Оларға діни өзгеріс түркілер арқылы енді

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

СӨЖ №1
Тақырыбы: Ежелгі грек, үнді, қытай, түркі халықтарының мифологиясындағы дүниенің жаратылуы, алғашқы адамның пайда болуы туралы мифтер, олардың ерекшеліктері мен ұқсастығы

Пән оқытушысы: Ержанова С.Б.
Білім алушы: Егизбаева Жазира

Алматы 2020ж

Жоспар:
1. Ежелгі грек, үнді, қытай, түркі халықтарының мифологиясындағы дүниенің жаратылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Ежелгі грек, үнді, қытай, түркі халықтарының мифологиясындағы алғашқы адамның пайда болуы туралы мифтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
3. Ежелгі грек, үнді, қытай, түркі халықтарының мифологиясындағы ерекшеліктері мен ұқсастығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9

Ежелгі грек, үнді, қытай, түркі халықтарының мифологиясындағы дүниенің жаратылуы
Жалпы түркі филологиясында әлі күнге өз мифтерімізге құрметпен қарауды бірізді ғылыми жүйеге еш түсіре алмай келеміз. Осы енжарлығымызды әлем ғалымдары сәтімен пайдаланып жүр. Басқалар әлі күнге ертегі халық арийлерді түркі дүниесінен емес, өзге жақтан іздеп, өздері де әлекке түсіп, мұраның шын иегері біздерді де шатыстырып, жалған долбарға құрылған ғылыми болжамдардың небір ақылға сыймайтын түрлерін ғылыми қолданысқа енгізіп, осы өтіріктеріне ғылыми әлемді имандай ұйытуда.
Осындай, қате тұжырымдардың бар екенін үнемі есте ұстай отырып, түркі мифтерін тұтастықта олар араласқан халықтармен бірлікте алып зерттемесек, ғылыми ақиқатқа ешқашан жете алмаймыз. Қазір тілдік тұтастық болғанымен, түрік ұлыстары мен ұлттары арасында діни тұтастық жоқ. Біздер үш дінді: тәңірлік, христиан және ислам ұстанудамыз. Баба дінін ұстанушылар біздің мифтеріміздің діни негізін керек етпесе, біз өз кезегімізде өткенімізді тәрк етіп, пұтқа табынушылар деп оларға төбеден қараймыз.
Түркі әлемінде жұрттың бәрі мойынсұнатын ғылыми филологиялық мектептер қалыптаспаған. Оның себебі өзбек қазақты, сақа болса, өзбекті жоққа шығарумен келеді. Бірін-бірі жазу арқылы ғана түсінісетін қытайлар субэтнос болып отырса, біз бір-бірімізге әлі күнге дүрдараздықпен қарап, ортақ тарихымызды бөлшектеумен әлекпіз. Әлем танып, мойындау үшін түркі өркениетіне істелінген, істеліп жатқан гуманитарлық ғылым салаларындағы экспанцияға жұдырықтай жұмылып, бірлесе күреспесек барымызды басқаға таратып беріп қарап отырамыз.
Мифологияда қасиетті кітаптардың мәнін ашатын Патриарх термині бар. Жөйіттің (еврей) Агадиялық аңыздарында Адамнан Аврамға дейін атадан балаға беріліп келген, әлем жаратушысы туралы сакральды білім, этика бастауы және әлемді жаратуға септігі тиген қасиетті тіл-жөйіт тілі емес, басқа патриарх тіл; мұсылман аңыздарында патриархтар ең алғашқы таза дінді ұстанушылар кейін келе оларға түскен дін бұзылып, былғанған делінеді. Ол араб тілі емес, басқа тіл; Осы басқа тіл: Мысырда-Тат, Үндіде-Прушта, Иранда-Гайомарт; Қытайда-Пан-Гу сияқты жасампаз қаһармандармен(термин-акад. С.А. Қасқабасовтікі ) ере келгені баян етіледі. Ерекше тілдің болғаны онымен құдайлар, шаман-ұзұндар сөйлегенін грек, иран мифологиясы кеңінен сөз қылады. Үнділер поэтикалық тіл, құдайлар тіліндегі мәтінді шығарушы аңызға айналған брахман-әншілер тайпасы болғандығын ауызға алады. Түркілерде ондай аңыз жоқ. Бәрін жаратушы, халықтың көзін ашушы-Тәңірі ғана бар. Дүниедегінің бәрі соның әмірімен болады, әрі жүзеге асады. Тәңірі өз бұйрығын түркі тілінде ғана береді.
Түркі машайықтарының (миссионерлерінің) ілкі қаһарманға (термин акад.Р.Бердібайдікі) айналуы заңды құбылыс. Олар өздерімен бірге құдай сөзі мен темірді ала келді. Дж. Фрайзер алғашқы қауымдағы отты тану үш кезеңнен тұрады: 1)от туралы түсінік; 2) отты өмірде қолдана білу; 3) отты жаға білу дейді. Сол сияқты түркілер темір туралы түсінігі жоқ халықтарға темірді өмірде қолдана білуге үйретті. Дін әкелуші халық- түркілер; дін қабылдаушы халықтар: қытай, үнді, иран және мысырлықтар болды. Дамудың төменгі сатысында тұрған аталған халықтар түркілердің діни-мифологиялық кейіптеуінің үш қырын: 1)антропопатизм; 2)антропоморфизм; 3)зооморфизмді өздеріне қабылдады. Түркінің табиғатты заттандыру мен жандандыруының негізінде ең алғаш өздері бастан өткерген: 1)адамға зияны тимейтін табиғат құбылысын кейіптендірмеу, яғни,символдық код бермеу; 2) зияны тиетіндер: от ана, су баба т.т. кейіптеніп, оларға табынды. Осының негізінде Құдай кәрі, Тәңірі қаһары мифтік ұғымдары бастау алды. Антропоморфтанған кейіптеуге ұшырайтындар: 1)аспан (табиғат) құбылыстары; 2)жер ландшафты; 3) заттық мәдениет; 4) рухани мәдениет; 5) шаруашылық түрі; 6) тұрмыс-тіршілік; 7) психо-физиологиялық құбылыс; 8) саясат; 9) қоғамдық құрылыс болды. Осы мифологиялық образдар аталған елдердің мәдени-рухани өміріне дендеп енді. Бұл халықтардың бұрынғы бұлдыр түсініктегі этиологиялық мифтері жаңа сатыға көтеріліп байыды.
Неміс этногрфы А.Йенсен этиологиялық мифтерді ақиқат, нағыз мифтерге қарсы қояды. Ақиқат мифтер құдай жіберген кітаптарда көрініс табады. Ақиқат мифтер қасиетті, ал этиологиялық мифтер мұндай сипаттан ада. Сондықтан ондағы аңыздар ертедегі қоғамдық-әлеуметтік өмірді аша алмайды, өз зерттеушісін қателікке ұрындырады деп дұрыс қорытынды жасайды.
Құран Кәрімде Аллаһтың адамдарға 313 расул, 124 мың нәби жібергені айтылған. 313 кітап түскен, 124 мың құран сөзін ауызша таратушылар әлемді шарлаған. Сол нәбилердің біреуінің ғана түркі даласында жерленгені мәлім. Қабірі Қарақалпақстан жеріндегі-Шамун нәби. Басқа түркі нәбилері өз отанынан жырақта жат жерде көз жұмды. Басқа халықтар мифологиясында жасампаз қаһарман бейнесінде айшықталды. Түркілер әлемді қылышпен бағындырған деген бір жақты түсініктен арылуымыз керек. Біз әуелі біліммен әлемнің көзін ашқан, басқалардың жүрегіне Құдай сөзін ұялатқан ұлы да, ұлағатты ұлтпыз.
Еуропа зерттеушілері Інжілден, Талмудтан, Құраннан ұқсастықтар іздегенде мұсылман мифтерінің ауқымы алғашқы екеуіне қарағанда кең екенін мойындайды.
Мифологиялық мектептер: тарихи-салыстырмалы және антропологиялық үнді-еуропа мәдениетін түркілерсіз қарастырып, үлкен ғылыми қателік жіберді. Әлемдегі ең бірінші өркениет тарихтан мүлде сызылып тасталынып, олардың ата-мекені ғылымдағы бірін-бірі мойындамайтын геосаяси ойынға айналды. Ойынан от шығып, Ленин бастаған-таптық фашизм: Хитлер бастаған-ұлттық фашизм; Буш бастаған-мемлекеттік фашизм өмірге жолдама алды.
Өзгенің мифін сіңіре, қорыта алмау, еуропалықтарды, англо-сакстарды осылайша мәдени-саяси адасушылыққа ұрындыруда. Түркілік әскери-демократия қағидалары еуропалықтар тарапынан әлемге үш рет үлкен қырғын әкелді. Түркілер өз бидайын өзіне қуырып берушілерден әлі күнге зәбін көріп келеді.
2. Ежелгі грек, үнді, қытай, түркі халықтарының мифологиясындағы алғашқы адамның пайда болуы туралы мифтер
М.Бұлұтай тәңіршілдікті қолдаушыларды сын садағына алумен жүр. Ол кісінің адасуын түсінуге болады, осы кезге дейін түркі тарихы, мәдениеті өзгелердің диктатымен түзілді, өзгелердің тарихи деректеріне сүйенеді. Сол өзгелер Біздің тарихымызды бұрмаламаса түземейді. Олар бәрін өзгерткенімен, өңін айналдырғанымен ұлттық құндылықтарында, яғни, мифтерінде, діни кітаптарында түркі таңбасы жуса кетпейтін күйде мен мұндалап тұр. Түсініп, таны да керегіңе жарат ешкім сенің қолыңды қақпайды. Бірақ бізде мысыртанушы, гректанушы, буддатанушы, үндітанушы, римтанушылар жоққа тән. Шығыстанушыларымыз араб, парсы және қытай мәдениетінен ары аспайды. Асқанның өзінде көбіне солардың ығына жығылуға бейім. Еуропалықтар жалған ғылым-еуротектікті (еуроцентризмді) қалай өмірге әкелсе, ендігі жерде олардың жетегінде жүре бермей, ақиқат ғылым түрікшілдікті (тәңіршілдіктітенгризмді) жатпай-тұрмай ғылыми айналымға енгізіп, өзгелерге өзімізді ғылыми тұрғыдан таныту дәуірін бастауымыз керек.
Түркі дүниетанымында мифтік кеңістік екіге бөлінеді:1) жерде-материалдық; 2) көкте-рухани, сондықтан аспан мифологемасының комплексті жүйесі бірінші болып біздің бабаларымызда: жоғары = игілік = билік = тылсым = мәңгілік т.т. ретінде құдай сипатына айналды. Қазір алтайлықтарда, шорларда, хакас, тува т.т. сібір түркілерінде сақталған тәңіршілдіктің діни аңыздары Алтай асып, негізгі діндер: Буддизмге, иудеизмге, христиандықтарға, исламға енді. Шад-Ибрайым мен Ысқаққа, Яхве (Як иээ Зеңгі баба)-Мұсаға, Аллаһ-Мұхаммедке, Тәңір-Қазіреті Қызырға аян жаратушы есімі.
Түркілердің бір тәңірге ғана емес, көп құдайға табынғаны (ұзын саны-200-ден аса) Чуваштарда сақталған. Ең алғашқы иерархиялық жүйелеу: бірінші элемент (жер, аспан, су, от, ауа, жел т.т.); иерархиялық деңгей, бір заттық ұғым: өсімдіктік, хайуанаттық, минералдық, ғарыштық, аспаздық, абстрактылық кодтармен беріледі немесе әр түрлі қызмет ауқымында діни-құқықтық, әскери, шаруашылық т.б. негізінде жаһандық және интегральды дәрежедегі детерминизм үстемдік етеді. Осының негізінде қоршаған ортаны рухани тану қалыптасып, мифопоэтикалық дәстүріміз: тууды - өсті - өшті - жоғалды. Бірақ нақты ғаламзаттарды топтастыру, бабаларымызды олардың ұқсастығы мен айырмашылығын екшеуге, ғаламның заттық құрылымын айқындап, кешегісіне - бүгінгісіне - кейінгісіне ой жіберуге ұмтылысы босқа кетпей,мифтерімізде сақталып қалды.
Ежелгі жазбалардағы мифопоэтикалық образды қазіргі таңда фонетикалық жағынан емес, ұғымдық жағынан зерттеу қажет. Жазу қасиетті ол арқылы жазылған сөздің бойында сакральды білім түркі рухы, тарихи оқиға, ұлы тұлғалар түркі расулдары,нәбилері т.т. өмірі жасырынған. Авестадағы, Ригведадағы т.б. қасиетті кітаптардағы түркі сөздері, мифопоэтикалық ұғымдар енді-енді зерделеніп жатыр. Осы киелі кітаптарға негіз болған тарихи алғышарт, әлеуметтік жағдай, геосаяси оқиғалар түпкілікті ескерілмей, еуропалықтар, үнділер, ирандықтар, қытайлықтар тарапынан бір жақты, кейде тіпті ақылға сыймайтын пікірлер айтылуда.
Ең бірінші қасиетті кітап түскен халық түркілер (ариелері) әлем тарихынан мүлде сызылып тасталған. Ирандықтардың бірінші патшалық династиясы Пишдадит деп аталады. Оны тарихта қалдыру үшін Фердауси Шахнамені жазды. Түркілердің бірінші патшалық династиясы Парадата ( Болатата, Блатата, Балтата) әлі күнгеПишдадитпен шатастырылуда. Арийлерге дейінгі Иран, арийлерге дейінгі Үнді тарихы өзіндік сипатымен, көп құдайлығымен танылады. Оларға діни өзгеріс түркілер арқылы енді. Түркілер келген жақ: ирандықтарда - Ариана Вэджа, үнділерде - Гималайдан ары жатқан Меру тауы деп аталады.
Үнділік қоныс аударушылар арасында кшантрийлер (түркі әскери аристократиясы) Тәңірі есімін полинезиялықтарға Тангорао түрінде әсіресе, ең жауынгер халық-маорилерге жеткізді. Олардағы квазитарихи аңыздарда миграция жиі айтылады.
Ескі атау мен жаңа атау, ұғымдар әуелде синонимдес, жарыса қолданылғанымен бірте-бірте оппозициялық қолданысқа: көп-аз, өз-жат, рақымды-зұлым т.т. ауысады. Жаңа ұғымды қолданушылар аз болғандықтан, ол көпшіліктің түсінігіне жат-зұлымдық символы. Сондықтан, оны ұстанушылар не өз сенімінен марандар (христиан дінін қабылдаған испан жөйіттері) сияқты бас тартады, не инквизиция кезіндегі испандық жөйіттер сияқты жасырын ұстанады. Арийлер үнділерді, ирандықтарды саяси бағындырғанымен рухани бағындыра алмағандықтан өздері жұтылып кетті. Осы күйініш тарихи Отанды, Алтай тауын аңсау сарынын тудырды, ол Авестада т.б. діни кітаптарда көрініс тапты. Батысқа өзі тектестер арасына барғандар тілі өзгергенімен, түрі өзгермей қалса, шығысқа өзге тектестер (монголидтер) арасына барғандардардың тілі өзгермегенімен, анторпологиялық жағынан түр өзгешелігіне ұшырады.
Еуропалықтар миграцияның өңін айналдырғанымен, бетін қырса, түркі боп шығатынын мойындап, тәубәсына келер шақта алыс емес. Олар тудырған теориясымақтар маңдайын тасқа алғаш рет 1894 жылы соқты. Ғылыми адасу мұнымен тоқтамай аралық монголид тектес үнді мен иранды өздеріне баба етіп алды. Нағыз көк көзді, сары шашты түркілердің тілін емес, түрін сақтаған ұрпақтары осылайша әлі күнге шатасуда.
Америкалық үндістерде ақ түсті адамдардың келгені туралы аңыз ізгілік сипатында баяндалса, Жаңа Зеландия аралдарында керісінше суретеледі. Аралдықтар өздерінің екі тектен: қара шаштылар-Ронгодан; сары шаштылар-Танггараодан тарағанын ауыздарына алады. Ронго бас құдай деп танылды да, келімсектер (түркілер) құдайыТанггарао жай құдайға айналды. Ағылшындар аралды жаулап алған соң христиан дініне кіргізе бастаған кездеТанггараоның ұлы Ороға табынушылар қатты қарсылық көрсеткенін миссионерлер жазып қалдырды. Аралас неке өз дегенін істеп, асыл текті түркілердің қанын бүлдіргені сондай, біз мүлде басқа халыққа айналдық. Осы түр өзгешелігі еуропалықтарға түркілік мұраны иеленуге әлі күнге мүмкіндік беруде. Олардың ұғымындағы Арийліктер-көк көзді,сары шашты үндістаннан шыққан иран тілдес халық. Алтайлықтар миграциясының екі бағытта: Батыс пен Шығысқа параллел жүргенін білмеу, білсе де ескермеу, бір-бірінен асып түсетін ғылыми қателіктерге ұрындыруда. Олар итке телитін түркі руы Сақ алан тілінде бұғы, мая тілінде Балта, яғни бұғы тотеміне табынатын балтаны америкаға апарушылар. Сонымен ең көне үш өркениеттің (иран, қытай, үнді) мұрагерлері өздерін әлі күнге асқақ сезінсе, осы үшеуінің тарихында өшпес із қалдырған төртінші өркениеттің мұрагерлері өз өркениетін әлемге мойындата алмай келеді.
Түркі мифологиясы сырт қақпайланып, бүтіннің бөлшегі ретінде қарастырылуда. Енді оған еш көнуге болмайды. ТМД аймағындағы төрт түркі елдерінің ғалымдарының озық ойлылары өздерін бүтіннің бөлшегі емес, өзі екендіктерін дәлелдей түсуде, соның арқасында бұрынғы жалған жорамалдардың тас-талқаны шығуда.
Қазір шумер, аккад, этрустардың шығу тегі белгісіз деген ғылыми тұжырым дәлелдеуді керек етпейтін аксиома ретінде қалыптасты. Көзге ұрып тұрған түркілік географиялық атау, тотемдік ұғым есепке алынып жатпады. Сумер тауы - түркі мифологиясындағы жер кіндігіне орналасқан әлемдік тау. Шумерлер дегеніміз - алтайлықтар; аккад-бұғының екінші атауы; этрус-ат тайпасы. Орыс ғалымдары осы атаудың рус, яғни ұлыс бөлігіне босқа жармасып жүр.
Адамзат тарихындағы бірінші халық жасампаз қаһарман бейнесінде жинақталып немесе аға халық есебінде саналып, тәу ететін нысанға айналды. Үндістердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.