстан мен Ресей бар. Жүйе ең тәуелді. Теміржол желілерінің бүкіл аумаққа таралуы тұрғысынан алғанда, оңтүстік және шығыс аймақтардағы теміржолдардың жалпы ұзындығы 4000 км-ден асады, бұл ұлттық теміржолдың жалпы ұзындығының 27,5% құрайды, батыс аймақта 3900 км, бұл жалпы ұзындықтың 26,9% құрайды, ал орталық және солтүстік облыстарда - 6000 км, жалпы ұзындығын құрайды. 43,5%.
Авто жол қатынасы бойынша:
Қазақстан ТМД елдері арасында Ресейден кейін екінші орында. Автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы - 128,300 шақырым, оның 97,400 шақырымы - қарапайым автомобиль жолдары, 23,5 мың шақырымы - республикалық маңызы бар автомобиль жолдары, 73,900 шақырымы - мемлекеттік және аймақтық автомобиль жолдары. Дүниежүзілік банктің бағалауы бойынша, Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарының ағымдағы құны 109,7 млрд. АҚШ долларын құрайды, бұл 2012 жылғы Қазақстанның ЖІӨ-нің 54% құрайды.
Қазақстанның автомобиль жолдары бөлімі жыл сайын 50 000 жұмыс орнын қамтиды, соның ішінде 43,000-і жөндеу жұмыстарымен және 77000-ы дамумен айналысады. 2001 жылдан бастап Қазақстан кәдімгі жолдарды қалпына келтіруге және дамытуға 1,4537 трлн. 2001 жылдан 2012 жылға дейін жалпы ұзындығы 45,200 шақырым жол жөнделді, оның ішінде 14,800 шақырымы толығымен қалпына келтірілді, бұл қарапайым жолдардың 31% жағдайын жақсартты. Жол жағдайына қатысты 2013 жылы 20% жақсы техникалық жағдайда, 47% қанағаттанарлық және 33% қанағаттанарлықсыз болды. Мемлекеттік автомобиль жолдарын дамыту мен ұстауға арналған тікелей және жанама шығындар 1021,9 млрд. Теңгені құрайды, бұл 2012 жылғы ІЖӨ-нің 3,46% -на тең.
Кеңес өкіметі жылдарында автомобиль жолдарының құрылысына көп көңіл бөлінбегендіктен және жол құрылысының стандарттары төмен болғандықтан, Қазақстанның автомобиль жолдарының дамуы артта қалып отыр, сонымен қатар нашар бағалары, көптеген жасанды өткізу пункттері және мемлекетаралық транзиттік жүктердің көлемі сияқты проблемалар бар. Автомобиль көлігі шығындары дайын өнім құнының 11% құрайды, ал дамыған нарықтық экономиканың көрсеткіштері 4% - 4,5% құрайды.Қазақстан экономикасы дамыған елдердің көлік шығындарынан екі есе көп. Жол жағдайының нашарлауы ұлттық бәсекеге қабілеттіліктің халықаралық рейтингіне де әсер етті. 2006 жылдан бастап 2011 жылға дейін Қазақстан автомобиль жолдарының сапасының рейтингі нашарлап, 125 орынға, 2006 жылмен салыстырғанда 27 орынға және 2012 жылы 8 орынға төмендеді.
Кесте 1. Дүниежүзілік экономикалық форумның жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінің Автомобиль жолдарының сапасы индексіндегі Қазақстанның динамикасы (2006-2012 жж.)
Әуе жол қатынасы бойынша:
Қазақстанның үлкен аумағы бар және әуе көлігі маңызды орын алады. Қазір Қазақстанда 20 ірі әуежай бар. Халықаралық авиациялық қызмет көрсететін 15 әуежайдың тек 11-і ICAO стандарттарына сәйкес келеді. Астана және Алматы әуежайлары Халықаралық Азаматтық Авиация Ұйымымен IIIА және IIIВ сертификатталған, Атырау Әуежайы II деңгей сертификатына ие, Павлодар, Чимкент, Қарағанды, Жезқазған, Актюбинск, Өскемен, Қызыл Орда және Ақтау әуежайлары Level деңгейінің сертификатын алды. Халықаралық авиация ұйымының ұсыныстарына сәйкес, 2014 жылдан бастап 2015 жылға дейін Қазақстан барлық әуежайларда жердегі қауіпсіздік техникасы бойынша сертификаттаудан өтеді деп жоспарлап отыр. Қазақстан Республикасы Көлік министрлігі Азаматтық авиация комиссиясының статистикалық мәліметтеріне сәйкес, 31 авиакомпанияның қолданыстағы авиациялық лицензиясы бар.
Қазіргі уақытта Қазақстан әуе жолдары авиакомпаниясы 80 718 шақырым 88 ішкі және халықаралық бағыттарға тікелей рейстерді жүзеге асырады. Көрші елдермен 71 әуе дәлізімен бөлісіңіз. Азаматтық авиация саласында 16,5 мың адам жұмыс істейді, 2012 жылы бұл сектордың кірісі 313 млрд. Теңгені құрады, бұл ІЖӨ-нің 1% -на тең. Азаматтық авиация саласының негізгі проблемаларын атап өтуге болады: әлсіз техникалық құрал-жабдықтар; әуежайдың жерүсті инфрақұрылымы (50%); ескірген әуе кемелері; бірнеше жергілікті маршруттар; Көрнекі бақылау үшін құралдардың жеткіліксіздігі, арнайы жабдықтар, жарықтандыру, электрмен жабдықтау және байланыс жабдықтары едәуір ескіруде, жерасты инфрақұрылымы, жүк көлігі қоймасы және терминалдық жабдықтар қажетті деңгейге жетпейді, кәсіби кадрлардың жетіспеушілігі бар.
Су жолымен тасымалдау бойынша:
Теңізге шығу мүмкіндігі жоқ әлемдегі ең үлкен ел болғандықтан, Қазақстанның су көлігі жақсы дамымаған. Қазақстан Каспий теңізімен шектеседі, ол әлемдегі ең үлкен ішкі көл болып табылады. Қазақстанның теңіздегі көлігі негізінен Солтүстік Каспий теңізінің шығыс жағалауында орналасқан үш портқа: Ақтау халықаралық сауда порты, Курек портына және Баудино портына сүйенеді. Қазіргі уақытта Ақтау порты - Қазақстандағы жалғыз халықаралық порт және Каспийдегі ең заманауи порт. Ақтау портының ауданы 81,7 га құрайды, жүк айналымы Каспий портының жалпы айналымының 34% құрайды. Курек порты - бұл кәсіби порт, сондықтан Қазақстан Курек портын өзінің өткізу қабілетін кеңейту мақсатында Қазақстанның Каспий теңізі аймағын дамыту жоспарына енгізді. Курек портының жобалық қуаты жылына 20 млн. Тонна шикі мұнайды құрайды, кеңейтілгеннен кейін ол Баку-Тбилиси-Джейхан (Каспий мұнай құбыры деп те аталады) мұнай құбыры жобасының жеткізілім терминалы болады. Порт Бино - бұл негізінен Қазақстанның мұнай өндіруші компаниялары талап ететін жабдықты, құрылыс материалдарын, отынның шетелдік капиталын және т.б. тиеу үшін пайдаланылатын қазақстандық теңіз континентальды қайраңдық мұнай эксплуатациялау компаниясының көмекші порты. Қазіргі уақытта Қазақстандағы ішкі навигацияның жалпы жүгірісі 4108,5 шақырым, үш суға бөлінген: Ертіс өзенінің сулары (арнаның 1719,5 шақырымы), Іле өзені-Баркаш сулары (арнаның 1308 шақырымы) және Жайық өзені-Каспий сулары (арнаның 956 шақырымы).
Құбыр жолы бойынша:
Қытай-Қазақстан мұнай құбыры, Қытайдың алғашқы трансшекаралық мұнай құбыры, шамамен 10 жыл бойы қауіпсіз жұмыс істеп келеді, жылына 12 млн тонна шикі мұнайды жеткізеді (2015 жылы төмендеу). Қытайдың алғашқы трансшекаралық табиғи газ құбыры Қытай-Орталық Азия табиғи газ құбыры А, В және С газ құбырлары Қазақстанға кірді. 1992 жылы Қытай мен Қазақстан арасындағы сауда көлемі бар болғаны 104 миллион АҚШ долларына тең болды, 1995 жылы екі ел арасындағы сауда көлемі 332 миллион АҚШ долларына жетті.Қазақстан Статистикалық комиссиясының мәліметтері бойынша 2014 жылға қарай Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда көлемі 17,25 миллиард АҚШ долларын құрады[4].
Қазіргі уақытта Еуропалық Одақ елдері мен Қытай арасындағы сауда қарқынды дамып келеді. Осыған байланысты олардың арасындағы тауар айналымы 500 миллиард АҚШ долларынан асып түсті деп айту қажет [10].
Қазақстан тауарлардың осындай транзитінен өз пайдасын алады және 2020 жылға қарай екі бағытта да осы жүк ағындарындағы өз үлесін 8 пайыздан астам деңгейде ұлғайтуды көздеп отыр. Республика бүгінде көлік инфрақұрылымын жаңғыртуы тиіс, оны әлемдік стандарттардың жоғары талаптары деңгейіне шығару қажет. Бұл міндетті шешуге Қазақстандық халықаралық транзиттік трассаларды тиісті көлік инфрақұрылымымен қамтамасыз ету туралы жаңа қазақстандық заңды әзірлеу және қабылдау ықпал етуі мүмкін. Мұндай тәсіл шетелдік және халықаралық жүк тасымалдаушылардың алдында Қазақстанның транзиттік көлік жолдарының тартымдылығына ықпал етер еді. Осындай заңның негізінде, атап айтқанда, Қазақстан аумағы арқылы өтетін Батыс Қытай - Батыс Еуропа жолының бойында жанармай құю станцияларының әр түрі жабдықталса да болар еді.
Осыған байланысты, 2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 213-бабына сілтеме жасай отырып, кондицияланбаған мұнай өнімдерін (бензинді) өндіру және өткізу шарттарын бұзғаны үшін талданып отырған заң жобасында жауапкершілік туралы жалпы норманы жазу орынды [12].
Қазақстан Республиканың халықаралық транзиттік жолдарында нақты қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі өкілеттікті жол-патрульдік қызметінің қолына беру үшін Қазақстан Республикасының Ішкі істер органдары туралы 2014 жылғы 23 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабының ережелеріне толықтыру ретінде жүкке нөлге жақындау үшін алдын ала жоғарыда тұжырымдалған іс-әрекеттерді бекіту қажет [13]. Мұның барлығы бірге теңіз бағыты ұқсас құрлықтағы трассада кәсіби бәсекеге қабілетті болып табылады.
Қазақстанда транзиттік істің қалыпты дамуына кедергі келтіретін проблемаларды шешу қажет. Республикада көлік инфрақұрылымының деңгейі жоғары деңгейде жеткіліксіз, түрлі объектілердің тозуы 40-тан 95 пайызға дейін құрайды. Өкінішке орай, бюрократизация экспорттық және импорттық рәсімдерді ресімдеуді тежейді, бұл сыбайлас жемқорлықтың болуын жоққа шығармайды.
Еуроодақта кедендік декларациялар мен өзге де құжаттар бар мәселелер 15 минут ішінде, Қазақстанда - 3 тәулік ішінде шешіледі [14]. Транзиттік жүктерді кедендік ресімдеу саласындағы осы және басқа да мәселелер туралы Қазақстанның зерттеушілері жүргізген кедендік заңнаманы қолдану тәжірибесін зерттеу мен талдау куәландырады [15].
Жаңа көлік технологиялары баяу енгізілуде. Транзит туралы заңнама өз дамуында күн талаптарынан қалып отыр. Осылардың бәрі тасымалдау және белгілі мөлшерде тауарлар бағаларының қымбаттауына әкеледі. Барлық осы бағыттар цифрландыруды қажет етеді. Цифрлық Қазақстан бағдарламасын енгізу және цифрландыру туралы заңнаманы әзірлеу келтірілген проблемаларды елеулі түрде шешеді деп сенеміз.
Біздің еліміздің транзиттік тасымалдарының әлеуеті әзірше тиісті дәрежеде пайдаланылмайды. Жүк тасымалының едәуір бөлігі Қазақстан ішінде жүзеге асырылатынын, ал транзиттік жүк тасымалының көлемі әзірше аз екенін айтуға мәжбүр [16]. Елдің барлық Еуропа-Азия жолдарының қиылысында географиялық жағынан тиімді екенін, оның халықаралық транзитінің тез дамуына әлі де әкеп соқпайтынын түсіну керек. Халықаралық транзиттің дамуы мемлекеттердің, оның ішінде Қазақстан мемлекетінің қолайлы географиялық орналасу ерекшеліктерімен ғана емес, жаңа көліктік, ұйымдастырушылық, ақпараттық және өзге де технологиялардың енгізілуімен, оларды кәсіби пайдалана білуімен, еліміздің заңнамасын әлемдік көлік жүйесінің қызметін реттейтін халықаралық-құқықтық нормалармен біріздендіру процестеріне белсенді қосумен байланысты [17].
Қазақстандық мемлекет жас болғанымен, оның халықаралық транзиттік тасымалдарды жүзеге асыру мәселелері бойынша белгілі бір халықаралық-шарттық тәжірибесі бар. Бұл Қазақстан Республикасы ТМД шеңберінде 1999 жылғы 4 маусымдағы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің аумақтары арқылы транзит туралы Өңірлік келісімді әзірлеуге және қабылдауға белсенді қатысқанын көруге болады. Осы Келісімнің 1-бабына сәйкес осы халықаралық-құқықтық құжат тараптардың кедендік аумақтары арқылы транзит тауарлары мен көлік құралдарының тәртібін айқындайды. Талданатын Келісімнің 2-бабына сәйкес ТМД-да тауарлар мен жүктерді транзиттік тасымалдауға мынадай ұйғарымдар ұсынылады: Тараптардың аумақтары арқылы транзитпен өткізілетін тауарлар: табиғи тозу не тасымалдаудың және сақтаудың қалыпты жағдайлары кезіндегі кему салдарынан болған өзгерістерді қоспағанда, өзгеріссіз күйде қалуға; транзиттен басқа, қандай да бір өзге мақсаттарда пайдаланбауға тиіс; жөнелтуші кеден органы белгілеген мерзімде жеткізілетін кеден органына жеткізіледі.
Қазақстан 2007 жылғы 20 наурыздан бастап 1965 жылғы 8 шілдедегі триконтинентальды мемлекеттердің транзиттік саудасы туралы конвенцияға қатысушы болды. Құрлықішілік мемлекеттер мен Қазақстан, оның ішінде, осы Конвенцияның маңызды мәні бар деп санайды, себебі оның арқасында транзиттік мәселелер, сыртқы сауда проблемалары шешіледі, ашық теңізге тікелей шығуға мүмкіндігі жоқ мемлекеттердің жолында туындайтын қиындықтар еңсеріледі.
Қорытындылай келе, бүкіл әлемде тауарлар, жүктер транзиті өткір бәсекелестік режимінде жүретінін атап өту керек. Қазақстан аумағы бойынша әртүрлі елдердің транзиттік тасымалдарынан түсетін әлеуетті кірістер 2 миллиард АҚШ долларына жетуі мүмкін. Мұндай табыс алу үшін ел мен стратегиялық серіктестер транзит туралы жаңа қазақстандық заңды әзірлеу мен қабылдауды қажет етеді. Мұндай заңның көмегімен транзиттік тасымалдарды қамтамасыз ету жөніндегі барлық процестер ретке келтірілетін болады, ал шетелдік тасымалдаушылар, инвесторлар, кәсіпкерлер тиісті нормалар, жаңа заңнаманың жеңілдіктері туралы тиісті сигналдар алады.
1.2 Қазақстан - Қытай арасындағы жүк тасымалдаудың қазіргі жағдайы
Қазақстан Қытай мен Еуропаны Азия мен Еуропаның екі континентімен байланыстыратын маңызды көлік торабы болып табылады, соңғы жылдары үнемі өсіп келе жатқан қытай-еуропалық сауда мен үлкен логистикалық тасымалдау көлемі Қазақстанға үлкен қызығушылық тудырды, сондай-ақ Қазақстанға транзиттік тасымалдаудың кеңеюін қамтамасыз етті. 2011 Қытай-ЕО сауда көлемі 567,2 млрд, 1260 тал 20-футтық жүк контейнері болды, осы арада транзиттік трафикті қамтамасыз ету үшін Қазақстанның көптеген Суэц каналы арқылы Қытайдан тауарлар импортталғанна қарамастан тек 0,5% қане қамтамасыз ете алған.
Сарапшылардың пайымдауынша, 2020 жылы Қытай-ЕО сауда көлемі Орталық жүк трафик Қазақстан арқылы транзитпен 11,700 тонна 17,000 тоннаға дейін артады, олар шамамен 17 млн жуық жүк контейнері болды, қаржы көлемі 567,2 млрд АҚШ долларынан 781млрд АҚШ долларына дейін ұлғайды, бұл болжауға - Еуропа - жүк тасымалы 1,5 млн жүк контейнеріне жетуі мүмкін, барлық транзиттік жүк тасымалдау көлемі 8% пропорционалды өседі.
Қытайдың қарқынды дамып келе жатқан экономикасы және оның негізгі сауда серіктесі Еуропалық Одақ Қазақстанның транзиттік және экспорттық-импорттық мүмкіндіктерін дамыту үшін алғышарттар жасайды. Оңтүстік-шығыс, оңтүстік және Шығыс Азия елдері арасындағы Еуропа елдерімен белсенді сауда-экономикалық қатынастар Орталық Азия елдерінің көлік коммуникацияларын пайдалануға, сондай-ақ Транссібір магистралі мен оңтүстік теңіз жолының қарама-қарсы құрлықтағы баламалы бағдар құруға мүмкіндік береді. Оңтүстік-Шығыс және Шығыс Азия - Еуропа бағыттарындағы транзиттік ағындар шамамен 330 - 400 млрд. АҚШ доллары, бұл ағындардың 20% - на дейін Қазақстан арқылы өтуі мүмкін [19, 27 б.].
Қазіргі уақытта ЕО мен Қытай арасындағы сауда үлкен қарқын алуда, олардың тауар айналымы қазіргі уақытта 500 млрд. Қазақстан тауарлар транзитінен айтарлықтай пайда алып, олардың арасындағы жүк ағындарындағы үлесті 2020 жылға қарай 1% - дан 8% - ға дейін арттыруға ниетті. Халықаралық стандарттар мен талаптарға сәйкес көлік инфрақұрылымын жаңғырту қажет.
Болашақта Қытай бағытында мұнай мен газ транзитін ұлғайту күтілуде. Негізінен Қазақстан арқылы газдың транзиті төрт магистральдық құбыр арқылы жүзеге асырылады:
Орта Азия - Орталық Өзбекстан бағытында Қазақстан Ресей (түркімен және өзбек газы тасымалданады);
Бұхара газды ауданы-Ташкент Бішкек Алматы Өзбекстан бағытында (өзбек газы тасымалданады);
Ресей бағытында Орынбор - Новопсков және Союз МГҚ (Ресей газы);
Бұхара-Орал Ресей бағытында (түркімен газы) [20].
ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин 2013 жылы 7 қыркүйекте Қазақстанда Жібек жолының экономикалық белдеуі бірлескен құрылысын бастау туралы бастама көтергендіктен, Қытай мен Қазақстан басшылары бірнеше рет сапарлармен алмасты. Ынтымақтастықта бұрын-соңды болмаған табыстар болды. 2014 жылдың қарашасында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 2015 жылы Нұрға жол, болашаққа бастар жол атты одақтық Жолдауын жариялады, онда Қазақстанның Нұрлы жолда жаңа экономикалық саясат қалыптастырып, іске асыратындығы туралы жариялады, Оның негізі инфрақұрылым құрылысын белсенді түрде алға жылжыту, әсіресе көлік жолдарының инфрақұрылымын жақсарту, Астана - магистраль, теміржол және авиацияны біріктіретін тығыз байланысқан көлік желісін құру орталығы. Осы мақсатта алдағы бес жылда 20 миллиард АҚШ доллары, ал Ұлттық қордан 2015 жылдан 2017 жылға дейін жыл сайын 3 миллиард АҚШ доллары бөлінеді.
Осыдан кейін екі елдің көшбасшылары бірлесіп, Жібек жолы экономикалық белдеуін құруды және Жібек жолының экономикалық белдеуі мен Жарқын жол жаңа экономикалық саясатының арасындағы байланысты жүзеге асыруды ұсынды және энергетикалық ресурстар саласындағы ынтымақтастықты жалғастырумен қатар дамуға келісті. Халықаралық логистикалық канал экономикасын құру үшін энергетикалық емес салаларда көбірек ынтымақтастық Қытай мен Қазақстанның Жібек жолы экономикалық белдеуін салуға бірлескен қатысуының маңызды бөлігі болды.
Соңғы жылдары Қытай мен Қазақстан инфрақұрылымының құрылысы және көлік-логистикалық ынтымақтастық тұрақты дамуда және алғашқы нәтижелерге қол жеткізілді. 2011 жылғы желтоқсанда Қытай-Қазақстан темір жолы 1990 жылдардағы Алашанькоу теміржолы пайдалануға берілгеннен кейінгі екінші Қытай-Қазақстан теміржол каналы бола отырып, Қорғас портында түйісуді аяқтады. Қытай мен Қазақстан арасындағы 1770 шақырымдық шекара сызығында Алашанькоу мен Қорғаста екі параллель автомобиль және теміржол порты, Джимуна, Бакту және Дурата қалаларында үш жол порттары ашылды. Қытай мен Қазақстан арасындағы теміржол желісі Еуразияда көлік дәлізі болуға деген ұмтылысты жүзеге асыру үшін жақсы негіз болды. 2015 жылдың қазан айының соңындағы жағдай бойынша, Қорғас теміржол станциясының жүктердің жиынтық көлемі 4,05 млн тоннаға жетіп, 4 млн тоннадан асты, импорт пен экспорттың жүк көлемі 2020 жылға қарай 20 млн тоннаға жетеді.
2011 жылдың сәуірінде бүкіл әлем бойынша Yuxinou халықаралық теміржолы ашылды. Бұл Қытайдың Чунцин қаласынан Шыңжаң, Қазақстан, Ресей, Беларусь, Польша және Дуйсбург, Германия арқылы шыққан алғашқы Қытай-Еуропа пойызы. Азия континенталды көпірінің бағыты. 2015 жылдың ортасына қарай Yuxinou-дің жүк көлемі 4 700 АҚШ долларынан асатын жалпы сомасы 12 700 жүк контейнері болды. Юuxinou демонстрациясының әсерінен Чжэнчжоу, Ухань, Чэнду, Сиань, Хефэй және басқа да ішкі қалалар, сонымен қатар, Орта-Батыс аймағында соңғы жылдары Еуропа мен Азия үшін трансшекаралық логистиканы кеңейтті. Қазіргі уақытта Шыңжаңдағы Алашанькоу және Қорғас порттары арқылы Орталық Еуропаның 11 пойызы бар, олар Жібек жолы экономикалық белдеуінде халықаралық логистика мен тасымалдаудың тірегіне айналады.
Сурет 2. Қазақстан арқылы Дуйсбург пен Шанхай арасындағы темір жол қосылыстары
2014 жылғы мамырда Қытай-Қазақстан Ляньюньган логистикалық ынтымақтастық базасының бірінші кезеңі пайдалануға берілді. Ляньюньган-Қытай-Қазақстан логистикалық ынтымақтастық базасы 2013 жылдың қыркүйегінен бастап дайындалуда. Жобаның бірінші кезеңі аяқталғаннан бастап, 2014 жылдың мамыр айында ол Орталық Азия елдерінің Жапонияға, Оңтүстік Кореяға және Оңтүстік-Шығыс Азияға реэкспортының маңызды транзиттік базасына айналды. 2015 жылдың аяғында порттағы тиелген жүктердің жалпы көлемі 250 000 стандартты контейнерге жетті. База Жібек жолы экономикалық белдеуін салудағы алғашқы физикалық жоба болып табылады және ол Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына мүше елдердің бақылауына тікелей әсер ететін ауа-райының стилінің жетекші маңызына ие.
2014 жылғы 25 желтоқсанда Қазақстанның Хоргос-Донгдаемун арнайы экономикалық аймағының құрғақ порты ресми түрде пайдалануға берілді. Бұл Қазақстандағы ең маңызды логистикалық орталық, оның қызмет аясына контейнерлік қызмет, қойма қызметі, жүктерді жіктеу және қаптау кіреді. Т.б Құрғақ порттар арқылы Азия-Тынық мұхиты елдері мен Қытай сияқты аймақтардан келетін тауарлар Қазақстан мен Ресейге және Еуропа елдеріне транзит жасайды, бұл тасымалдау қашықтығын және уақытын қысқартып қана қоймай, сонымен бірге Қазақстанға үлкен экономикалық пайда әкеледі. Қазақстан құрғақ порттарға үлкен үміт артып, оны Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда көлемін едәуір арттыруға және Қытай мен Каспий маңы елдері арасындағы сауданы кеңейтуге қолданады деп үміттенеді.
2016 жылғы 18 ақпанда Қытай, Қазақстан және Ресей Шыңжаңнан Ресейге көпжақты халықаралық автомобиль тасымалы бағытын ашты, содан бері қытай жүк көліктері енді Қазақстан Республикасы арқылы жүк түсіріп, декларациялау және транзитті қажет етпейді және тікелей Ресей Федерациясының порттарына бара алады. Бұл Бір белдеу - бір одақ елдерінің стратегиялық интеграциясын жүзеге асырудағы нақты прогресс[4].
Бір жол бір белдеу бастамасының инвестициялары Еуразиядағы трансконтиненталдық сауда инфрақұрылымын дамытуға бағытталған. Ұзақ мерзімді перспективада Қытай мен Еуропа арасындағы сауданың едәуір үлесі осы бағыт арқылы теңізге қарағанда шамамен екі есе жылдам өтуі мүмкін. Орталық Азиядағы бизнес үшін бұл жаңа сауда жолдарын капиталдандыру бойынша сансыз мүмкіндіктерді білдіреді.
Инфрақұрылымға инвестициялар және кейінгі пайда трансконтиненталдық сауда үшін де, Қазақстан экономикасы үшін де өсудің негізгі факторларына айналды.
Қазақстанда транзиттік дәліз ретінде оның ұстанымын нығайтуға айтарлықтай инвестициялар жасалды. Оның ішінде Қытаймен шығыс шекарасындағы құрғақ порт - Қорғас - Шығыс қақпасына 3,5 млрд. АҚШ долл-нан астам жасалды.
COSCO Shipping, әлемдегі ең ірі логистикалық қызмет жеткізушілерінің бірі және Lianyungang Port Holdings Group жақында жобадағы үлесті сатып алып, оны трансұлттық етіп, қазақстандық тарапқа серіктестердің үлкен тәжірибесінен жеңіске жетуге мүмкіндік берді.
Басқа да елеулі инвестицияларға Шалқар-Бейнеу темір жолы, Жезқазған-Сексеуіл темір жолы және Құрық порты кіреді. Нәтижесінде дәліздердің және өткізу қабілетінің ұлғаюы Қазақстанның транзиттік аймақ ретіндегі рөлін нығайтады. Самұрық-Қазына бағалауы бойынша инфрақұрылымға инвестициялар жыл сайын келесі он жыл ішінде Қазақстанның экономикалық дамуына 0,1% -0,2% деңгейінде үлес қосатын болады.
Сурет 3. Қазақстан арқылы Азия-ЕО-Азия транзиттік контейнерлік тасымалдаулары, мың TEU
Қазақстан темір жолы ҰК АҚ мен оның акционері Самұрық-Қазына Қазақстанның Жібек жолының транзиттік пункті ретінде дамуындағы орталық рөл атқарады.
Қазақстандық ұлттық темір жол операторы мен оның бас компаниясы үшін бұл олардың өз инфрақұрылымы мен бизнес-модельдерін, сондай-ақ олардың шетелдік серіктестері сияқты жаңғыртуда алға жылжи отырып, бірдей қарқын ұстайтынын білдіреді.
Бұл ретте ҚТЖ ҰК АҚ рөлі Қазақстан арқылы жүк транзиті үшін сенімді платформа жасау үшін процестерді жетілдіруге бағытталуы тиіс, ал Самұрық-Қазына мультимодальды көлік жүйесін дамытудың ұзақ мерзімді мақсатын қолдауы тиіс, бұл электр энергиясы мен көлік инфрақұрылымын бөлуге елеулі инвестицияларды, сондай-ақ Қазақстан арқылы транзиттік тасымалдар үшін қажетті бюрократиялық процестерді жеңілдету мақсатында реттеуші талаптарды азайту үшін өзінің әсерін пайдалануды қамтиды.
Сурет 4. БББЖ жүзеге асыруда табысқа жету үшін құралдар
Қазақстан темір жолы және Самұрық-Қазына үшін Бір жол бір белдеу капиталдандырудың маңызды қадамдары болды.
Самұрық-Қазына және ҚТЖ сандық мәдениетін дамыту
Цифрлық қатысу мен архитектураны құру Қазақстанға бизнесті табысты жүргізу үшін елдер тізімінде алға жылжу үшін ол Дүниежүзілік банкпен және БҰҰ-мен көзделетін мақсаттарды одан әрі дамытуға мүмкіндік береді.
Сандық дағдылар мен мүмкіндіктер көшбасшылықтан және адамдардан басталады. Шешім қабылдау жылдамдығы және өнімді әзірлеу шешуші мәнге ие. Сандық көшбасшылар толық деректер, деректерді талдау және процестерді үздіксіз жетілдіру. Прототип арқылы сандық көшбасшылар табысқа жету үшін қателерге орын береді. Бір жол бір белдеу және Клиент бастамасына назар аудара отырып, ҚТЖ үшін нысаналы өзгерістер БББЖ көлікке, жеткізу тізбегіне, логистикаға және теміржолды табысты басқару арқылы жүк тасымалдарын басқаруға бағытталған. ҚТЖ өзінің бизнес-моделіндегі өзгерістерді неғұрлым жылдам жүзеге асыра алатын болса, соғұрлым ол Қытай және халықаралық қаржы мекемелері Қазақстанда және одан тыс жерлерде жоспарлаған инвестициядан әсер ететін, ҚТЖ құндылығы үшін маңызды көптеген жолдармен пайда таба алады. Басқару жүйесін, мақсатты операциялық модельді және ҚТЖ қызметін жаңғырту экспедиторлардың, бөгде логистикалық компаниялардың, сондай-ақ бөлу және қоймалық сақтау орталықтарының назарын аударады.
Қазақстан транзиттен түсетін табысты капиталдандыра және экспорт үшін жаңа нарықтарға ие бола отырып, ҰҚҚҚ-дан айтарлықтай пайда ала алады.
Көлік қызметін көрсетуден түсетін кірістер
Таяу жылдары ҚТЖ мен жеке компаниялар транзиттік контейнерлік тасымалдардың 10 есе ұлғаюына байланысты жаңа елеулі кіріс ағындарын капиталдандыра алады. Ол кезде бюрократиялық кедергілер жойылатын болады, контейнерлік транзиттік пойыздар алады, олар барынша тез және кедергісіз Қазақстан аумағы арқылы өтеді деп жоспарлануда.
Логистиканың жеке жеткізушілері ҰҚП-ның дамуын және Қазақстанның транзиттік дәліз ретіндегі мүмкіндіктерінің артуын мұқият қадағалайды. Оның Азия -ЕО бағытындағы Орталық жағдайы оны жылжымалы құрамды жалға алу, логистикалық шешімдер және жүктерді тасымалдау сияқты көлік қызметтері үшін нарық құру үшін тамаша орын. Транзиттік операциялар ҚТЖ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz