Қызметшілерді басқару - маңызды менеджмент құршысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Қарағанды мемлекеттік университеті

РЕФЕРАТ
Менеджмент-басқару туралы ғылым

Орындаған: Сембаева А.Н.
Қабылдаған: Аяған Е.С.
Жоспар:
Кіріспе. Менеджмент
Негізгі бөлім
1.Менеджмент компоненттері
2.Менеджмент эволюциясы
Қорытынды. Қазіргі уақыттағы демографиялық факторлар

Кіріспе
Басқару процессінің негізгі элементтері

1.1.Менеджмент негіздері пәнінің міндеті және мақсаты.Алғышарттары.

Менеджмент түсінігі

Менеджмент (аылшын тілінде-manage) басқару деген мағнаны білдіреді.

Менеджмент түсінігінің анықтамалары өте көп. Жалпы менеджмент деп жеңу өнері ретінде, адамдардың интеллектісін, еңбегін ,жүріс-тұрысының уәжін пайдалану арқылы алдына койғанмақсаттарына жете алуын айтады.

Мағнасы бойынша менеджменттермині басқару терминімен ұқсас. Алайда, қазіргі түсінік бойынша басқару ұғымынан менеджмент ұғымы кеңірек, өйткені ол адамзат қызметінің әр түріне қолданылады. Мысалы, автомобильдің және басқада неғұрлым күрделі техникалық жүйелерді басқару. Ал менеджмент термині ұғым деңгейіндегі ілеуметтік экономикалық процесстерді, шаруашылық қызметті, жеке тұлғаны және қызметшілерді басқаруды сиппаттайды.

Басқару (басқару )- мақсатқа жетуге бағытталған іс-қимылдарды ұйымдарды. Менеджмент- өзіне міндетті элемент ретінде адамдарды басқаруды, әлеуметтік ұйымдар мен құрылымдарды басқаруды, әлеуметтік ұйымдар мен құрыдымдарды басқаруды қосатын сәйкес білім облысы бар адам қызметінің сферасы.Менеджмент - бұл нарық жағдайындағы басқару. Менеджмент түсінігінің мазмұнынын бірнеше аспектілермен қарастыруға болады:

· Менеджмент - бұл әр түрлі ұйымдардағы адамдарға жетекші ету қызметінің түрі, функциясы,басқару.

· Менеджмент - бұл басқару функциясын жүзеге асыруға көмектесетін адамзат білімінің облысы.Бұл ғылыми пән.

· Менеджмент - басқару бойынша жұмыс жасаушының әлеуметтәк табы.

Менеджментке байланысты бірнеше авторлардың анығтамалары.

Адамдық қатынастар мектебінің өкілі Паркер - Роллетт34 анықтамасы: Менеджмент - бақару адамдардығ көмегімен жұмыстың орындалуын қамтамасыз ету.

Менеджмент - ұйымның мақсатына жетуге және құруына қажетті бақылау,мотивация,ұйымдастыру,жоспа рлау процестер (Мескон, Альберт, Хейдоуридің Менеджмент негіздері оқулығы.)

Фирманы басқарудың теориясы мен тәжірибесі және нарық жағдайындағы оның қызметшілері (Веснин менеджмент негіздері).

Өндірістің тиімділігін жоғарылату мақсатымен болатын принціптер,әдістер, құралдар мен өндірісті басқару формаларының жиынтығы (1988 ж. шетелдік сөздер сөздігі ).

Өзіне міндетті элемент ретінде, адамдарды басқаруды өосатын сәйкес білім облысы бар адам қызметінің сферасы (Американдық энциклопедия).

Адамдар көмегімен тиімді жету және қойылм

Менеджменттің 3 маңызды факторын байланыстырады - мақсат, тиімділік, адам.

Бәсеке жағдайында тиімділік - фирманың өміршеңдігінің басты шарты.Фирманы табыстылықпен,жетістікпен қамтамасыз ететін тиімді менеджмент адамның бейімділігін талап етеді: сыртқы орта бөлігінде тұтынушының,ал ішкі орта бөлігінде қызметшінің.

Ұйымдағы менеджмент кешенінің құрамы мынадай

Компоненттерден тұрады:стратегиялық менеджмент,қызментшілерді басқару (қызметші немесе кадырлық менеджмент),технологиялық процестер мен операцияларды басқару,қаржыны басқару (қаржылық менеджмент),материалдық - технологиялық жабдықты басқару,өнімді өткізуді басқаруда,жылжымайтын мүлікті басқару,жаңартпашылық менеджмент (дамуды басқару),өнім сапасын немесе қызмет көрсетуді басқару.

· Стратегиялық менеджмент - ,басты стратегиялық шарттарды құру және жету.Маөсаткерлікті таңдау,оқиғалық анализ, стратегиялық маркетиг,қызметті стратегиялық жоспарлау,ұйымдық құрылымдарды құру және тұзету,стратегияларды жузеге асыруды басқару стратегиялық менеджментке жатады.

· Қызметшілерді басқару - маңызды менеджмент құршысы.Ұйымның барлық мақсаттары адамдар арқылы жүзеге асады.

· Технологиялық процестерді басқаруда машина ,аппаратура,механизмдер,сондай-ақ компьютерлер және басқа арнайы құрылғылардың көмегімен адамдар арқылы жүзеге асады.

· Қаржыны басқаруда кәсіпорынның өндірісті - шаруашылық қызметі қаржыны таратуды тиімділікпен қамтамасыз ету реттеледі.

· Материалдық-техникалық жабдықтыбасқару шикізатты материалдарды,құрал-саймандарды қажетті өнімдермен жабдықтауды қамтамасыз етеді.

· Қткізуді басқару сыртқы ортаның маниторингісін өосатын маркетингтік қызмет арқылы жүзеге асады.

· Жылжымайтын иүлікті басқаруда эксплуатация,сату,сатып алу,айырбас,жал және жылжымайтынмүлікпен байланысты басқа да қолданыстар сипатталады.

· Жаңартпашылық менеджменті даму ды басқару,өзгермелі жағдайдағы ұйымның тиімділігін жоғарылату мен сақтау үшін қажет.Жаңа өзгерістер жоспарланады,ұйымдастырылады.ынтала ндырады және бақыланады.

· Сапаны басқару нарықтық басеке жағдайындағы фирманың бәсекеге тұрақтылығын қолдау үшін міндетті болып табылады.

Басқару - белгілі бір бағыттағы іс-қимылды өзгерту мақсатында ақпарат арқылы бір жүенің келесі жүйеге ықпал жасауы.

Менеджмент пәні ұйымның мақсаттарына жету мақсатындағы еңбектік, материалдық,қаржылық,ақпараттық ресурстармен басқаруды игереді.

Менеджмент дегеніміз - бұл өндірістің тиімділігін жоғарылату мен пайдалану молайту мақсатында қолданылатын принціптер, әдістер және өндірісті басқару амалдарының жиынтығы.

Менеджменттің міндеті тиімді өндірістік күшке ұйымдастыру үшін адамдарға бағыт беру:

· Өндірістің автоматтандырылуын және жұмысшылардың жоғары маманды болуын қамтамасыз ету;

· Қызметшілер жұмысын неғұрлым жоғарғы еңбекақымен ынталандыру және еңбекке жағдай жасау;

· Фирма қызметінің тиімділігін бақылау, бөлімшелер жұмысын біріктіру.

· Жаңа нарықты игеру мен үнемі іздеу;

· Нақты мақсаттарды анықтау;

· Мақсаттардың басымдылығын, олардық кезектілігін,шешімдердің дәйектәләгән анықтау;

· Фирманың дамуы стратегиясының шаруашылық міндеті мен оларды шешу жолдарын өндіру.

Нарық жағдайында басқару былайша құрылған:

· Нарықтың сұранысы мен тұтынуына байланысты фирманың бейімділігінде;

· Өндіріс тиімділігін жоғарылатуға үнемі талпылануында;

· Шаруашылық өздігінде, соңғы нәтижесіне жауапты болатын адам ның шешім қабылдау бостандығында;

Нарық жағдайына байланысты міндеттер мен мақсаттарды үнемі түзетуінде. Шешім қабылдау кезінде көптеген есептер үшін компьютерлік техниканың қазіргі негізін қолдану қажеттілігінде.

Менеджмент эволюциясы

Еңбектік қызметті ұйымдастыру жүйесі - менеджмент ғылым ретінде АҚШ-та ХIX-XX Ғ.Ғ.пайда болды.Осы кезеңдегі менеджменттің негізгі бағыттары (мектептер):

Тейлор,Гильберт және т.б. ғылыми басқару мектебі (1885-1920) еңбектің ұтымдылығы, материалдық қызығушылық тиімділігінің жоғарыдауына әкеледі;

Файоль,Вебер және т.б. классикалық мектебі (1920-1950)-басқарудың жан-жақты принципі;

Маслоу және т.б. адамдық қатынастар мектебі (1930-1950) - адамдар арасындағы қарым - қатынастар;

Аржирис,Маркерттің іс-арекет мектебі - психологиямен әлеуметтану негізіндегіадамдық потенциалды максималды қолдану;

Винер,Аккофаның көлемдік мектебі - оқиғаларды компьютерлі математикалық үлгілеу.

Ғасырдығ басынан (басқару теориясының пайда болуынан бастап) және 1960 жылдары басқару принціптері жабық тип бойынша құрылған.Басқаша айтқанда,жетекшілерді кәсіпорыннан тыс пайда болатын мәселелер қызықтырмады,әсіресе:бәсеке,өткізу сұрақтары және басқа да сыртқы мәселелер.Фирма қызметі жабық жүйе тұрғысынан қарастырылды.Қазіргі уақытқа дейін біздің республикамыздың кейбір кәсіпорындарында басқарудың бір түрі қолданылады.

Басқару ғылыми фирманың қызметі сыртқы ортамен байланысты болғанда туындайтын мәселерді шешу амалдарына қоғамның дамуымен,шығарылатын өнімнің күрделіленуімен,ғылыми сыйымды өндірістердің өсуімен қадам жасай бастады.

Алайда,басқару идеалары өзінің дамуында егер фирманың қызығушылықтар орындаушылардың,яғни жұмысшылар мен қызметшілердің қызығушылықтармен сәйкес келсе ғана максималды пайда алу мүмкін екендігін түсінді,бұл ұтымдылықты адам факторына бейімдеуге әкелді.

ХХ ғасырға дейін ұйымды жүйелібасқару жүйесіне байланысты сұрақтар ешкімді қызықтырмады,дегенмен ХIX іасырдың басында Роберт Оуэн өзінің көп уақытын ұйымның мақсаттарына басқа адамдардың көмегімен жету мәселелерәне арнады.Тұрақ - жай беріп, жұмыстың жағдайын жақсартып,қосымша еңбекақы төлеп,материалды өызығушылықты дамытты.Қоғамның дамуы жүйелі басқаруды талап етті.Англияда өнеркәсіптік революция басқаруға деген қызығушылыөты арттырады.1911 жылы Фредерик Тейлордың Ғылыми басқару принциптері еңбегі жарық көрді.Басқарудың ғылыми пән ретіндегі дамуы алға қадам жасауға әкелмеді.

Басқарудың теориясының жетістігі басқа математика,әлеуметтану облысындағы білімдердің жетістіктерімен байланысты болады.

Эволюция - біртіндеп даму, өзгеру (антонимі революция).Қазіргі уақытта бір-бірін толықтыратын әйгілі төрт басөару мектебі бар, олар басқарудағымектептердің төрт маңызды амалдарынан тұрады.

1.Ғылыми басқару мектебі, 1885 - 1920

Мектептің көрнекті өкілдері - Фредерик Тейлор, Френк және Лилия Гилберт.Классикалық мектептің негізін қалаушы болып Фредерик Уинслоу Тейлор саналады.Тейлорға дейін еңбек өнімділігін жоғарылату қозғаушысы пәндік принцип болды - қанша жасасаң,сонша аласың.Дегенмен бұл амал ХIX ғасырдың басында өзінің қызметін жойды.Өнеркәсіптің дамуымен қоса басқару осындай қарапайым негіздеме алмады.Тейлор еңбекті жеке жұмысшының өз талқылауы алмастыратын көптеген заңдар мен формулаларды, ережелерді шығаратын және статистикалық есеп ,өлшеу олардың қозғалысы арқылы тиімді пайдаланатын еңбекті ұйымдастыруды ойлады.Тейлордың пәкәрән орындаушы өндіріс процесін толығымен игеруге жағдайы келмеді,әсіресе, ол үнемі өзгеріп тұратын қозғалыс.Осылайша ғасырдың басында басқарушының рөлі орындаушы не істейді,қалай істейді,қандай көлемде істеу керектігі туралы шешумен негізделді.

Тейлор орындаушының жұмысын құрамды бөліктерге бөлді.Бөлік қозғалыстарды хронометрлеп.ал жұмыс күндерін секундтармен белгіледі.Алайда хронометраж жұмыстың өзін ұтымды жасау нәтижесінде барлық мүмкіндіктерді нақты анықтауға әкелді деп санауға болмайды және кей жағдайларда еңбек пен демалыс кезектілігін кіргізу керек.

Мысалы, Ф.Тейлор ұсынған әдісті қолдана отырып жұмыс күйінде 12,5 тонна жүкті тасымалдайтын жоғары маманды жүк тиеуші 47тонна салмағы бар жүкті тасымалдады.

Осылайша, Тейлор тәжірибеде жұмысшының өз жұмыс күнінұзақ уақытта ұтымды жіберуін анықтап,жұмыстың белгілі біркөлемін тапты.

Тейлордың теоретикалық жұмыстарын ережелерге сәйкес, неміс әлеуметтанушы Макс Вебер талдаған,негіздеген қатаң тәртіп жұмыстың неғұрлым тиімді әдісі болып табылатындығын негіздеді.

Бөлек құрамды элементтерге жіктелінген жұмыс - қатаң регламентация мен бақылауға негізделген Тейлор-Вебердің теориясына негізделген қозғалыстар болу керек.

Классикалық мектеп үшін арнайы сағаттар - микрохрономерт және кинокамера арқылы Ырэнк және Лилия Гилбертзерттеулері бір үлгідегі болып табылады және ол сағаттар еңбекті ұйымдастыру 17 кол саусақтарының элементарлы қозғалыстарына негізделгендігін сипаттады.

Вебердің ойынша,қызмет жасап тұрған ұйымды құрамды бөліктерге бөлу мүмкін және оның әрбіреуінің жұмысын нөмірлеу де мүмкін.Еңбекті бұлай бөлу қызметшілерді мамандандырады және ұйымды желілік белгі бойынша құрайды, демек әр орындаушы өз қозғалысы үшін тек қана жоғарғы басшы алдында жауапты болады.Сонымен қатар.бюрократиялық жүйелерді құру бойынша басқа да ойлар негізделді және ұсынылды.Ол басқарушылардың көлемі мен функцияларын реттеуге болады деп болжады.Вебер бұл құрылымның негізінде қандай жарылыс күші жақындығын сезбеген де.Бюрократиялық жүйенің ерекшелігі бар, қызметшілердің көмегі мен жұмыстың көлемі бір-бірімен байланысты емес.

Бұл қорытындыны анықтауға байланысты жұмыстар Паркинсон заңының авторының атымен аталған елеулі жорамалды растады.Паркинсонмен анықталған статистикалық мәліметтер өте пайдалы:

Бұл мектептің басты негіздері:

· Ғылыми менеджменттің әдістемесінің алғашқы фазасыжұмыстың мазмұнын талдау және оның негізгі компоненттерін анықтау болды;

· Жұмыс операциялары оның неғрлым тиімді орындалуына жетуге байланысты өзгеріп отырады;

· Бұл операцияларды шығару нормалары құрылды;

· Жұмысшылардың өнемділігінің молаюы мен өндірістің көлемінің өсуіне қызығушылықтарын ынталандыру мақсатында қоладнылады;

· Жұмысшыларды оқытуға көп мән берілді;

· Басқару фунцияларының жұмыстың нақты орындалуынан жоспарлаудан болуы;

· Басқару бойынша жұмыс бұл белгілі бір мамандық, бірақ өндірісті басқару жағынан қарастырылды.

2.Басқарудағы классикалық немесе әкімшілік мектеп,1920-1950

Өнеркәсіптің буырқанған дамуы классикалық мектептің ғылыми көз қарастарының ары қарайғы эволюциясын Ұйым туралы ғылым теориясында маңызды орын алатын - Анри Файоль.Тейлордың ойларын ары қарай дамытқан ғылыми менеджментің әкесі болып саналатын француз инженері - Анри Файоль (1841- 1925),ол алғашқы болып менеджменттің толық теориясын жасаған:оның фунцияларын,принціптерін анықтады,басқарудың жоғарғы деңгейінде теориясын дамытты.

Жалпы жіне өнеркәсіптік басқару жұмысында Файоль алты бағытта көрсетуге болатын әкімшілік қызметтің сферасын көрсетті:

· Техникалық(технологиялық)қызмет;

· Коммерциялық қызмет(сатып алу,сату,айырбас);

· Қаржылық қызмет (капиталды іздеу және оны тиімді қолдану);

· Қорғаныс қызметі (меншікті жіне жеке тұлғаны қорғау);

· Бухгалтерлік қызмет (инвестиция, баланстық ведомосттар,шығындар,статистика);

· Әкімшілдеу (материалдарға да,механизімдерге де тікелей ықпал етпейді,жеке құрамға ғана әсер етеді).

Файоль басқарудың басты функциясы оның маңызды бөлігін әкімшілеу деп санады,олармен 14 негіздер - принциптерге негізделген әкімшілік ғылымқұрылды:

1. Еңбекті бөлу.Еңбектің мақсаты - сапа жағынан мол жұмысты орындау.Бұған назар мен күш жұмсалған мақсаттар көлемін қысқарту арқылы жетеді.

2. Мінде және жауапкершілік.Жауапкершілікті - міндетке қарсық құрам. Міндет қайда берілсе, сонда жауапкершілік болады.Іздеу мен резервтерді жүзеге асыратын - нормалар мен кестелер.

3. Тәртіп.Қызметтің нақты регламентациясымен,бақылаумен,мақта умен,әділ санкциялармен және т.б.көмегімен жеткенкелісімдерді сыйлау ментыңдауды сипаттайды.

4. Біртұтастық.Жұмысшы тек бір ғана тікелей басқарушыдан бұйрық алу керек.

5. Бағыттардың біртұтастығы.Бір мақсат шеңберіндегі әрбір топ бір жоспармен бірлестірілген және бір ғана басқ.Барлығынадварушысы болу керек.Анық қойылған мақсат.

6. Жеке қызығушылықтардың жалпыға бағынуы.Бір жұмысшының немесе жұмысшылар тобының қызығушылықтары үлкен масштабтары ұйымның немесе компанияның қызығушылықтарынан үстем болмау керек.

7. Қызметшілерді мадақтау.Жұмысшылардың сенімділігін,қолдауларын қамтамасыз ету үшін олар өз қызметіне әділ қойылған еңбекақы алулары керек.

8. Орталықтандыру.Орталықтандыру және орталықтандырмау арасындағы дұрыс пропорция туралы сұрақ туындайды.Бұл мәселе - жақсы,мүмкін болатын нәтижелерді қамтамасыз етуді анықтау өлшемдері.

9. Скалярлы алқа - бұл ең жоғарғы басқарушылардан бастап төменгі звенога дейінгі жетекшілердің тізім.Олардың бизнес қызығушылығына шығыс әкелетін келіспеушіліктері,қолдаулары да болуы мүмкін.

10. Тәртіп.Барлығына да орын бар және барлығы өз орындарында.

11. Әділдәк.Қызметшцлермен әділ қарым - қатынас жасау.Бұл әділдік пен қайырымдылық сәйкестігі.

12. Қызметшілер үшін жұмыс орынының қалыптылығы.Кадырлардың жоғарғы ағымдылығы ұйымның тиімділігін төмендетеді, өз орнында тұрған тікелей жетекші орынын тез ауыстыратын талантты менеджерден артық болып табылады.

13. Бастама(инициатив).Ол ұйымға күш және энергия береді.

14. Корпоративті одақ - бұл қызметшілер мен фирма жетекшілерінің үйлесімділігінің нәтижесі болып табылатын күш.

14 негізден тұратын бұл жүйе тек қана икемді емес,сонымен қатар жаңа негіздердің пайда болуына жол бермейтін мүмкіндік.Қазіргі кездегі әдебиеттерде басқарудың функцияларына жоспарлау, ұйымдастыру, жетекшілік, бақылауды және талдауды жатқызады.

Мектептің басты негіздері:

· Ұйымның жалпы,ортақ заңдылықтарын,сипаттамаларын орындау, басқарудың жан-жақты принціптерін құру;

· Ұйымды басқарудың ұтымды жүйелерін талдау;

· Басқаруды анықтау бір-бірімен байланысты функциялар (жоспарлау, ұйымдастыру,басқару,біріктіру,бақыл аудан тұратын жан-жақты процесс ретінде);

· Ұйымды және басқару құрылымын құрайтын принціптерді таңдау(Анри Файольдің 14 принціптер).

3.Адамның қатынастары мен іс-әрекеттерінің ғылымимектебі,1930-1950

Бұл мектептің көрнекті өкілдері - Мэри Паркер Фольет,Элтон Мэйо.

Белгілі бір даму кезеңдерінен өткен классикалық мектеп , өндірістік процестің техникалық жағын өте жақсы игеріп,өзінің мүмкіндіктерін ауқымды дәрежеде жойды.Классикалық мектеп бірнеше ондаған жылдар өткен соң өзінің маңыздылығын жоғалтып алды,бұлжағдай бағалы оәларды өз қарамағына алатын Жапония Тейлордың тек қана кейбір принциптерін қолдағаны туралы дерек айтады.

Жапонияның басым стратегиясы мамадандыру емес, жан-жақтылық, өйткені ол жапон фабрикаларындағы еңбекті стандарттау мен мамандауға анағұрлым пайдалы. Сондықтан "маманды міндет" орнына қызметшілерді құруды басқару мақсаты қолданылады.

Адамның өндірістік ортадағы іс-әрекетін игерген іс-әрекет мектебі және еңбектің өнімділігі орындаушының адамгершілігіне, психологиялық жағдайына тәуелді құрыла бастады.

Жұмыс орнының дайындық деңгейі мен еңбектің өнімділігінің тәуелділігін зерттеу арқылы сол уақытта әйгілі жанылақ әкелген Элтон Мэйо осы бағытқа бастама жасайды.

Мэйо жұмыс орнының дайындық деңгейін күшейтті және өнімділіктің артуын бағалады. Сол кезде ғылыми мақсатта эксперимент жүргізуші жұмыс орнынан дайындық деңгейін азайтты, дегенімен, өнімділік дайындық деңгейі әсерінен өспейтіндігі орындаушыларға назар аудару күшінен екендігі туралы қорытынды жасалады. Бұдан кейінгі эксперименттер барысында жұмысшылардың жоғарғы еңбекақыға дұрыс адамдық қатынастарды қалайтыны туралы қорытынды жасалды.(Тейлор материалды ынталандыру операциясынан ары барған жоқ).

Иек қана өндірістің ортада емес, өмірдеболатын әр түрліжағдайлардағы өмірдегі адамның іс-әрекетімен көптеген оқымыстылар шұғылданады:Карнеги, Маккензи, Смолл Роберт, Тилгеман.Адам туралығылымның дамуының бұлбағытында көптеген талданбаған сұрақтар бар.Мысала,адамның жалғыздықпсихологиялармен істес болуға тура келеді.

Машинаға қарағанда адамды оқып-білу, іс-әрекеттік мектеп теориялықсипатқа қарағанда эмпирикалық сипат алады.Дегенмен,менеджмент тәжірибелерін белгілі бір күпен жұмсауға мүмкіндік береді.

Іс-әрекет мектебінің алғашқы маңызды жетістігі орындаушының еңбек өнімдеріне тек қана материалдық факторлар емес,сонымен қатар психологиялық және әлеуметтік факторлар да ықпал ететіні туралы дерек дәлел болды.Бұған байланысты Филаделфиядағыы текстилді фабрикадағы .Мэйонның 1923-1924 жылдағы эксперименті көрсеткіш болып табылады.Осы фабрикадағы жіп игеруучаскесіндегі жыл сайынғы кадр ағымдылығы250% құрады,ал еңбек өнімділігі басқа участкелерге қарағанда едәуір төмен болды.Сонымен бірге ешқандай да материалды ынталандырулар бұлжағдайды түзете алмады.Мэйо арнайы зерттеуле нәтижесіндемынадай қорытындыға келді, қарым - қатына жасау мүмкіндігін және мамандықтың біліктілігін ескермеген еңбекті ұйымдастыру себепболды. Алайда, тек демалысқа екі минут үзіліс бергенен кейін бұл жағай өзгерді:жұмыс күшінің ағымдылығы күрт азайып, өндіру өсті.

Э.Мэйо тәжірибелік нәтижелер алмас бұрын, оны теория жүзінде Мэри Фоллит басып озды.Оның қарастырған сұрақтары шеберіне билік, беделі сияқты категориялар, олардың шегі мен формалды емес қабылдаулар жатады. Батыс үшін принципті болған басқаруға жұмысшылардың қатысуы кірді.М.Фоллет сәйкес ұсыныстарды шығаратын біріктіру,ымыра,басымдылықты жіктейтін жанжалдар мәселерін қарастырады.

Бұл сұрақтардың барлығы ғылыми жаңалықтың элементтері болды.Бұл және басқа да ойлар Хоторндағы Э.Мэйо зерттеушілерінің құралы болып табылады. Хоторнның зерттеулер қорытындылары үшін жорамалға сәйкестелді:

· Адам өзін әлеуметті жануар есебінде көрсетеді;

· Бағынушылықтың қатаң иерарсиясы, ұйымдық процес құрылымы адамның табиғатымен сәйкес емес;

· Бизнесмендер үшін адам мәселерін шешу.

Егер Тейлор өндіріс процесінің қатаң рекламентациясындағы басқару мәселелерін шешудің кілтін тапса,Мэйо қысқартылған амал болып табылатын адамдық қатынастарды басты етті.

Э.Мэйоның пікірінше, ұйым мен адамдар арасындағы жанжалдарды, ал жалпы жағдайда қоғаммен жанжалды орындаушының қажеттілігінің қанағаттандыру арқылы шешуге болады, бұл жұмысшыларға да, жұыспен қамтамасыз етушіге де ыңғайлы.Сөйтіп, адамдық қатынастар доктринасын классикалық мектеп ауыстырды.

Мектептің басты негіздері:

· Адамдық фактордың рөлі мен маңыздылығын ұйымның тиімділігінің негізгі элементі ретінде түсіну;

· Іс-әрект мативациясы экономикалық күштермен емес, адамдар қажеттілігімен анықталады;

· Адамджарға өзінің мүмкіндіктерін ашуына көмектесу,оның негізінде адамның ресурстықжоғарылауы жатыр.

4.Басқарудың қазіргі теориялары немесе көлемдік қадам (амал), 1950 жылдан қазіргі уақытқа дейін

Іс-әрекет мектебінің көлемдік өсуі 1950 жылы сапалы серпін пайда болғанға дейін жүргізіліп келді.Мэйомен оның ізін басушылардың көз қарастары Дуглас Макгрегордың еңбектерінде ары қарай дамыды.

Макгрегор орындаушының қызметін жұмыс орнында талдап, келесіні анықтады,басқарушы орындаушының қозғалыстарын анықтайтын келесі параметрді бақылай алады:

· Бағынушы алатын тапсырмалар;

· Тапсырмалардың орындалу сапасы;

· Тапсырмаларды алу уақыты;

· Тапсырмаладыорындау уақытын болжау;

· Тапсырмаларды орындау үшін қажетті құралдар;

· Бағынушының алатын инструкциялары(ережелер);

· Бағынушының тапсырмаларды орындай алатындығына көз жеткізу;

· өткізілген жұмыс үшін мадақтау мөшері;

· жұмысшыны жұмыспен байланыста мәселелерге тарту деңгейі.

Математиканың, статистиканың,инжинерлі ғылымның дамуы басқару теориясына елеулі салам жасайды.Көлемді әдістер операцияларды зерттеу атымен топтанды.

Операцияларды зерттеу- бұл ұйымның операциялық маселелерін ғылыми қолдану.

Көлемдік амалдың әдістемесі мыналарға негізделеді:

· Мәселелерді құру;

· Оқиға үлгісін өндіру, талдау;

· Үлгі көлемдік маңыздылық беретін айнымалыларды салыстырып, сипаттайтын айнымалылардан құралған ;

· Ауызшаталқылауды алмастыру және сипаттама талдаушыларды символдармен,көлемдік белгілермен алмастыру.

· Басқарудағы әртүрлі мектептер жағына келетін қатаң өзіне түрлі нақты амалдарды:процесті,жүйелі, оқиғалық амалды тартады.

Фредерик Тейлордың ғылыми менеджменті,Вебердің бюрократиясы, Анри Файольдің функционалды амалы менеджментің дамуы негіз қалаушы амалы-іскер әкімшілдеуді анықтады.

Э.Мэйо,М.Фоллеттің өндірістегі адамдық қатынастар қағидалары,сонымен қатар Дуглас Макгрегор еңбегіне адамың қатынасының ғылыми зертеулері дамудың екінші кезеңі-адамдық ресурстардың менеджментін анықтады.

20 жылдардың басында Дюпон компаниясында Пьер Дюпон (1870-1954)және Дженерал моторыста Альфред П.Слоан(1875-1966) алғаш үлкен бизнестің ұйымдық принціптері орталықтандырмауды шығарды.Альфред П.Слоан ұйымның жабық жүйеге, сонымен бірге маркетингтің интенсивті дамуын анықтады.Жарты ғасыр өткеннен кейін Альфред П. Слоанның амалын барлық дүние жүзінің кезеңінде,яғни бизнес менеджментінде қолданды.

Менеджментің қазіргі 4 даму кезеңі (1970жылдан қазіргі уақытқа дейін)- әлеуметтік менеджмент кезеңі Питер Ф.Драккер атымен байланысты,әрбір кәіп орын пайда алудан тыс өзінің қоғам алдындағы алеуметтік жауапкершілік мөлшерін анықтау қажет.Менеджмент дамуының қазіргі кезеңі қоғамның үйлесімді дамуы үшін тиімді іскерлік әкімшілдеуді, адамдық ресурстарды менеджментін, бизнес менеджментін біріктіреді.

Негізгі түсініктер:

· Менеджмент

· Басқару

· Мнеджмент құралы

· Менеджмент міндеттері

Бақылау сұрақтары:

· Менеджмент неліктен жеке пән ретінде оқытылады?

· Басқарудағы қандай мектептерді білесіз?

· Қай мектепте өзара байланысты функциалардан тұратын жан-жақтыпроцесс қарастырылды?

· Эволюциятермині нені білдіреді?

Биографиялық анықтамалар

Анри Файоль

Америкалық менеджмент тарихшыларының пікірінше,Анри Файоль (1841-1925)Еуропа5а ХХ 5 ғ бірінші жартысында басқару ғылымын берген маңызды тұлға болып табылады.Лицец еймен кенші мектебін бітірген нен кейін ол кенші және ірі метоллургиялық компания Комменири Фурмамболь-Деказвильде1860жылдан 1918 жылға дейін қызмет етті. Бастапқы кезде Файоль тек қана геология және кеніш істерінің мәселеләмен шұғылданады.Алайда, оның 1872 жылғы кеншілер тобының басты басқарушысы болып тағайындалуы Файольдың экономика мен басқару мәселелеріне назар аударуына әсер етті.

1888 жылы ол банкротта тұрған компанияныжетекшілік етуге алды және отыз жыл уақытта оны Францияның ең озат кәсіпорындары қатарына қосты,өзінің көп жылғы бағылауын жалпылай келеФпйоль әкімшілдік теориясын құрды.Оның бұл ақырып бойынша алғашкы мақаласы 1900 жылы шықты, ал Жалпы және өнеркәсіптік басқару кітабы 1916 жылы жарық көрді.

Бірінші дүниежүзілік соғыс салдарынан кітаптың шығынуын тоқтап қалуын француздардың сол кезде кеңінен таралған Тейлор теориясын қолданылуына себеп болды және басында өз отандастарының ойларын қабылдамады.Бірақ тез арада олардың Файоль еңбектеріне назар аударуларынасол кездегі,дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Комамболь ұйымның алға шығуы себеп болды.Файольдің өзі оның теориясы мен Тейлордың теориясы арасында ешқандай қарама қайшылық жоқ,олар өндірісті ұйымдастырудың әр түрлі деңгейде қарастырылғандарын аз көрсеткен жоқ:Тейлор цехтық басқаруды талдаса, Файоль жоғарғы әкімшілдікті қарастырған.

Файоль 1918 жылы жұмыстан босап өзі құрған әкімшілдік зерттеулер орталығын басқарды (бұл орталық Тейлордың француздық ұйым зертеушілерінің келісімімен бірлесу арқылы құрылған). Ол өзі ашқан басқару принціптері тек қана экономикада ғана емес,сонымен бірге флот армиясында, құрылтайлар мен басқарма қызметтерінде де қолданылатыны дәлелд, яғни жан - жақтылы сипаты бар.осы орталықпенорындалған ең бір ірі тапсырмаларының бірі пошта-телеграфтық ведомствалардың жұмысының ұйымдастырылуын зерттеу болды.Осы және мемлекеттік басқарулар,қоғамдық құрылтайларжәне білім жүйелері мәселелерінің қайта құруына Файольдің көптеген жұмыстары арналды, ол алғашқы болып менеджмент пен басқаруды ұйымдастыру мәселесін қойды.

Атақ,танымдық, байлық- осының барлығы Файольде болды.Ол мадақтық легионның офицер ордені мен басқа да мемлекетік мадақтаулар мен ғылыми атақтарға ие болды.алайда,ол өзіне-өзі өмірде ескерткіш орнатуды армандады.Ол ұзақ өмірсүрді және сол өмірде қуана білді:тез тіл табыса алатын,қозғалыстағы адам болды,немерелері мен олардың балаларын тәрбиелеуге қатысты,өз теориясын шаршамай дәлелдеуді,тіпті өзінің өмірінің аөырңы жылында да зерттеулерін тоқтатқан жоқ-бұл жылы француздық табак өнеркәсібінің жұмысын ұйымдастыруды зерттеді.

Гаррингтон Эмерсон

Гаррингтон Эмерсонөзіне интеллектуалдық талғампаздығын,кәсіпкердің құрампаздығынғалаяқтың бір-беткейлігін жинаған.Ол 1853 жылы 2 тамызда американың Трентон қаласының Нью-Джерси штатында дүниеге келді.Оның әкесі ағылшын әдебиеттің маманы,университет профессоры болды. Гаррингтон Франция,Германия,Италия,Грецияда оқып тамаша білім алды жіне 23 жасында Небраск университетінің лингвистикалық бөлімін басқарды.

Тек алты жылдан кейін Эмерсон ғылыми мансабынтастап,барлық жан-тәнімен банктік операциялар мен жылжымайтын мүлік саудасында кірісті.Тынымсыз,әр түрлі іске толы өмір басталды.Алты жыл.1885 жылдан 1891 жылға дейін Эмерсон темір жолдың экономикалық және инженерлік істерін орындады .Содан кейін АҚШ,Мексика,Канадаға көптеген зауыттар мен кеніштерді біріктіру арқылы британдық синдикат қызығушылықтарын ұсынды.Бірнеше уақыт ол шыны шығаратын компанияны басқарды.

Ғылыми жұмыстың дағдылары мен талдаушының таланты Эмерсонға өз тәжірибесінде жинаған бай білімін қолдануға көмектесті.Ол біртіндеп өз қағидасын тапты- тиімділік немесе өнімділік.Бұл терминдерде ол жинақталған шығыстар мен экономикалық нәтижелердің қатынасын көрсетеді.1900 жылы оның Өнімділік басқару мен еңбекақының негізі ретіндекітабы шықты.Ал 1912 жылы оның өміріндегі басты еңбек өнімділіктің он екі принціптері дүниеге келді.

1901 жылы Эмерсонның менеджмент кеңесшісі қызметі басталды.Оның Санта-фе теміржолында 1904-1907 жылдары енгізген жаңалықтарын атап айтуға болады.1910-1911 жылдары теміржол тарифтері туралы сот ісінде басты куәгер болып Эмерсон осы теміржолда еңбекті басқару мен ұйымдастыру жүйелерінің өзгерістері барысындағы алған нәтижелеріне сүйенеді.Оның американдық теміржолдар,осы жолмен күнде миллионнан астам долларды үнемдеуге болатынын айтқан сөздері барлық елге жайылды.Олар газет бетінде жарық көріп түсініксіз білім ретінде қабылдаған ғылыми менеджментті әйгілі етті.

Эмерсон тейлормен,оның оқулықтарымен тығыз байланыста болғанмен, олардың тобына жатқан жоқ.1907 жылдан 1923 жылға дейін ол тиімділік бойынша эмерсондік инжінерлер компаниясын басқарды (терминді олар өздері ойлап тапқан).Ол алғашқы болып ғылыми іріктеу принціптері мәселелеріне және қызметшілерді оқытуға назар аударды,тіпті 1913 жылы осы тақырыпқа кітап шығарды.

Эмерсонның санауынша , Тиана0ты ж9мыс 3стеу 3ске минималды күш жұмсау деген сөз.Осы принціпке бағына отырып,ол қартайған шағына дейін кездесе бермейтін жұмысқа қабілеттілікті сақтады.Эмерсон 2 қыркүйекте 1931 жылы Нью Йоркте қайтыс болды.

Фредрик Уинслоу Тейлор

Спорттық деректер көпке дейін есте сақталмайды,бұған Фредерик Уинслоу Тейлордың мысалы дәлел бола алады.Қазіргі уақытта АҚШ та 1881жылы теннис бойынша жарыстарда кімнің чемпион болғаны кімнің есінде?Және кімнің ойына осы чемпион және менеджмент классигі бір адам екендігі келеді?

Тейлор юрист жанұясында американың Филоделфия қаласында 20 наурыз 1856 жылы дүниеге келген.Ол мінез-құлқына таң қаларлықтай болып әкесінің жұмсақтығы мен ұяңдығы,шешесінің тапқырлығы мен қуаттылығы және олардың ортақ қасиеттері-тәуелсіздік.принципке тұрақтылық,борышқа адалдықтарын сақтаған,біріктірген.Тейлордың ата-анасы ұлына жан-жақты білім беруге тырысты,сол үшін де Тейлорды Еуропаға оқуға жіберді.Ол әкесінің ізін басып юрист болуға үміттеніп,1872 жылы Нью-Темплирдегі Филипп Экзетер Академиясына оқуға түсті .Бұл оқу мекемесінде Тейлор қатаң тәртіппен,күні бойы оқумен шұғылданып көзін нашарлатады.Юрист мансабынан бас тартуға мәжбүр болады.

1875 жылы Тейлор үлгілеу мен механик міндеттерін орындайтын кішігірім гидравикалық ұстаханада жұмыс жасайды. Үш жылдан кейін ол Мидвейльдік сталелитті компанияға жұмысқа тұрады, мұнда ол қарапайым механиктен бас инженерге дейін көтеріледі.1883 жылы Тейлор сырттай оқып жүріп Стивендік технологиялық институтының механик дипломын алады.

Тейлор әйгілі құрастырушы болып, өмір бойы 100-ден астам патенттер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.