Мал өсіру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
3
1
Негізгі бөлім
4
1.1
Будандастыру туралы жалпы түсінік
4
1.2
Будандастырудың мал шаруашылығында қолданылуы
5
1.3
Будандастыру түрлеріне қысқаша аңықтама
6
2
Өнеркәсіптік будандастыру мен түрлеріне қысқаша шолу
8
2.1
Ауылшаруашылық жануарлардын ет өндірудегі өнеркәсіптік будандастырудың тиімділігі
10

Қортыңды
12

Пайдаланған әдебиеттер тізімі
13

Кіріспе

Менің курстық жұмысымның тақырыбы Ауылшаруашылық жануарлардын ет өндірудегі өнеркәсіптік будандастырудың тиімділігі. Бұл курстық жұмыста өнеркәсіптік будандастырудың түрлерін ажыратып, оның ауылшаруашылық жануарлардын ет өндіруіне тиімділігі қарастырылды. Жануарлардың ет өнімділігіне негізінен көптеген факторлар әсер етеді. Мысалы: жануарлардың азықтануы, жануарлардың әртүрлі климатқа төзімділігі, олардың жынысы, тегі және түрі. Бірақ та будандастыру арқылы жануарлардың өнімділігін әрі қарай арттыруға болады.
Курстық жұмыстың өзектілігі: будандастыру - малдың тұқым қуалаушылық жене өзгергіштік қасиеттеріне күшті әсер ететін, адам баласының ежелден қолданып келген тәсілі. Будандастыру малдың нәсілдік қасиеттерін түбегейлі өзгерте алады, жаңа комбинативтік (қисынды құрастырылған) өзгергіштікті туғызып, нәсілдік қасиетті биологиялық тұрғыдан байытады, малдың дене бітімінің мықтылығын арттырады жене гетерозис құбылысының пайда болуына қолайлы жағдай туғызады. Сол себептен қазіргі кезде будандастыру арқылы жануарлардың өнімділігін арттыру жақсы жүзеге асырылуда. Будандастыру малдың тұқым қуалаушылық және өзгергіштік қасиеттеріне тікелей әсер ететін, адам баласының ежелден қолданып келген тәсілі. Біз осы әдіс арқылы жаңа нәсілдік қасиеті бар, белгілі бір қасиеті жетік дамыған немесе әр түрлі өнімдік қасиеттердің жаңа бірлестігі бар будан аламыз. Оларды мұхият сұрыптау және белгілі бағытта жұп құру арқылы жаңа мал тұқымы шығарылады.Бұлардың негізінде будандастыру арқылы алынған ұрпақта, гетерозиготалықтың күшеюі, соның нәтижесінде белгілердің комбинативтік өзгергіштігінің көбеюі жатыр. Будандастырған уақытта гетерозиготтылықтың күшеюіне байланысты будандарда гетерозис атты биологиялық құбылыс жиі кездеседі. Гетерозистік құбылыс деп будандардың аталық және аналық тұқымдардан өнімі жағынан басымдылығын айтады. Өндірістік мал шаруашылықтары үшін маңызы зор. Өнеркәсіптік будандастыруды ет өнімділігін арттыру үшін қолдану жолдары курстық жұмыстың өзектілігі болапы табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты: будандастыруға жалпы сиппатама беру, будандастырудың түрлерімен танысып, өнеркәсіптік будандастырудың жануарлар өнімділігіне тиімділігін аңықтау.
Курстық жұмыстың міндеті:
- будандастырудың міндеттері мен мақсаттарына аңықтама беру;
- оның жетістіктеріне талдау жасау;
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Жұмыстың практикалық маңызы: өнеркәсіптік будандаустырудың жануардың ет өнімділігіне тиімділігі мен қажеттілігі аңықталды.

1 Негізгі бөлім

1.1 Будандастыру туралы жалпы түсінік
Будандастыру - тұқым қуалаушылық (нәсілдік) қасиеттерінде өзгешелігі бар екі организмді шағылыстыру арқылы будан алу. Б. з. б. 2-мыңжылдықта белгілі болған, 18 ғасырдан бастап ғылыми жолға қойылды. Будандастыру өсімдіктер мен жануарлар селекциясында жиі қолданылады. Будандастырудың екі жолы (қарапайым және күрделі) бар. Қарапайым будандастыру -- екі түрді бір-бірімен шағылыстыру. Мысалы, жылқы мен есекті будандастыру арқылы қашыр алу, бір өркешті түйемен қос өркешті түйені будандастыру арқылы нар алу. Күрделі будандастыру сатылы және қайыра (беккросс) болып екіге бөлінеді. Сатылы будандастыру селекциялық процестерде бірнеше ата тектік формалардың қасиеттері мен белгілерін біртіндеп, буданды ұрпаққа жинақтау.
Будандастыру мал өсіруде өте кең тараған тәсіл. Оның ұғымының алғашқы ғылыми анықтамасын сонау XIX ғасырда Ч. Дарвин берген болатын. Қазіргі уақытта будандастыру деп белгілі бір мақсатпен екі мал тұқымы өкілдерін бір-бірімен шағылыстыруды, сонымен қатар будандарды өзара немесе басқа топтармен шағылыстыруды айтады. Будан деп екі тұқым өкілдерін шағылыстырудан туған малды атайды. Будандастыру жолдары 1 - суретте көрсетілген.

1-сурет - Будандастыру

Будандастыру - жануарлардың тұқым қуалайтын белгілерін тез өзгертудің барынша тиімді әдісі ғана емес, сонымен бірге, жаңа мол өнімді тұқымдар шығарудың да тиімді әдісі.
Будандыстырудың табысқа жетуі бастапқы тұқымдарды дұрыс тандай білуге, будандастырудың мақсаттары мен түріне; ұрпағының қасиеттеріне қарай тексерілген жақсы аталықтарды жұптастыруға; будан мал үшін жақсы азықтандыру және күтіп-бағу жағдайларын жасауға байланысты.

1.2 Будандастырудың мал шаруашылығында қолданылуы
Халықтың Шығыстан Батыс Европаға қоныс аударуы, славяндардың ата-тектерінің Шығыс халықтарымен сауда байланыстарын орнатуы жануарлардың, ең алдымен жылқының әр түрлі тұқымдарын сұрапыл түрде будандастыруға түрткі болды. Орта ғасырлардың өзінде-ақ Батыс Еуропаға шығыс жылқылары кеңінен ене бастаған, сөйтіп олар жегілетін және салт мінетін жылқылардың бастамасы болған. Бұдан сәл ертерек Испанияда будандастыру жергілікті қылшық жүнді қойларды жақсарту үшін қолданылды, оларды мериностармен жұптастырған.
Будандастыру ХVІІІ ғасырдың аяғында және XIX ғасырда капитализм дами бастаған кезеңде кеңінен қолданылды. Англияда адамдардың бір ұрпағы ішінде будандастырудың көмегімен ірі қараның, шошқаның, қойдың, жылқының 60-қа жуық тұқымы шығарылды. Жануарлардың жаңа тұқымдарын шығару әдісі ретінде будандастыру, сондай-ақ, Ресейде, Швейцарияда, Францияда және басқа да елдерде қолданылды. Стихиялы түрде өмірге келгендіктен, мал өсірудің бұл әдісінің бастапқыда ғылыми негізі болмады. Кейінірек будандастырудың мәні және мал өнімділігін жетілдірудегі оның маңызы туралы әр түрлі теориялар пайда бола бастады. Юстинус тұқымдардың константтығы теориясын ұсынды. Ол жануарлар тұқымына табиғат тұқым қуалаушылықтың мызғымас күшін берген деп есептеді және ол жануар тұқымының құндылығын екі жолмен анықтады: шығу тегінің тазалығы және жаратылуының ұзақтығы, яғни тұқымның шығу тегі неғұрлым таза болса және ол неғұрлым ертерек жаратылған болса, ол соғұрлым құнды болмақ. Алайда мұндай таза константты, шығу тегі таза жануарлар болмайды, оның үстіне олардың мал шаруашылығына керегі де жоқ. Сонсон мен Ноден будандастыру ретсіз өзгергіштікті туғызады деп көрсетті. Ол замандағы көптеген селекциөнерлер тұқымды жақсарту немесе жаңа тұқым шығару үшін будандастыру әдісін қолданудан қауіптенді. Ч. Дарвиннің айтуынша, олар шығу тегі әр түрлі тұқымдардың бағалы қасиеттерін бойына сіңірген жаңа тұқымдарды шығару мүмкін емес деген жабайы сенімде болып, таза қан және тұқымның константтығы теориясынан ажырай алмады.
Бұдан кейінгі тұқым шығару жұмыстары мұндай қауіптерді серпіп тастап, мал өсірудің аса бағалы әдісі ретінде будандас-тырудың ғылыми негіздерін жасады. Орыс зоотехниясының классиктері П. Н. Кулешов, М. Ф. Иванов, Е. Ф. Лискун, Д. А. Кисловский және басқалары будандастырудың ғылыми биологиялық негіздерін талдауға зор үлес қосты. П. Н. Кулешовтың дәл айтқанындай, будандастыру дегеніміз ескі түбірлерге жаңа өскіндерді телу және бұл телуден ауыл шаруашылығы мақсаттары үшін едәуір пайдалы тұқымдар алу деген сөз.
Будандастырудың әр түрлі жолдарын пайдалану арқылы мына төмендегі зоотехниялық мәселелерді шешуге болады:
- өнімі төмен жергілікті мал тұқымын түбегейлі өзгерту;
- өсіріп отырған мал тұқымының кейбір кемшіліктерін тез арада жақсарту;
- жаңа мал тұқымын шығару;
- гетерозис құбылысын барынша пайдалану.
Будандастыру алға қойған мақсат пен жететін нәтижесіне қарай бес түрге бөлінеді: сіңіре (аудара) будандастыру, қан араластыра (түзетуші) будандастыру, зауыттық (тұқым түзуші) будандастыру, өнеркәсіптік будандастыру, кезек будандастыру.

1.3 Будандастыру түрлеріне қысқаша аңықтама
Сіңіре будандастыру - әр түрлі мал тұқымын будандастырудың бір түрі. Сіңіре будандастыруды қолданғанда өнімі мен мал тұқымының аналығын және одан туған буданды бірнеше ұрпақ бойы өнімі жоғары мал тұқымының аталығымен жалғастырады. Нәтижесінде өнімі жоғары мал тұқымына ұқсас әрі жергілікті тұқымының ұнамды қасиеттерін сақтаған мал тұқымын жаңа мекенде жерсіңдіру үшін жиі пайдаланылады. Қазақстанда сіңіре будандастыруды ұтымды пайдалану негізінде Симментал, Қырдың қызыл сиырлары жерсіндіріліп, сүтті сиыр шаруашылығы қалыптасты. Сол сияқты қаракөл және биязы жүнді қой шаруашылықтары да сіңіре будандастыруды пайдалану негізінде қалыптасты. Сіңіре будандастыру схемасы 2-суретте көрсетілген.

2-сурет - Сіңіре будандастыру

Қан араластыра будандастыру - қолда бар зауыттық тұқымның өнімділік және асыл тұқымдық қасиеттерін одан әрі жетілдіру. Яғни қан араластыра немесе кірістіре будандастыру - жалпы өнімділік қасиеттері жақсы - жергілікті жағдайға биімделген мал тұқымының негізгі қалпын сақтай отырып, тез арада кейбір кемшіліктерін жою немесе кейбір өнімділік белгілерін жедел жетілдіру үшін қолданылады. Жергілікті тұқым мен жақсартқыш тұқым арасындағы қан араластыра будандастыру 3-суретте көрсетілген.

3-сурет - Қан араластыра будандастыру

Зауыттық будандастыру - жаңа мал тұқымын шығару тәсілдерінің ішіндегі ұтымдысы болғанымен, оны іске асыру өте күрделі, қоғамнан қажетті мөлшерде қаражат бөлуді, тыянақты білімділікті және іскерлікті талап етеді. Зауыттық будандастырудың қалыпты бір жолы болмайды. Зауыттық будандастыру арқылы Украинанын далалық ақ шошқасы шығарылды.
Кезек будандастыру - будандастырудың бір түрі. Кезек будандастыруда әр келесі ұрпақ алу үшін будандастыруға қатысатын тұқымдардың аталықтарын кезекпен пайдаланады. Осының арқасында бірінші ұрпақ буданда жиі кездесетін өміршеңдік, тез жетілгіштік, жоғары өнімділікті бірнеше ұрпақ бойынша сақтап отыруға мүмкіншілік туады. Кезек будандастыруға қатынасын екі немесе үш қай-қайсысы да өнімдік бағыттары ұқсас жоғары өнімді тұқымдардың болуы міндетті шарт. Кезек будандастыру нәтижелілігі будандастырылатын мал тұқымдарын дұрыс тандай білуге және оларды тиімді пайдаланудың кезек ретін табуға байланысты. Осыған орай кезек будандастыру қолданғанда әр түрлі түліктерді өсіруде жинақталған ғылыми деректер мен озық шаруашылық тәжірибесін басшылыққа алған жөн.

2 Өнеркәсіптік будандастыру мен түрлеріне қысқаша шолу

Кез-келген түлікті өсірудің түпкі мақсаты сол түлікке тән өнімді арзан жолмен мейлінше мол өндіру. Осы тұрғыдан өндірістік шаруашылықтарда мал өнімділігін арттырудың селекциялық тиімді жолы - өнеркөсіптік будандастыру.
Бұл будандастыру әдісі айқын байқалатын гетерозисі бар 1 ұрпақтың будандарын пайдалану мақсатындағы мал шаруашылығы тәжірибесінен шыққан.
Өнеркәсіптік будандастыру деп екі немесе үш тұқымды будандастыру арқылы гетерозис ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.