Ластанған судан туындайтын аурулар

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нормативтік сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Терминдер мен анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Белгілер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Адам өміріндегі судың рөлі және оның пайдалы қасиеттері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Ластанған судан туындайтын аурулар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3 Ауыз судың негізгі экологиялық проблемалары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. ЗЕРТТЕУ нысаны мен ӘДІСТЕМЕСІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Целиноград ауданы Ақмол ауылындағы ШЖК МКК Целиноград су арнасы сипаттама нәтижелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 Су сапасының көрсеткіштері және ауыз су сапасына қойылатын талаптар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.3 Шаруашылық-ауыз су сапасын анықтауға арналған стандарттар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.4 Су сапасын зерттеудің санитарлық және гигиеналық әдістері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.1 Ақмола облысының, Целиноград ауданы, Ақмол ауылының су жүйелеріне экологиялық мониторинг жүргізу нәтижелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.2 Целиноград ауданы Ақмол ауылының шаруашылық-ауыз су сапасына жүргізілген органолептикалық және химиялық сараптама қорытындылары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.3 Целиноград ауданының шаруашылық-ауыз су сапасының санитарлық және гигиеналық талаптарға сәйкестігі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытынды және тұжырым
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

КІРІСПЕ

Халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі болып табылады. Ауыз судың қанағаттанарлықсыз сапасы су факторымен байланысты аурулардың пайда болу ықтималдығын арттырады және ең алдымен бактериалды және вирустық этиологияның жоғары инфекцияларының себебі болып табылады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, сумен қамтамасыз етудің салдарынан халықтың инфекциялық ауруы жылына 500 миллионға жетеді. Ауыз сумен қамтамасыз ету дағдарысының мәні - дамыған және дамымаған елдердің басым міндеттерінің қатарына антропогендік қысымның жоғарылауы жатады (бірінші кезекте жеткіліксіз өңделген немесе тіпті тазартылмаған сарқынды суларды төгу). Мамандарға белгілі, ауыз судың сапасы су көзінің сапасына, сумен жабдықтау станциясының тосқауыл функциясының тиімділігіне және су тарату желісінің күйіне тікелей байланысты. Таза және қауіпсіз ауыз су - адамның негізгі сұраныстарының бірі. Есептеулер бойынша дамушы елдерде шамамен 1 миллиард адам ауыз суға толық жете алмай отыр. Жалпы, адамзаттың 20 пайызы үшін таза ауыз су тапшы болып отыр. Адамның денсаулығы судың тазалығы мен оның санитарлық жағдайды жақсартудағы ролімен тікелей байланысты. Диссертациялық жұмыстың мақсаты - Целиноград ауданы Ақмол ауылы бойынша шаруашылық-ауыз суға сараптама жасау арқылы медико-экологиялық бағалау.
Ол үшін төмендегі міндеттер жасалды:
1. Целиноград ауданы Ақмол ауылының су жүйелеріне экологиялық мониторинг жүргізу;
2. Шаруашылық-ауыз су мақсатында пайдаланатын су көздерінен сынама алынып, санитарлық және гигиеналық сараптау;
3. Алынған нәтижелерге сәйкес медико-экологиялық бағалау.

1. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
1.1 Ауыз судың адам өміріндегі маңызы
Адам ағзасындағы су тамақты энергияға айналдыруға көмектеседі, ағзаға қоректік заттарды сіңіруге көмектеседі, тыныс алу үшін оттекті ылғалдайды, дене температурасын реттейді, зат алмасуға қатысады, слндай-ақ өмірлік маңызды органдарды қорғап, буындарды майлайды, ағзадан әртүрлі қалдықтарды шығарады [].
Гигиеналық тұрғыдан алғанда ауыз судың бір литрінде 0.5 граммнан артық тұз болмауы керек. Негізінен бұл гидрокарбонаттар, сульфаттар немесе натрий, магний және кальций хлоридтері. Біздің денемізді сумен қанықтыру үшін үнемі су ішу керек. Медициналық эксперименттердің деректері бойынша адам ағзадағы су мөлшері 1-2% (0,5 - 1,0 л) азайған кезде шөлді бастан бастайды. Аштық кезінде ол тұщы суды ішетін болса, тамақ жоқ адам 50 күн өмір сүре алады. Сусыз ол бір апта тұрмайды-өлім 5 күннен кейін келеді. Дұрыс ауыз су режимі-физиологиялық су балансын сақтау, яғни судың бөлінуі мен түсуі тең болуы тиіс [].
Ағзаның суға деген күнделікті қажеттілігінің шамамен 40% тағаммен қанағаттанады, қалғанын біз түрлі сусындар түрінде қабылдауға тиіспіз. Егер организм жеткілікті су алса, онда адам күшті және төзімді болады. Ағзаның сусыздану симптомдары: құрғақ тері(қышуы мүмкін), шаршау, зейіннің нашар концентрациясы, бас ауруы, қысымның жоғарылауы, бүйректің нашар жұмысы, құрғақ жөтел, арқаның және буындардың ауыруы. 1 кг салмаққа 30 мл нормасы болып табылады [].
Шай, кофе, сыра, жасанды сусындар ағзаның табиғи суға қажеттілігін қанағаттандыра алмайды, әсіресе ағзаның күнделікті күйзеліске ұшырауы жағдайында. Ағза үшін ауыз су режимін сақтау-бұл жеткілікті мөлшерде суды пайдалану, бұл қан қысымының ауытқуын, арқаның ауырсынуын, ревматикалық ауырсынуды, мигренияны, қандағы холестерин деңгейін азайтуға алып келеді, осылайша жүрек ұстамасының ықтималдығын азайтады [].
Ауыз судың адам организміндегі пайдалы қасиеттері:
- Иммунитет жүйесін құрайтын жілік майының түрлі ауруға қарсылығын күшейтеді.
- Су - азық, дәрумен және минералдардың негізгі еріткіші.
- Су азық құрамындағы керекті элементтердің ағзаға сіңуін арттырады.
- Эритроциттің жұмыс өнімділігін күшейтеді.
- Жасушаларды оттегімен қамтамасыз етіп, қалдық газдарды өкпеге тасымалдайды.
- Улы қалдықтарды жинап, бауыр мен бүйрекке жеткізеді.
- Су - буын қуыстарын негізгі майлаушы зат.
- Омыртқа дискілеріндегі шокты су көпшіктеріне айналдырады.
- Ішек жұмысын реттейді, майлануын қамтамасыз етеді.
- Дене температурасын реттейді.
- Су - мидың функциялары үшін күш және электрлік энергия көзі.
- Жүрек ауруы мен сал (параллич) ауруынан сақтайды.
- Мидан гормонар бөлінуі үшін қажет.
- Су адам зейінін ашады.
- Жұмыс өнімділігін арттырады.
- Ешқандай кері әсері жоқ.
- Стресс пен депрессияны басады.
- Ұйқыны жөнге келтіреді, шаршағанды басады, теріні жұмсартады.
- Көзге көру қасиетін береді, ағзада қан жасалуын реттейді.
- Инфекция мен рак ауруына қарсы иммунитетті күшейтеді.
- Қанды сұйылтып, қан айналымы кезінде қоюлануының алдын алады.
- Дене қызуын басады.
- Қанды сұйылтып, қатты заттардың шөгуіне кедергі жасайды.
- Жүктілікте жүрек айнуын азайтады [].

1.2 Ластанған судан туындайтын аурулар
Ластанған судың салдарынан соғыстар мен зорлық-зомбылықтың басқа түрлеріне қарағанда адамдар көп қаза болады. Әлемдегі барлық аурулардың 80% ауыз судың қанағаттанғысыз сапасына байланысты екені белгілі. Су арқылы берілетін жұқпалы аурулардың таралуы бүкіл әлемде үлкен. Сонымен, безгекке шалдыққан адамдар саны 800 млн., трахомаға - 500 млн., шистосомозға - 200 млн., гастроэнтеритке - 400 млн. құрайды. Сонымен қатар, ауруханаларда жатқан адамдардың 50% - дан астамы лас сумен байланысты аурудан зардап шегеді.
Сумен таралатын (тырысқақ, іш сүзегі, бактериялық дизентерия, жұқпалы өткір энтерит) ішек инфекциялары XIX -шы ғасырдың басында адамдар үшін нақты апат болды, ауыр эпидемиядан мыңдаған адамдар көз жұмды.
Елді мекендерден тұрмыстық сарқынды сулар арқылы, аталған аурулардың қоздырғыштары суға түседі.
Тұрмыстық ағынды суларда эпидемиялық кезеңдер арасында да жасырын түрде бацилло бөлгіш патогендік микроағзалар болады. Әсіресе, ауруханалардың ағынды сулары қауіпті.
Судың ластануының себебі су қоймаларына қоқыстар тастау, жағалаудағы қоқыстармен ластануы, жаппай жуыну, кішкене су қоймасында кір жуу, жер асты суларына жерқоймаларынан, дәретханалардан жуынды-шайындылардың ағуы, құдықтарды кірленген шелекпен потогендік микроағзалармен ластау т.б.
Эксперименттік зерттеулердің көмегімен белгіленгендей, қолайлы жағдайда ішек инфекцияларының қоздырғыштары ашық су қоймаларында және құдықтарда бірнеше айға дейін болуы мүмкін, бірақ көп жағдайда олардың жаппай қырылуы екі жұмада болады.
Ішек инфекциясының су эпидемиясы елді мекендерде ашық су қоймаларынан немесе қолайсыз құдықтардың суын ішуге пайдаланғанда болады.Лептоспироздың таралуынада су жолы өте жиі кездеседі. Лептоспиралар су көздеріне кеміргіштердің, шошқалардың және ірі қара малды несебімен түседі.
Ауру көбінесе ашық су көздерінен (тоғандар, арықтар, суару каналдары) су ішкенде, суда шомылғанда немесе кір жуғанда жұғады, сонымен қатар лептоспирлер шырышты қабықшалар және терідегі микрозақымдалулар арқылы ағзаға енеді.
Ауылдық жерлерде туляремия судан таралу кезінде байқалғаны, адамдар құдықтардан, бұлақтардан, тоғандардан суды пайдаланғандан.Ауру кеміргіштер сұйықтықтары арқылы немесе туляремиядан өлген егеуқұрытардың өлігі сумен байланыста болғанда туляремияның қоздырғыштары суға түседі. Су (малтуға арналған бассейндер, тоғандар) эпидемиялық вирустық конъюнктивиттің таралу факторы болу мүмкін. Ластанған судан адам ағзасына патогендік микробтардан басқа, ламблияның цисталары, аскаридтердің құрты және қылдырықбас, анкилостома құрты, бауыр церкариы түсуі мүмкін. Аталған құрттар иновазиялары сумен берілу жолдары кіші ластанған су көздерінен су ішуге және көкөністерді жууға суды пайдаланғанда және ол су көздерінде шомылғанда жұғуы мүмкін.
1000 мг л астам минералды тұздары бар суда жағымсыз дәмі болуы мүмкін (тұзды, ащы-тұзды, тұтқыр), секрецияны төмендетеді, асқазан мен ішектің мотор функциясын арттырады, тамақ өнімдерін сіңіруге теріс әсер етеді және диспепсияны тудырады. Қазіргі уақытта судағы микроэлементтерді зерттеуге қызығушылықтың артуы байқалады:фтор, йод, стронций, селен, кобальт, марганец, молибден және басқалар.
Әрбір микроэлементтер денеде белгілі бір мөлшерде пайдалы әсер көрсетеді: бұл саны асып кету және оның жеткіліксіздігі денеге теріс әсер етеді. Осылайша белгілі бір микроэлементтердің құрамының суда жоғарылауы геохимиялық эндемияға алып әкелуі мүмкін.
Әлемдегі судан пайда болу геохимиялық эндемияның арасында кең таралғаны судағы фтордың жоғары концентрациясынан (1-1,5 мг л артық) туындаған флуороз болып табылады. Сонымен қатар, ауыз судағы фтор деңгейінде аз болуы (0,5 мг л-нен төмен) тұрғындарда тістердің кариттері 2-4 есе артуы байқалады.
Азық-түліктегі йодтың жеткіліксіздігінен туындаған жемсау бойынша эндемияға жататын жерлерде судағы йодтың жоғары мөлшерде болуы -30-100 мкг л - эндемияны әлсіреуі немесе тоқтатылуы мүмкін.
Жер асты суларындағы қорғасынның, мышьяктің, сынаптың немесе басқа да микроэлементтердің жоғары құрамда болуынан туындаған рудалық минералды жерлерде халық немесе жануарлар арасында эндемикалық сипатты аурулар байқалған. Тазартылмаған өнеркәсіптік ағынды суларды жіберу, ашық су объектілерінің суларындағы мышьяк, сынап, кадмий, қорғасын, хром және басқа да зиянды қоспалардың уытты концентрациясының пайда болуына әкелуі мүмкін.
Ауыл шаруашылығы дақылдарын зиянкестермен күресу және орман өсіру үшін пестицидтерді кеңінен қолдануға байланысты қоршаған ортада тұрақты пестицидтер (гексахлоран және т.б.) ашық су қоймалары немесе жер асты суларының суларына кіруі мүмкін.
Сапалы судың жеткілікті мөлшерін қамтамасыз ету - елді мекендерді сауықтырудың ең маңызды негізгі элементтерінің бірі.

1.3 Ауыз судың негізгі экологиялық проблемалары
Таза және қауіпсіз ауыз суға деген мүмкіншілік адамның негізгі сұраныстарының бірі.Есептеулер бойынша дамушы елдерде шамамен 1 млрд. адам ауыз суға толық жете алмай отыр.Жалпы адамзаттың 20% таза ауыз суға тапшы болып отыр. Су жетіспей отырған елдерге Солтүстік Африка, Таяу Шығыс, Азия мемлекеттері жатады. Су мен су ресурстарының жетіспеуі көптеген Оңтүстік Африка елдерінің дамуында да тежеуші факторлардың бірі болып тұр. Өте үлкен мөлшерде суды Европа елдері қолдануда.Адамның денсаулығы судың тазалығы мен оның санитарлық жағдайларды жақсартудағы ролімен тікелей байланысты. Адамның санасының өсуінің нәтижесінде судың жетіспеуі су дағдарысына алып келуде.Қазіргі уақытта шамамен 2 млрд. адам канализациясы бар жағдайға қол жеткізе алмай отыр, 5 млн. адам, оның ішінде 2-3 млн. балалар, жыл сайын таза судың жетіспеуіне байланысты әр түрлі аурулардан өлуде. Қаладағы су құбырларынан басқа сулар табиғи ресурстарға жатады және қоғамдық меншікке қарайды. Су ресурстарын қолдану, оны ары қарай дамыту мен оны қолдануға бақылау жасау тек ұлттық мүдде тұрғысынан ғана емес, халықаралық бірлестік дамытуды талап етеді.
Жер бетіндегі таза судың қоры жеткілікті көрінгенмен, әлемнің көп аймақтарындағы халық өте аз мөлшерде ғана таза суды қолданып отыр. Әлемдегі барлық өзендердің суларының жылдық көлемі шамамен 42600 км3, ал бұл 1995 жылғы есептеулер бойынша адам басына шаққанда 7600м3 келеді. Бірақ та адам санының өсуіне байланысты бұл шама жыл сайын өзгеруде. Мысалы, 1970 жылы бұл шама 12900 болса, 2005 жылы ол 5200м3-ге дейін төмендеуі мүмкін.
Жыл сайын әр түрлі өнімдермен ластанған және арнайы тазартусыз пайдалануға келмейтін су объектілерінің саны көбейіп келеді. Су қоймаларының ластануы су экожүйесінің құлдырауына әкеліп,көп жағдайларда табиғи су объектілерінен алынған судың тек бір бөлігі ғана қайтадан су экожүйесіне қайтып оралады, ал көп бөлігі далаға кетеді және буланып ұшып кетеді. Таза суды өте көп қолданушылар мен ластаушылар қатарына ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптік өндіріс орындары жатады. Су мәселесі елдің экономикалық дамуын тежеуші факторлардың біріне айналады. Соңғы уақытта таза ауыз суды жер асты су көздерінен алып пайдалану өсіп барады. Бұл адамзаттың өмірге өте қажетті ресурстарының азаюына әкелуде. Таза суға деген жетіспеушілік пен оның ұқыпты түрде қолдану мәселелері бұрыннан бері адамзатты ойландыруда, себебі бұл факторлар сол елдің тұрақты түрде дамуында, халқының денсаулығында және тұрмыстық жағдайының деңгейінде, өнеркәсіп пен тамақ өндіруде маңызды роль атқарады. Болашақта бұл жағдай қиындай түсуі мүмкін. XXI ғасырдың ортасына қарай Жердің негізгі стратегиялық ресурсы мұнай емес, таза су болуы ғажап емес.
Судың жетіспеуінің алдын алуға бағытталған іс-шараларға ең алдымен суды тиімді пайдалану мен оны территориалдық жағынан өзгерту жатады.Судың сарқылуы мәселесін шешу үшін төмендегі іс-шараларды жүзеге асыратын болсақ жақсы нәтижеге кенелеміз деген ойдамын:
1) суды тиімді пайдалану технологияларын қолдану;
2) өндірісте суды бірнеше рет қайталап пайдалану;
3) ауыз су мақсатында берілетін суды өндірістік процестер де пайдаланбау. Бұл әсіресе, жоғары сапалы жер асты суларына қатысты;
4) ауыз суды тамаққа, тұрмыстық мақсатта пайдаланатын судан бөлек құбырмен беру. Суды мөлшерлі түрде беру және оның ысырап болуына жол бермеу;
5) суға экономикалық тұрғыдан негізделген баға қою. Нақты бағалау нәтижесінде судың ысырап болуын біршама төмендетуге болады.
Судың ластануын кеміту шаралары ең алдымен суды пайдалану, тазалау әдістері мен технологиялық процестерін жетілдірумен байланысты суды тазарту әдістерінің ішінде биологиялық әдістер өте тиімді және жақсы нәтиже береді.

2. ЗЕРТТЕУ нысаны мен ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Целиноград ауданы Ақмол ауылындағы ШЖК МКК Целиноград су арнасы сипаттама нәтижелері
Целиноград ауданы - облыстың оңт.- шығысында орналасқан әкімш.-аум. бірлік. 1928 ж. құрылған. Астана қ-нан 30 км, облыс орт. - Көкшетау қ-нан 350 км жерде орналасқан.
Аудан солтүстігінде Шортанды, шығысында Ерейментау, Аршалы, батысында Қорғалжын, Астрахан аудандарымен, оңт-нде Қарағанды обл. жерімен шектеседі. Аудан аумағындағы 55 елді мекен 18 ауылдық округке біріктірілген. Аудан орт. - Ақмол а. (1949 жылға дейін - Новоишимка а. болды). Тұрғындарының саны - 52728 адам (2008). Тығызд. 1 км2-ге 6,7 адамнан келеді. Этник. құрамы: қазақтар - 31,3%, немістер - 28,2%, орыстар - 25,1%, украиндар - 5,5%, белорусьтер - 3,4%, татарлар - 1,9%, қалған ұлт өкілдері - 4,6%-ды құрайды. Жер аум. 8,3 мың км2.
Ауа температурасы. Зерттеу аймағы қыста тұрақты аяздармен, қысқа көктемде температураның қарқынды көтерілуімен және жазда жоғары температурамен сипатталады. Орташа айлық температура қаңтар айында -17,6 0 С-тан, шілдеде +26,9 0 С-ге дейін, максимум - 450С-ден + 440С-қа дейін. Жазда бұлтты, құрғақ, ыстық ауа дала кеңістігінде ауаның қарқынды жылынуының әсерінен болады. Қыркүйектің бірінші онкүндігінде тұрақты аяздар басталады, сонымен бірге ерте қар жауады. Жылы кезеңнің ұзақтығы - 79-109 күн. Қар жамылғысы бар күндер саны орташа есеппен 150-165 күн, олардың биіктігі 20-30 см. Аймақ ауа температурасының күрт ауытқуымен және төмен ылғалдылықпен, желдің қарқынды белсенділігімен және көктемде ауа температурасының тез көтерілуімен сипатталады. Аязсыз кезеңнің ұзақтығы 105-117 күн аралығында айтарлықтай өзгереді. Қар жамылғысы әдетте қарашаның басында орнатылады және сәуірдің бірінші онкүндігіне дейін созылады.
Атмосфералық жауын-шашын. Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 326 мм.Жаңылдықтардың маусым бойынша таралуы бірдей емес; жылдың суық бөлігі жылдық жауын-шашынның 22-23% құрайды. Жауын-шашынның ең көп мөлшері шілдеде, ең аз наурыз айында байқалады. Жауын-шашынның көп бөлігі аздаған жаңбыр мен қар жауады. Жауын-шашынның көпшілігі шілде-қазан айларында болады.
Жел. Облыс батыс және оңтүстік-батыс желдерімен сипатталады. Желдің ең жоғары жылдамдығы қыстың соңында - ерте көктемде (ақпан-наурыз), сондай-ақ мамыр-маусымда байқалады. Желдің орташа жылдық жылдамдығы - 5,2 м с.
Қауіпті метеорологиялық құбылыстар - бұл өндірістік процестерге әсер ететін және халықтың өмір сүруіне кедергі келтіретін атмосфералық құбылыстар. Қауіпті метеорологиялық құбылыстарға мыналар жатады: қатты жел, тұман, бұрқасын, найзағай, қатты жаңбыр және т.б.
Найзағай. Найзағайлар зерттеу аймағында жиі жел, нөсер, бұршақпен бірге жүреді. Найзағай көбінесе жазда (максимум 6-9 күн аралығында) көктем мен күз айларында байқалады.
Боран. Зерттеу аймағында қарлы боран жиі қайталанады. Боранмен жылына орташа күндер саны 20-дан 50-ге дейін, кейде 50-ден асады. Қарлы боранның жиілігі желтоқсан мен қаңтар айларында 22-ден 25 күнге дейін байқалады.
Шаңды дауыл. Облыс жиі шаңды дауылмен сипатталмайды.
Бюджет. 2018 жылы аудандық бюджетке салықтар және басқа да міндетті төлемдер бойынша 9 750,4 млн. Теңге түсті (жоспардың 99,5%).
- Аудан бюджетінің шығыс бөлігінің орындалуы 96% (9 256,8 млн.теңге). Республикалық және облыстық бюджеттерден трансферттер сомасы 8 937,5 млн. теңгені құрады.
- Жалпы, 2018 жылы аудан бюджетіне салықтар мен басқа да міндетті төлемдер 813 млн. теңгені құрады (жоспардың 103,3%)
- 2018 жылға берешек сомасы 75 млн. теңгені құрады.
Білім. Ауданда 44 мектеп бар, оның 23-і орта, 12 негізгі, 9 бастауыш, 18-і мемлекеттік тілде, 2-і орыс тілінде, 24-і аралас. Ауданда мектептен тыс үш ұйым бар: ауылдағы музыка мектебі, Приозерное ауданы - 18 адам, спорт мектебі, а. Приозерное -53 бала қамтылған және музыкалық мектеп. Светоч балалар үйінде бір жеке мектеп бар. Қабанбай батыр ауылында № 41 орта мектеп-интернаты бар.Барлығы 83 бала мектептен тыс білім беру ұйымдарында білім алуда. Білім алушылар саны- 9 411 бала, оның ішінде 6881 - қазақ тілінде оқитын және 2530 оқушы - орыс тілінде оқитындар.
Ауданда бес балабақша бар: ауылдағы Күн ГККП балабақшасы (140 орын), ауылдағы Болашақ ГККП балабақшасы. Воздвиженка (140 орын), Жалғызқұдық ауылындағы Болашақ балабақшасы (140 орын), Ақмол ауылындағы Жұлдыз ГККП балабақшасы (320 орынға), Қабанбай батыр ауылында Балауса ГККП балабақшасы (320 орын). Олардың соңғысы 2011 жылдың желтоқсанында пайдалануға берілді.
Денсаулық сақтау. Медициналық мекемелердің желісі: 215 кереуетке арналған № 2 Ақмола облыстық ауруханасы, 13 ОМБ, 8 ФАП, 29 АФ. IAS, FAP және FH материалдық-техникалық жабдықталуы 30% құрайды.
Мәдениет. 2018 жылы Целиноград ауданындағы мәдени ұйымдар желісіне 24 клубтық кәсіпорындар (оның 15-і мемлекеттік), 13 кітапхана мекемесі, 1 кинотеатр кіреді.
Шағын және орта бизнес. Кәсіпкерліктің дамуы - аймақ экономикасының әл-ауқатының қозғаушы күші.
2018 жылдың 1 қаңтарына ауданда 1791 шағын кәсіпкерлік субъектілері тіркелген. Оның ішінде 347 - шағын кәсіпорындар, 1155 жеке кәсіпкерлер және 289 шаруа қожалықтары.
Шағын кәсіпкерлік саласында 4509 адам жұмыс істейді, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңінің 100,2% құрайды.
Жұмыстар мен қызметтер өндірісінің көлемі 1260 млн.теңгені құрады, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда өсім 119% құрады.
Шағын және орта бизнес бюджетке 231 миллион теңге салықтар мен төлемдер алды, немесе өткен жылмен салыстырғанда 103,5%. Сонымен қатар, шағын бизнес саласында 305 жаңа жұмыс орны құрылды.
Ақмола Финикс АҚ Қазақстан Республикасының астанасы - Астана қаласынан 17 км қашықтықта, Ақмола облысы, Целиноград ауданының орталығы - Ақмол ауылында орналасқан.Ақмола-Финикс АҚ 1996 жылы тіркелген, Целиноград құс өсіру бірлестігінің негізінде құрылған. Негізгі бағыт - жұмыртқа өндірісі. 2013 жылы барлығы 57,7 млн жұмыртқа өндіріліп, сатылды. Компания Астана қаласының азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге үлкен үлес қосады.
Кәсіпорын 2009 және 2011 жылдары 5 өндірістік ғимаратты қайта жөндеуден өткізді, онда құс өсіру үшін ZUKAMI (Испания) жабдықтары орнатылды, оның ішінде 215 мың құс үшін ересек тауық орындары және 175 мың құс қойлары бар.
Ақмола-Финикс АҚ - бұл әртараптандырылған компания, оған құс фабрикасы, диірмен кешені, шұжық және тігін шеберханасы кіреді. Акционерлік қоғамның қызмет түрлері: Ақмола-Финикс АҚ келесі қызмет түрлерін жүзеге асырады:
- тұтыну тауарларын өндіру, сатып алу, өңдеу және өткізу;
- тұтыну тауарларын өндіру және өткізу;
- коммерциялық және делдалдық қызмет;
- тіркелген телефон қызметтерін ұсыну;
- нан-тоқаш өнімдерін шығару;
- жөндеу-құрылыс жұмыстарын қамтамасыз ету;
- әр түрлі салаларға жаңа жабдықтар мен технологияларды енгізу және енгізу;
- тауарларды, өнеркәсіптік өнімдерді, ауылшаруашылық өнімдерін, өңдеу өнеркәсібінің өнімдерін, мұнай өнімдерін, алкоголь өнімдерін өндіру және сату;
- мұнай өнімдерін өндіру және сату;
Бүгінгі таңда компанияда 400 адам жұмыс істейді. Бройлер тауықтары, мал сою алаңы, бордақылау фабрикасы және жаңа инкубаторлар үшін құс үйлерін пайдалануға беру кезінде жұмысшылар саны едәуір артады.
Қазіргі уақытта жабдық жетекші еуропалық өндірушілердің барлық нысандарында орнатылуда. Инвестиция көлемі 12 миллиард теңгені құрайды және 20 мың тоннаға дейін өнім өндіруге мүмкіндік береді. Барлығы елордалық дүкендердің сөрелерін қанықтыратын және Ресей нарығына шығатын сапалы салқындатылған құс етін өндіруге бағытталған.
Қазіргі уақытта Қазақстандағы өндірістік құс шаруашылығы - мал шаруашылығы ең дамыған салаларының бірі. Республиканың өнеркәсіптік құс өнеркәсібінде 59 құс фабрикасы жұмыс істейді, оның ішінде 21 құс фабрикасы - бройлер етін өндіру, 33 - жұмыртқа өндірісі және 5 аралас кәсіпорын. Ауылшаруашылық кәсіпорындарында жыл сайын мал басының және мал шаруашылығы өнімдерінің тұрақты өсуі байқалады.
Қазіргі уақытта құс жұмыртқасы өндірісі оңтайлы режимде жұмыс істеп жатыр, оны шығару жағынан елдің азық-түлік қауіпсіздігі қамтамасыз етіледі. Меншікті өндіріс жұмыртқаларын тұтыну үлесі жалпы тұтынудың 95% құрайды.
Автокөлік паркі, оған: 10 себу кешені, 4 бүріккіш, 24 комбайн, 4 өздігінен жүретін самосвалдар және басқа да ауылшаруашылық техникалары кіреді.
Бәсекелестіктің негізгі артықшылықтарының бірі - дайын өнімді Астана қаласы мен Ақмола облысына жеткізетін көлік құралдарының болуы.
01.01.2018 жылғы жағдай бойынша облыстағы барлық санаттағы шаруашылықтарда ірі қара мал басы, оның ішінде сиыр, 6 843 бас шошқа, қой мен ешкі, 8 789 бас жылқы мен құс бар.
Өткен жылдың деңгейіне қарағанда мал басы: ірі қара 63,5%, оның ішінде сиыр 58%, қой мен ешкі 124,8%, жылқы 101,8%, құс 92,6%, шошқа 87%. 2011 жылы бұзау, шошқа - бас, қозы - бастар, құлындар - 3 891 ұрпағы алынды.
2018 жылы малшаруашылығының жалпы өнімі 13,400 млн. теңгені құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 13,5% -ға көп (2017 ж. - 11,8 млн. тг).
Жануарлардың тіршілік ету жағдайына, түрлердің құрамы мен құрамына, сондай-ақ олардың қоныс аудару жолдарына сапалы баға беруге мүмкіндік беретін зерттеулер көп жылдар бойы жүргізілген жоқ. Жануарлар әлемі туралы мәліметтер жалпы сипатта болады және белгілі бір территориямен байланысы жоқ. Жоспарланған іс-әрекеттің ең көп таралған кішігірім жануарлардың (қоңыздар мен тышқандардың кейбір түрлері, хомяктар, жер асты тарақтар) және құстардың (джакдавалар, қарғалар, торғайлар, торғайлар) кішігірім шеңберлеріне әсері болжанады.
Өсімдіктер негізі тар жалпақ дәнді дәндер болып табылатын қауырсынды шөпті дала шөптерімен ұсынылған. Бұл қызыл қауырсынды шөптер, һ жусанды құрғақ дала шөптері, таңқурай, шанышқылар, шіркейлер, Богородская шөптері және басқалары.
Қызыл кітапқа енгізілген, теріс әсер етуі мүмкін жануарлардың, ағаштардың және өсімдіктердің сирек кездесетін түрлері қайта құру (салу) кезінде анықталмады.
Жұмыс қолданыстағы сақтау қоймасында жүргізілетіндіктен, объектіні пайдалану кезінде барлық санитарлық және экологиялық нормалар мен ережелер сақталатындықтан, онда флора мен фаунаға әсер етілмейді.

2.2 Су сапасының көрсеткіштері және ауыз су сапасына қойылатын талаптар
Әртүрлі көздердің су сапасының көрсеткіштері: физикалық, химиялық, биологиялық және бактериологиялық болып табылады.
Физикалық көрсеткіштерге жатады:
1. өлшенген заттардың құрамы (құм, тұнба, планктонның
өлшектері). Тұнбаның булануынан кейін өлшеніп анықталады (мгл);
2. шартты бірліктерде түстің (бояудың) бағалануы;
3. дәмі және иісі баллмен бағаланады (органолептикалық).
Химиялық көрсеткіштер шартты түрде бес топқа бөлінеді: негізгі иондар, еріген газдар, биогенді заттар, микроэлементтер және органикалық заттар.
Негізгі иондар. Табиғи суларда кең таралған аниондар: HCO3[-] , SO[2-], Cl[-], CO3[2-], HSiO3[-], NO2[-], NO3[-]; катиондар: Na[+], K[+], Ca[2+], Mg[2+], Fe[2+].
Судың кермектілігін (қаттылығын) еріген кальцийдің және магнийдің тұздары көрсетеді. Кермектілікті карбонатты (СаСО3, MgCO3) және карбонатсыз (CaSO4, MgSO4, CaCl2, MgCl2, Ca(NO3)2, Mg(NO3)2) деп ажыратады.
Еріген газдар: O2, CO2, H2S және т. б.
Оттегі судағы фотосинтездің нәтижесінде пайда болады және ауадан келіп түсуімен анықталады. Оттегінің еруі судың температурасына байланысты: температура төмен болған сайын, оттегі аз болады.
СО2 суда еріген түрінде де, көмірқышқыл түрінде де кездеседі. Көмірқышқыл газының негізгі көздері заттар ыдырауының биохимиялық процестері болып табылады.
Н2S шығу тегі жағынан органикалық (өнімнің ыдырауы) және бейорганикалық (минералды тұздардың ыдырауы) болады. Судағы күкіртсутектің болуынан жағымсыз иіс және металдың коррозиясы пайда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.