Электр тогының көздері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ЭЛЕКТР ТОГЫ
0.1 Электр тогының пайда болу шарттары және сипаттамалары
0.2 Электр тогының көздері
0.3 Электр тогы құралдары
1 ӘР ТҮРЛІ ОРТАДАҒЫ ЭЛЕКТР ТОГЫ
0.1 Жартылай өткізгіштердегі электр тогы
0.2 Вакуумдегі электр тогы
0.3 Газдардағы электр тогы
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ
Электр (көне грекше: ἤλεκτρον - электрон ) - барлық электрмагниттік құбылыстың, яғни электр зарядының болуына және олардың қозғалысы мен өзара әсеріне негізделген құбылыстардың жиынтығы, "Электр" терминінің мазмұны физика мен техниканың даму процесінде өзгеріп, толығып отырады.
Қарапайым электрлік және магниттік құбылыстар ерте заманда-ақ белгілі болғанымен "Электр" туралы ілім 17 ғ-ға дейін дами алған жоқ. 18 ғ-да ол ілім жүйеге түспеген фактілер мен бір-біріне қайшы жорамалдар жиынтығынан тұрады. Электр жөніндегі алғашқы деректер кейбір денелер (мыс., янтарь) үйкеліс нәтижесінде "электрленеді", яғни ондай денелер жеңіл денелерді өзіне тартады деген тұжырым түрінде болды (ғылымға "Э." терминін 1600 ж. У.Гильберт енгізген). 18 ғ-дың басында денелердің электрленуі сол денені қоршаған "электрлік атмосфера" әсерінен болады деп қарастырылды. Алайда 18 ғ-дың ортасынан бастап денелердің ішінде электрлік "флюидтар" (сұйықтар) болады деген болжамдар қалыптаса бастады. 18 ғ-дың аяғында Г.Кавендиш (1773) және Ш.Кулон (1785) ұқыпты жүргізілген өлшеулерге сүйене отырып электрстатиканың негізгі заңын (қ. Кулон заңы) тұжырымдап берді. Электр зарядының арасындағы тартылыс не тебіліс күші кулондық немесе электрстатик. күш деп аталады.
Электр жөніндегі ілім тарихындағы жаңа кезең - Л.Гальвани (1791) мен А. Вольтаның (1794) хим. және контактілік электр көздерін ашуы болды. Осыдан кейін Электр тогын зерттеу күшті қарқынмен жүргізіле бастады: әуелі токтың физиол. әсері, кейін оның хим. және жылулық әсерлері зерттелді. 1802 ж. В.Петров электр доғасын (1808 - 09 ж. мұны Г.Дэви де байқаған) ашты және оны жарықтандыру ісі мен балқыту пештерінде пайдалануға болатынын дәлелдеді. Дж. Джоуль (1841) және Э.Х. Ленц (1842) бір-біріне тәуелсіз түрде өткізгішпен ток жүргенде бөлініп шығатын жылудың мөлшері жөніндегі заңды тұжырымдарды; қ. Джоуль-Ленц заңы. 1820 ж. Х.Эрстед электр тогы мен тұрақты магнит арасында байланыс болатындығын, ал А.Ампер тогы бар екі өткізгіштің өзара әсерлесетіндігін ашты. Тогы бар өткізгіштердің арасындағы әсерлесу күші кулондық күштен өзгеше әрі ол электр зарядының қозғалысына тәуелді болады. Сондықтан мұндай күштер электрдинамикалық күштер деп аталады. Эрстед пен Ампердің магнетизм жөніндегі ашқан жаңалықтары "Электр" ілімінің құрамына енеді.
Зерттеу нысаны: электр тогы
Зерттеу мақсаты. Электр тогы, электр тогының көздері жайлы зерттеп, сипаттама беру.
Зерттеу міндеттері:
Электр тогының пайда болу шарттары және сипаттамаларын зерттеу;
Электр тогының көздерін анықтау;
Электр тогы құралдарына сипаттама беру;
Әр түрлі ортадағы элетр тогы тарауының теориясын қарастыру, оның ішінде металдардың элетрондық өткізгіштігі, жартылай өткізгіштердегі электр тогы, вакуумдегі электр тогы, сұйықтардағы электр тогы, газдардағы электр тогын зерттеу.
Құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиетттер тізімінен тұрады.

1 ЭЛЕКТР ТОГЫ

XVIII ғасырдың бірінші жартысында электр өткізгіштік, электрленудің екі түрі, конденсатордың көмегімен заряд жинау және тағы да басқа мәліметтер пайда бола бастады. Әсіресе америка ғалымы Б.Франклин зерттеулері маңызды болды. Алғаш электр тогы туралы итальян анатомы және физиологы Л.Гальвани көп еңбек етті. 1780 жылы контактсы бар екі текті металмен бақаның бұлшық етіне жасалған тәжірибесі арқылы электр құбылысын бақылады. Гальваниға қарсы сын көзқараспен итальян ғалымы А.Вольта шықты. Ол алғашқы тұрақты ток көзін ашты. 1777 жылы Вольта электрофорды ойлап тапты. Содан кейін сезімтал электроскоп, жазық конденсаторды ойлап тапты.
Зарядталған макроскопиялық денелерді немесе электрлік зарядтардың қозғалысы туралы құбылыстар мен процестерді, сонымен қатар электр тогы сияқты негізгі ұғымдарды қарастыратын бөлім-электр динамикасы деп аталады.
Электр тогы дегеніміз зарядталған бөлшектердің немесе макроско-пиялық денелердің реттелген қозғалысы.
Электр тогының екі түрі бар: өткізгіштердегі электр тогы және конвекциялық ток.
Заттардағы немесе вакуумдағы зарядталған бөлшектердің, яғни ток тасымалдау-шылардың реттелген қозғалысынан немесе өріс әсерінен өткізгіште пайда болатын ток өткізгіштегі ток деп аталады. Мысалы: металдардағы, электролиттердегі, ионданған газдардағы, жартылай өткізгіштердегі токтар, вакуумдағы электрондар немесе иондардың шоқтары тудырады.
Кеңістіктегі зарядталған макроскопиялық денелер қозғалысынан туатын электр тогы конвекциялық ток деп аталады. Немесе тасымалдаушы ток деп атайды, зарядтарды өзі тұрған ортамен қоса көшіреді. Мысалы: электростатикалық генератордың диэлектрик материалдан жасалған, қозғалыстағы лентасы конвекциялық ток тудырады.
Электр тогының бағыты ретінде қозғалыстағы оң зарядтардың бағыты алынады. Өткізгіштегі ток электр өрісінің әсерінен туады. Металдарда ток тасымалдаушы электрондар болса, электролиттерде-оң және теріс иондар, жартылай өткізгіштерде-өткізгіш электрондар мен кемтіктер болады.
Токты ұстап тұру үшін қандайда бір энергия түрін электр тогы энер-гиясына айналдыратын қондырғы-электр энергиясының көзі қажет болады.
Электр тогын сипаттайтын негізгі шама ток күші деп аталады.
Ток күші дегеніміз-уақыт бірлігі ішінде берілген өткізгіштің көлденең қимасы арқылы өтетін заряд шамасы I=dqdt
өлшем бірлігі- ампер.
Егер ток күшінің мәні мен бағыты өзгермейтін болса,онда ток тұрақты ток деп аталады. Тұрақты ток шамасы шамасы: I=qt

Электр тогының пайда болу шарттары және сипаттамалары

Электр тогының пайда болуы және өмір сүруі үшін қажеттілер:
1) реттеліп қозғалуға қабілетті еркін ток таситын- зарядталған бөлшектердің болуы.
2) Энергия толтырылып отыратын қандай да бір электр өрісінің болуы.
Егер тізбекте тек электростатикалық өрістің әсері болса, онда тасушылардың бұлай орын ауыструы нәтижесінде барлық нүктедегі потенциалдар теңеседі де, электр өрісі жоғалады.
Тұрақты токтың өмір сүруі үшін тізбекте тегі электростатикалық емес күштің есебінен потенциалдар айырымын тудыруға қабілетті және ұстап тұратын қондырғы керек.
Мұндай қондырғыны ток көзі деп атайды.
Тегі электростатикалық емес, ток көзі тарапынан зарядқа әсер ететін күшті бөгде күш деп атайды.
Бөгде күштің сандық сипаты бөгде күштің өрісі және оның оң бірлік зарядқа әсер ететін бөгде күштермен анықталатын кернеулігі болып табылады.
Бөгде күштің табиғаты әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы гальваникалық элементке ол электродтар мен электролиттердің арасындағы химиялық реакцияның энергиясы есебінен пайда болады, генераторда генератор роторының айналуының механикалық энергиясы есебінен, күн батареясында фотон энергиясының есебінен т.б.пайда болады. Электр тізбегіндегі ток көзінің ролі, гидравликалық жүйедегі сұйықтың ағынының ұсталып тұруы үшін керекті насостың қызметі сияқты.
Бөгде күштердің әсерінен ток көзі ішінде электр өрісінің бағытына қарсы электр зарядтары қозғалады, соның әсерінен тізбек ұштарында потенциалдар айырымы ұсталып тұрып, тізбекпен тұрақты ток жүреді.

1.2 Электр тогының көздері
Бүкіл электртехниканы ең қарапайым түрде үш нәрсе деп қарастыруға болады: электр энергниясының көздері, энергия беру желілері-сымдар.Сымның қимасының ауданы, өткізгіштің және бар болса оқшаулағыштың материалы маңызды болады.Жалпы алғанда, электр энергиясының көздері электргенератор және аккумуляторлы батарея.Аккумуляторда химиялық энергия электр энергиясына түрленеді.Электргенератор механикалық энергияны электрлікке түрлендіреді. Электргенераторлар өнеркәсіптік энергетиканың негізін құрайды.Генераторлар гидроэлектр станцияларында (ГЭС), жылу және атом электр станцияларында (ЖЭС және АЭС) орнатылған. ГЭС-те генераторлар су ағысының әсерімен қоғалады.Мұндай станцияларды өзендерге салады. ЖЭС-те генераторды айналдыруға жанған отыннан, мысалы көмірден алынған жылу энергиясы пайдаланылады.АЭС-те атом энергиясы жұмыс істейді. Электргенератордың негізгі бөлшектеріне ротор мен статор жатады. Ротор сыртқы заттың- ГЭС-тегі судың күшімен айналады.Ротор айналған кезде статорда электр тогы пайда болады.
Электрқозғалтқыш- бұл да электргенератор, тек ол керісінше жұмыс істейді.Егер электрқозғалтқыштың статорының сымдарымен ток жүрсе, ротор айналады. Әдетте ротор статордың ішінде орналасады. Электргенераторлар айнымалы токты ғана өндіреді, электрқозғалтқыш айнымалы токпен де, тұрақты токпен де жұмыс істей алады.Айнымалы токты тұрақтыға түрлендіру үшін түзеткіштер қолданылады.Тұрақты токпен жұмыс істейтін әлемдегі бірінші электрқозғалтқышты 1834 жылы орыс ғалымы Б.С.Якоби жасаған. Айнымалы токтың электрқозғалтқышы одан екі жыл бұрын пайда болған, оны америкалық физик Дж.Генри ойлап тапты.Іс жүзінде қолдануға жарамды электргенераторлар 1830-шы жылдары пайда болды.
Электргенераторлар- кез-келген электр станциясының негізі. ХІХ ғасырда электр станцияларын электр энергиясын пайдаланатын орындарға- зауыт пен фабрикаларға мүмкіндігінше жақындатып салған. Электр энергиясын қашық жерлерге беру техникасы жетілгеннен кейін электр станцияларын зауыттарға байлап қоймауға жол ашылды.Мұндай электр станцияларын біраз уақыт бойы орталық деп атады.
Әлемдегі бірінші орталық электр станциясын 1881 жылы Нью-Йоркте Т.А.Эдисон салған, ол жылу электр станциясы болатын. Ең бірінші ГЭС-ті 1880 жылы Ұлыбританияда салды. Әлемдегі бірінші атом электр станциясы 1954 жылы Калугна облысындағы Обнинск қаласында іске қосты.Бұл АЭС 2002 жылға дейін жұмыс істеді.

Тізбектегі потенциалдар айырмасын ұстап тұратын, яғни электр тогын демеп тұратын ток көздері (кернеу көздері) болып табылады.
Энергияның кез-келген түрін электр энергиясына айналдыратын қондырғыларды ток көздері деп атайды. Ток көздеріне гальвани элементтері, аккумуляторлар, күн батареялары, термобатареялар және т.б. жатады.
Гальвани элементтерінде химиялық энергия электр энергиясына, күн батареясында сәулелік энергия электр энергиясына түрленеді.
Тұрақты ток тізбегі өзара әр түрлі сұлба бойынша жалғанған тұрақ- ты ток көздері мен резисторлардан тұрады. Тізбек құрамына индуктивтілік шарғы мен конденсатор кірмейді. Өйткені, тізбекке тұрақты мәнді кернеу(U=const) берілетіндіктен тұрақталған режим кезінде конденсатор арқылы өтетін ток, яғни конденсатор тұрақты токты өткізбейді. Тұрақталған режим кезінде тізбекте тұрақты ток(I=const) жүретіндіктен индуктивтілік шарғыдағы кернеу, яғни шарғы тұрақты токқа ешқандай кедергі көрсетпейді.
Тұрақты ток тізбегінде тұрақты ток көзі ретінде электромеханикалық генераторлар, жартылай өткізгіш материалдардан жасалған генераторлар, электрохимиялық қорек көздері (гальваникалық элементтер, аккумулятор- лар), термоэлектрогенераторлар (жылу энергиясын тікелей электр энергия- сына айналдаратын құрылғылар) және фотоэлектрогенераторлар (жарық сәуле энергиясын тікелей электр энергиясына айналдаратын құрылғылар) қолданылады.
Қорек көзінің қасиетін оның сыртқы сипаттамасы арқылы бағалауға болады. Сыртқы сипаттама деп қорек көзінің ұштары (қысқыштары) арасындағы кернеудің токка (I) тәуелділігін айтады, яғни
Тұрақты көздерінің жасалу ерекшеліктеріне байланысты олардың ішкі кедергісі Rі сыртқы тізбектің (жүктеменің) кедергісімен Rж салыстырғанда өте аз немесе өте көп болуы мүмкін.
Тармақталған тізбекті зерттеудің нәтижесінде неміс ғалымы Кирхгоф екі заң ашты.
Кирхгофтың бірінші заңы.
Тармақталған ток тізбегіндегі түйіндердің ток күшінің мәні нольге тең болады.
I + I + I = 0
n n
Σ Ii Ri = Σ
k=1 i =1
2.Кирхгофтың екінші заңы
n n
Σ Ii Ri = Σ
i=1 i=1
Бұл заңды пайдаланғанда мынаны ескеру қажет
1. Контурдың бәрін бір бағытта айналып шығу қажет
сыртқы тізбекке беретін токтың бағыты (+) болып, қарсы бағытқы (-) болады.

1.3 Электр тогы құралдары

Ток генераторы деп энергияның қандай да бір түрін электр энергиясына айналдыратын қондырғыны айтады. Электростатикалық машиналар, термобатареялар, күн батареялары, т.б. генераторға жатады.
Қазіргі кезде айнымалы токтың электромеханикалық индукциялық генераторлары өте кең таралған. Бұл генераторлардың артықшылығы -- олардың құрылысының қарапайымдылығында және жеткілікті түрде жоғары кернеу мен үлкен токтарды алу мүмкіншілігінде. Электромеханикалық индукциялық генераторларда механикалық энергия электр энергиясына айналады. Токты сыртқы тізбекке шығару үшін сақиналарға жабыстырып қойған щеткалар қолданылады. Кез келген индукциялық генератордың негізгі бөліктері мыналар:
1) индуктор -- магнит өрісін тудыратын қондырғы. Бұл тұрақты магнит не электромагнит болуы мүмкін;
2) якорь -- ЭҚК индукцияланатын (пайда болатын) орама;
3) щеткалар мен сақиналар -- айналып тұрған бөліктерден индукциялық токты шығарып алатын немесе электромагниттерге қоректенетін ток беретін қондырғылар.
Тізбектей жалғанған орамаларда индукцияланған ЭҚК-тері қосылады, сондықтан якорь көп орамнан тұрады.
Орамада туатын ЭҚК-інің амплитудасы Εm = BSω, яғни орамнан өтетін магнит ағынына пропорционал екеніне көз жеткізгенбіз. Магнит ағынын көбейту үшін индукциялық генераторларда арнаулы магниттік жүйе қолданылады. Ол электротехникалық болаттан жасалған екі өзекшеден тұрады. Екі өзекшенің бірінің қуыстарында магнит өрісін тудыратын орамалар (электромагнит), ал екінші өзекшенің қуыстарында ЭҚК-і туатын орама (якорь) орналасады. Бір өзекше (әдетте ішкісі) өзінің орамдарымен бірге горизонтал не вертикаль осьтен айналады, ол ротор деп аталады. Екінші, қозғалмайтын өзекше -- статор деп аталады.
Қуатты өндірістік генераторларда электромагнит айналады, яғни ол ротордың қызметін атқарады, ал ЭҚК-і индукцияланатын якорь қозғалмайды, бұл -- статор. Электромагнитті қоректендіретін ток күші якорьде туатын индукциялық ток күшінен анағұрлым аз болғандықтан, осындай құрылым ыңғайлы. Себебі қуаты жоғары токты қозғалмай тұрған орамадан шығарып алу жеңілірек. Индукторға әлсіз ток сақиналар арқылы беріледі, ол ток тұрақты токтың жеке бір генераторында өндіріледі. Генератор өндіретін ток статордың орамасынан қозғалмайтын шиналар арқылы электр энергиясының желісіне беріледі. Техникалық қажеттіліктерге жиілігі 50 Гц синусоидалық айнымалы ток пайдаланылады. Ондай ток алу үшін ротор 50 айнс жиілікпен айналу керек.
Кернеуді арттыруға және кемітуге арналған құрылғыларды трансформаторлар деп атайды.
Ол электромагниттік индукция құбылысының негізінде жұмыс істейді. Бұл құралды орыс ғалымы П . Н . Яблочков (1878 ж.) ойлап тапқан, кейін оны (1882 ж.) И . Ф . Усагин жетілдірді.
Трансформатор темір өзектен және әр түрлі орам саны бар екі шарғыдан тұрады.
Үй жағдайында, трансформаторды пайдаланып, электр приборын кернеуі 127 В желілен кернеуі 220 В желіге және керісінше қосуға болады. Егер трансформатор жоғары кернеулі желіге ауыстырылып қосылса, онда оны кернеуі 220 В желіге қосуға болмайды. Өйткені одан алынатын жоғары кернеу (380 В-тан астам) транформаторлық және ол арқылы қосылған электр приборларының бұзылуына әкеліп соқтыруы мүмкін. Трансформатор таңдаған кезде оның қуаты электр приборларын бір мезгілде қоректендіруге арналған құрал-жабдықтардың жалпы қуатынан кем болмауын есте сақтаған жөн.
Гальваникалық элемент дегеніміз химиялық реакциялардың энергиясын тікелей электр энергиясына айналдыратын қондырғы. Гальваникалық элемент өзара сыртқы өткізгіш арқылы жалғасқан екі металл пластинкасы енгізілген және өзара жанасатын екі электролит ерітіндісінен тұрады. Электр тогын беретін гальваникалық элемент теңсіздік күйінде болады. Ондағы ток күші азайған сайын, екі электрод арасындағы потенциал айырмасы артады. Ал, егер гальваникалық элементтегі электр тогының күші шексіз аз және система тепе-теңдік жағдайында болса, онда мұндай гальваникалық элемент қайтымды жұмыс істейді. Гальваникалық элемент қайтымды жұмыс істеген кезде алынатын барынша үлкен потен-циал айырмасы осы элементтің электр қозғаушы күші (эқк) деп аталады.
Егер системадағы процестердің кемінде біреуі термодинамикалық қайтымсыз болса, онда мұндай гальваникалық элемент те қайтымсыз. Қайтымсыз элементке мысал Якоби-Даниэль гальваникалық элементі болады. Ол мыс купоросының ерітіндісіне мыс, мырыш сульфатының ерітіндісіне мырыш пластиналары енгізілген системадан тұрады.
Си Си3041 12п50412п
ЕсиЕ~п
Схемада екі фазаның беткі шекарасы, мысалы мыс және мырыш пластинасы мен оларға сәйкес ерітінділері тік сызықпен шектеледі. Сондай-ақ бұл сызық осы арада потенциал айырымы пайда болатынын, яғни электр қозғаушы күштің туындайтынын көрсете-ді. Ал екі ерітінді арасы екі тік параллель сызықпен бөлініп көрсетіледі. Мұнда да екі ерітінді иондарының диффузиялық жылдамдығы бірдей болмағандықтан, потенциал айырымы пайда болады. Оны диффузиялық потенциал дейді және электр қозғаушы күшті есептегенде ескерілмейді. Стандартты (нормальды) потенциал шамасы оң болатын металды схеманың сол жағына жазады да оң электрод дейді, ал екінші металды оң бөлігіне жазып, теріс электрод дейді.
Металл -- электролит фаза аралығында қос электр қабаты пайда болады, металдың сұйықпен жанасқан беткі қабаты теріс зарядталады, ал металл электродқа жанасатын ерітінді қабаты оң зарядталады. Гальваникалық тізбек тұйықталмай тұрған кез-де, мырыштың электролитте еру процесі тепе-теңдік күйге тез жетеді де, тоқтап қалады. Мырыш электродты мыс электродпен сыртқы өткізгіш арқылы жалғастырса, онда мырыш электродында жиналып қалған артық электрондар сыртқы сым арқылы мыс электродына өтеді және осы кезде тізбекте пайда болатын электр тогы гальванометр кемегімен өлшенеді . Якоби-Даниэль гальваникалық элементінің жұмыс жүйесі негізінен екі бөлінген ыдыстан тұрады. Оның біріншісіне мыс сульфатының судағы ерітіндісі құйылып, оған мыс пластинасы батырылған. Ал екінші бөліміне мырыш сульфатының судағы ерітіндісі құйылып, оған мырыш пластинасы батырылған. Екі металл электроды мен екі ерітіндісі бар ыдысты ортасынан бөліп тұрған кеуек қалақша (пг) тек ионды ғана өткізеді.
Сонымен мырыш электродынан мыс электродына келген электрондар, мыс сульфатының ерітіндісінен мыс электрод пластина-сының беткі қабатына орналасқан катиондарды нсйтралдағанда мыс электродында таза мыс атомы бөлінеді. Бірінші ыдыста, яғни мыссульфатыныңерітіндісінде бос қалған сульфат иондар пг қалақшадан өтіп, бірінші ыдыстан екіншіге ауысады да ондағы бос қалған мырыш ионымен қосылып, сульфат түзеді. Сондай-ақ, гальваникалық элементтің жұмыс істеген кезінде пайда болған мырыш ионы қалақша арқылы диффузия әсерімен екінші ыдыстан біріншіге ауысады да, ондағы ерітіндіден мыс пластинасынаорналасқанмыскатионын алмастырады. Мұның салдарынан бірінші ыдыстағы мыс сульфатының ерітіндісі бірте-бірте мырыш сульфатының ерітіндісіне айналады. Гальваникалық элемент неғұрлым көп жұмыс істесе, мырыш пластинасынан солғұрлым кеп электрон ағып, ерітіндіге мырыш ионы ауысады. Демек, гальваникалық элемент мырыш электрод толық еріп, мырыш катионына айнал-ғанша жұмыс істей береді. Сонымен, гальваникалық элемент жұмыс істегенде электр бірден екі тізбек арқылы тасымалданады: сыртқы өткізгіш сым арқылы қозғалатын электрондар легі және элементтің ішкі сұйық фазасындағы қозғалатын катиондар тобы.
Аккумуляторлық қондырғыларды пайдалану кезінде олардың ұзақ мерзімді сенімді жұмысы мен қалыпты және авариялық режимдердегі әдеттегі тогының шиналардағы кернеуінің қажетті деңгейі қамтамасыз етіледі
Қайта жөнделген немесе күрделі жөндеу жұмысынан шыққан аккумуляторлық батареяны қабылдау кезінде мыналар тексеріледі: 10-сағаттық разрядты ток батареясының сыйымдылығы, құйылатын электролит сапасы, заряд соңында және жерге қатысты батареялардың разряды мен оқшаулау кедергісі. Батареялар номиналды сыйымдылығының 100%-ына қол жеткізгеннен кейін пайдалануға беріледі.
Аккумуляторлық батареялар қалыпты зарядалды режимінде пайдаланылады. СК типіндегі батареялар үшін заряд алды кернеуі 2,2+-0,05 В құрайды, СН-2,18+-0,04 В батарея типі үшін.
Зарядтау қондырғылары номиналды кернеуінен 2 % аспайтын батарея шиналарындағы кернеуді тұрақтандыруды қамтамасыз етеді
Жиі пайдаланылмайтын батареяның қосымша элементтері әрдайым зарядтау режимінде пайдаланылады.
Электронды-сәулелік түтікше негізгі төрт бөліктен тұрады: жоғарғы вакуумды қолбадан, электрондық прожектордан, электрондық сәулені басқарушы жүйеден және люминесценттік экраннан.
Электрондық прожекторға, оны электрондық зеңбірек деп те атайды, катод, басқарушы және фокустаушы электрондар мен анод енеді, оның негізгі қызметі-интенсивтілігі белгілі, фокусталған жіңішке электрондық сәуле жасау. Электрондық прожектор қалыпты жұмыс істейтін болса, экранның дәл ортасында, диаметрі миллиметрдің бөлігіндей болатын жарық нүкте беруі тиіс.
Электрондық прожектордың шыққан электрондар шоғы экранға барар жолда конденсаторлар тәріздес, бірінен кейін бірі орналасқан, жазықтық-тары өзара перпендикуляр екі жұп пластиналар арасынан өтеді, бұл пластиналарды басқару жүйесі немесе ауытқытушы жүйе деп атайды. Плас-тиналардың бір жұбы, астарларының зарядына байланысты, электрондық сәулені вертикаль бағытта, ал екінші жұбы - горизонталь бағытта ығыстырады. Егер пластиналардың бірінші жұбына айнымалы кернеу берілсе экранда вертикаль жарық сызық пайда болады да, дәл сондай кернеу екінші жұбына берілгенде - горизонталь жарық сызық береді.
Люминисценттік экран қолбаның ішкі жағынан, электрон шоғы келіп түскенде жарық шығаратын қасиеті бар зат (люминофор) жағы арқылы дайындалады. Ондай қасиеті бар заттар жөнінде болашақта айтылатын-дығы туралы ескерту керек.
Электронды-сәулелік түтікшенің осы айтылған бөліктерін мектеп осциллографынан көрсетіп, электрондық вертикаль және горизонталь бағыттар бойынша жылжытуға болатындығын демонстрациялау керек.
Электронды-сәулелік түтікшелердегі басқару жүйесі ретінде тек электростатикалық өріс ғана емес, магниттік өріс те қолданылатындығы айтылуы тиіс.
Баяндауды электронды-сәулелік түтікшелердің осциллографтарда, кине-скоптарда, электрондық есептеу машиналарының дисплейлерінде және де басқа әр түрлі электрондық құрылғыларда қолданылатындығын айтумен аяқтаймыз.
Тақырыпты бекіту үшін электронды-сәулелік түтікше деп аталатын, екі бөлімнен тұратын кинофильмді көрсетуге болады.
Металл атомындағы валентті электрондар өте әлсіз байланысқан. Олар өз атомдарынан босанып шыққаннан кейін бос күйге түседі. Осы бос элек-трондардың металдан сыртқа шығуы электрондар эмиссиясы деп аталады. Металдардан электрондарды бөліп алудың бірнеше әдісі бар. Солардың бірі металды қыздыру. Металды қыздырғанда одан электрондардың бөлініп шығу құбылысын термоэлектрондық эмиссия деп атайды. Бұл құбылысты 1883 жылы Эдисон ашты. Егер осы электрондарды бір бағытта қозғалуға мәжбүр етсек, онда ток пайда болады, оны термоэлектрондық ток деп атайды. Термо-электрон құбылысын бақылау үшін ауасы сорылып алынып ( қысымы 10-6-10-7мм.сын.бағ.), ішіне екі электрод орнатылған шыны ыдыс қолданылады. Оны диод деп атайды. Электродтардың біреуі катод делінеді, ол өте нашар балқитын металдан (мысалы, вольфрам) жіп түрінде (спираль) жасалады. Катод ток көзі арқылы қыздырылады, сөйтіп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.