Педагогтың өздік жұмысы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШОҚАН УАЛИХАНОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ.
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
Ф.ғ.к. Шаяхметова А. А.
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ ҮРДІСІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ АСПЕКТІЛЕРІ.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы: 5В010100 - мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
Орындаған: Уваисова А.Т
Жетекшісі: п.ғ.к Аргынов А.Х
Көкшетау, 2020
Мазмұны
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ ҮРДІСІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1
Мектепке дейінгі мекемеде жоспарлау - кәсібі педагогикалық қызметінің компонентті ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9
1.2
Мектепке дейінгі мекемеде оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың психологиялық - педагогикалық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
2
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ ҮРДІСІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ҚОЛДАНБАЛЫ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
2.1
Мектепке дейінгі оқу-тәрбие жұмысын жоспарлаудың әдіс тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
2.2
Мектепке дейінгі оқу-тәрбие жұмысын жоспарлау бойынша жүргізілген іс тәжірибелердің нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... .. 46
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 64
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... 65
ҚОСЫМША А ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 69
ҚОСЫМША Б ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 70
ҚОСЫМША В ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 71
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл дипломдық жұмыста нормативтік құжаттарға сілтемелер қолданылған:
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. Астана. 27 шілде
2007.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Астана. 30 тамыз,1995ж.
Қазақстан Республикасының Ғылым туралы Заңы. - Астана, 18 ақпан, 2011.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2050 Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси амалы атты Қазақстан халқына Жолдауы (желтоқсан, 2012 ж.)
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Қазақстан халқына Жолдауы (17 қаңтар, 2014 ж.).
АНЫҚТАМАЛАР
Бала - он сегiз жасқа (кәмелетке) толмаған адам. Баланың заңды өкiлдерi-ата-анасы, бала асырап алушылар, қорғаншысы, қамқоршысы, патронат тәрбиелеушiсi, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес олардың орнында қамқорлық жасайтын, бiлiм, тәрбие беретiн, баланың құқықтары мен мүдделерiн қорғайтын адамдар.
Ынталандыру - жағымды әрекетті ынталандыру мақсатындағы тәрбиеленушіге педагогикалық әсер ету жолдары.
Iс-әрекет - философиялық, социологиялық және психологиялық категория: бүкiл қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар зерттейтiн құбылыс; адамның немесе топтың және дүниенiң өзара әрекетi, соның процесiнде адам дүниенi және өзін-өзі саналы және мақсатты бағытталған түрде өзгертедi.
Мектепке дейінгі мекеме - Ерте жастағы балаларды тәрбиелеуге арналған үй.
Мектепке дейінгі білім -
Мектеп жасына дейінгі балалар
Балабақша - Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелейтін мекеме.
Оқыту - ғылыми білімдерді, біліктерді және дағдыларды игеруі бойынша, шығармашылық қабілеттерін, дүниетанымдықты, өнегелі-әдепті көзқарастарды дамыту бойынша оқушылардың белсенді танымдық қызметін ұйымдастыру мен ынталандырудың педагогикалық үрдісі.
Тәрбиелеу - адамның бойына білімге негізделген этикалық құндылықтар мен өнер қуатын дарыту.
Қолдану
Оқыту мен тәрбиелеу үрдісі
Жоспарлау
Аспект
Қолданбалы аспект
Компанент
Әдіс тәсілдері
Іс тәжірибе
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР - Қазақстан Республикасы
ҚР БжҒМ - Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
ҚР БжҒМ БҒСБК - Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігінің білім мен ғылым бақылау комитеті
ҚР МЖМБС - Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты
МДҰ - Мектепке дейінгі ұйымдар
МДБ - Мектепке дейінгі білім
МЖДБ - Мектеп жасына дейінгі балалар
ЕЖБД - Ерте жастағы балалардың дамуы
БҰҰ - Біріккен Ұлттар Ұйымы
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту баланың жас ерекшелігі мен жекелей мүмкіндіктеріне сәйкес әлеуметтік дағдыларды қамтамасыз ететін адамгершілік нормаларының қалыптасуына, баланың жан-жақты дамуына бағытталған білім беру жүйесінің негізі болып табылады.
Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық даму білім беру жүйесіне тұтастай алғанда, оның ішінде бастапқы буын - мектепке дейінгі тәрбиеге жаңа талаптар қойды.
Еліміздің Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің халқына Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ жолдауында Біздің болашаққа барар жолымыз қазақстандықтардың әлеуетін ашатын жаңа мүмкіндіктер жасауымызға байланысты. ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз - белсенді, білімді және денсаулығы мықты азаматтар деп атап көрсетті [1].
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың Мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты мектепке дейінгі балалардың дайындық деңгейіне, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнына және оқу жүктемесінің максималды көлеміне деген талаптарды анықтап берді.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңартылған мазмұны:
- тақырыптар негізінде құрастырылған болашақ даму жоспары;
- бір аптаға арналған циклограмма;
- балалардың икемділіктері мен дағдыларының даму деңгейін қадағалайтын индикаторлар жүйесін ендіру арқылы іске асырылады.
Мектепке дейінгі ұйымдардың барлық түрлерінің педагогтары, мамандары мен қызметкерлері меншік түріне қарамастан, Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы мен басқа да білім саласындағы нормативтік құқықтық құжаттарды басшылыққа ала отырып, өз іс-әрекеттерін жүзеге асырады.Мектепке дейінгі ұйымдардың барлық қызметкерлері Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес балалардың тәрбиесі мен дамуына салауатты және қауіпсіз жағдай туғызуда жекелей жауапкершілікке ие [2].
Білім беру саласындағы болып жатқан өзгерістерді мектепке дейінгі пайымда қызмет ететін педагогтардың әрқайсысы өз жұмысына арқау етуі қажет. Ол үшін маман кадрлардың ғылыми - әдістемелік деңгейін үнемі көтеріп отыруға тура келеді. Бұл міндеттің үлес салмағы оқу-тәрбиенің өзгермелі кезеңдерін тарату және тәрбиешінің өз бетімен жұмыс істеу қабілетін жетілдіру мектепке дейінгі ұйым меңгерушісі мен әдіскеріне жүктеледі. Болашақта мектепке дейінгі ұйым тәрбиешілерімен жүргізілетін әкімшілік-шаруашылықты ұйымдастыру, басқару, әдістемелік мәселелерге байланысты. Болашақ мамандарға меңгерушінің, әдіскердің педагогтармен жүргізілетін әдістемелік жұмыстарын, жұмыс жоспарын, мектепке дейінгі оку-тәрбие үрдісінің ерекшеліктерін, бақылау және басшылық жасау түрлерін меңгертіп, білім, біліктілік және дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз ету болып табылады. Осыған орай мектепке дейінгі мекмелердегі оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру бойынша көптеген жұмыстар бар болғанымен, қазіргі таңдағы білім беру мазмұнына сай оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлау тұрғысынан әлі де зерттеу тақырыптарының аздығы біздің зерттеу жұмысымыздың қарама-қайшылғын туғызуда. Осыған орай, зерттеу тақырыбымыздың тақырыбын: Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілері - деп, таңдауымызға негіз болды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу тақырыбының зерттелу деңгейі: Мектепке дейінгі ұйымды басқару жүйесінде әдістемелік жұмыстың маңызы жоғары. Сондықтан да мектепке дейінгі тəрбие мəселесі бойынша тарихи-əдістемелік, ғылыми - теориялық арнайы зерттеулер жүргізген Р.К. Аралбаева, Б.О. Арзанбаева, А.С. Əмірова, Б.Б. Баймұратова, С.Ғ. Бəтібаева, Ф.Н. Жұмабекова, С.Н. Жиенбаева, Ғ.З. Таубаева, Қ.М. Меңдаяқова, Г.Ж. Меңлiбекова, Т.И. Иманбеков, А.К. Меңжанова, Г.М. Метербаева, М.С. Сəтімбекова, М.Т.Тұрыскелдина секілді отандық ғалымдар еңбектерінде әр қырынан талданған.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу мақсаты: мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілерін ғылыми тұрғыдa негіздеп, жолдaрын aшып көрсету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу міндеттері:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілерінің теориялық негіздерінің маңыздылығын анықтау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілерінің бойынша әдістемелік жолдарын көрсетіп, іс-тәжірибeлік жұмыстaрды айқындау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зeрттeудің нысaны: Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зeрттeудің пәні: Мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу үдерісі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің тәжірибелік бaзaсы: Көкшетау қаласындағы №3 мектептің бала бақшасынан алынды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зeрттeудің ғылыми болжaмы: Eгeр, Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқу үрдісін жоспарлаудың жолдaры aнықтaлсa, ондa білім беру сапасының тиімділігін жeтілдіругe көмeктeсeді, балалардың еркін сөйлеу тілдері дамып, сөздік қоры молаяды, өйткені оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлауда білімді, білікті, құзыретті, бәсекеге қабілетті тұлға болып қалыптасуына ықпал етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зeрттeудің көздeрі: Қaзaқстaн Рeспубликaсының зaңдaры, aрнaйы бaсқaру мaтeриaлдaры жәнe нормaтивтік құжaттaр, жоғарғы сыныптың оқыту-тәрбиeлeу үрдісі, шығармашылық білім берудегі креативті ойын технологиясын қолдану мaтeриaлдaрын тиімді жүзeгe aсыру жөніндeгі тәжірибeлeр, зeрттeу жaғдaйлaрының eңбeктeрі, жaңaшыл-пeдaгогтaрдың жұмысы, жалпы білім беру мектепке дейінгі білім берудің мемлекеттік стaндaрты, оқыту бaғдaрлaмaсы, философ, социолог, пeдaгог, психолог, тиімді жүзeгe aсыру жөніндeгі тәжірибeлeр, зeрттeу жaғдaйлaрының eңбeктeрі, жaңaшыл-пeдaгогтердің ғылыми еңбектері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің әдістері: Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлауға сәйкес мaтериaлдaр, ғылыми-теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді іріктеу, тaлдaу жaсaу, педaгогикaлық-психологиялық тәжірибелерді жинaқтaу, сaлыстыру aнaлиздеу, синтездеу.
1 МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ ҮРДІСІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ.
1.1 Мектепке дейінгі мекемеде жоспарлау - к балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың педагогикалық ерекшеліктері
Қазақстандағы қазіргі заманғы мектепке дейінгі білім жүйесі қоғамның қажеттілігіне сәйкес сұраныс есебінен құрылады. Осыған байланысты, ол балаларға арналған мектепке дейінгі ұйымдар үлгісімен және жаңа формалы ұйымдардың пайда болуымен, білім беру қызметінің әртүрлілігімен сипатталады. Бүгінгі ұжым бұйрық, жарлықтангөрі қарауындағылармен жемісті ынтымақтастық қарым-қатынасқа көшуі тиіс. Мұның өзі басқару стилін өзгерте отырып, жаңа басқару мәдениетін қалыптастыру деген сөз. Ол үшін кез келген мекеме немесе ұйым жетекшісі біріншіден өз көзқарастарын өзгертіп, қарамағындағы адамдарға ықпал етудің бұйрықтық-әкімшілік түрінен бас тартып, оларға жалпы қызметінің бір мүшесі тұрғысынан қарауы қажет. Дегенмен, біздің қоғамымызда психологиялық білімдермен қамтамасыз ету жақтары жеткіліксіз. Сондықтан адамдар арасындағы түсіністік те сол халде. Түсіністік болмаған жерде білім беру ошағы болсын, басқа еңбек ұжымы болсын оны басқару қиынға соғады. Ұжымдағы адам факторы басшылар мен қарамағындағы адамдардың әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін қамтиды [3].
ҚР-нда үздіксіз білім беру жүйесінде өтіп жатқан үдерістердің серпінділігі оның барлық буындарындағы қызметтің тиімділігіне деген тараптарды арттырады. Егер мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту бұл жүйедегі бірінші деңгей болып табылса, онда сапалы педагогикалық қызметті іске асырудың қайнар бұлақтары қызметін мектепке дейінгі ұйымдар атқарады. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын басқарудың жаңа қағидаттары мен басшының жоғары деңгейдегі кәсіпқойлығының негізінде ғана жаңғырту мүмкін болады. Қазіргі заман басшысы басқарудың негізіне жекелеген сәтті жаңалықтар мен шешімдерді немесе алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибені ғана алып қана қоймай, сонымен қатар басқару ілімінің негізгі ережелерін және ұжымды басқарудың әлеуметтік психололгиялық аспектілерін терең білуі тиіс.
Демек, мектепке дейінгі ұйымның басшылық ету тәсілдері де өзгерген. Оқу орнын жаңа талаптарға сай басқаруы керек. Бүгінгі білім беру жүйесінің басқаша екені ҚР-ның Білім беру Заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау деп көрсетілген [2].
Қазіргі нарық заманында өркениетті елдердің озық тәжірибесі кеңінен пайдаланылуда. Басқарудың әлемдік басқарылуы көп табыстарға негіз болады. Бұдан біздің елдің де үйренері мол. Басқарудың мағынасын неміс ғалымдары В.Зигерт пен Л.Ланг жақсы айтып берді. Басқару белгілі міндеттерді орындау үшін адамгершілік, тиімділік және үнемділік жолдары арқылы адамдарды басқару дейді олар. Бұл пікір адамгершілік алдыңғы кезекке қойылып отырғанын дәлелдейді. Бұл тектен-текке емес. Басқару ісінде адам арасындағы түсіністік, сыйластық, қиын сәтте қол ұшын созу ерекше рөл атқарады. Адамның бойында адамгершілік, азаматтық қасиеттер орын алған жағдайда ұжымдағы ахуал да орнықты болады. Басқару ұғымы басқару ұғымына жақын болғанымен ол тек әлеуметтік-экономикалық жүйеде қолданылады. Басқару жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, ынталандыру сияқты қызметтерді атқарады. Басқару жүйесі - басқару принципі, қызметі, әдісі, технологиясы, ақпараттық, материалдық, техникалық қамтамасыз ету сияқты құраушы әр түрлі элементтердің жиынтығынан тұрады [4].
Басқару процесі 4 өзара байланысты міндеттерден тұрады: жоспарлау, ұйымдастыру, дәлелдеу және бақылау. Басқару процесі-бұл басқарудағы қызметкерлердің әлеуметтік - экономикалық жүйеде мақсатқа жетуге бағытталған, белгілі технология бойынша жүзеге асатын іс-әрекеттерінің үздіксіз реттілігі және жиынтығы.
Қазақстандағы қазіргі заманғы мектепке дейінгі білім жүйесі қоғамның қажеттілігіне сәйкес сұраныс есебінен құрылады. Осыған байланысты, ол балаларға арналған мектепке дейінгі ұйымдар үлгісімен және жаңа формалы ұйымдардың пайда болуымен, білім беру қызметінің әртүрлілігімен сипатталады. Бүгінгі ұжым бұйрық, жарлықтан гөрі қарауындағылармен жемісті ынтымақтастық қарым-қатынасқа көшуі тиіс. Мұның өзі басқару стилін өзгерте отырып, жаңа басқару мәдениетін қалыптастыру деген сөз. Ол үшін кез келген мекеме немесе ұйым жетекшісі біріншіден өз көзқарастарын өзгертіп, қарамағындағы адамдарға ықпал етудің бұйрықтық-әкімшілік түрінен бас тартып, оларға жалпы қызметінің бір мүшесі тұрғысынан қарауы қажет. Дегенмен, біздің қоғамымызда психологиялық білімдермен қамтамасыз ету жақтары жеткіліксіз. Сондықтан адамдар арасындағы түсіністік те сол халде. Түсіністік болмаған жерде білім беру ошағы болсын, басқа еңбек ұжымы болсын оны басқару қиынға соғады. Ұжымдағы адам факторы басшылар мен қарамағындағы адамдардың әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін қамтиды. Әлеуметтік-психологиялық білімдер оқыту мен тәрбие үрдісіне қажетті өзгерістер енгізіп қана қоймайды, сонымен қатар ертеңгі күннің өзекті мәселелерін көруге мүмкіндік береді. Қазіргі басшы педагогикалық ұжымдағы және ұжымдағы жеке адамдар арасындағы қарым-қатынас қай бағытта қалай жүзеге асатындығын, әрбір жеке ұжым мүшесінің өзіне деген, қоршаған адамдарға деген, еңбекке, қоғамға деген көзқарастарының дамуын бақылап, талдай білуі тиіс .
Меңгеруші мектепке дейінгі ұйымды басқара отырып, анықталған басқару функциясын орындайды: ақпараттық-аналитикалық, мотивациялық-мақсаттылық, жоспарлау - болжамдық, ұйымшылдық - орындаушылық, жүйелі-түзетушілік және бақылау-диагностикалық. Мектепке дейінгі ұйым мақсаты отбасы және қоғамның балаларға қарауы, интеллектуалдығы, дене және психикалық дамуы және тәрбие қажеттілігін қанағаттандыру болып табылады. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің өмірін демократияландыру және гуманизациялау жаңа басшылық қағидаттары негізінде және оның көшбасшысының кәсібилігі жоғары деңгейде болу керек. Мектепке дейінгі ұйымда демократиялық басқаруында мына міндеттер маңызды орын алады:
-мектепке дейінгі ұйымда педагогикалық бірлесудегі барлық деңгейдегі басқару;
-басқару сұрағында барлық қатысушылардың біліктілігі; - жаңаша басқару ойы;-ата-аналар мен балабақшаның педагогикалық бірлестігі;
-біріге ойлау ұйымын құру;
-ата-аналардың қоғамның бірлескен әрекетінің балалардың тәрбиесіне және олардың қорытындысына қызығушылығы;
-ұжымда жақсы психологиялық ахуалдықамтамасыз ету [5].
Мектепке дейінгі ұйымды басқару негізіне тек қана ұтымды жеке шешімдер қабылдай білу ғана емес, сонымен қатар басқару ғылымы туралы негізгі терең білім, ғылыми еңбекті ұйымдастыру, ұжымды басқарудың әлеуметтік-психологиялық аспектілерін білу қажет. Педагогикалық менеджменттің негізгі қағидалары:
- орталықтандыру және тиімді басқару;
- басқарудағы ұйымшылдық пен алқалықтың бірлігі;
- құқықтарды, міндеттерді, басқару мен өзін-өзі бақылаудағы жауапкершілікті ұтымды үйлестіру;
- басшылыққа ғылыми көзқарасты енгізу;
- икемділікті, мектепке дейінгі ұйым жүйесін және оның жеке байланыстарын динамикалық басқару;
- мемлекеттік және қоғамдық принциптерді үйлестіру, өзін-өзі басқаруды кеңейту;
- жұмысын ғылыми ұйымдастыру жетістіктеріне сүйену.
Басқару принципі болып басқару заңдылығының нақты көрінісі табылады:
-басқарудыңдемократизация және гуманизация принципі;-басқарудағы бүтіндік және жүйелілік;
-басқарудағы ұжымшылдықжәне бір басшылық бірлігі;-басқарудағы ақпараттардың толықтығы және шынайлылығы (қажетті және нақты ақпараттық болуы);
Адами немесе әлеуметтік аспектіге бағдарланған басқару принциптері:
- қызметкерлерге деген туралық нақтылық, жауапкершілік жақсы басқарудың міндетті шарты ретінде;
- мектепке дейінгі ұйымдарға жоғарыдан төменге, төменнен жоғарыға қарайқатынастар, мектепке дейінгі ұйымдарға қарым-қатынас, қызметкерлердің қабілеттерін ашуғакөмектесу;
-жалпы нәтижеде әрбір қызметкерлердің қатысуының бөлігін міндетті түрде орнату;
-қоршағанортадағы өзгерістерге өз уақытындағы реакциясы, адамдармен жұмыс әдістері, олардың жұмыспен қанағаттануын қамтамасыз ету;
-әріптестеріне, ұжымына деген адалдық пен сенімділік, басқарудың фундаменталді негізіне сүйенуі: шығын сапасы, сервис, жаңа кіріс;
-ұйымды көруі, ол қандай болу керектігі туралы анық көрінісі, жеке жұмысының және оның үнемі іске асу сапасы [6].
Басқарутің қызметі - басқару процесінің мазмұнында, басқару қызметінің түрінде, жүйе бойынша басқарудың міндеттерінің жиынтығында көрініс береді. Сонымен, білім берудегі басқару деген не? Ол ең алдымен, білім беру жүйесіндегі басқару мен тиімділік, үнемділік. Тиімділік, үнемділік дегендер - өмірдің өзі қойып отырған талаптар. Ысырапшылдық, ұқыпсыздық неге апарып соғатыны әмбеге аян. Үнемділік, әсіресе, дағдарыс жағдайында қажет. Не нәрсені де тиімді пайдалану арқылы кездескен қиындықтардан қиналмай шығып кетуге болады.Мектепке дейінгі ұйым басқарутің әдістерін зерделеу және қолдану Қызметкерлер арасында игі ниетті қарым-қатынас қалыптасу үшін қазіргі заманғы МДҰ қандай болуы керек?, МДҰ жұмысын жоспарлауды және педагогтар жұмысын білікті бақылауды қалай жүзеге асыру қажет? деген проблемалы сұрақтарға жауап табуға көмектеседі. Педагогикалық басқару - балалар мен олардың ата-аналарының сұраныстарын қанағаттандыру және қоғамда жеке адамға қойылатын заманауи талаптарды ескере отырып, балалардың толыққанды дамуын қамтамасыз ету мақсатындағы педагогикалық үдерісті басқару қағидаттарының, құралдарының, түрлері мен әдістерінің жиынтығы. Педагогтың жеке басы мен оның қызметі педагогикалық басқарутің нысаны болып табылатындықтан, бұл арада бірінші кезекте, жалпы басқарутің гуманистік тәсілінің талаптары - құрмет, сенім, табыс іске асырылуы мүмкін. Ұжымға деген құрметпен қарауды және ақ ниетті қарым-қатынасты орнатуға Сəтімбекова М.С. ұсынған ережелер көмектеседі:
-адамның жақсы жағын мақтаудан бастаңыз;-оның қателіктерін жанама түрде көрсетіңіз;
-басқаларды сынамас бұрын, өзіңізге, өз қателіктеріңізге баға беріңіз;-бұйырудың орнына сұрақтар қойыңыз;-адамға өзіндік ерекшелігін сақтауға мүмкіндік беріңіз;
-адамды күн сайын, тіпті оның қарапайым ғана табысын да мақтаңыз және бұл ретте адал және жомарт болыңыз;
-адамның жақсы атын шығарыңыз, ол үнемі сонымен өмір сүрсін;
-көтермелеп отырыңыз, сіз адам бойындағы түзегіңіз келген кемшіліктер тез түзелетіндей, оны қызықтырғыңыз келген іс жеңіл орындалатындай етіңіз;
-сіз қалаған нәрсені орындау адамдар үшін жағымды болатындай етіңіз;
-сынды бетке айту пайдасыз, өйткені адам өзінің жақсы атын сақтау үшін қорғануға мәжбүр болады [8].
Мектепке дейінгі ұйымның тиімді жұмысының келесі факторы басшының педагогтарға деген сенімі болып табылады. Бұл құрметпен қоса, педагогикалық басқарутің демократияшыл және ізгілікті көрінісі мен көрсеткішінен тұрады. Сондықтан, басшы өз жұмысын педагогқа деген сенімге құруы тиіс, өйткені ол оны азат етеді және қанағаттандырады, күш пен сенім береді, бастамшылдығы мен дербестігін дамытады, педагогикалық ұжымда шығармашылық және табыстылық атмосферасын құрады.Дегенмен, сенім жасанды емес, нақты және шынайы болуы тиіс. Басшы оны үнемі, дәйекті және кәсіби түрде жүзеге асырып отыруы тиіс. Бұл мәселеде белгілі бір тәжірибе жинақталған, құралдар әзірленген. Сенімді іс жүзінде жүзеге асырудың маңызды құралы өкілеттікті табыстау болып табылады. Басқару деген не? Бұл терминді шет тілінен неге алып отырмыз, неге қазақша баламасы басқару сөзін қолданбаймыз? Мұның бірнеше себептері бар. С.Ғ. Бəтібаеваның берген анықтамасы бойынша: Басқару - басқарушының әлеуметтік мәнін, басқару мен менеджерліктің қоғамдағы орнын ерекшелендіріп көрсететін басқарудың жаңа философиясы. Сонда басқару - біз үшін жаңа теория. Қазіргі уақытта бұл салада ағылшыннан тікелей қазақшаға аударылған бірде-бір кітап жоқ, әдіснамалық кешен де жасалмаған. Мектепке дейінгі ұйымда педагогикалық басқарутің әдістерін жүйелі түрде қолдану, басқарудың демократиялық стилін қалыптастыруға ықпалын тизізеді. Тілектестік кеңес, өтініш, ұсыныс, талап ету өкімі (қатал емес), көтермелеу, алғыс білдіру түрінде қолданылған психологиялық-педагогикалық әсер ету әдісі ұжымның алдында қойылған түзете-білім беру және тәрбиелеу міндеттерін табысты түрде іске асыруға қабілетті мүдделес ұжымды қалыптастыруға ықпал етеді және ең батыл жобаларды жеңіп шығуға көмектеседі [9].
Болашақ даму жоспары балалардың жас ерекшеліктеріне қарай Үлгілік бағдарлама мазмұнын игеруде сабақтастық пен бірізділікті қамтамасыз ететін сабақтас тақырыптар негізінде құрастырылады. Болашақ даму жоспарын қыркүйектен мамырға дейінгі оқу жылына мектепке дейінгі ұйым тәрбиешілері, мамандары мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың Үлгілік оқу бағдарламасы талаптары негізінде құрастырады. Болашақ даму жоспары №1 педкеңесте балабақша мөрі мен меңгерушінің қолымен бекітіледі.
Мектепке дейінгі білім беру педагогының оқу-тәрбие жұмыс жоспары Оқу-тәрбие жұмыс жоспарын мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы талаптары негізінде мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешілері, мамандары 1 аптаға жасайды және әр аптаның жұма күні тексеруге ұсынады.
Барлық тәрбиешілер мен мамандар үшін жоспар міндетті құжат болып табылады.
Жоспардың құрылымы:
1. Бастапқы беті (топтың аты, топ тәрбиешілерінің тегі, аты-жөні, білімі мен біліктілігі туралы мәліметтер, жылдық міндеттері, оқу жылы).
2. Күн тәртібі.
3. Ұйымдастырылған оқу қызметінің бөлінуі (оқу кестесі).
4. Сабақтас тақырыптар тізімі.
5. Оқу жылына арналған болашақ даму жоспары.
6. Бірінші екі аптаға сабақтарды қоспай, келесі екі аптаға сабақтарды қосып, нақтылы күндерді көрсете отырып жасалған таңертеңгілік гимнастика кешені (немесе бір айлық таңертеңгілік шеңбер сценарийі).
7. Күні, тақырыбы, мақсаты көрсетілген бір апталық іс-әрекет циклограммасы.
Білім беру аймақтарының кіріктірілуі арқылы Үлгілік бағдарлама мазмұнын іске асыру
Жоспарланып отырған сабақтас тақырыптар, олардың бірізділігі мен саны №1 педагогикалық кеңесте қарастырылады және бекітіледі. Мектепке дейінгі ұйымда педагог-маман болған жағдайда болашақ даму жоспары міндетті түрде бекітілген сабақтас тақырыптарға сәйкес жасалады,ал әр жас ерекшелігі топтарының Болашақ даму жоспарында педагог-маманның жоспарына сілтеме жасалады. Штат кестесінде педагог-маман қарастырылмаған мектепке дейінгі ұйымдарда болашақ даму жоспарын нақты жас ерекшелігі тобына әдіскер немесе тәрбиеші жасайды.
Білім беру аймақтарының кіріктірілуін балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес.
Үлгілік бағдарламаны игерудің үздіксіздігі мен бірізділігін қамтамасыз ететін сабақтас тақырыптар негізінде құрастырылған болашақ даму жоспары қарастырады. Болашақ даму жоспарының құрылымы қыркүйектен мамырға дейінгі оқу жылына есептелген 9 сабақтас тақырып бойынша ұйымдастырылған (соның ішінде тақырыпша). Сөйтіп тақырыптардың әрқайсысы бір ай оқытылады :
Балабақша - балаларда балабақшаға, достарына деген үйірсектік, құштарлық сезімін қалыптастыру; бірлескен іс-әрекетке қызығушылығын дамыту.
Менің отбасым - отбасы туралы, әкенің, шешенің, атаның, әженің, аға,іні, сіңлі, қарындастың рөлі; отбасы мүшелерінің жұмыс міндеттері; отбасындағы жағымды өзара қарым-қатынастар, бір-біріне көмектесу, отбасының барлық мүшелеріне деген сүйіспеншілік сезімі туралы түсініктерін кеңейту.
Деніміз сау боп өсеміз - баланың денсаулығын қорғау мен нығайту; тұрмыста, көшеде, табиғат аясында қауіпсіздік дағдыларын қалыптастыру және шығармашылық, танымдық, сөйлеу қабілеттерін қолдана отырып, негізгі қозғалыстарды жетілдіру арқылы балалардың қозғалыс тәжірибесін байыту, қозғалыс белсенділігі қажеттілігін қалыптастыру.
Менің Қазақстаным - балаларда Мәңгілік Ел жалпыұлттық идеясына негізделген рухани-адамгершілік жалпыадамзаттық құндылықтардың, отансүйгіштік пен толеранттылықтың қалыптасуына себебін тигізеді.
Табиғат әлемі - өлі және тірі табиғаттағы заттар мен құбылыстар, маусымдық құбылыстар мен өсімдіктер туралы білімдерін кеңейту; жануарлардың, жәндіктер мен өсімдіктердің барлық түрлерін сақтау қажеттілігі туралы түсініктерін қалыптастыру; табиғатпен тікелей байланысты тәжірибе жинау; қоршаған ортаға ұқыпты қарау мен өмір сүру ортасының маңызын түсінуді дамыту.
Біздің айналамыздағы әлем - қоршаған ортамен өзара қарым-қатынас жасаудың қарапайым танымдық іс-әрекет дағдыларын меңгерген; адамгершілік нормаларын түсінетін және әртүрлі адамдарға төзімділік пен сыйластық көрсете алатын бала тұлғасын қалыптастыруға себебін тигізеді.
Дәстүрлер мен фольклор - Қазақстан Республикасында өмір сүріп жатқан басқа ұлт адамдарына, олардың мәдениетіне, салт-дәстүрлеріне деген кеңпейілділік пен сыйластықты тәрбиелеу.
Бірге еңбектенеміз - қарапайым еңбек дағдыларына, еңбекқорлыққа,еңбек адамдарына деген сыйластыққа, адам қолыман жасалған барлық нәрсеге ұқыпты қарауға тәрбиелеу; балалардың тілін, зейінін, қиялын дамыту; мектепке дейінгі жастағы балалардың шығармашылық қабілеттері мен ойлау қабілеттерін қалыптастыру үшін жағдай жасау.
Әрқашан күн сөнбесін - балалардың жақын адамдарға деген сүйіспеншілік, оларға қамқорлық жасауға ұмтылу, туған қаласына, еліне деген махаббатқа, елінің тарихына қызығушылық сияқты адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеу [10].
Берілген тақырыптар барлық білім беру аймақтары бойынша ересектердің балалармен өз бетінше жұмыс істеу, ойын түрлері және басқа іс-әрекеттері арқылы кіріктіріледі.
Іске асыру технологиясы әртүрлі болуы мүмкін, алайда кез келген жағдайда педагогтың шығармашылық белсенділігін көрсетуі қажет етіледі. Қызық, шығармашылық жұмыс педагогтың өзін өзі іске асыруына, көрсетуіне, кәсіби құзіреттіліктерін жетілдіруге себебін тигізеді.
1.2 Әдіскердің педагогтармен жүргізілетін әдістемелік жұмыстарын ұйымдастырудың маңыздылығы
Қазіргі таңда кез келген салада жүргізілетін жұмысты диагностикалау қолға алынуда. Соның бірі мектепке дейінгі ұйымдағы жұмысты ұйымдастыру мəселесі болып отыр. Кез келген басқару ісі ұйымдағы тəртіпті реттеуге, оның қызметін дұрыс ұйымдастыруды қадағалауға, сол арқылы оның тиімділігін арттыруға арналатыны белгілі. Сондықтан педагогикалық диагностиканың маңызы жоғары.
Мектепке дейінгі ұйымдағы əдістемелік жұмыс - бұл тəрбиешілердің балалармен жұмыс істеуінің əдіс-тəсілдеріне іс жүзінде үйренетін, ғылыми теориялық жəне əдістемелік біліктілігін көтеретін кешенді жəне шығармашылық үдеріс - десе, Л.И. Божович [11]. Əдістемелік жұмыс - бұл көп өлшемді полифункционалды феномен, яғни мектепке дейінгі ұйымда педагогикалық үдерісті, педагогикалық ұжымның іс-əрекетін басқарудың құралы болып табылады, - дейді.
Мектепке дейінгі әдіскер жұмысының негізгі бағыттары қазіргі заман балабақша жұмысы мақсаты мен міндетімен анықталған.
Әдіскер жұмысының ең маңызды бағыттарының бірі балабақшаның педагогикалық ұжымымен дұрыс ұйымдастырылған және ойластырылған ынтымақтастық болып табылады. Ол балабақша педагогтарымен, ұжымымен, бастауыш сынып мұғалімдерімен, әртүрлі әкімшілік функцияларды атқаратын басқа да мамандармен ынтымақтастықты ойластырады.
Ынтымақтастық жемісті болу үшін әдіскер педагогикалық ұжыммен жүйелі жұмысты құруға мүмкіндік беретін басқару қызметтерінің әртүрлі тәсілдерін пайдалана білуі қажет. Әдістемелік құралда әдіскердің қызметінің негізгі бағыттары, ұйымдастырушылық функциялары, мектепке дейінгі ұйым педагогының біліктілігін арттыру жағдайында әдістемелік қызмет жұмысының мазмұны анықталған. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің жылдық жоспарына сәйкес педагогикалық, медициналық және қызмет көрсету қызметкерлерінің нақты іс-шаралары мен жұмыс мазмұны көрсетілген.
Әдіскер қызметіндегі кадрлармен жұмысты жүргізу үшін материалдар ұсынылған және педагог кадрлар жөнінде нақты мәлімет тізімі берілген. Әдіскер жұмысының барысында педагогтардың бағдарламаны тақырыптық-күнтізбелік жоспарлау мен орындауды талдау және бақылау, жоспарланған оқу-тәрбие жоспары іс-шараларын орындау бойынша педагогтардың жұмыс нәтижелілігі, тәрбиешілердің әдістемелік бірлестігі жұмысын бақылау түрлері көрсетілген.
Мектепке дейінгі әдіскер жұмыс бағытының бірі - балалар отбасымен ынтымақтастық болып табылады. Баланың ортасын, отбасының материалдық және рухани жағдайларын білу, әдіскерге және оның әріптестеріне балаға қиын жағдайларда ғана емес, сонымен қатар, бала тәрбиесінде күрделі мәселелерді ескертуге мүмкіндік береді. Бұл жерде әдіскер жұмысында қызмет тетігі жүзеге асырылады. Әдістемелік нұсқауда отбасымен жұмыс әдістері мен түрлері ұсынылады.
Дегенмен бұл білім беру жүйесіндегі басқару секілді күрделі мəселені жүйелі тұрғыдан қарастыру ғана жақсы нəтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік беретіндігі түсінікті.
Көптеген зерттеушілер білім беру жүйесін басқаруда екі нəрсеге айрықша тоқталады. Бұл - басқару субъекті мен басқару нысаны. Мектепке дейінгі ұйымда басқару субъекті ретінде меңгеруші, ал басқару нысаны ретінде балабақшадағы үдерістер алынады. Біздің жағдайымызда субъект ретінде əдіскер, ал басты нысанға əдістемелік жұмыс алынып отыр.
МДҰ əдістемелік жұмысты басқару əдіскерге жүктеледі. Оның лауазымдық міндеттері Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 бұйрығымен бекітілген [12].
Балабақша əдіскері ұжымдағы педагог мамандардың шығармашылығын дамыта алатын,жаңаша бастамаларын қолдап, ынталандыратын, тəрбие мен білім беру мəселелерін шешудің тиімді жолдарын табатын, тəрбиешілердің жеке қабілеттерін, мүмкіндіктерін, кəсіби құзіреттіліктерін ескере отырып жұмысты ұйымдастыру əдістері мен тəсілін меңгерген маман болуы керек.
Мектепке дейінгі ұйымдардағы əдістемелік жұмыстың даму жолына назар аударсақ, оның бірнеше кезеңдерден өткенін байқауға болады. Мəселен, С.Ғ. Бəтібаеваның Қазақстанда қазақ балабақшаларының даму тарихы еңбегінде тəрбиеші мамандығының даму тарихы, тəрбиешінің қызметі мен міндеттері, тəрбиеші жұмысының ерекшеліктері, оның шығармашылық сипаты сараланған. Сонымен қатар автор мектепке дейінгі ұйымдарда мамандар дайындау мазмұнын жаңарту мəселесін де талдай келіп, тəрбиешілердің білімін арттыру жүйесі, республикалық, облыстық, қалалық, аудандық курстар, семинарлар, əдіскерлер бірлестігінің жұмыстары туралы да қамтыған. Осы еңбектің біздің зерттеуімізге тірек болатын пікірлері ретінде тəрбиешінің қызметі мен міндеттері туралы талдауына сүйенеміз [9].
Ф.Н. Жұмабекованың Мектепке дейінгі кезеңде білім беру мазмұнын жаңартудың əдіснамалық негіздері атты еңбегінде мектепке дейінгі білім беру мазмұнын жаңартудың ғылыми-педагогикалық негіздері айқындалып, оның əлемдік тəжірибедегі мəні мен маңызына жан-жақты талдау жасалған. Еліміздегі мектепке дейінгі ұйымдардағы білім мазмұнын жаңартудың тұжырымдамасы, моделі жасалып, негізгі бағыттары нақты көрсетілген. Білім мазмұнын жаңартуда бірлескен іс-əрекеттерді ұйымдастыру логикалық-психологиялық проблема тұрғысынан қарастырылып, білім мазмұнын жаңартуда инновациялық технологияларды пайдалану, тəрбиешінің кəсіби құзіреттілігін жетілдіру, шығармашылығын дамыту жолдары қамтылып, педагогикалық жүйесі жасалған. Бірақ əдістемелік жұмысты диагностикалау мəселесі айқындалмаған [13].
Мектепке дейінгі әдіскер қызметінің негізгі бағыттары
Бүгінгі күні балабақша педагогтары алдында екі негізгі мақсат тұр, балабақша басшысы балаларды оқыту және тәрбиелеу процесін ұйымдастыруды анықтайды және жүзеге асырады.
Бірінші мақсат - бұл барлық балалардың физикалық сапа және еңбек ете білуін дамыту, білім, дағды және танымның нақты жүйесін анықтау, өздерінің танымдық қажеттіліктері мен интеллектуалдық қызығушылықтарын қанағаттандыру, өз ақыл-ес мүмкіндігі мен тәуелділігін толық түрде ашуға мүмкіндік алу. Бұл мақсатты бала мына жағдайда жүзеге асыра алады: балабақша әкімшілігі, педагогикалық ұжым бұл үшін жағдай жасауға мүмкіндігі бар және жағдайы бар.
Екінші мақсат - әр баланы мәдениетке, адамгершілік, шығармашылық, белсенділік және әлеуметтілікке тәрбиелеу. Бұл мақсат балабақшаның оқу-тәрбие үдерісінде жүзеге асады [14].
Әдіскер жұмысының төмендегідей түрлері арқылы жүзеге асырылуы мүмкін:
- танымдық;
- диагностикалық;
- бақылау-түзету;
- болжау.
Мектепке дейінгі әдіскер жұмысының үшінші бағыты балалар отбасымен ынтымақтастық болып табылады. Баланың ортасын, отбасының материалдық және рухани жағдайларын білу, әдіскерге және оның әріптестеріне балаға қиын жағдайларда ғана емес, сонымен қатар, бала тәрбиесінде күрделі мәселелерді ескертуге мүмкіндік береді. Бұл жерде әдіскер жұмысында қызмет тетігі жүзеге асырылады. Бұл ата-аналарды мәдениетке баулу, отбасы диагностикасы, диагностикалық зерттеу банкісін құру. Балабақша әдіскері өз қызметінде әртүрлі функцияларды орындайды: ұйымдастырушылық, әдістемелік және әкімшілік.
Әдіскердің ұйымдастырушылық функциялары:
- мектепке дейінгі білім беруде оқу-тәрбие үдерісі жағдайын талдау;
- балабақша жұмысын ұйымдастыруда табыс жағдайлары және сәтсіздік себептерін шығару;
- балабақшада баланы оқыту мен тәрбиелеу үдерісінің барлық қатысушыларының жұмысын болжау;
- алдағы жұмыс мазмұны, формасы мен әдісін өңдеу;
- кәсіби кадрларды оңтайлы таңдау;
- педагогтарға алға қойылған мақсатты жүзеге асыруда міндеттің қойылымы мен тікелей көмек;
- мұндағы барлық педагогтар жұмысының нәтижесін талдау анализі.
Әдіскердің ұйымдастырушылық құрылымының мақсаты - бұл баланың жеке тұлғасын қалыптастыру бойынша барлық педагогикалық процесс жұмысының тиімділігін және сапалылығын қамтамасыз ету.
Әдіскер - бұл кәсіпқой, яғни, балабақшада оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыруда бас маман болып табылады.
Оның әдістемелік құрылымы төмендегідей:
- диагностикалық;
- зерттеушілік;
- құрылымдық;
- коммуникативтік.
Әдіскер әдістемелік жұмыс үдерісінде
- тәрбиешілердің педагогикалық біліктілікті арттыруды ұйымдастырады,
- педагогтардың шығармашылық өсуін ұйымдастырумен айналысады,
- жас педагогтармен жұмысты ұйымдастырады,
- өз әріптестерінің тәжірибесі мен шеберлігін зерттейді,
- педагогтардың атқарған жұмыстары мен жетістіктерін талдап қорытады,
- олардың дарындылығы мен кәсіби дағдыларын кеңірек ашу үшін жағдай жасайды [15].
Әдіскердің әкімшілік құрылымы өзінің күнделікті жұмысында басымдылық болып табылмайды. Оның басты міндеті педагог жұмысының жүйелі оқу-тәрбие жүйесін құру бойынша әдістемелік және ұйымдастырушылық құрылымды бекіту болып табылады.
Әкімшілік құрылымның маңызды үлгісі балабақшада оқу-тәрбие үдерісінің сапасын бақылау болып табылады.
Әдіскер жұмысының практикасында педагогтардың бағдарламаны тақырыптық-күнтізбелік жоспарлау мен орындауды талдау және бақылау, жоспарланған оқу-тәрбие жоспары іс-шараларын орындау бойынша педагогтардың жұмыс нәтижелілігі, тәрбиешілердің әдістемелік бірлестігі жұмысын бақылау ерекше орын алады.
Мектепке дейінгі ұйым педагогының біліктілігін арттыру жағдайында әдістемелік қызмет жұмысының мазмұны
Әдістемелік қызмет жұмысын жетілдіру мәні - бұл:
- педагогикалық ойлау стереотипін өзгерту;
- әдістемелік қызметтің мазмұны мен жұмысындағы құзыреттілік, жеке тұлғаға бағытталған әдіс-тәсілдер;
- шығармашылық дербестікті дамыту негізінде интерактивті оқыту.
Жаңа тәсілдің құрылымдық үлгісі негізінде әдістемелік жұмысқа бірнеше бағытты көрсетуге болады:
- әлеуметтік тапсырысты зерттеу;
- кадрлармен жұмыс: диагностика, тәрбиеші және тәрбие үдерісі шеберлігін педагогикалық сараптау, біліктілікті арттыру жүйесі;
- эксперименталды-зерттеу жұмысы;
- вариативті бағдарлама, технологияларды жүзеге асыру мониторингі;
- педагогтардың өз жұмыстарында қолдау бағдарламаларын қамтамасыз ету.
әдістемелік жұмысты жетілдіру үдерісіне мектепке дейінгі мекеме педагогтарының кәсібилілігін арттыруда басты болатын мақсатты, жүйелі сипат беру.
Әдіскердің құжаты
Мектепке дейінгі әдіскердің жоспарлау бойынша төмендегідей құжаттары болуы қажет:
- балабақша жұмысының жоспары (өткен оқу жылында балабақша жұмысын талдаудың проблемасы және міндеті есебінде);
- келешек жоспары - балабақшаның 5 жылға дейінгі дамуын болжау;
- ағымдағы оқу жылының бұйрықтары мен ережелері (картотека);
- мектепке дейінгі әдіскердің бір жылға, ай, жұмаға арналғанжұмыс жоспары;
- дәстүрлі іс-шараларды өткізу жоспары;
- әдіскердің қатысуымен оперативті кеңестерді жоспарлау;
- психолог пен әлеуметтік педагогтың балабақшадағы жұмыс жоспары;
- балабақшада әдістемелік жұмысты жоспарлау;
- балабақшада бақылау өткізу жоспары;
- балабақшаның педагог кадрларын аттестаттау жоспары [16].
Мектепке дейінгі әдіскердің жұмыс жоспары жазбаша түрде ғана ұсынылмауы керек. Материалдар графикалық түрде ұсынылса жеткілікті.
Мектепке дейінгі әдіскердің графикалық жоспарлауы төмендегі графикалық материалдар болып ұсынылуы қажет:
1) директордың бекіткен сабақ кестесі (барлық жас бойынша);
2) директордың бекіткен үйірме жұмыстарының кестесі, ынталандыратын және қолдау сабақтары (психолог, логопед);
3) аудандық және қалалық семинарлар, кеңестер өткізу циклограммасы;
4) мектепке дейінгі педагогтардың БАИ курстарындағы сабақ кестесі;
5) директордың бекіткен қорытынды (ашық) сабақтарды өткізу кестесі (тоқсан бойынша, жыл ішінде);
6) ашық сабақтар өткізу кестесі;
7) жастарына байланысты топ бойынша балалар, тәрбиешілер жетістігі нәтижелерінің кестесі;
8) мектепке дейінгі педагогтардың сабақ кестесі.
Мектепке дейінгі әдіскер құжаттарының бөлек топтамасында балабақшада әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру бойынша әдіскердің жұмыс жүйесін көрсететін материалдар ұсынылған.
Педагогтармен әдістемелік жұмыс мазмұны төмендегідей құжаттар болып ұсынылуы тиіс:
1) әдістемелік бірлестіктің ағымдағы жылға арналған жұмыс жоспары;
2) мектепке дейінгі педагогтардың әдістемелік бірлестігі отырысының хаттамасы;
3) әдістемелік кабинеттің өткен оқу жылына арналған жұмыс анализі;
4) әртүрлі категориядағы педагогтар үшін әртүрлі деңгейдегі семинарларды жоспарлау;
5) әдістемелік кабинеттің жұмыс тәртібі;
6) алдыңғы қатарлы тәжірибені талдап қорыту материалдары;
7) педагогтардың өзін-өзі білімдендіру материалдары;
8) педагогтардың зерттеу және эксперименталды жұмыс материалдары.
Әдіскердің жұмыс жүйесі төмендегідей материалдар болып ұсынылуы мүмкін:
1) бақылауды ұйымдастыру және өткізу жоспары;
2) бақылау нәтижелілігі мониторингі;
3) бақылау аясында педагогтармен әңгімелесу материалдары;
4) бақылаудың әртүрлі түрін ұйымдастыру нәтижесі бойынша анықтамалар;
5) бақылау аясында сабаққа бару дәптері немесе бланкісі;
6) бақылау аясында диагностикалық және түзету материалдары [17].
Кадрлармен жұмыс - бұл мектепке дейінгі әдіскер қызметіндегі қиын бағыт. Мектепке дейінгі әдіскер бұл жұмысты сапалы түрде жүргізу үшін төмендегідей ұсынылған материалдарда педагог кадрлар жөнінде нақты мәліметі болуы керек:
1) балабақшаның педагог кадрларының тізімдік құрамы;
2) тәрбиешілердің кесте құрамы (категория бойынша), министрлік есепке мәлімет;
3) балабақша педагогтарының шығармашылық топтары;
4) жас педагогтар;
6) тәжірибелі тәрбиешілер материалдары;
7) мектепке дейінгі педагогтар жайында газет және басқа да жарияланымдарға шыққан материалдар;
8) мектепке дейінгі әдіскердің тәрбиешілердің сабақтарына кіру туралы дәптері;
9) мектепке дейінгі педагогтардың педагогикалық кеңес, семинар, көрмелерге қатысу материалдары;
10) педагогтардың жыл қорытындысы бойынша аналитикалық есептері;
11) мектепке дейінгі педагогтардың жүктемелерін тарату [18].
Әдіскердің балалар отбасымен жұмысы әдіскер құжаттарында бөлек бөлім болуы қажет. Ол төмендегідей материалдарды қосуы мүмкін:
1) топтың ата-аналар комитетінің тізімі;
2) Дарынды балалар бағдарламасы шеңберіндегі отбасылар тізімі;
3) проблемалы отбасы мен балалар тізімі;
4) қолайсыз отбасы және қауіпті топтағы балалар тізімі;
5) балалар отбасымен жұмыс жоспары (топ бойынша);
6) балабақшаның жалпы ата-аналар жиналысын жоспарлау және оның материалдары;
7) ата-аналармен жеке жұмысты жоспарлау;
8) балалары балабақша есебінде тұратын ата-аналармен әңгімелесу материалдары (денсаулығы, тіл кемістігі бойынша) [19].
Мектепке дейінгі білім беру мекемесі жұмысының жылдық жоспары.
Жылдық жоспар мектепке дейінгі білім беру мекемесінің міндетті құжаты болып табылады. Ол оқу жылы шеңберінде барлық педагогикалық ұжымның жұмысын жетілдіруге мүмкіндік беретін нақты міндеттерді шешуге бағытталған. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің жылдық жоспарына сәйкес педагогикалық, медициналық және қызмет көрсету қызметкерлерінің нақты іс-шаралары мен жұмыс мазмұны анықталды. Жоспар ата-аналар мен мектеппен бірлесе жұмыс істеуді және ата-аналарды педагогикалық білімдендіру бойынша іс-шараларды қарастырады. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің жылдық жұмыс жоспары мектепке дейінгі білім беру мекемесі және педагог кадрлардың кәсіби деңгейі есебінде құралады. Меңгеруші жылдық жоспарды құрастыра отырып, бұл жоспарды мекеменің барлық педагогикалық ұжымы орындайтынын басшылыққа алады.
Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің жылдық жоспары төмендегідей бөлімдерді қосады:
1. Өткен оқу жылындағы соңғы нәтижелер анализі;
2. Мектепке дейінгі білім беру мекемесі қызметін ______ оқу жылына жоспарлау;
2.1. Денсаулық және салауатты өмір салтын қамтамасыз ету;
2.2. _________________ мемлекеттік стандарт және бағдарламаға сәйкес мектепке дейінгілерді тәрбиелеу және оқытудың жоғары деңгейін қамтамасыз ету;
2.3. Ересек мектепке дейінгілерді мектепте оқуға дайындауды қамтамасыз ету үшін жағдай жасау;
2.4. Оқу-тәрбие үдерісін ғылыми-әдістемелік және кадрлық қамтамасыз ету;
2.5. Мектепке дейінгі мекеме жұмысының отбасы, мектеп және басқа да ұйымдармен өзара байланысы;
2.6. Материалдық-техникалық және қаржылық базаны нығайту.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ШОҚАН УАЛИХАНОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ.
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
Ф.ғ.к. Шаяхметова А. А.
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ ҮРДІСІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ АСПЕКТІЛЕРІ.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы: 5В010100 - мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
Орындаған: Уваисова А.Т
Жетекшісі: п.ғ.к Аргынов А.Х
Көкшетау, 2020
Мазмұны
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ ҮРДІСІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1
Мектепке дейінгі мекемеде жоспарлау - кәсібі педагогикалық қызметінің компонентті ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9
1.2
Мектепке дейінгі мекемеде оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың психологиялық - педагогикалық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
2
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ ҮРДІСІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ҚОЛДАНБАЛЫ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
2.1
Мектепке дейінгі оқу-тәрбие жұмысын жоспарлаудың әдіс тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
2.2
Мектепке дейінгі оқу-тәрбие жұмысын жоспарлау бойынша жүргізілген іс тәжірибелердің нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... .. 46
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 64
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... 65
ҚОСЫМША А ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 69
ҚОСЫМША Б ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 70
ҚОСЫМША В ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 71
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл дипломдық жұмыста нормативтік құжаттарға сілтемелер қолданылған:
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. Астана. 27 шілде
2007.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Астана. 30 тамыз,1995ж.
Қазақстан Республикасының Ғылым туралы Заңы. - Астана, 18 ақпан, 2011.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2050 Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси амалы атты Қазақстан халқына Жолдауы (желтоқсан, 2012 ж.)
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Қазақстан халқына Жолдауы (17 қаңтар, 2014 ж.).
АНЫҚТАМАЛАР
Бала - он сегiз жасқа (кәмелетке) толмаған адам. Баланың заңды өкiлдерi-ата-анасы, бала асырап алушылар, қорғаншысы, қамқоршысы, патронат тәрбиелеушiсi, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес олардың орнында қамқорлық жасайтын, бiлiм, тәрбие беретiн, баланың құқықтары мен мүдделерiн қорғайтын адамдар.
Ынталандыру - жағымды әрекетті ынталандыру мақсатындағы тәрбиеленушіге педагогикалық әсер ету жолдары.
Iс-әрекет - философиялық, социологиялық және психологиялық категория: бүкiл қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар зерттейтiн құбылыс; адамның немесе топтың және дүниенiң өзара әрекетi, соның процесiнде адам дүниенi және өзін-өзі саналы және мақсатты бағытталған түрде өзгертедi.
Мектепке дейінгі мекеме - Ерте жастағы балаларды тәрбиелеуге арналған үй.
Мектепке дейінгі білім -
Мектеп жасына дейінгі балалар
Балабақша - Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелейтін мекеме.
Оқыту - ғылыми білімдерді, біліктерді және дағдыларды игеруі бойынша, шығармашылық қабілеттерін, дүниетанымдықты, өнегелі-әдепті көзқарастарды дамыту бойынша оқушылардың белсенді танымдық қызметін ұйымдастыру мен ынталандырудың педагогикалық үрдісі.
Тәрбиелеу - адамның бойына білімге негізделген этикалық құндылықтар мен өнер қуатын дарыту.
Қолдану
Оқыту мен тәрбиелеу үрдісі
Жоспарлау
Аспект
Қолданбалы аспект
Компанент
Әдіс тәсілдері
Іс тәжірибе
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР - Қазақстан Республикасы
ҚР БжҒМ - Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
ҚР БжҒМ БҒСБК - Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігінің білім мен ғылым бақылау комитеті
ҚР МЖМБС - Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты
МДҰ - Мектепке дейінгі ұйымдар
МДБ - Мектепке дейінгі білім
МЖДБ - Мектеп жасына дейінгі балалар
ЕЖБД - Ерте жастағы балалардың дамуы
БҰҰ - Біріккен Ұлттар Ұйымы
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту баланың жас ерекшелігі мен жекелей мүмкіндіктеріне сәйкес әлеуметтік дағдыларды қамтамасыз ететін адамгершілік нормаларының қалыптасуына, баланың жан-жақты дамуына бағытталған білім беру жүйесінің негізі болып табылады.
Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық даму білім беру жүйесіне тұтастай алғанда, оның ішінде бастапқы буын - мектепке дейінгі тәрбиеге жаңа талаптар қойды.
Еліміздің Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің халқына Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ жолдауында Біздің болашаққа барар жолымыз қазақстандықтардың әлеуетін ашатын жаңа мүмкіндіктер жасауымызға байланысты. ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз - белсенді, білімді және денсаулығы мықты азаматтар деп атап көрсетті [1].
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың Мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты мектепке дейінгі балалардың дайындық деңгейіне, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнына және оқу жүктемесінің максималды көлеміне деген талаптарды анықтап берді.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңартылған мазмұны:
- тақырыптар негізінде құрастырылған болашақ даму жоспары;
- бір аптаға арналған циклограмма;
- балалардың икемділіктері мен дағдыларының даму деңгейін қадағалайтын индикаторлар жүйесін ендіру арқылы іске асырылады.
Мектепке дейінгі ұйымдардың барлық түрлерінің педагогтары, мамандары мен қызметкерлері меншік түріне қарамастан, Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы мен басқа да білім саласындағы нормативтік құқықтық құжаттарды басшылыққа ала отырып, өз іс-әрекеттерін жүзеге асырады.Мектепке дейінгі ұйымдардың барлық қызметкерлері Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес балалардың тәрбиесі мен дамуына салауатты және қауіпсіз жағдай туғызуда жекелей жауапкершілікке ие [2].
Білім беру саласындағы болып жатқан өзгерістерді мектепке дейінгі пайымда қызмет ететін педагогтардың әрқайсысы өз жұмысына арқау етуі қажет. Ол үшін маман кадрлардың ғылыми - әдістемелік деңгейін үнемі көтеріп отыруға тура келеді. Бұл міндеттің үлес салмағы оқу-тәрбиенің өзгермелі кезеңдерін тарату және тәрбиешінің өз бетімен жұмыс істеу қабілетін жетілдіру мектепке дейінгі ұйым меңгерушісі мен әдіскеріне жүктеледі. Болашақта мектепке дейінгі ұйым тәрбиешілерімен жүргізілетін әкімшілік-шаруашылықты ұйымдастыру, басқару, әдістемелік мәселелерге байланысты. Болашақ мамандарға меңгерушінің, әдіскердің педагогтармен жүргізілетін әдістемелік жұмыстарын, жұмыс жоспарын, мектепке дейінгі оку-тәрбие үрдісінің ерекшеліктерін, бақылау және басшылық жасау түрлерін меңгертіп, білім, біліктілік және дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз ету болып табылады. Осыған орай мектепке дейінгі мекмелердегі оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру бойынша көптеген жұмыстар бар болғанымен, қазіргі таңдағы білім беру мазмұнына сай оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлау тұрғысынан әлі де зерттеу тақырыптарының аздығы біздің зерттеу жұмысымыздың қарама-қайшылғын туғызуда. Осыған орай, зерттеу тақырыбымыздың тақырыбын: Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілері - деп, таңдауымызға негіз болды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу тақырыбының зерттелу деңгейі: Мектепке дейінгі ұйымды басқару жүйесінде әдістемелік жұмыстың маңызы жоғары. Сондықтан да мектепке дейінгі тəрбие мəселесі бойынша тарихи-əдістемелік, ғылыми - теориялық арнайы зерттеулер жүргізген Р.К. Аралбаева, Б.О. Арзанбаева, А.С. Əмірова, Б.Б. Баймұратова, С.Ғ. Бəтібаева, Ф.Н. Жұмабекова, С.Н. Жиенбаева, Ғ.З. Таубаева, Қ.М. Меңдаяқова, Г.Ж. Меңлiбекова, Т.И. Иманбеков, А.К. Меңжанова, Г.М. Метербаева, М.С. Сəтімбекова, М.Т.Тұрыскелдина секілді отандық ғалымдар еңбектерінде әр қырынан талданған.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу мақсаты: мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілерін ғылыми тұрғыдa негіздеп, жолдaрын aшып көрсету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу міндеттері:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілерінің теориялық негіздерінің маңыздылығын анықтау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілерінің бойынша әдістемелік жолдарын көрсетіп, іс-тәжірибeлік жұмыстaрды айқындау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зeрттeудің нысaны: Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың теориялық және қолданбалы аспектілері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зeрттeудің пәні: Мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу үдерісі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің тәжірибелік бaзaсы: Көкшетау қаласындағы №3 мектептің бала бақшасынан алынды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зeрттeудің ғылыми болжaмы: Eгeр, Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқу үрдісін жоспарлаудың жолдaры aнықтaлсa, ондa білім беру сапасының тиімділігін жeтілдіругe көмeктeсeді, балалардың еркін сөйлеу тілдері дамып, сөздік қоры молаяды, өйткені оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлауда білімді, білікті, құзыретті, бәсекеге қабілетті тұлға болып қалыптасуына ықпал етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зeрттeудің көздeрі: Қaзaқстaн Рeспубликaсының зaңдaры, aрнaйы бaсқaру мaтeриaлдaры жәнe нормaтивтік құжaттaр, жоғарғы сыныптың оқыту-тәрбиeлeу үрдісі, шығармашылық білім берудегі креативті ойын технологиясын қолдану мaтeриaлдaрын тиімді жүзeгe aсыру жөніндeгі тәжірибeлeр, зeрттeу жaғдaйлaрының eңбeктeрі, жaңaшыл-пeдaгогтaрдың жұмысы, жалпы білім беру мектепке дейінгі білім берудің мемлекеттік стaндaрты, оқыту бaғдaрлaмaсы, философ, социолог, пeдaгог, психолог, тиімді жүзeгe aсыру жөніндeгі тәжірибeлeр, зeрттeу жaғдaйлaрының eңбeктeрі, жaңaшыл-пeдaгогтердің ғылыми еңбектері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің әдістері: Мектепке дейінгі мекемеде балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлауға сәйкес мaтериaлдaр, ғылыми-теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді іріктеу, тaлдaу жaсaу, педaгогикaлық-психологиялық тәжірибелерді жинaқтaу, сaлыстыру aнaлиздеу, синтездеу.
1 МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ ҮРДІСІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ.
1.1 Мектепке дейінгі мекемеде жоспарлау - к балаларды оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жоспарлаудың педагогикалық ерекшеліктері
Қазақстандағы қазіргі заманғы мектепке дейінгі білім жүйесі қоғамның қажеттілігіне сәйкес сұраныс есебінен құрылады. Осыған байланысты, ол балаларға арналған мектепке дейінгі ұйымдар үлгісімен және жаңа формалы ұйымдардың пайда болуымен, білім беру қызметінің әртүрлілігімен сипатталады. Бүгінгі ұжым бұйрық, жарлықтангөрі қарауындағылармен жемісті ынтымақтастық қарым-қатынасқа көшуі тиіс. Мұның өзі басқару стилін өзгерте отырып, жаңа басқару мәдениетін қалыптастыру деген сөз. Ол үшін кез келген мекеме немесе ұйым жетекшісі біріншіден өз көзқарастарын өзгертіп, қарамағындағы адамдарға ықпал етудің бұйрықтық-әкімшілік түрінен бас тартып, оларға жалпы қызметінің бір мүшесі тұрғысынан қарауы қажет. Дегенмен, біздің қоғамымызда психологиялық білімдермен қамтамасыз ету жақтары жеткіліксіз. Сондықтан адамдар арасындағы түсіністік те сол халде. Түсіністік болмаған жерде білім беру ошағы болсын, басқа еңбек ұжымы болсын оны басқару қиынға соғады. Ұжымдағы адам факторы басшылар мен қарамағындағы адамдардың әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін қамтиды [3].
ҚР-нда үздіксіз білім беру жүйесінде өтіп жатқан үдерістердің серпінділігі оның барлық буындарындағы қызметтің тиімділігіне деген тараптарды арттырады. Егер мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту бұл жүйедегі бірінші деңгей болып табылса, онда сапалы педагогикалық қызметті іске асырудың қайнар бұлақтары қызметін мектепке дейінгі ұйымдар атқарады. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын басқарудың жаңа қағидаттары мен басшының жоғары деңгейдегі кәсіпқойлығының негізінде ғана жаңғырту мүмкін болады. Қазіргі заман басшысы басқарудың негізіне жекелеген сәтті жаңалықтар мен шешімдерді немесе алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибені ғана алып қана қоймай, сонымен қатар басқару ілімінің негізгі ережелерін және ұжымды басқарудың әлеуметтік психололгиялық аспектілерін терең білуі тиіс.
Демек, мектепке дейінгі ұйымның басшылық ету тәсілдері де өзгерген. Оқу орнын жаңа талаптарға сай басқаруы керек. Бүгінгі білім беру жүйесінің басқаша екені ҚР-ның Білім беру Заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау деп көрсетілген [2].
Қазіргі нарық заманында өркениетті елдердің озық тәжірибесі кеңінен пайдаланылуда. Басқарудың әлемдік басқарылуы көп табыстарға негіз болады. Бұдан біздің елдің де үйренері мол. Басқарудың мағынасын неміс ғалымдары В.Зигерт пен Л.Ланг жақсы айтып берді. Басқару белгілі міндеттерді орындау үшін адамгершілік, тиімділік және үнемділік жолдары арқылы адамдарды басқару дейді олар. Бұл пікір адамгершілік алдыңғы кезекке қойылып отырғанын дәлелдейді. Бұл тектен-текке емес. Басқару ісінде адам арасындағы түсіністік, сыйластық, қиын сәтте қол ұшын созу ерекше рөл атқарады. Адамның бойында адамгершілік, азаматтық қасиеттер орын алған жағдайда ұжымдағы ахуал да орнықты болады. Басқару ұғымы басқару ұғымына жақын болғанымен ол тек әлеуметтік-экономикалық жүйеде қолданылады. Басқару жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, ынталандыру сияқты қызметтерді атқарады. Басқару жүйесі - басқару принципі, қызметі, әдісі, технологиясы, ақпараттық, материалдық, техникалық қамтамасыз ету сияқты құраушы әр түрлі элементтердің жиынтығынан тұрады [4].
Басқару процесі 4 өзара байланысты міндеттерден тұрады: жоспарлау, ұйымдастыру, дәлелдеу және бақылау. Басқару процесі-бұл басқарудағы қызметкерлердің әлеуметтік - экономикалық жүйеде мақсатқа жетуге бағытталған, белгілі технология бойынша жүзеге асатын іс-әрекеттерінің үздіксіз реттілігі және жиынтығы.
Қазақстандағы қазіргі заманғы мектепке дейінгі білім жүйесі қоғамның қажеттілігіне сәйкес сұраныс есебінен құрылады. Осыған байланысты, ол балаларға арналған мектепке дейінгі ұйымдар үлгісімен және жаңа формалы ұйымдардың пайда болуымен, білім беру қызметінің әртүрлілігімен сипатталады. Бүгінгі ұжым бұйрық, жарлықтан гөрі қарауындағылармен жемісті ынтымақтастық қарым-қатынасқа көшуі тиіс. Мұның өзі басқару стилін өзгерте отырып, жаңа басқару мәдениетін қалыптастыру деген сөз. Ол үшін кез келген мекеме немесе ұйым жетекшісі біріншіден өз көзқарастарын өзгертіп, қарамағындағы адамдарға ықпал етудің бұйрықтық-әкімшілік түрінен бас тартып, оларға жалпы қызметінің бір мүшесі тұрғысынан қарауы қажет. Дегенмен, біздің қоғамымызда психологиялық білімдермен қамтамасыз ету жақтары жеткіліксіз. Сондықтан адамдар арасындағы түсіністік те сол халде. Түсіністік болмаған жерде білім беру ошағы болсын, басқа еңбек ұжымы болсын оны басқару қиынға соғады. Ұжымдағы адам факторы басшылар мен қарамағындағы адамдардың әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін қамтиды. Әлеуметтік-психологиялық білімдер оқыту мен тәрбие үрдісіне қажетті өзгерістер енгізіп қана қоймайды, сонымен қатар ертеңгі күннің өзекті мәселелерін көруге мүмкіндік береді. Қазіргі басшы педагогикалық ұжымдағы және ұжымдағы жеке адамдар арасындағы қарым-қатынас қай бағытта қалай жүзеге асатындығын, әрбір жеке ұжым мүшесінің өзіне деген, қоршаған адамдарға деген, еңбекке, қоғамға деген көзқарастарының дамуын бақылап, талдай білуі тиіс .
Меңгеруші мектепке дейінгі ұйымды басқара отырып, анықталған басқару функциясын орындайды: ақпараттық-аналитикалық, мотивациялық-мақсаттылық, жоспарлау - болжамдық, ұйымшылдық - орындаушылық, жүйелі-түзетушілік және бақылау-диагностикалық. Мектепке дейінгі ұйым мақсаты отбасы және қоғамның балаларға қарауы, интеллектуалдығы, дене және психикалық дамуы және тәрбие қажеттілігін қанағаттандыру болып табылады. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің өмірін демократияландыру және гуманизациялау жаңа басшылық қағидаттары негізінде және оның көшбасшысының кәсібилігі жоғары деңгейде болу керек. Мектепке дейінгі ұйымда демократиялық басқаруында мына міндеттер маңызды орын алады:
-мектепке дейінгі ұйымда педагогикалық бірлесудегі барлық деңгейдегі басқару;
-басқару сұрағында барлық қатысушылардың біліктілігі; - жаңаша басқару ойы;-ата-аналар мен балабақшаның педагогикалық бірлестігі;
-біріге ойлау ұйымын құру;
-ата-аналардың қоғамның бірлескен әрекетінің балалардың тәрбиесіне және олардың қорытындысына қызығушылығы;
-ұжымда жақсы психологиялық ахуалдықамтамасыз ету [5].
Мектепке дейінгі ұйымды басқару негізіне тек қана ұтымды жеке шешімдер қабылдай білу ғана емес, сонымен қатар басқару ғылымы туралы негізгі терең білім, ғылыми еңбекті ұйымдастыру, ұжымды басқарудың әлеуметтік-психологиялық аспектілерін білу қажет. Педагогикалық менеджменттің негізгі қағидалары:
- орталықтандыру және тиімді басқару;
- басқарудағы ұйымшылдық пен алқалықтың бірлігі;
- құқықтарды, міндеттерді, басқару мен өзін-өзі бақылаудағы жауапкершілікті ұтымды үйлестіру;
- басшылыққа ғылыми көзқарасты енгізу;
- икемділікті, мектепке дейінгі ұйым жүйесін және оның жеке байланыстарын динамикалық басқару;
- мемлекеттік және қоғамдық принциптерді үйлестіру, өзін-өзі басқаруды кеңейту;
- жұмысын ғылыми ұйымдастыру жетістіктеріне сүйену.
Басқару принципі болып басқару заңдылығының нақты көрінісі табылады:
-басқарудыңдемократизация және гуманизация принципі;-басқарудағы бүтіндік және жүйелілік;
-басқарудағы ұжымшылдықжәне бір басшылық бірлігі;-басқарудағы ақпараттардың толықтығы және шынайлылығы (қажетті және нақты ақпараттық болуы);
Адами немесе әлеуметтік аспектіге бағдарланған басқару принциптері:
- қызметкерлерге деген туралық нақтылық, жауапкершілік жақсы басқарудың міндетті шарты ретінде;
- мектепке дейінгі ұйымдарға жоғарыдан төменге, төменнен жоғарыға қарайқатынастар, мектепке дейінгі ұйымдарға қарым-қатынас, қызметкерлердің қабілеттерін ашуғакөмектесу;
-жалпы нәтижеде әрбір қызметкерлердің қатысуының бөлігін міндетті түрде орнату;
-қоршағанортадағы өзгерістерге өз уақытындағы реакциясы, адамдармен жұмыс әдістері, олардың жұмыспен қанағаттануын қамтамасыз ету;
-әріптестеріне, ұжымына деген адалдық пен сенімділік, басқарудың фундаменталді негізіне сүйенуі: шығын сапасы, сервис, жаңа кіріс;
-ұйымды көруі, ол қандай болу керектігі туралы анық көрінісі, жеке жұмысының және оның үнемі іске асу сапасы [6].
Басқарутің қызметі - басқару процесінің мазмұнында, басқару қызметінің түрінде, жүйе бойынша басқарудың міндеттерінің жиынтығында көрініс береді. Сонымен, білім берудегі басқару деген не? Ол ең алдымен, білім беру жүйесіндегі басқару мен тиімділік, үнемділік. Тиімділік, үнемділік дегендер - өмірдің өзі қойып отырған талаптар. Ысырапшылдық, ұқыпсыздық неге апарып соғатыны әмбеге аян. Үнемділік, әсіресе, дағдарыс жағдайында қажет. Не нәрсені де тиімді пайдалану арқылы кездескен қиындықтардан қиналмай шығып кетуге болады.Мектепке дейінгі ұйым басқарутің әдістерін зерделеу және қолдану Қызметкерлер арасында игі ниетті қарым-қатынас қалыптасу үшін қазіргі заманғы МДҰ қандай болуы керек?, МДҰ жұмысын жоспарлауды және педагогтар жұмысын білікті бақылауды қалай жүзеге асыру қажет? деген проблемалы сұрақтарға жауап табуға көмектеседі. Педагогикалық басқару - балалар мен олардың ата-аналарының сұраныстарын қанағаттандыру және қоғамда жеке адамға қойылатын заманауи талаптарды ескере отырып, балалардың толыққанды дамуын қамтамасыз ету мақсатындағы педагогикалық үдерісті басқару қағидаттарының, құралдарының, түрлері мен әдістерінің жиынтығы. Педагогтың жеке басы мен оның қызметі педагогикалық басқарутің нысаны болып табылатындықтан, бұл арада бірінші кезекте, жалпы басқарутің гуманистік тәсілінің талаптары - құрмет, сенім, табыс іске асырылуы мүмкін. Ұжымға деген құрметпен қарауды және ақ ниетті қарым-қатынасты орнатуға Сəтімбекова М.С. ұсынған ережелер көмектеседі:
-адамның жақсы жағын мақтаудан бастаңыз;-оның қателіктерін жанама түрде көрсетіңіз;
-басқаларды сынамас бұрын, өзіңізге, өз қателіктеріңізге баға беріңіз;-бұйырудың орнына сұрақтар қойыңыз;-адамға өзіндік ерекшелігін сақтауға мүмкіндік беріңіз;
-адамды күн сайын, тіпті оның қарапайым ғана табысын да мақтаңыз және бұл ретте адал және жомарт болыңыз;
-адамның жақсы атын шығарыңыз, ол үнемі сонымен өмір сүрсін;
-көтермелеп отырыңыз, сіз адам бойындағы түзегіңіз келген кемшіліктер тез түзелетіндей, оны қызықтырғыңыз келген іс жеңіл орындалатындай етіңіз;
-сіз қалаған нәрсені орындау адамдар үшін жағымды болатындай етіңіз;
-сынды бетке айту пайдасыз, өйткені адам өзінің жақсы атын сақтау үшін қорғануға мәжбүр болады [8].
Мектепке дейінгі ұйымның тиімді жұмысының келесі факторы басшының педагогтарға деген сенімі болып табылады. Бұл құрметпен қоса, педагогикалық басқарутің демократияшыл және ізгілікті көрінісі мен көрсеткішінен тұрады. Сондықтан, басшы өз жұмысын педагогқа деген сенімге құруы тиіс, өйткені ол оны азат етеді және қанағаттандырады, күш пен сенім береді, бастамшылдығы мен дербестігін дамытады, педагогикалық ұжымда шығармашылық және табыстылық атмосферасын құрады.Дегенмен, сенім жасанды емес, нақты және шынайы болуы тиіс. Басшы оны үнемі, дәйекті және кәсіби түрде жүзеге асырып отыруы тиіс. Бұл мәселеде белгілі бір тәжірибе жинақталған, құралдар әзірленген. Сенімді іс жүзінде жүзеге асырудың маңызды құралы өкілеттікті табыстау болып табылады. Басқару деген не? Бұл терминді шет тілінен неге алып отырмыз, неге қазақша баламасы басқару сөзін қолданбаймыз? Мұның бірнеше себептері бар. С.Ғ. Бəтібаеваның берген анықтамасы бойынша: Басқару - басқарушының әлеуметтік мәнін, басқару мен менеджерліктің қоғамдағы орнын ерекшелендіріп көрсететін басқарудың жаңа философиясы. Сонда басқару - біз үшін жаңа теория. Қазіргі уақытта бұл салада ағылшыннан тікелей қазақшаға аударылған бірде-бір кітап жоқ, әдіснамалық кешен де жасалмаған. Мектепке дейінгі ұйымда педагогикалық басқарутің әдістерін жүйелі түрде қолдану, басқарудың демократиялық стилін қалыптастыруға ықпалын тизізеді. Тілектестік кеңес, өтініш, ұсыныс, талап ету өкімі (қатал емес), көтермелеу, алғыс білдіру түрінде қолданылған психологиялық-педагогикалық әсер ету әдісі ұжымның алдында қойылған түзете-білім беру және тәрбиелеу міндеттерін табысты түрде іске асыруға қабілетті мүдделес ұжымды қалыптастыруға ықпал етеді және ең батыл жобаларды жеңіп шығуға көмектеседі [9].
Болашақ даму жоспары балалардың жас ерекшеліктеріне қарай Үлгілік бағдарлама мазмұнын игеруде сабақтастық пен бірізділікті қамтамасыз ететін сабақтас тақырыптар негізінде құрастырылады. Болашақ даму жоспарын қыркүйектен мамырға дейінгі оқу жылына мектепке дейінгі ұйым тәрбиешілері, мамандары мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың Үлгілік оқу бағдарламасы талаптары негізінде құрастырады. Болашақ даму жоспары №1 педкеңесте балабақша мөрі мен меңгерушінің қолымен бекітіледі.
Мектепке дейінгі білім беру педагогының оқу-тәрбие жұмыс жоспары Оқу-тәрбие жұмыс жоспарын мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы талаптары негізінде мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешілері, мамандары 1 аптаға жасайды және әр аптаның жұма күні тексеруге ұсынады.
Барлық тәрбиешілер мен мамандар үшін жоспар міндетті құжат болып табылады.
Жоспардың құрылымы:
1. Бастапқы беті (топтың аты, топ тәрбиешілерінің тегі, аты-жөні, білімі мен біліктілігі туралы мәліметтер, жылдық міндеттері, оқу жылы).
2. Күн тәртібі.
3. Ұйымдастырылған оқу қызметінің бөлінуі (оқу кестесі).
4. Сабақтас тақырыптар тізімі.
5. Оқу жылына арналған болашақ даму жоспары.
6. Бірінші екі аптаға сабақтарды қоспай, келесі екі аптаға сабақтарды қосып, нақтылы күндерді көрсете отырып жасалған таңертеңгілік гимнастика кешені (немесе бір айлық таңертеңгілік шеңбер сценарийі).
7. Күні, тақырыбы, мақсаты көрсетілген бір апталық іс-әрекет циклограммасы.
Білім беру аймақтарының кіріктірілуі арқылы Үлгілік бағдарлама мазмұнын іске асыру
Жоспарланып отырған сабақтас тақырыптар, олардың бірізділігі мен саны №1 педагогикалық кеңесте қарастырылады және бекітіледі. Мектепке дейінгі ұйымда педагог-маман болған жағдайда болашақ даму жоспары міндетті түрде бекітілген сабақтас тақырыптарға сәйкес жасалады,ал әр жас ерекшелігі топтарының Болашақ даму жоспарында педагог-маманның жоспарына сілтеме жасалады. Штат кестесінде педагог-маман қарастырылмаған мектепке дейінгі ұйымдарда болашақ даму жоспарын нақты жас ерекшелігі тобына әдіскер немесе тәрбиеші жасайды.
Білім беру аймақтарының кіріктірілуін балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес.
Үлгілік бағдарламаны игерудің үздіксіздігі мен бірізділігін қамтамасыз ететін сабақтас тақырыптар негізінде құрастырылған болашақ даму жоспары қарастырады. Болашақ даму жоспарының құрылымы қыркүйектен мамырға дейінгі оқу жылына есептелген 9 сабақтас тақырып бойынша ұйымдастырылған (соның ішінде тақырыпша). Сөйтіп тақырыптардың әрқайсысы бір ай оқытылады :
Балабақша - балаларда балабақшаға, достарына деген үйірсектік, құштарлық сезімін қалыптастыру; бірлескен іс-әрекетке қызығушылығын дамыту.
Менің отбасым - отбасы туралы, әкенің, шешенің, атаның, әженің, аға,іні, сіңлі, қарындастың рөлі; отбасы мүшелерінің жұмыс міндеттері; отбасындағы жағымды өзара қарым-қатынастар, бір-біріне көмектесу, отбасының барлық мүшелеріне деген сүйіспеншілік сезімі туралы түсініктерін кеңейту.
Деніміз сау боп өсеміз - баланың денсаулығын қорғау мен нығайту; тұрмыста, көшеде, табиғат аясында қауіпсіздік дағдыларын қалыптастыру және шығармашылық, танымдық, сөйлеу қабілеттерін қолдана отырып, негізгі қозғалыстарды жетілдіру арқылы балалардың қозғалыс тәжірибесін байыту, қозғалыс белсенділігі қажеттілігін қалыптастыру.
Менің Қазақстаным - балаларда Мәңгілік Ел жалпыұлттық идеясына негізделген рухани-адамгершілік жалпыадамзаттық құндылықтардың, отансүйгіштік пен толеранттылықтың қалыптасуына себебін тигізеді.
Табиғат әлемі - өлі және тірі табиғаттағы заттар мен құбылыстар, маусымдық құбылыстар мен өсімдіктер туралы білімдерін кеңейту; жануарлардың, жәндіктер мен өсімдіктердің барлық түрлерін сақтау қажеттілігі туралы түсініктерін қалыптастыру; табиғатпен тікелей байланысты тәжірибе жинау; қоршаған ортаға ұқыпты қарау мен өмір сүру ортасының маңызын түсінуді дамыту.
Біздің айналамыздағы әлем - қоршаған ортамен өзара қарым-қатынас жасаудың қарапайым танымдық іс-әрекет дағдыларын меңгерген; адамгершілік нормаларын түсінетін және әртүрлі адамдарға төзімділік пен сыйластық көрсете алатын бала тұлғасын қалыптастыруға себебін тигізеді.
Дәстүрлер мен фольклор - Қазақстан Республикасында өмір сүріп жатқан басқа ұлт адамдарына, олардың мәдениетіне, салт-дәстүрлеріне деген кеңпейілділік пен сыйластықты тәрбиелеу.
Бірге еңбектенеміз - қарапайым еңбек дағдыларына, еңбекқорлыққа,еңбек адамдарына деген сыйластыққа, адам қолыман жасалған барлық нәрсеге ұқыпты қарауға тәрбиелеу; балалардың тілін, зейінін, қиялын дамыту; мектепке дейінгі жастағы балалардың шығармашылық қабілеттері мен ойлау қабілеттерін қалыптастыру үшін жағдай жасау.
Әрқашан күн сөнбесін - балалардың жақын адамдарға деген сүйіспеншілік, оларға қамқорлық жасауға ұмтылу, туған қаласына, еліне деген махаббатқа, елінің тарихына қызығушылық сияқты адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеу [10].
Берілген тақырыптар барлық білім беру аймақтары бойынша ересектердің балалармен өз бетінше жұмыс істеу, ойын түрлері және басқа іс-әрекеттері арқылы кіріктіріледі.
Іске асыру технологиясы әртүрлі болуы мүмкін, алайда кез келген жағдайда педагогтың шығармашылық белсенділігін көрсетуі қажет етіледі. Қызық, шығармашылық жұмыс педагогтың өзін өзі іске асыруына, көрсетуіне, кәсіби құзіреттіліктерін жетілдіруге себебін тигізеді.
1.2 Әдіскердің педагогтармен жүргізілетін әдістемелік жұмыстарын ұйымдастырудың маңыздылығы
Қазіргі таңда кез келген салада жүргізілетін жұмысты диагностикалау қолға алынуда. Соның бірі мектепке дейінгі ұйымдағы жұмысты ұйымдастыру мəселесі болып отыр. Кез келген басқару ісі ұйымдағы тəртіпті реттеуге, оның қызметін дұрыс ұйымдастыруды қадағалауға, сол арқылы оның тиімділігін арттыруға арналатыны белгілі. Сондықтан педагогикалық диагностиканың маңызы жоғары.
Мектепке дейінгі ұйымдағы əдістемелік жұмыс - бұл тəрбиешілердің балалармен жұмыс істеуінің əдіс-тəсілдеріне іс жүзінде үйренетін, ғылыми теориялық жəне əдістемелік біліктілігін көтеретін кешенді жəне шығармашылық үдеріс - десе, Л.И. Божович [11]. Əдістемелік жұмыс - бұл көп өлшемді полифункционалды феномен, яғни мектепке дейінгі ұйымда педагогикалық үдерісті, педагогикалық ұжымның іс-əрекетін басқарудың құралы болып табылады, - дейді.
Мектепке дейінгі әдіскер жұмысының негізгі бағыттары қазіргі заман балабақша жұмысы мақсаты мен міндетімен анықталған.
Әдіскер жұмысының ең маңызды бағыттарының бірі балабақшаның педагогикалық ұжымымен дұрыс ұйымдастырылған және ойластырылған ынтымақтастық болып табылады. Ол балабақша педагогтарымен, ұжымымен, бастауыш сынып мұғалімдерімен, әртүрлі әкімшілік функцияларды атқаратын басқа да мамандармен ынтымақтастықты ойластырады.
Ынтымақтастық жемісті болу үшін әдіскер педагогикалық ұжыммен жүйелі жұмысты құруға мүмкіндік беретін басқару қызметтерінің әртүрлі тәсілдерін пайдалана білуі қажет. Әдістемелік құралда әдіскердің қызметінің негізгі бағыттары, ұйымдастырушылық функциялары, мектепке дейінгі ұйым педагогының біліктілігін арттыру жағдайында әдістемелік қызмет жұмысының мазмұны анықталған. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің жылдық жоспарына сәйкес педагогикалық, медициналық және қызмет көрсету қызметкерлерінің нақты іс-шаралары мен жұмыс мазмұны көрсетілген.
Әдіскер қызметіндегі кадрлармен жұмысты жүргізу үшін материалдар ұсынылған және педагог кадрлар жөнінде нақты мәлімет тізімі берілген. Әдіскер жұмысының барысында педагогтардың бағдарламаны тақырыптық-күнтізбелік жоспарлау мен орындауды талдау және бақылау, жоспарланған оқу-тәрбие жоспары іс-шараларын орындау бойынша педагогтардың жұмыс нәтижелілігі, тәрбиешілердің әдістемелік бірлестігі жұмысын бақылау түрлері көрсетілген.
Мектепке дейінгі әдіскер жұмыс бағытының бірі - балалар отбасымен ынтымақтастық болып табылады. Баланың ортасын, отбасының материалдық және рухани жағдайларын білу, әдіскерге және оның әріптестеріне балаға қиын жағдайларда ғана емес, сонымен қатар, бала тәрбиесінде күрделі мәселелерді ескертуге мүмкіндік береді. Бұл жерде әдіскер жұмысында қызмет тетігі жүзеге асырылады. Әдістемелік нұсқауда отбасымен жұмыс әдістері мен түрлері ұсынылады.
Дегенмен бұл білім беру жүйесіндегі басқару секілді күрделі мəселені жүйелі тұрғыдан қарастыру ғана жақсы нəтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік беретіндігі түсінікті.
Көптеген зерттеушілер білім беру жүйесін басқаруда екі нəрсеге айрықша тоқталады. Бұл - басқару субъекті мен басқару нысаны. Мектепке дейінгі ұйымда басқару субъекті ретінде меңгеруші, ал басқару нысаны ретінде балабақшадағы үдерістер алынады. Біздің жағдайымызда субъект ретінде əдіскер, ал басты нысанға əдістемелік жұмыс алынып отыр.
МДҰ əдістемелік жұмысты басқару əдіскерге жүктеледі. Оның лауазымдық міндеттері Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 бұйрығымен бекітілген [12].
Балабақша əдіскері ұжымдағы педагог мамандардың шығармашылығын дамыта алатын,жаңаша бастамаларын қолдап, ынталандыратын, тəрбие мен білім беру мəселелерін шешудің тиімді жолдарын табатын, тəрбиешілердің жеке қабілеттерін, мүмкіндіктерін, кəсіби құзіреттіліктерін ескере отырып жұмысты ұйымдастыру əдістері мен тəсілін меңгерген маман болуы керек.
Мектепке дейінгі ұйымдардағы əдістемелік жұмыстың даму жолына назар аударсақ, оның бірнеше кезеңдерден өткенін байқауға болады. Мəселен, С.Ғ. Бəтібаеваның Қазақстанда қазақ балабақшаларының даму тарихы еңбегінде тəрбиеші мамандығының даму тарихы, тəрбиешінің қызметі мен міндеттері, тəрбиеші жұмысының ерекшеліктері, оның шығармашылық сипаты сараланған. Сонымен қатар автор мектепке дейінгі ұйымдарда мамандар дайындау мазмұнын жаңарту мəселесін де талдай келіп, тəрбиешілердің білімін арттыру жүйесі, республикалық, облыстық, қалалық, аудандық курстар, семинарлар, əдіскерлер бірлестігінің жұмыстары туралы да қамтыған. Осы еңбектің біздің зерттеуімізге тірек болатын пікірлері ретінде тəрбиешінің қызметі мен міндеттері туралы талдауына сүйенеміз [9].
Ф.Н. Жұмабекованың Мектепке дейінгі кезеңде білім беру мазмұнын жаңартудың əдіснамалық негіздері атты еңбегінде мектепке дейінгі білім беру мазмұнын жаңартудың ғылыми-педагогикалық негіздері айқындалып, оның əлемдік тəжірибедегі мəні мен маңызына жан-жақты талдау жасалған. Еліміздегі мектепке дейінгі ұйымдардағы білім мазмұнын жаңартудың тұжырымдамасы, моделі жасалып, негізгі бағыттары нақты көрсетілген. Білім мазмұнын жаңартуда бірлескен іс-əрекеттерді ұйымдастыру логикалық-психологиялық проблема тұрғысынан қарастырылып, білім мазмұнын жаңартуда инновациялық технологияларды пайдалану, тəрбиешінің кəсіби құзіреттілігін жетілдіру, шығармашылығын дамыту жолдары қамтылып, педагогикалық жүйесі жасалған. Бірақ əдістемелік жұмысты диагностикалау мəселесі айқындалмаған [13].
Мектепке дейінгі әдіскер қызметінің негізгі бағыттары
Бүгінгі күні балабақша педагогтары алдында екі негізгі мақсат тұр, балабақша басшысы балаларды оқыту және тәрбиелеу процесін ұйымдастыруды анықтайды және жүзеге асырады.
Бірінші мақсат - бұл барлық балалардың физикалық сапа және еңбек ете білуін дамыту, білім, дағды және танымның нақты жүйесін анықтау, өздерінің танымдық қажеттіліктері мен интеллектуалдық қызығушылықтарын қанағаттандыру, өз ақыл-ес мүмкіндігі мен тәуелділігін толық түрде ашуға мүмкіндік алу. Бұл мақсатты бала мына жағдайда жүзеге асыра алады: балабақша әкімшілігі, педагогикалық ұжым бұл үшін жағдай жасауға мүмкіндігі бар және жағдайы бар.
Екінші мақсат - әр баланы мәдениетке, адамгершілік, шығармашылық, белсенділік және әлеуметтілікке тәрбиелеу. Бұл мақсат балабақшаның оқу-тәрбие үдерісінде жүзеге асады [14].
Әдіскер жұмысының төмендегідей түрлері арқылы жүзеге асырылуы мүмкін:
- танымдық;
- диагностикалық;
- бақылау-түзету;
- болжау.
Мектепке дейінгі әдіскер жұмысының үшінші бағыты балалар отбасымен ынтымақтастық болып табылады. Баланың ортасын, отбасының материалдық және рухани жағдайларын білу, әдіскерге және оның әріптестеріне балаға қиын жағдайларда ғана емес, сонымен қатар, бала тәрбиесінде күрделі мәселелерді ескертуге мүмкіндік береді. Бұл жерде әдіскер жұмысында қызмет тетігі жүзеге асырылады. Бұл ата-аналарды мәдениетке баулу, отбасы диагностикасы, диагностикалық зерттеу банкісін құру. Балабақша әдіскері өз қызметінде әртүрлі функцияларды орындайды: ұйымдастырушылық, әдістемелік және әкімшілік.
Әдіскердің ұйымдастырушылық функциялары:
- мектепке дейінгі білім беруде оқу-тәрбие үдерісі жағдайын талдау;
- балабақша жұмысын ұйымдастыруда табыс жағдайлары және сәтсіздік себептерін шығару;
- балабақшада баланы оқыту мен тәрбиелеу үдерісінің барлық қатысушыларының жұмысын болжау;
- алдағы жұмыс мазмұны, формасы мен әдісін өңдеу;
- кәсіби кадрларды оңтайлы таңдау;
- педагогтарға алға қойылған мақсатты жүзеге асыруда міндеттің қойылымы мен тікелей көмек;
- мұндағы барлық педагогтар жұмысының нәтижесін талдау анализі.
Әдіскердің ұйымдастырушылық құрылымының мақсаты - бұл баланың жеке тұлғасын қалыптастыру бойынша барлық педагогикалық процесс жұмысының тиімділігін және сапалылығын қамтамасыз ету.
Әдіскер - бұл кәсіпқой, яғни, балабақшада оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыруда бас маман болып табылады.
Оның әдістемелік құрылымы төмендегідей:
- диагностикалық;
- зерттеушілік;
- құрылымдық;
- коммуникативтік.
Әдіскер әдістемелік жұмыс үдерісінде
- тәрбиешілердің педагогикалық біліктілікті арттыруды ұйымдастырады,
- педагогтардың шығармашылық өсуін ұйымдастырумен айналысады,
- жас педагогтармен жұмысты ұйымдастырады,
- өз әріптестерінің тәжірибесі мен шеберлігін зерттейді,
- педагогтардың атқарған жұмыстары мен жетістіктерін талдап қорытады,
- олардың дарындылығы мен кәсіби дағдыларын кеңірек ашу үшін жағдай жасайды [15].
Әдіскердің әкімшілік құрылымы өзінің күнделікті жұмысында басымдылық болып табылмайды. Оның басты міндеті педагог жұмысының жүйелі оқу-тәрбие жүйесін құру бойынша әдістемелік және ұйымдастырушылық құрылымды бекіту болып табылады.
Әкімшілік құрылымның маңызды үлгісі балабақшада оқу-тәрбие үдерісінің сапасын бақылау болып табылады.
Әдіскер жұмысының практикасында педагогтардың бағдарламаны тақырыптық-күнтізбелік жоспарлау мен орындауды талдау және бақылау, жоспарланған оқу-тәрбие жоспары іс-шараларын орындау бойынша педагогтардың жұмыс нәтижелілігі, тәрбиешілердің әдістемелік бірлестігі жұмысын бақылау ерекше орын алады.
Мектепке дейінгі ұйым педагогының біліктілігін арттыру жағдайында әдістемелік қызмет жұмысының мазмұны
Әдістемелік қызмет жұмысын жетілдіру мәні - бұл:
- педагогикалық ойлау стереотипін өзгерту;
- әдістемелік қызметтің мазмұны мен жұмысындағы құзыреттілік, жеке тұлғаға бағытталған әдіс-тәсілдер;
- шығармашылық дербестікті дамыту негізінде интерактивті оқыту.
Жаңа тәсілдің құрылымдық үлгісі негізінде әдістемелік жұмысқа бірнеше бағытты көрсетуге болады:
- әлеуметтік тапсырысты зерттеу;
- кадрлармен жұмыс: диагностика, тәрбиеші және тәрбие үдерісі шеберлігін педагогикалық сараптау, біліктілікті арттыру жүйесі;
- эксперименталды-зерттеу жұмысы;
- вариативті бағдарлама, технологияларды жүзеге асыру мониторингі;
- педагогтардың өз жұмыстарында қолдау бағдарламаларын қамтамасыз ету.
әдістемелік жұмысты жетілдіру үдерісіне мектепке дейінгі мекеме педагогтарының кәсібилілігін арттыруда басты болатын мақсатты, жүйелі сипат беру.
Әдіскердің құжаты
Мектепке дейінгі әдіскердің жоспарлау бойынша төмендегідей құжаттары болуы қажет:
- балабақша жұмысының жоспары (өткен оқу жылында балабақша жұмысын талдаудың проблемасы және міндеті есебінде);
- келешек жоспары - балабақшаның 5 жылға дейінгі дамуын болжау;
- ағымдағы оқу жылының бұйрықтары мен ережелері (картотека);
- мектепке дейінгі әдіскердің бір жылға, ай, жұмаға арналғанжұмыс жоспары;
- дәстүрлі іс-шараларды өткізу жоспары;
- әдіскердің қатысуымен оперативті кеңестерді жоспарлау;
- психолог пен әлеуметтік педагогтың балабақшадағы жұмыс жоспары;
- балабақшада әдістемелік жұмысты жоспарлау;
- балабақшада бақылау өткізу жоспары;
- балабақшаның педагог кадрларын аттестаттау жоспары [16].
Мектепке дейінгі әдіскердің жұмыс жоспары жазбаша түрде ғана ұсынылмауы керек. Материалдар графикалық түрде ұсынылса жеткілікті.
Мектепке дейінгі әдіскердің графикалық жоспарлауы төмендегі графикалық материалдар болып ұсынылуы қажет:
1) директордың бекіткен сабақ кестесі (барлық жас бойынша);
2) директордың бекіткен үйірме жұмыстарының кестесі, ынталандыратын және қолдау сабақтары (психолог, логопед);
3) аудандық және қалалық семинарлар, кеңестер өткізу циклограммасы;
4) мектепке дейінгі педагогтардың БАИ курстарындағы сабақ кестесі;
5) директордың бекіткен қорытынды (ашық) сабақтарды өткізу кестесі (тоқсан бойынша, жыл ішінде);
6) ашық сабақтар өткізу кестесі;
7) жастарына байланысты топ бойынша балалар, тәрбиешілер жетістігі нәтижелерінің кестесі;
8) мектепке дейінгі педагогтардың сабақ кестесі.
Мектепке дейінгі әдіскер құжаттарының бөлек топтамасында балабақшада әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру бойынша әдіскердің жұмыс жүйесін көрсететін материалдар ұсынылған.
Педагогтармен әдістемелік жұмыс мазмұны төмендегідей құжаттар болып ұсынылуы тиіс:
1) әдістемелік бірлестіктің ағымдағы жылға арналған жұмыс жоспары;
2) мектепке дейінгі педагогтардың әдістемелік бірлестігі отырысының хаттамасы;
3) әдістемелік кабинеттің өткен оқу жылына арналған жұмыс анализі;
4) әртүрлі категориядағы педагогтар үшін әртүрлі деңгейдегі семинарларды жоспарлау;
5) әдістемелік кабинеттің жұмыс тәртібі;
6) алдыңғы қатарлы тәжірибені талдап қорыту материалдары;
7) педагогтардың өзін-өзі білімдендіру материалдары;
8) педагогтардың зерттеу және эксперименталды жұмыс материалдары.
Әдіскердің жұмыс жүйесі төмендегідей материалдар болып ұсынылуы мүмкін:
1) бақылауды ұйымдастыру және өткізу жоспары;
2) бақылау нәтижелілігі мониторингі;
3) бақылау аясында педагогтармен әңгімелесу материалдары;
4) бақылаудың әртүрлі түрін ұйымдастыру нәтижесі бойынша анықтамалар;
5) бақылау аясында сабаққа бару дәптері немесе бланкісі;
6) бақылау аясында диагностикалық және түзету материалдары [17].
Кадрлармен жұмыс - бұл мектепке дейінгі әдіскер қызметіндегі қиын бағыт. Мектепке дейінгі әдіскер бұл жұмысты сапалы түрде жүргізу үшін төмендегідей ұсынылған материалдарда педагог кадрлар жөнінде нақты мәліметі болуы керек:
1) балабақшаның педагог кадрларының тізімдік құрамы;
2) тәрбиешілердің кесте құрамы (категория бойынша), министрлік есепке мәлімет;
3) балабақша педагогтарының шығармашылық топтары;
4) жас педагогтар;
6) тәжірибелі тәрбиешілер материалдары;
7) мектепке дейінгі педагогтар жайында газет және басқа да жарияланымдарға шыққан материалдар;
8) мектепке дейінгі әдіскердің тәрбиешілердің сабақтарына кіру туралы дәптері;
9) мектепке дейінгі педагогтардың педагогикалық кеңес, семинар, көрмелерге қатысу материалдары;
10) педагогтардың жыл қорытындысы бойынша аналитикалық есептері;
11) мектепке дейінгі педагогтардың жүктемелерін тарату [18].
Әдіскердің балалар отбасымен жұмысы әдіскер құжаттарында бөлек бөлім болуы қажет. Ол төмендегідей материалдарды қосуы мүмкін:
1) топтың ата-аналар комитетінің тізімі;
2) Дарынды балалар бағдарламасы шеңберіндегі отбасылар тізімі;
3) проблемалы отбасы мен балалар тізімі;
4) қолайсыз отбасы және қауіпті топтағы балалар тізімі;
5) балалар отбасымен жұмыс жоспары (топ бойынша);
6) балабақшаның жалпы ата-аналар жиналысын жоспарлау және оның материалдары;
7) ата-аналармен жеке жұмысты жоспарлау;
8) балалары балабақша есебінде тұратын ата-аналармен әңгімелесу материалдары (денсаулығы, тіл кемістігі бойынша) [19].
Мектепке дейінгі білім беру мекемесі жұмысының жылдық жоспары.
Жылдық жоспар мектепке дейінгі білім беру мекемесінің міндетті құжаты болып табылады. Ол оқу жылы шеңберінде барлық педагогикалық ұжымның жұмысын жетілдіруге мүмкіндік беретін нақты міндеттерді шешуге бағытталған. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің жылдық жоспарына сәйкес педагогикалық, медициналық және қызмет көрсету қызметкерлерінің нақты іс-шаралары мен жұмыс мазмұны анықталды. Жоспар ата-аналар мен мектеппен бірлесе жұмыс істеуді және ата-аналарды педагогикалық білімдендіру бойынша іс-шараларды қарастырады. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің жылдық жұмыс жоспары мектепке дейінгі білім беру мекемесі және педагог кадрлардың кәсіби деңгейі есебінде құралады. Меңгеруші жылдық жоспарды құрастыра отырып, бұл жоспарды мекеменің барлық педагогикалық ұжымы орындайтынын басшылыққа алады.
Мектепке дейінгі білім беру мекемесінің жылдық жоспары төмендегідей бөлімдерді қосады:
1. Өткен оқу жылындағы соңғы нәтижелер анализі;
2. Мектепке дейінгі білім беру мекемесі қызметін ______ оқу жылына жоспарлау;
2.1. Денсаулық және салауатты өмір салтын қамтамасыз ету;
2.2. _________________ мемлекеттік стандарт және бағдарламаға сәйкес мектепке дейінгілерді тәрбиелеу және оқытудың жоғары деңгейін қамтамасыз ету;
2.3. Ересек мектепке дейінгілерді мектепте оқуға дайындауды қамтамасыз ету үшін жағдай жасау;
2.4. Оқу-тәрбие үдерісін ғылыми-әдістемелік және кадрлық қамтамасыз ету;
2.5. Мектепке дейінгі мекеме жұмысының отбасы, мектеп және басқа да ұйымдармен өзара байланысы;
2.6. Материалдық-техникалық және қаржылық базаны нығайту.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz