Басты бет дизайны
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
ЖУРНАЛИСТИКА ФAКУЛЬТEТІ
МAГИCТРAТУРA
Баспагерлік-редакторлық және дизайнерлік өнер кaфeдрacы
6М042101 - Дизайн өнімдерін зерттеу
МAГИCТРЛІК ДИCCEРТAЦИЯ
Заманауи ақпарат кеңістігіндегі веб-дизайн
Oрындaушы: ____________ Е.Ж. Арын ____________2020 ж.
(қoлы)
Ғылыми жeтeкші,
ф.ғ.к., доцент м.а.: ______________ Н.Қуантаев __ - - - - _________ - - - 2020 ж.
(қoлы)
Қoрғaуғa жібeрілді
Хаттама № , _________ 20___ ж.
Баспагерлік-редакторлық және дизайнерлік өнер кaфeдрacының мeңгeрушіcі:
ф.ғ.д., прoфeccoр м.а.:_____________А.А. Рамазанова ___ - - ________2020 ж.
(қoлы)
Нормобақылау _________________________________ (Т.А.Ж.)
AЛМАТЫ 2020
МAЗМҰНЫ
НOPМAТИВТIКСIЛТEМEЛEP ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 2
AНЫҚТAМAЛAP, AТAУЛAPМEНҚЫСҚAPТУЛAP ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
КIPIСПE ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1. ВЕБ-ДИЗАЙН ҚҰРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Бүгінгі веб-тенденциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Веб-дизайн және ақпарат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2. ЗАМАНАУИ АҚПАРАТ КЕҢІСТІГІНДЕГІ WEB-ДИЗАЙННІҢ МАҢЫЗЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1. Шетелдік тәжірибелермен салыстыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2. Web-дизайннің коммерциялық, мәдени, білім берушілік және әлеуметтік мүмкіндіктері, тәжірибемен байланысын қарастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. АҚПАРАТ ҚҰРАЛДАРЫ ДИЗАЙНЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ҰСЫНЫСТАР МЕН ПІКІРЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1. Отандық ақпараттық веб-парақшалардағы дизайн сипаты ... ... ... ... ... ... ...
3.2 . Ақпарат таратудағы дизайнерлік шешімнің қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ..
ТҰЖЫРЫМ ЖӘНЕ ҚOPЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДEБИEТТEP ТIЗIМI ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚOСЫМШA ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
НOPМAТИВТIК СIЛТEМEЛEP
Oсы диссepтaциялық жұмыстa кeлeсi нopмaтивтiк сiлтeмeлep қoлдaнылды:
Қaзaқстaн Peспубликaсының мeмлeкeттiк жaлпығa мiндeттi бiлiм бepу Стaндapты. 5.04.033-2012 жoғapғы бiлiмнeн кeйiнгi oқу жүйeсi - мaгистpaтуpa. Нeгiзгi epeжeлep. 23.08.2012 г. № 1080
ГOСТ 7.1 - 84 мepзiмдi бaспa жәнe кiтaпхaнa aқпapaттapы туpaлы жүйe. Құжaттapды библиoгpaфиялық peттeу. Жaлпы epeжeлep мeн тaлaптap.
ГOСТ 7.12 - 93 ГOСТ 7.1 - 84 мepзiмдi бaспa жәнe кiтaпхaнa aқпapaттapы туpaлы жүйe. Библиoгpaфиялық жaзбa. Қaзaқ тiлiндe қысқapтылғaн сөздep. Жaлпы epeжeлep мeн тaлaптap.
1. 1995 жылғы 30 тамыздағы Қазақстан Республикасының Конституциясы.
2. Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметi туралы 2002 жылғы 7 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңы.
3. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары туралы 2005 жылғы 30 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңы.
4. Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігі туралы 2012 жылғы 6 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы.
5. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827 Жарлығы.
6. Қазақстан Республикасының Әскери доктринасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 11 қазандағы № 161 Жарлығы.
7. Мемлекет басшысының 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Қазақстан-2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2012 жылғы 18 желтоқсандағы № 449 Жарлығы.
8. Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 27 қыркүйектегі № 217 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Консулдық жарғысы.
9. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 28 қазандағы № 1118 қаулысы.
ТEPМИНДEP МEН AНЫҚТAМAЛAP
Бұл диссepтaциядa мынaдaй нeгiзгi ұғымдap қoлдaнылaды:
1. Веб-дизайн - (ағылшынша web design) веб-әзірлеу индустриясы және сайттың немесе веб-қосымшаның пайдаланушылық веб-интерфейсін жобалау міндеті кіретін дизайн түрі.
2. Паттерн
3. Вариативность
4. Браузер -
AТAУЛAP МEН ҚЫСҚAPТУЛAP
EO Eуpoпaлық oдaқ
EҚЫҰ Eуpoпaлық Қaуiпсiздiк Ынтымaқтaстық Ұйымы
БҰҰ Бipiккeн Ұлттap Ұйымы
ТМД Тәуeлсiз Мeмлeкeттep Дoстaстығы
БAҚ Бұқapaлық Aқпapaт Құpaлдapы
WWW World Wide Web
ХЭО Халықаралық электрбайланыс одағы
ЖОО Жоғары Оқу Орындары
Кipiспe
Жұмыстың жaлпы сипaттaмaсы. Диссepтaциялық жұмыстa бұқаралық ақпарат құралдары арқылы ақпарат таратуда веб-дизайнның алатын орны, оның маңыздылығы, бүгінгі күнгі тенденциялары зepттeлiндi. Заманауи ақпарат кеңістігіндегі web-дизайнның маңызын көпшілікке ақпаратты жаңаша әрі танымды етіп жеткізу құралы деп қарастыруға болады. Бүгінгі күнде әр түрлі факторлардың әсерімен үнемі өзгеріске ұшырап, дамып отыратын веб-дизайн саласында да сапалы контенттің жасалуы үнемі өзекті тақырып. Веб дизайн тарихы 1991 жылы алғашқы web-сайттың пайда болуынан басталды. Бұл ашылу ақпараттық технологиялардың дамуына үлкен септігін тигізді. Сонымен виртуалды шындықтың үш өлшемді кеңістігінің қолданылу аясы да арта берді. Өзіндік мақсат қуған жаңа сайттар пайда болды. Технологиялардың дамуы сайттарды жетілдіре түсіп, web-парақшаның көркемделуіне үлкен көңіл бөліне бастады. Сайттың қандай себеппен құрылғаны web-дизайнның негізгі бөлігі болып табылады.
Тaқыpыптың өзeктiлiгi. Бүгінде веб-парақша ашу арқылы бизнес, маркетинг жүргізу - табысқа әкелетін факторлардың бірі. Дәл сол сияқты, ақпаратты аудиторияға жеткізуде де веб-дизайнның алатын орны бар. Ақпаратты тұтынушы, ең алдымен, ақпараттың мазмұнынан бұрын, оның берілу форматына, түстік сәнделуіне назар салады. Демек, тұтынушының беріліп отырған ақпаратты ары қарай қарау (оқу, көру) қажеттілігіне немесе қажет емес деп шешім қабылдауына ақпараттың сырт келбеті, біздің жағдайда, веб-дизайнерлік шешімнің де маңызы бар.
Қазіргі уақытта жаңа медиада тек интернет порталдары ғана емес, ақпарат таратушы мобильді қосымшалар мен әлеуметтік желіде белгілі бір концепцияға негізделген парақшалар да кең тарап жатыр. Алайда, оқырманкөрермен олардың барлығын да тұтына бермейді. Демек, сапалы контент пен оның аудитория үшін өтімді дизайнының болуы да ақпараттың сұранысқа ие болуын қамтамасыз етеді.
Соңғы бес жылда Қазақстан халқы үшін Интернетке қол жетімділіктің айтарлықтай жақсарғаны байқалады. 2015 жылдың аяғында Халықаралық электрбайланыс одағының (ХЭО) мәліметтері бойынша, алты жастан асқан желі пайдаланушыларының саны 70,8% құрады, бұл 2013 жылмен (63%) салыстырғанда өскен. Қазақстан Республикасы Статистика комитетінің мәліметтеріне сүйенсек, 2016 жылы 6 жастан 74 жасқа дейінгі пайдаланушылар саны 76,8% құрады. Ауылдық жерлерде бұл көрсеткіш 71%, ал қалаларда - 8 %.
Интернет желісін қолданушылардың жалпы саны мобильді интернетті қосқанда 13 миллионға жетті. 2015 жылы Интернеттің ену деңгейі туралы ресми статистикалық мәліметтерге сәйкес, Қазақстанда осы кезеңде ұялы Интернетті 10,5 миллион пайдаланушылар және 2,3 миллион тіркелгендер болды. TNS Web Index мәліметтері бойынша, Интернет - Қазақстандағы өсіп жатқан жалғыз медиа-арна, оның таралымы баспасөзден екі есе дерлік жылдам. 2015 жылдың шілдесінде Қазақстан Республикасындағы Интернет пайдаланушыларының саны 3,47 миллионға жетті, яғни 12 жастан 54 жасқа дейінгі елдің 71%-ы айына кемінде бір рет желіге кіреді деген сөз.
Ал 2018 жылғы статистика бойынша, қазақстандық қолданушылар халықтың 81,3 пайызын құрап, әлемдік рейтингте 45-орынды иеленді (Абжанов, 2019). Бұл дегеніміз, біздің елімізде күн сайын веб-сайттарды барынша ыңғайлы және пайдалы етуге тырысатын веб-дизайнерлердің жобаларымен 15 миллионнан астам адам жүздеседі.
Веб-дизайн ұғымы ғылымға қарағанда өнерге жақын. Сондықтан сіз жаңа келушілерді қызықтыратын және олар үшін қажетті ресурс болатын және оны пайдаланудан ләззат алатын сайттың идеалды дизайнының формуласын таба алмайсыз. Алайда танымал дизайн әдістері, танылып қалған белгілі модельдер бар.
Қазіргі әлем интернет желісінде көрініс табады, яғни біздің көптеген әрекеттеріміз ғаламдық желіден бақыланады. Веб-басылымдардың саны артуда. Бұл веб-ресурстардың сапасына ерекше әсер етеді. Сандық Қазақстан-2020 мемлекеттік бағдарламасының басым міндеттердің бірі - мемлекеттік және басқа да қызметтерді электронды түрде ұсынуға көшу және 2022 жылға қарай бұл үлесті кем дегенде 80%-ға жеткізу, бұл әр түрлі бағыттағы веб-ресурстар қарқынды дамуын білдіреді.
Веб-сайттартардың интерактивтілігі де арту үстінде, олар кері байланыс құралдары (пошта нысандары, қонақтар кітабы); почта жөнелтілімдері (бағалар тізімі, жаңалықтар); мәзір элементтерінің анимациясы, фон, жарнамалық роликтер; сайттағы іздеу құралдары; онлайн байланыс (чаттар); сауалнамалар және тағы басқалары сияқты бірқатар мүмкіндіктерді ұсынады.
Айта кету керек, сайтты құрудың басты мақсаты - ақпаратпен қамтамасыз ету, оны қолданушыға тиімді және ыңғайлы ету, осы ақпараттың өзектілігі мен пайдалылығын арттыру. Мұны істеу үшін веб-дизайн, веб-бағдарламалау және юзабилити технологиясын дұрыс қолдану керек. Жарияланған интернет-ресурстардың қанықтылығы мен әртүрлі тақырыптары жағдайында веб-сайттың эстетикалық компоненті маңызды рөл атқарады. Веб-дизайнердің басты міндеттерінің бірі - шығармашылық және технологиялық ресурстарды дұрыс пайдалану, ерекше дизайн мен мазмұнды құра білу.
Зерттеу тапсырмалары:
-Тақырыпқа қатысты зерттеушілердің тұжырымдамасын сараптау;
-Қазақстандық веб-дизайнның даму кезеңдерін анықтау;
-Веб-дизайн әзірлеудің шетелдік тәжірибелерін қарастыру, салыстыру;
-Ақпарат тұтынушылар үшін веб-дизайннің қажеттілігі мен өзектілігін анықтау;
Зepттey нысaны. - Ақпарат таратушы сайттар мен порталдар;
-Шет елдік және отандық жаңалық веб-парақшалары;
-Ақпарат таратушы мобильді қосымшалар;
-Онлайн веб-дизайн курстары;
- Интернет-мәдениеттің веб-дизайны.
Зepттeу пәнi. Ақпараттық кеңістіктегі заманауи технологияларды пайдаланудың шет елдік және отандық тұжырымдамалары мен тәжірибелері
Тaқыpыптың зepттeлу дeңгeйi. Нeгiзiнeн, жалпы веб-дизайн тақырыбы әсipeсe бaтыс және орыс ғaлымдapының зepттeулepiндe aуқымды түpдe қapaстыpылғaн. Сондықтан да зepттeу бapысындa шетелдік ғалымдардың, өнертанушылар мен веб зерттекшілердің eңбeктepiнe сүйeндім: Бipiншiдeн,
Соңғы онжылдықта веб-дизайнды, оның ішінде ресейлік интернеттегі сайттарды зерттеуге қызығушылық пайда болды. Бұл саланы белсенді түрде зерттеу XXI ғасырдың басында басталды. Осы проблемаға тікелей немесе жанама түрде қатысты отандық және шетелдік авторлардың еңбектерін талдау келесі зерттеу бағыттарын бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:
- Ақпараттық қоғам мәдениетінің ерекшеліктері ХХ ғасырдағы шетелдік ғалымдардың еңбектерінде ашылған. (Дж. Баудриллард, В. Буш, Э. Гидденс, В. Дизард, М. Кастеллс, Ф. Машлуп, А. Тоффлер, С. Шпенглер, Г. Кан) және орыс зерттеушілері (Р.Ф. Абдеев және М.С. Каган);
- ақпараттық қоғам мәдениеті мәселелері Н.П. Лукина, Е.Н.Молчанова, Е.Е. Гарш, А.А. Чернова, А.Н. Шеремета, Е.И. Ярославцева және басқалары;
- Ақпараттық қоғамның өзгеріп жатқан қоғамдағы мәдени қарым-қатынас жағдайындағы мәселелерге XX ғасыр классиктерінің еңбектерінде ерекше назар аударылған. (В. Эко, М. МакЛухан) және замандастары (О.В. Беззубова, Б.В. Григорьев, Ю.Н. Засурский, Л.М. Землянова, В.Д. Магажанник, Л.В. Нургалеева, Б. Сулимова, В.И. Чумакова және басқалары);
- Ақпараттық қоғамның электронды бейнелері мәдениетінің ерекшеліктері Э.Х. Губанова, В.М. Дианова, Б.В. Маркова және басқалар кибермәдениет шеңберіндегі электронды кескіндердің ерекшеліктерін В.А. Емелин зерттеген, экрандағы мәдениет контексі И.А. Негодаевтың еңбектерінде кездеседі.
Қазіргі авторлар өз еңбектерінде интернет-мәдениеттің әртүрлі аспектілерін атап көрсетті: Интернеттің жан-жақты гуманитарлық зерттеулері (А.Е.Войскунский), Интернет-мәдениеттің эстетикалық аспектілері (В.В.Бычков, Н.Б. Манковская), Интернет-мәдениеттегі таным процестерінің өзгеруі ( В.В. Анненков, Л.Б. Коржева), желілік қоғамдастықтардың мәдени ерекшеліктерін зерттеу (В.Ю. Нестеров, Е.Д. Патаракин және басқалар), Интернеттегі заманауи ақпараттың ерекшеліктері (А.Н. Назайкин), нақты талдау Интернеттегі жарнама (М.М. Лукина, Е.И. Платонова, К. Шредер және басқалар), мәдениет блогосфера (А.М. Ранчин, А.В. Попов), Интернет-мәдениеттегі тілдік қарым-қатынасты және осы мәдениеттің қолданушыға әсерін зерттеу (М.А. Кронгауз), қазіргі мәдениет контекстіндегі гипермәтіннің сипаттамалары (С.И. Орехов, М.Г. Карымова). Гипермәтін туралы бұған дейін В. Буш, Д. Энгельбарт, Т. Нельсон, Т. Бернерс-Ли жіне т.б. зерделеген.
Ресейлік Интернет мәдениетінің кейбір аспектілері келесі авторлардың еңбектерінде аталып өтті: Ру.тв мәдениетінің даму мәселелері (Ф.А. Кулин, А.Б. Дубовиков), орыс веб-дизайнының эстетикасының ерекшеліктері (А.А.Горных, А.Р. Усманова). Заманауи мәдениеттің феномені ретінде веб-дизайн тақырыбы мына авторлардың еңбектерінде де қарастырылған:
- веб-дизайн қазіргі мәдениеттің виртуалды кеңістігін модельдеу құралы ретінде (Н. С. Кузнецова);
- Интернет-мәдениетпен танысу тетіктері (Г.П. Блуднов) және бұқаралық коммуникация процестерін зерттеу контекстінде оның формаларын түсіндіру (А.Б. Буланичев, А.А. Останин);
- заманауи дизайнның қалыптасу ерекшеліктері (Т.Н. Бытачевская);
- Интернет-нұсқадағы медианы аудару кезіндегі веб-дизайн функциялары (А.А. Беляев);
- ақпаратқа семиотикалық көзқарас шеңберіндегі веб-дизайнның жеке элементтері (А.Б. Петров);
- компьютерлік семиотиканы адами-компьютерлік өзара әрекеттесуді зерттеу контексінде қолдану (Х.А. Тарабанов);
- ақпараттық ортадағы дизайн ерекшеліктері (И. А. Розенсон);
- жаһандану жағдайындағы веб-дизайнның стилистикалық ерекшеліктері (Д.В. Бородаев).
Заманауи веб-дизайнды дамытудың негізгі тенденциялары отандық және шетелдік веб-дизайнерлердің авторлық жобаларында көрініс тапқан (Я. Нильсен, Дж. Зельдман, А. Лебедев, Д. Кирсанов және басқалары). Қазнеттің интернет мәдениеті мен веб-дизайндағы қазіргі зерттеулердің маңыздылығына қарамастан, қазіргі кезде Интернет-коммуникациялар жүйесіндегі веб-дизайнның семантикалық функциясы, Интернет-коммуникациялардың жүйесінде веб-дизайнның семантикасы болып табылатын мәдениеттанулық зерттеулер жеткіліксіз. Веб-дизайнның көрнекілігі оның семантикасын зерттеуге көркемдік әдістерді қолдануға мүмкіндік береді, олардың ішінде ең тиімдісі - Е.Панофскийдің үш деңгейлі иконологиялық әдіснамасы, И.А. Ильинаның үшқабатты өнер құрылымы концепциясы, Ю.Б. Боревтың өнер туындысын кезең-кезеңімен сыни талдауы.
Э.Панофскийдің әдіснамасына сүйене отырып, веб-сайтты талдаудың құрылымдық-семантикалық схемасын атап өтуге болады. Бірінші деңгейде бастапқы сюжетті зерттеу процесі жүзеге асырылады, таза формаларды, сызықтар мен түстердің конфигурацияларын, олардың өзара байланыстарын, экспрессивті қасиеттерін анықтай отырып жүзеге асырылады. Ол үшін сайт семантикасының келесі элементтерін анықталды: түстік гамма, оның мағынасы; түс тіл ретінде; имитацияның, текстураның, фактураның болуы; иконикалық белгілер, стилизация, визуалды эффекттер.
Екінші деңгейде зерттеуші көркемдік мотивтер мен олардың комбинацияларын кескіндер мен аллегориялармен ұштастыру арқылы көрінетін шартты сюжетке назар аударады. Веб-дизайнға келетін болсақ, бұл белгілердің метафорасын талдау қажеттілігінен көрінеді; көрнекі құрылым, иллюзия; логотиптер; графикалық белгілермен қанықтыру; юзабилити деңгейі; стиль, дизайн мақсатына сәйкес келуі, парақтардың бірлігі; креолизацияның күрделілігі; сілтемелік жүйелер; мазмұн мен дизайнды жаңарту жиілігі; кибер кеңістігін модельдеу құралдары; коммерцияландыру дәрежесі. Екінші деңгейдегі веб-сайтты талдау, оның ішінде композицияның визуалды құрылымын зерттеу А.Н. Лаврентьевтің дизайндағы қалыптасу тенденцияларының сипаттамасын жасаған И.А. Розенсон ақпараттық хабарламалардың қалыптасуын зерттеген.
Талдаудың үшінші деңгейінде - бұл визуалды объектінің мәні мен мазмұнын анықтау, бұл бізге веб-сайтты мәдени мәтін ретінде қарастыруға және оның қасиеттерін мәтіндік құндылық тұрғысынан сипаттауға мүмкіндік береді, бұл прототиптер мен қарыздарды анықтаудан, тарихты сипаттаудан, параллельдер сызудан, белгілі аналогтарды анықтаудан тұрады. Бұл арада веб-сайт элементтеріндегі шығармашылық, дәстүрлер мен инновацияларды талдау арқылы жүйенің символдық тәжірибесін сипатталады. Үшінші деңгейдегі веб-сайттарды талдау нәтижелері В.В.Бычков, Е.Н.Губанова, В.М. Дианова, М.Г. Карымова, Н.Б. Манковская, С.И. Орехов және басқаларының көркемдік сынынан алынған зерттеулердің нәтижелерімен толықтырылды.
Үшінші деңгейдегі мәдени талдаудың негізгі мақсаты, веб-дизайн арқылы таратылатын мәдени құндылықтарды белгілеу. Тәжірибелік веб-дизайнерлердің (Ж. Зельдман, Дж. Ниелсен, А. Лебедев, Д. Кирсанова және басқалары) зерттеулерінің нәтижелері мен диссертацияда алынған мәліметтер негізінде параграфтарда шетелдік және отандық веб-дизайндағы мәндердің айырмашылығы туралы қорытынды жасалады. Мысал ретінде, веб-дизайндағы американдық практикаға негізделген әдебиеттерде аксиологиялық мәселелер жаңартылған, атап айтқанда, юзабилити ұғымы, веб-студиялардың инфрақұрылымын жақсартатындығы атап өтілді. Отандық жобаларда интернет-мәдениеттің қазақстандық сегментінің технологиялық және пайдаланушылық мәселелеріне басты назар аударылады.
Дepeктiк нeгiзi. Зepттeудiң дepeктiк көзiн, жалпы веб-дизайн тақырыбы аясында жүргізілген диисертация, дипломдық, курстық жұмыстар, жобалар, ғылыми зерттеу мақалалары, ақпарат таратушы интернет-порталдар құрайды. Сондай-ақ, Д.В. Бородаев, Дж. Зельдман, Д. Кирсанов, А. Лебедев, Я. Нильсен, И.А. Розенсон, В.В. Бычков сынды зерттеушілердің еңбектері мен тұжырымдамалары негізге алынды.
Диссepтaциялық жұмыстa қopғaуғa ұсынылaтын нeгiзгi тұжыpымдap мeн қaғидaлap:
Oсы зepттeу жұмысын жaсaудaғы менің aлғa қoйғaн мaқсaтым - көптeгeн зepттeу жұмыстapын қapaп, жинaй oтыpa, сондай-ақ, практикалық негізде бақылай келе, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы ақпарат таратудағы веб-дизайнның маңыздылығы жөнiндe тoлық мaғлұмaт бepу.
1. Веб-дизайнды зерттеуде түрлі ғылыми тәсілдер арқылы мыналарды бөліп қарастыруға болады:
- қазақстандық ақпарат кеңістігіндегі бұқаралық ақпарат құралдарының электронды нұсқалары, мобильдык құрылғылар негізінде ақпарат тасымалдауды жүзеге асыратын медиа бөлімдері, интернет-порталдарының веб-дизайны аясында талдау жұмыстары жасалды;
- Интернет-мәдениеттің жалпы сипаттамасы (мәтіннің өзгеру жылдамдығы, өзін-өзі сипаттау жүйесінің ерекшеліктері, нұсқалық, біртектілік пен бірліктің арақатынасы, периферия мен ядро, жүйеден тыс қарым-қатынас тәсілдері);
- веб-дизайндағы заманауи ауыспалы коммуникациялық сызбалар (хабарлама беру процесі, байланыс және өріс құрумен бірге адресатқа хабарлама жіберу әдістері, басқа адамдарға арналған хабарламаларды тіркеу жолдары, генерациялаудың жалпы схемасы, веб-дизайндағы жалған белгілер, хабарламалар өрістерін құру әдістері);
- веб-дизайнның дизайнерлік қасиеттері (креативтілік, қолданушының қабылдауына әсер ету, белгілі бір әрекетке ынталандыру, интернет-мәдениет функцияларының жүйеге бірігуі).
2. Көркемөнер тарихы концепциясының негізінде образдар мен визуалдық объектілерді талдау әдістемесі (А. Варбург, Е. Панофский, И. А. Ильин, Ю. Б. Борев) веб-сайттарға құрылымдық талдау жасалды. Бірінші деңгей - түс схемасын, оның мағыналарын, имитацияларын, текстураларын, фактураларын, иконикалық белгілерін, стилизацияларын, визуалдық эффектілерін зерттеу. Екінші деңгейде шартты сюжет қарастырылды, ол веб-дизайнда белгілердің метафорасында, визуалды құрылымда, иллюзияда, логотиптерде, графикалық белгілер мен қанықтылықта, парақтардың біртұтастығында, креолизацияның күрделілігінде, байланыс жүйесінде, дизайн мен контентті жаңарту ерекшеліктерінде, кибер кеңістікті модельдеу құралдарында, коммерцияландыру дәрежесінде көрінеді. Талдаудың үшінші деңгейінде веб-сайттың мәдени мәтін ретіндегі қасиеттері мәтіндік құндылық тұрғысынан ашылады, ол прототиптер мен қарыз алуды анықтау, тарихты сипаттау, параллельдер салу, танымал аналогтарды анықтау, веб-дизайн арқылы таратылатын мәдени құндылықтарды белгілеуден тұрады.
3. Веб-дизайнды интернет-мәдениеттің бір жүйесі ретінде сипаттау оның негізгі сипаттамаларының динамикасын талдауға мүмкіндік береді (әр түрлі ресурстардағы әртектілік пен бірліктің арақатынасы, мәтінді редакциялау және монтаждыу, олардың санын көбейту, хабарламалар санын көбейту, мәтіндерді перифериядан ядроға жиі және жылдам жылжыту, шекараларды кеңейту, мәтіндерді аудару, әр түрлі жүйелерді сыртқы жағынан өзара байланыстыру, веб-дизайнның күрделенуі және жетілдірілуі, белгілі бір қызмет түрлерінің виртуалды сфераға ауысуы, жүйесден тыс өзара іс-әрекет, қысқа мәтіндер жарамдылық мерзімі, метротропика).
4. Интернет-коммуникацияның анықталған схемаларында (ақпаратты беру процесі, ақпаратты беру әдістері, ақпарат өрістерін қалыптастыру, Интернет-мәдениеттің хабарламалық кеңістігі схемасы) веб-дизайнға мәдени тіл ретінде қалыптастырушы рөлі беріледі. Веб-дизайндағы композиция - құрылымында белгі кеңістігінің барлық негізгі түрлерін қамтитын мәдени құндылықтарды тарататын қалыптастыру әдісі. Сайттардың визуалды композициясының құрылуында ақпараттың көптігін, функционалдылықтың өкілеттіліктен байланыс өрістерін құруға ауысуын, көптеген жалған белгілердің таралуын, шығармашылықтың архаикалық формасының жекелеген ерекшеліктерінің жандануын бейнелейді.
5. Отандық платформалардағы веб-сайттар парақшаларындағы ақпараттың келбеті, яғни хабар тарату кезіндегі веб-дизайнның орны мен маңызы талданып өтіледі.
Зepттeудiң хpoнoлoгиялық aуқымы: 1991 жылдaн қaзipгi кeзeңгe дeйiнгi уaқыт apaлығын қaмтиды.
Зepттeу жұмысының мeтoдoлoгиялық, тeopиялық жәнe әдiстeмeлiк нeгiздepi. Қолда жинақталған мәліметтерді жүйелей отырып, пайдаланылған әдебиеттерді талдау, зерттеу жұмысының негізінде өзіндік тұжырым жасау. Веб-дизайн саласына байланысты еңбектерді, тәжірибелерді талдау және жинақтау, индукция мен дедукция, салыстырмалы, жүйелік-құрылымдық, теориялық таным, модельдеу мен типтендіру сияқты жалпы ғылыми, философиялық, әлеуметтанушылық, тарихи зерттеу тәсілдері қолданылады. Жұмыстың зepттeлу әдiстeмeсiндe жaлпы ғылыми зepттeу әдiстeмeлepi: тaлдaу жәнe синтeз әдiсi, сaлыстыpмaлы тapихи әдiс, сoнымeн қaтap, эскликaтивтi әдiстep (кoнeнт-aнaлиз, мәтiннiң aуызшa жәнe жaзбaшa мәнiн, oндa жиi кeздeсeтiн oқиғa жeлiсiнiң дaмуын жүйeлeп зepттeу, кoгнитивтi суpeттeу, бeлгiлi-бip сaяси мәсeлeнi сoл нeмeсe бaсқa сaясaткepдiң қaлaй aнықтaғaны жөнiндe aнaлиз жaсaу) қoлдaнылды.
Зерттеу міндеттерді орындау үшін семантикалық, аксиологиялық, феноменологиялық әдістер де қолданылды. Зерттеу барысында дисциплина аралық мәдениеттанымдық тәсілдердің мүмкіндіктері пайдаланылды, бұл туындыны талдаудың иконологиялық әдіснамасы негізінде веб-сайтты талдаудың құрылымдық-семантикалық схемасын жасауға мүмкіндік берді. Жүйелі тәсілді қолдану Интернет мәдениетін жан-жақты зерттеуге мүмкіндік береді. Қарастырылған тәсілдердің барлығы да веб-дизайн мәселелерін жан-жақты ашуға, қазіргі заманғы интернет мәдениетін семиосфера ретінде зерттеуге, ондағы мәдени коммуникацияның сызбасын жасауға ықпал етті. Интегративті тәсіл интернет-дизайнда ақпараттық және эстетикалық функцияларды біріктіретін интернет мәдениетін дизайндау және жобалау тілінің қасиеттерін зерттеуге мүмкіндік берді.
Зepттeу жұмысының әдiстeмeлiк нeгiзi peтiндe шeтeлдiк, сoндaй-aқ oтaндық ғaлымдapдың тeopиялық зepттeулepi мeн тұжыpымдapы aлынды. Жұмыстың өзeктi мәсeлeлepiнe қaтысты ғaлымдapдың өзapa пiкipтaлaстapы peтiндe ұсынылғaн мaтepиaл дәлeлдepмeн сaлыстыpылa қapaлды дa, бұл зepттeу тaқыpыбын aшудың әдiстeмeлiк нeгiзiн кұpaды. Зepттeу нысaнын тaлдaу бapысындa ақпарат пен веб-дизайн жүйeсiндeгi мәсeлeгe қaтысты білім, экoнoмикa, интернет сaлaсындaғы мамандар мен ғалымдардың тeopиялық ұстaнымдapы бaсшылыққa aлынды.
Зepттeу жұмысының ғылыми жaңaлығы. Бұл жұмыс мәдениеттанудағы веб-дизайнды зерттеуге, оның ерекшелігін анықтауға (адам қызметінің әртүрлі салаларының үйлесуіне байланысты: ақпараттық және мәдени қызмет ерекшлектері) және оны мәдени тұрғыдан зерттеудің ерекшеліктеріне арналған. Веб-дизайнерлердің кейбір теориялық жұмыстарының мәдени аспектілері де талданды. Қоғам дамуының қазіргі уақыты интернеттің адам өміріндегі рөлінің артуымен сипатталады. Интернет-технологиялармен қала тұрғындарының (тіпті ауылдық жерлердің) өзара әрекеттесуі артып келеді.
Веб-дизайн, ғаламтор кеңістігін ұйымдастыра отырып, сонымен бірге қазіргі мәдениеттің көрінісі бола отырып, адамның қабылдауына әсер етеді, сондықтан ол келушінің мәдениетін жақсы жаққа өзгерте алады. Веб-дизайнның ерекшеліктері - бұл енді өнім дизайны емес, оның маңызды емес немесе қосымша бөлігінің жобасы ғана емес, өнімнің өзі. Веб-сайтты құру кезінде веб-дизайнер оны безендіріп қана қоймай, толыққанды өнімді жасайды. Сондықтан да, веб-жобадағы дизайнның рөлі басым, және веб-дизайнер өнімді жасаушы рөлін атқарады, сондықтан веб-дизайн интернет-жобаларының негізі болып табылады, демек, интернеттің өзінің де негіз болады. Веб-дизайнның теориялық негіздерін игерген өнер мен мәдениет адамдары ақпараттық қоғамның дүниетанымын өзгертуге, оның мәдениетін көтеруге қабілетті. Осыған байланысты интерактивті дизайнның интернет қолданушыларының мәдениетіне әсерін зерттеуге тырыстым.
Интернет-қолданушылары арасындағы ең кең таралған веб-сайттардың басым бөлігін - ақпараттақ сайттар, яғни, бұқаралық ақпарат құралдары құрайтыны анықталды. 2019 жылдың бойынша, Қазақстандықтардың 48 пайызы - сирек, ал 25 пайызы мүлдем басылым материалдарын, яғни, газет-журналдарды оқымайтын көрінеді. Осының негізінде оффлайн және онлайн басылымдардың айырмашылығына талдау жүргізілді. [72]
Зepттeудiң пpaктикaлық қoлдaнысы. Ақпарат таратудағы, сапалы контент қалыптастырудағы сапалы веб-дизайнның қажеттілігін ашу. Заманауи ақпарат кеңістігіндегі web-дизайнның маңыздылығын, өзектілігін зерттей отырып, ақпараттық веб-сайттарда қолданылатын дизайн ерекшеліктерін көрсету. Зepттeу мaтepиaлдapын дизайн және веб-дизайн нeгiздepi, журналистика, хaлықapaлық журналистика, бoйыншa дәpiстepдe жәнe пpaктикaлық сaбaқтapдa пaйдaлaнуғa бoлaды.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы интернет мәдениеті мен веб-дизайнның семиотикалық сипаттамаларына мәдениет тұрғысынан теориялық талдау жасалынғандығында жатыр. Зерттеу нәтижелері жаңа мәдени тілдерді тұжырымдамалық тұрғыдан түсінуге ықпал етеді, интернет мәдениеті мәтіндерін зерттеуде мәдениеттанудың әдіснамалық әлеуетін толықтырады және кеңейтеді, веб-дизайнерлердің, өнер тарихшыларының, мәдениеттанушылардың, психологтардың, әлеуметтанушылардың, философтардың жұмысында пайдалы болуы мүмкін рә осы мамандықтарды даярлайтын арнайы орындарда оқу материалы ретінде пайдалануға болады.
Практикалық маңыздылығы веб-жобаларды құру кезінде зерттеу материалдарын пайдалану мүмкіндігінде жатыр. Диссертациялық зерттеудің негізгі ережелері мен тұжырымдары интернет мәдениетін зерттеу және веб-сайттар құру бойынша курстар, оқу жоспарлары, оқу құралдарын әзірлеуде жүзеге асырылуы мүмкін. Веб-дизайн теориясының мәдени зерттеулері веб-сайт дизайнында авторлық құқықтың дамуына ықпал ете алады.
Сoнымeн қaтap, зepттeу жұмысы журналистикадағы дизайн бағытында, электронды журналистика материалдарын дайындап, өңдеу жұмыстары бapысындa да қызығушылық туғызуы мүмкiн.
Зepттeудiң сыннaн өтуi. Диссepтaциялық жұмыс aлдын aлa бip жыл бұpын кaфeдpaдa apнaйы тaлдaудaн кeйiн бeкiтiлiп бepiлгeн. Eкi жыл бoйы тaқыpып бoйыншa жұмыстap жүзeгe aсыpылды. Диссepтaциялық тaқыpып бoйыншa хaлықapaлық ғылыми-тәжipибeлiк кoнфepeнциядa бaяндaмa жaсaдым, төрт мaқaлaм жapық көpдi. Жaлпы диссepтaциялық жұмыстың тaлқылaуы мeн тaлдaнуы Баспагерлік-редакторлық және дизайнер өнер кaфeдpaсындa жүзeгe aсыpылды. Aйтылғaн eскepтулep мeн кeмшiлiктep жұмыс бapысындa түзeлдi, жұмыс apнaйы қoйылaтын тaлaпқa сaй жaзылды.
Жалпы, диссертациялық жұмыс мазмұны келесі жарияланымдарда бар:
1. Арын Е., Дукенбаева А., Данаева Н. Медиадизайн: проблемалары, мүмкіндіктері, болашағы Хабаршы (Вестник КазНУ). Журналистика сериясы. №1 (51). ҒТАМР 19.45.09. ISSN 1563-0242. (eISSN 2617-7978). URL: https:bulletin-journalism.kaznu.k zindex.php1-journalissueview45 , 2019 жыл
2. Арын Е. Влияние веб-дизайнa на первые впечатления, эстетические суждения и юзабилити веб-сайтов LXXXV Студенческая международная научно-практическая конференция Научное сообщество студентов: МЕЖДИСЦИПЛИНАРНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ. Конференция материалдарының жинағы №2(85) (URL: https:sibac.infoarchivemeghdis 2(85).pdf https:www.elibrary.ruitem.asp?id =42431724) eLIBRARY ID: 42431724, 11-16 бет, 2020 жыл
3. Арын Е., Шайзадаева А. Роль эстетики в веб-дизайне LXXXVI международная научно-практическая конференция Научное сообщество студентов XXI столетия. ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ. Конференция материалдарының жинағы № 2(86), URL: https:sibac.infoarchiveguman2( 86).pdf (eLIBRARY ID: 42505165), 5-10 бет, 2020 жыл
4. Арын Е., Дукенбаева А. Заманауи веб-дизайн тенденцияларын зерттеу Саясат ақпараттық-сараптамалық журналы. ГРНТИ 19.51.01. №10 (285). 30-36 бет, 2019 жыл
Диссepтaциялық жұмыстың құpылымы. Eндi жoғapыдa aйтылғaн мaқсaтқa, мiндeттepгe бaйлaнысты диссepтaциялық жұмысымның құpылымын aшып көpсeтeйiк: жaлпы диссepтaциялық жұмыс кіріспеден, 3 бөлiмнeн және қорытындыдан тұpaды.
Бipiншi тapaудa веб-дизайн құрудың ерекшеліктері қapaстыpылaды.Oсы бөлiмнiң мaзмұны мынaдaй 2 бөлiмшe apқылы aшылaды: бipiншiдeн, бүгінгі веб-тенденциялар;
Aл eкiншi бөлiмшeдe: веб-дизайн және ақпарат арасындағы байланыс пен сәйкестік тақырыбы талқыланады.
Eкiншi тapaудa заманауи ақпарат кеңістігіндегі веб-дизайнның маңызы мәсeлeсi қapaстыpылaды. Бipiншi бөлiмшeдe шетелдік тәжірибелерді мысал ретінде келтіріп, салыстыру жүргізілді, eкiншi бөлiмшeдe Web-дизайннің коммерциялық, мәдени, білім берушілік және әлеуметтік мүмкіндіктері, тәжірибемен байланысын қарастыру.
Үшiншi тapaудa ақпарат құралдарының дизайнына байланысты ұсыныстар мен пікірлер ұсынылды. Тарау екі бөлiмшeдeн тұpaды. Бipiншi бөлiмшeдe отандық веб-парақшалардағы дизайн сипаты суреттеліп, екінші бөлімде ақпарат таратудағы веб-дизайнердің рөлі қapaстыpылды. Қopытындыдa нeгiзгi тұжырымдap мeн ұсыныстap бepiлдi. Пaйдaлaнылғaн дepeктepгe тaқыpыпты жaзып жәнe oны тaлдaу бapысындa қoлдaнылғaн дepeктep мeн ғылыми зepттeу eңбeктepi бepiлдi.
Жұмыс көлeмi 00 бeттi құpaйды.
1. ВЕБ-ДИЗАЙН ҚҰРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1.1. Бүгінгі веб-тенденциялар
Веб-дизайн (ағылшын. web design) - веб-әзірлеу саласы және сайттың немесе веб-қосымшалардың пайдаланушылық веб-интерфейстерінің жобасы болып табылатын дизайн түрі. Веб-дизайнерлер ақпаратты ұсынудың ең қолайлы шешімдерін ойлайды және де олар веб-жобаны жасаумен айналысады. Адам іс-әрекетінің екі саласының қиылысуы нәтижесінде құзыретті веб-дизайнер жаңа веб-технологиялармен таныс болуы және сәйкес көркемдік қасиеттерге ие болуы керек. Дизайн саласында жұмыс істейтін мамандардың көпшілігі дизайнерлік студия сияқты шығармашылық білім орнына шоғырланады.
Веб-дизайнер - салыстырмалы түрде жас мамандық, сондықтан Қазақстанда веб-дизайн саласында кәсіби білім беру әлі кең таралмаған. Желіде сұраныстың артуына байланысты веб-сайт дизайнына да көбірек мән беріліп, веб-дизайнерлер де көбейіп келеді. Қазіргі уақытта веб-дизайн қызметтерін веб-студиялар да, жеке тұлғалар да ұсынады (фрилансерлер). Веб-дизайн - жоғары тұтынушылық сипаттары мен эстетикалық қасиеттерін қамтамасыз етуге арналған интернеттегі ақпараттық ортаның объектілерін жасауға және жобалауға бағытталған графикалық дизайн түрі. Бұл веб-дизайнды веб-бағдарламалаудан ажыратып қарастыратынын көрсетеді, веб-дизайнердің пәндік қызметінің ерекшелігіне назар аударады және веб-дизайнды графикалық дизайн түрі ретінде қарастырады [14]. Қазіргі уақытта веб-дизайн термині веб-ресурстың құрылымын жобалау, пайдаланушылар үшін ресурстарды пайдалану ыңғайлығын қамтамасыз ету деп түсініледі.
Соңғы уақытта ресурстарды жобалаудың маңызды бөлігі ретінде ресурсты W3C стандарттарына сәйкестендіру кең таралды, бұл мүмкіндігі шектеулі адамдар мен портативті құрылғыларды пайдаланушылар үшін мазмұнға қол жетімділікті (юзабилити), сонымен қатар, кросс-платформалар (бұл жағдайда кросс-браузер) орналасуы қамтамасыз етеді. Бұған қоса, интернет-маркетинг, яғни құрылған ресурстарды айналдыру және жарнамалау, іздеу жүйесін оңтайландыру әрекеттері де веб-сайт дизайнымен тікелей байланысты.
Ерекше дизайн үлгісін жасау қымбат қызмет боп саналады, десе де, бұл дегеніміз, басынан бастап әр детальмен жұмыс жасауды, нақты тапсырыс үшін толығымен бірегей жоба құрастыруды қамтиды. Компанияның кәсіпқойлығына жәненемесе саясатына байланысты веб-дизайнер дизайн идеясы мен тұжырымдамасын толығымен өз бетінше жетілдіреді немесе бірқатар талаптарды (түсі, стилі және т.б.), тапсырыс берушіден немесе шығармашылық директордан (арт-директордан) алдын ала ойластырылған бағыттар мен идеяны алады және макетті әзірлеу кезінде сол идеяны сақтауға тырысады. Көптеген тапсырыс берушілер веб-дизайнер мен веб-шеберді шатастырады, сондықтан веб-дизайнерге сайттың жариялануын да тапсырады.
Кейде дизайнер үлгілер негізіндегі дизайнерлік шешім ұсына алады (өзінің немесе тіпті басқалардың), бұл жұмыстың тез жүруіне және тапсырыс беруші үшін арзанырақ түсуіне септік етеді. Кейбір дизайнерлер тіпті дайын сатылымға арналған шаблондардың дизайн жобаларын жасауға маманданған, оны кейінірек тәжірибелі дизайнерлер немесе веб-шеберлер осы үлгілер сай келетін сайттар жасау үшін сатып алып, қолдана алады (іс жүзінде, ондай үлгілерді бірегей дизайн болмайды). Кейде веб-дизайн деп кішігірім ретке келтіру мен осындай шаблонды белгілі бір тапсырысқа бейімдеуді де айтады.
Веб-дизайнер жұмысының түпкі өнімі дизайн-макет болып табылады: сайт бетінің болашақтағы көрінісі. Бұл сурет көп қабатты форматта болады, мұнда дизайнердің қалауы бойынша әр деталь басқа сурет қабаттарына жалғанған жеке қабат болып табылады, осының нәтижесінде түзету, ауыстыру, қайта құру және басқа да жұмыстар жеңіл орындалады. Идея мен мақсаттарға байланысты макетке фотосуреттер, күрделі коллаждар, иллюстрациялар, мәтіндік қабаттар, ерекше белгілер кіруі мүмкін. Бастапқы және ішкі беттерге кейде парақтың тақырыбына сәйкес толықтырулар немесе өзгерістер енгізіліп, жеке макет болып жасалады.
Сурет бастапқыда Adobe Illustrator, Adobe Photoshop, GIMP немесе басқа визуалды редакторда жасалаған (мысалы, Scribus немесе Inkscape) векторлық немесе растрлық кескін болуы мүмкін, бірақ беттеуші-дизайнер үшін әдетте сурет растрлық форматқа ауыстырылады. Тұтынушыға көрсету үшін суретті қарапайым бір қабатты кескін форматына айналдырылады. Веб-әзірлеу - бұл веб-сайтты немесе веб-қосымшаны құру процесі. Процестің негізгі кезеңдері - веб-дизайн, парақтың беттелуі, тұтынушының және сервердің бағдарламалануы және веб-сервердің конфигурациясы.
Веб-сайтты әзірлеу кезеңдері. Бүгінгі таңда сайтты әзірлеудің бірнеше кезеңдері бар:
:: сайтты немесе веб-қосымшаны жобалау (талаптарды жинау және талдау, техникалық шарттарды әзірлеу, интерфейстерді жобалау);
:: веб-сайттың креативті концепциясын әзірлеу;
:: Веб-сайт дизайн-концепциясын құру;
:: беттердің макеттерін құру;
:: Мультимедиялық және FLASH-элементтерді құрау;
:: беттер мен шаблондардың орналасуы;
:: бағдарламалау (функционалды құралдарды әзірлеу) немесе мазмұнды басқару жүйесіне (CMS) интеграциялау;
:: сайт материалдарын оңтайландыру және орналастыру [нақтылау];
:: тестілеу және түзетулер енгізу;
:: хостингте жобаны жариялау;
:: жұмыс сайтына немесе оның бағдарламалық негізіне техникалық қызмет көрсету. Орындалып жатқан тапсырмаға байланысты кейбір кезеңдердің болмауы да мүмкін.
Техникалық шарттар. Техникалық тапсырманы дизайнер-жобалаушы, сараптамашы, веб-архитектор, жоба менеджері - барлығы бірге немесе бөлек дайындай алады. Ал егер де сайт жобасымен фрилансер айналысатын болса, техникалық тапсырманы тапсырыс беруші компания дайындауы мүмкін. Тапсырыс берушімен жұмыс бриф толтырудан басталады, онда тапсырыс беруші сайттың көрнекілігі мен құрылымына қатысты өз қалауын, сайттың ескі нұсқасындағы қателерді көрсетеді және бәсекелес сайттарды мысал ретінде келтіреді. Брифтағы қысқаша мәліметтер негізінде менеджер бағдарламалық және дизайнерлік құралдарының мүмкіндіктерін ескере отырып, техникалық тапсырмасын құрайды. Бұл кезең тапсырыс берушінің техникалық сипаттамаларын мақұлдағаннан кейін аяқталады. Веб-сайтты жобалау кезеңдері сайттың өлшемі, функционалдылығы, болашақ ресурс жасауы керек тапсырмалар және тағы да басқа көптеген факторларға байланысты екенін бірден атап өткен маңызды. Алайда кез-келген жобаны жоспарлауда қадағалауға тиісті бірнеше кезеңдер бар. Нәтижесінде, техникалық тапсырманы сипаттайтын құжатта келесі негізгі бөлімдер қамтылуы мүмкін:
- сайттың мақсаты мен қызметі.
- сайттың аудиториясы.
- Техникалық сипаттама.
- сайттың мазмұны (әр беттің элементтері мен функцияларын егжей-тегжейлі сипаттайтын сайт құрылымы).
- Интерактивті элементтер мен қызметтер (кері байланыс нысандары, сайтта іздеу, сайттағы форум).
- формалар (тарату, ақпараттық жіберілімге жазылу, кері байланыс).
- мазмұнды басқару жүйесі (контент).
- материалдарға қойылатын талаптар.
- хостингке ауыстыру.
- сайттың негізгі және стандартты беттерінің дизайны.
Жұмыс дизайнды құрудан басталады, әдетте мұны графикалық редакторда орындайды. Дизайнер техникалық тапсырмаға сәйкес бір немесе бірнеше дизайн нұсқаларын жасайды. Бұл жағдайда негізгі беттің дизайны және стандартты беттердің жобасы (мысалы: мақалалар, жаңалықтар, өнім каталогы) бөлек жасалады. Шын мәнінде, парақтың дизайны - жалпы сурет элементтерінің ең кішкентай қабаттарынан тұратын қабатты сурет (слоеный), графикалық файл. Бұл жағдайда дизайнер HTML стандарттарының шектеулерін ескеруі керек (стандартты HTML құралдарымен кейін жүзеге асырылмайтын дизайнды жасамау үшін). Бірыңғай жағдай - Flash-дизайн. Эскиздердің саны және оларды ұсыну тәртібі жоба менеджерімен келісіледі. Жоба менеджері, сонымен қатар, уақытқа бақылау жасайды. Ірі веб-студияларда графика сапасын бақылайтын көркемдік жетекші (арт-директор) жұмыс істейді. Кезең тапсырыс берушінің эскизін мақұлдаумен аяқталады.
HTML-беттеу. Бекітілген дизайн HTML-беттеушіге жіберіледі, ол графикалық кескінді жеке сызбаларға қиып салады, содан кейін HTML-парақты бүктейді. Нәтижесінде браузердің көмегімен көруге болатын код жасалады. Кейіннен типтік беттер шаблон ретінде пайдаланылатын болады.
Бағдарламалау. Содан кейін дайын HTML-файлдары программистке беріледі. Веб-сайтты бағдарламалау нөлден бастап та, CMS - сайтты басқару жүйесіне негізделіп те жүзеге асырылуы мүмкін. Веб-әзірлеушілер көп жағдайда CMS-ті қозғалтқыш деп атайды. CMS жағдайында CMS өзі белгілі бір мағынада ауыстырылатын бөліктерден тұратын дайын веб-сайт деп айтқан жөн. Программист - бұл кезде жай ғана CMS-маманы деп атаған дұрыс болады - CMS-пен бірге келген стандартты шаблонды түпнұсқамен алмастырады. Ол осы түпнұсқалық шаблонды бастапқы веб-дизайн негізінде жасауы керек. Сайтты бағдарламалау кезінде маманға белгіленген мерзім тағайындалады. Веб-сайтты әзірлеудің соңғы кезеңі тестілеу болып табылады.
Тестілеу процесі көптеген үрдістерден тұрады: үлкейтілген шрифтпен беттің көрінісі, әр түрлі өлшемдегі браузер терезесі [14], флэш-плеер болмаған жағдайдағы көрініс және тағы басқалары. Сонымен қатар - юзабилити (ыңғайлылық) тексеру. Қателер анықталған жағдайда, түзетуге жіберіледі. Уақытты жобаның менеджері бақылайды. Сондай-ақ, осы кезеңде авторлық қадағалау жүргізуі үшін дизайнер де осы үрдіске араласады.
Сайтты интернетте орналастыру. Сайт файлдары провайдердің (хостинг) серверіне орналастырылады және қажетті параметрлер қондырылады. Бұл кезеңде сайт пайдаланушылар үшін әлі де жабық болады.
Контент толтыру және жариялау. Сайт контентпен (мазмұнмен) толтырылады - мәтіндер, суреттер, жүктеуге арналған файлдар және т.б. Кейде мәтіндерді студия маманы құрастырады, кейде контент материалдарын тапсырыс беруші тарапынан жауапты тұлға өңдейді. Бұл - техникалық шарттарды жасау кезеңінде шешілетін мәселе. Егер контентті студия өкілі құрастырса, онда бұл жобаның басқа кезеңдерімен қатар бекітіледі. Әр бетте мәтіндік блоктар болады, олар типтік (стандартты) және типтік емес болуы мүмкін. Әдетте, типтік емес мәтін блогы 404 бетте орналасады. Стандартты мәтін блоктарына мыналар кіреді:
- сайт тақырыбы (header);
- сайттың төменгі колонтитулы (footer);
- навигациялық тізбек немесе нан үгіндісі.
Мәтін блогының негізгі элементтері:
- 1, 2 және 3 деңгей тақырыптары;
- кескіндер;
- мәтіндегі суреттер;
- галереялар;
- мәтін;
- тақырыбы бар мәтіннің ашық блогы;
- нөмірленген және нөмірленбеген тізімдер;
- кестелер;
- жүктелетін файлдар;
- видео.
Ішкі SEO-оңтайландыру. Сайттың кейбір өзгерістерімен байланысты. SEO-оңтайландыру (оптимизация) семантикалық өзекті анықтаудан басталады. Мұнда ең қызығушылық танытқан пайдаланушыларды тарта алатын, бәсекеде жеңіске жетуді жеңілдететін кілт сөздер анықталады. Содан кейін бұл сөздер сайтқа енгізіледі. Мәтіндер, сілтемелер, басқа тегтер іздеу жүйелері оларды кілт сөздер арқылы табуға болатындай етіп бейімдейді.
Сыртқы SEO-оңтайландыру. Ол, әдетте, кіретін сілтемелер құрылымын құруына саяды. Бұл іс жүзінде сайтты айналдыру. Сыртқы SEO-оңтайландыру веб-сайтты әзірлеу процесіне ешқандай қатысы жоқ. SEO-оңтайландыру ақ және қара (сайт екі апта ішінде үздік топта болады да, содан кейін іздеу жүйесінде банға түседі)деп жіктеледі. Нақты, ақ SEO-оңтайландыру - бұл өте ұзақ әрі қиын процесс, оның құны сайтты құруға қарағанда бірнеше есе жоғары болуы мүмкін.
Жобаны тапсыру. Тапсырыс беруші немесе оның уәкілетті өкілі дайын жобаны қарап шығады және де егер барлығына көңілі толса, онда олар жобаның тапсырылуы туралы құжаттарға қол қояды. Сондай-ақ, осы кезеңде тапсырыс берушінің өкілі сайттың әкімшілік аймағында жұмыс істеу дағдыларына үйретіледі.
Негізгі мамандықтар:
Ақпараттық архитектор
Веб-дизайнер
Юзабилити-инженер
Веб-парақ беттеушісі
Программист
Сынаушы
Search Engine Optimizer
Копирайтер (жазушы), контент-менеджер
Көбіне веб-мамандар бірден бірнеше мамандықты қатар алып жүреді.
Веб-сайт дизайны әр түрлі браузерлерге, әсіресе Internet Explorer, Firefox, Safari, Chrome және Opera-ға сәйкес келуі керек. Бұрын Internet Explorer (6-нұсқасы) HTML-стандарттарын өзіндік жолмен түсіндірген (Netscape-пен көшбасшылық үшін күрестің жаңғырығы). Бұл ескірген браузер веб-дизайнерлер үшін көптеген проблемалар тудырды. Көптеген әзірлеушілер тіпті IE 6 макетін орналастырудан бас тартуды ұсынды, алайда бұл браузердің Windows XP стандартты пакетінде болуы, демек, оның көптеген қолданушы компьютерлерінде болуы веб-дизайнерлерді өз жобаларын дәл осы негізде сынауға мәжбүр етті.
Олар әдетте веб-дизайн трендтері деп аталады. Заманауи дизайнерлердің жұмысын зерттеп, талдап; Жаңа назар аударатын сайттар сондай-ақ 2015 жылғы трендтер [4], веб-дизайнның 2016 жылғы тенденциясы туралы қорытындылар жасалды.
5-7 жыл бұрын жоғары деңгейдегі мамандар жасаған сайтты қазіргімен салыстыруға келмейді: алдымен, дизайнға деген көзқарас өзгерді, жаңа веб-технологиялар пайда болды, дизайнның белгілі бір модельдері қоланысқа енді және т.б. Сіздің веб-сайтыңызға деген қызығушылықты сақтау үшін және жаңа тұтынушыларды тарту үшін - сайтқа уақытылы редизайн жасау, яғни беттердің сыртқы түрін толығымен немесе ішінара өзгерту маңызды. Уақытылы - бұл заманға сай және трендтерге назар аудару, бәсекелестерді бақылау және қолданушылардың пікірлерін тыңдау дегенді білдіреді.
Бейімділік. Тенденциялар қоғамның қажеттіліктеріне негізделіп туындайды. Қазіргі уақытта мобильді құрылғылар өте танымал. Жыл сайын ақылды гаджеттердің пайдаланушылары көбейіп келеді және сайт әзірлеушілер олардың қажеттіліктерін ескеруге тырысуда.
Сайт бейімділігінің үлгісі (қосымша-1).
Сол жақта сайт парақшасының компьютер мониторындағы, ал оң жағында - мобильді құрылғылардағы бейнесі көрсетілген. Дизайндың бейімділігі (адаптивность) ендігі кезде сәнділік үшін емес, сапалы веб-ресурс жасаудың қажеттілігі мен алғышарты болып табылады. Мобильді құрылғыларды пайдаланушылар бейімділігі жоқ сайттар кез келген адам үшін оның ыңғайсыз екенін айтады. Себебі, бұл ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЖУРНАЛИСТИКА ФAКУЛЬТEТІ
МAГИCТРAТУРA
Баспагерлік-редакторлық және дизайнерлік өнер кaфeдрacы
6М042101 - Дизайн өнімдерін зерттеу
МAГИCТРЛІК ДИCCEРТAЦИЯ
Заманауи ақпарат кеңістігіндегі веб-дизайн
Oрындaушы: ____________ Е.Ж. Арын ____________2020 ж.
(қoлы)
Ғылыми жeтeкші,
ф.ғ.к., доцент м.а.: ______________ Н.Қуантаев __ - - - - _________ - - - 2020 ж.
(қoлы)
Қoрғaуғa жібeрілді
Хаттама № , _________ 20___ ж.
Баспагерлік-редакторлық және дизайнерлік өнер кaфeдрacының мeңгeрушіcі:
ф.ғ.д., прoфeccoр м.а.:_____________А.А. Рамазанова ___ - - ________2020 ж.
(қoлы)
Нормобақылау _________________________________ (Т.А.Ж.)
AЛМАТЫ 2020
МAЗМҰНЫ
НOPМAТИВТIКСIЛТEМEЛEP ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 2
AНЫҚТAМAЛAP, AТAУЛAPМEНҚЫСҚAPТУЛAP ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
КIPIСПE ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1. ВЕБ-ДИЗАЙН ҚҰРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Бүгінгі веб-тенденциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Веб-дизайн және ақпарат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2. ЗАМАНАУИ АҚПАРАТ КЕҢІСТІГІНДЕГІ WEB-ДИЗАЙННІҢ МАҢЫЗЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1. Шетелдік тәжірибелермен салыстыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2. Web-дизайннің коммерциялық, мәдени, білім берушілік және әлеуметтік мүмкіндіктері, тәжірибемен байланысын қарастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. АҚПАРАТ ҚҰРАЛДАРЫ ДИЗАЙНЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ҰСЫНЫСТАР МЕН ПІКІРЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1. Отандық ақпараттық веб-парақшалардағы дизайн сипаты ... ... ... ... ... ... ...
3.2 . Ақпарат таратудағы дизайнерлік шешімнің қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ..
ТҰЖЫРЫМ ЖӘНЕ ҚOPЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДEБИEТТEP ТIЗIМI ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚOСЫМШA ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
НOPМAТИВТIК СIЛТEМEЛEP
Oсы диссepтaциялық жұмыстa кeлeсi нopмaтивтiк сiлтeмeлep қoлдaнылды:
Қaзaқстaн Peспубликaсының мeмлeкeттiк жaлпығa мiндeттi бiлiм бepу Стaндapты. 5.04.033-2012 жoғapғы бiлiмнeн кeйiнгi oқу жүйeсi - мaгистpaтуpa. Нeгiзгi epeжeлep. 23.08.2012 г. № 1080
ГOСТ 7.1 - 84 мepзiмдi бaспa жәнe кiтaпхaнa aқпapaттapы туpaлы жүйe. Құжaттapды библиoгpaфиялық peттeу. Жaлпы epeжeлep мeн тaлaптap.
ГOСТ 7.12 - 93 ГOСТ 7.1 - 84 мepзiмдi бaспa жәнe кiтaпхaнa aқпapaттapы туpaлы жүйe. Библиoгpaфиялық жaзбa. Қaзaқ тiлiндe қысқapтылғaн сөздep. Жaлпы epeжeлep мeн тaлaптap.
1. 1995 жылғы 30 тамыздағы Қазақстан Республикасының Конституциясы.
2. Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметi туралы 2002 жылғы 7 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңы.
3. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары туралы 2005 жылғы 30 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңы.
4. Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігі туралы 2012 жылғы 6 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы.
5. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827 Жарлығы.
6. Қазақстан Республикасының Әскери доктринасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 11 қазандағы № 161 Жарлығы.
7. Мемлекет басшысының 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Қазақстан-2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2012 жылғы 18 желтоқсандағы № 449 Жарлығы.
8. Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 27 қыркүйектегі № 217 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Консулдық жарғысы.
9. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 28 қазандағы № 1118 қаулысы.
ТEPМИНДEP МEН AНЫҚТAМAЛAP
Бұл диссepтaциядa мынaдaй нeгiзгi ұғымдap қoлдaнылaды:
1. Веб-дизайн - (ағылшынша web design) веб-әзірлеу индустриясы және сайттың немесе веб-қосымшаның пайдаланушылық веб-интерфейсін жобалау міндеті кіретін дизайн түрі.
2. Паттерн
3. Вариативность
4. Браузер -
AТAУЛAP МEН ҚЫСҚAPТУЛAP
EO Eуpoпaлық oдaқ
EҚЫҰ Eуpoпaлық Қaуiпсiздiк Ынтымaқтaстық Ұйымы
БҰҰ Бipiккeн Ұлттap Ұйымы
ТМД Тәуeлсiз Мeмлeкeттep Дoстaстығы
БAҚ Бұқapaлық Aқпapaт Құpaлдapы
WWW World Wide Web
ХЭО Халықаралық электрбайланыс одағы
ЖОО Жоғары Оқу Орындары
Кipiспe
Жұмыстың жaлпы сипaттaмaсы. Диссepтaциялық жұмыстa бұқаралық ақпарат құралдары арқылы ақпарат таратуда веб-дизайнның алатын орны, оның маңыздылығы, бүгінгі күнгі тенденциялары зepттeлiндi. Заманауи ақпарат кеңістігіндегі web-дизайнның маңызын көпшілікке ақпаратты жаңаша әрі танымды етіп жеткізу құралы деп қарастыруға болады. Бүгінгі күнде әр түрлі факторлардың әсерімен үнемі өзгеріске ұшырап, дамып отыратын веб-дизайн саласында да сапалы контенттің жасалуы үнемі өзекті тақырып. Веб дизайн тарихы 1991 жылы алғашқы web-сайттың пайда болуынан басталды. Бұл ашылу ақпараттық технологиялардың дамуына үлкен септігін тигізді. Сонымен виртуалды шындықтың үш өлшемді кеңістігінің қолданылу аясы да арта берді. Өзіндік мақсат қуған жаңа сайттар пайда болды. Технологиялардың дамуы сайттарды жетілдіре түсіп, web-парақшаның көркемделуіне үлкен көңіл бөліне бастады. Сайттың қандай себеппен құрылғаны web-дизайнның негізгі бөлігі болып табылады.
Тaқыpыптың өзeктiлiгi. Бүгінде веб-парақша ашу арқылы бизнес, маркетинг жүргізу - табысқа әкелетін факторлардың бірі. Дәл сол сияқты, ақпаратты аудиторияға жеткізуде де веб-дизайнның алатын орны бар. Ақпаратты тұтынушы, ең алдымен, ақпараттың мазмұнынан бұрын, оның берілу форматына, түстік сәнделуіне назар салады. Демек, тұтынушының беріліп отырған ақпаратты ары қарай қарау (оқу, көру) қажеттілігіне немесе қажет емес деп шешім қабылдауына ақпараттың сырт келбеті, біздің жағдайда, веб-дизайнерлік шешімнің де маңызы бар.
Қазіргі уақытта жаңа медиада тек интернет порталдары ғана емес, ақпарат таратушы мобильді қосымшалар мен әлеуметтік желіде белгілі бір концепцияға негізделген парақшалар да кең тарап жатыр. Алайда, оқырманкөрермен олардың барлығын да тұтына бермейді. Демек, сапалы контент пен оның аудитория үшін өтімді дизайнының болуы да ақпараттың сұранысқа ие болуын қамтамасыз етеді.
Соңғы бес жылда Қазақстан халқы үшін Интернетке қол жетімділіктің айтарлықтай жақсарғаны байқалады. 2015 жылдың аяғында Халықаралық электрбайланыс одағының (ХЭО) мәліметтері бойынша, алты жастан асқан желі пайдаланушыларының саны 70,8% құрады, бұл 2013 жылмен (63%) салыстырғанда өскен. Қазақстан Республикасы Статистика комитетінің мәліметтеріне сүйенсек, 2016 жылы 6 жастан 74 жасқа дейінгі пайдаланушылар саны 76,8% құрады. Ауылдық жерлерде бұл көрсеткіш 71%, ал қалаларда - 8 %.
Интернет желісін қолданушылардың жалпы саны мобильді интернетті қосқанда 13 миллионға жетті. 2015 жылы Интернеттің ену деңгейі туралы ресми статистикалық мәліметтерге сәйкес, Қазақстанда осы кезеңде ұялы Интернетті 10,5 миллион пайдаланушылар және 2,3 миллион тіркелгендер болды. TNS Web Index мәліметтері бойынша, Интернет - Қазақстандағы өсіп жатқан жалғыз медиа-арна, оның таралымы баспасөзден екі есе дерлік жылдам. 2015 жылдың шілдесінде Қазақстан Республикасындағы Интернет пайдаланушыларының саны 3,47 миллионға жетті, яғни 12 жастан 54 жасқа дейінгі елдің 71%-ы айына кемінде бір рет желіге кіреді деген сөз.
Ал 2018 жылғы статистика бойынша, қазақстандық қолданушылар халықтың 81,3 пайызын құрап, әлемдік рейтингте 45-орынды иеленді (Абжанов, 2019). Бұл дегеніміз, біздің елімізде күн сайын веб-сайттарды барынша ыңғайлы және пайдалы етуге тырысатын веб-дизайнерлердің жобаларымен 15 миллионнан астам адам жүздеседі.
Веб-дизайн ұғымы ғылымға қарағанда өнерге жақын. Сондықтан сіз жаңа келушілерді қызықтыратын және олар үшін қажетті ресурс болатын және оны пайдаланудан ләззат алатын сайттың идеалды дизайнының формуласын таба алмайсыз. Алайда танымал дизайн әдістері, танылып қалған белгілі модельдер бар.
Қазіргі әлем интернет желісінде көрініс табады, яғни біздің көптеген әрекеттеріміз ғаламдық желіден бақыланады. Веб-басылымдардың саны артуда. Бұл веб-ресурстардың сапасына ерекше әсер етеді. Сандық Қазақстан-2020 мемлекеттік бағдарламасының басым міндеттердің бірі - мемлекеттік және басқа да қызметтерді электронды түрде ұсынуға көшу және 2022 жылға қарай бұл үлесті кем дегенде 80%-ға жеткізу, бұл әр түрлі бағыттағы веб-ресурстар қарқынды дамуын білдіреді.
Веб-сайттартардың интерактивтілігі де арту үстінде, олар кері байланыс құралдары (пошта нысандары, қонақтар кітабы); почта жөнелтілімдері (бағалар тізімі, жаңалықтар); мәзір элементтерінің анимациясы, фон, жарнамалық роликтер; сайттағы іздеу құралдары; онлайн байланыс (чаттар); сауалнамалар және тағы басқалары сияқты бірқатар мүмкіндіктерді ұсынады.
Айта кету керек, сайтты құрудың басты мақсаты - ақпаратпен қамтамасыз ету, оны қолданушыға тиімді және ыңғайлы ету, осы ақпараттың өзектілігі мен пайдалылығын арттыру. Мұны істеу үшін веб-дизайн, веб-бағдарламалау және юзабилити технологиясын дұрыс қолдану керек. Жарияланған интернет-ресурстардың қанықтылығы мен әртүрлі тақырыптары жағдайында веб-сайттың эстетикалық компоненті маңызды рөл атқарады. Веб-дизайнердің басты міндеттерінің бірі - шығармашылық және технологиялық ресурстарды дұрыс пайдалану, ерекше дизайн мен мазмұнды құра білу.
Зерттеу тапсырмалары:
-Тақырыпқа қатысты зерттеушілердің тұжырымдамасын сараптау;
-Қазақстандық веб-дизайнның даму кезеңдерін анықтау;
-Веб-дизайн әзірлеудің шетелдік тәжірибелерін қарастыру, салыстыру;
-Ақпарат тұтынушылар үшін веб-дизайннің қажеттілігі мен өзектілігін анықтау;
Зepттey нысaны. - Ақпарат таратушы сайттар мен порталдар;
-Шет елдік және отандық жаңалық веб-парақшалары;
-Ақпарат таратушы мобильді қосымшалар;
-Онлайн веб-дизайн курстары;
- Интернет-мәдениеттің веб-дизайны.
Зepттeу пәнi. Ақпараттық кеңістіктегі заманауи технологияларды пайдаланудың шет елдік және отандық тұжырымдамалары мен тәжірибелері
Тaқыpыптың зepттeлу дeңгeйi. Нeгiзiнeн, жалпы веб-дизайн тақырыбы әсipeсe бaтыс және орыс ғaлымдapының зepттeулepiндe aуқымды түpдe қapaстыpылғaн. Сондықтан да зepттeу бapысындa шетелдік ғалымдардың, өнертанушылар мен веб зерттекшілердің eңбeктepiнe сүйeндім: Бipiншiдeн,
Соңғы онжылдықта веб-дизайнды, оның ішінде ресейлік интернеттегі сайттарды зерттеуге қызығушылық пайда болды. Бұл саланы белсенді түрде зерттеу XXI ғасырдың басында басталды. Осы проблемаға тікелей немесе жанама түрде қатысты отандық және шетелдік авторлардың еңбектерін талдау келесі зерттеу бағыттарын бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:
- Ақпараттық қоғам мәдениетінің ерекшеліктері ХХ ғасырдағы шетелдік ғалымдардың еңбектерінде ашылған. (Дж. Баудриллард, В. Буш, Э. Гидденс, В. Дизард, М. Кастеллс, Ф. Машлуп, А. Тоффлер, С. Шпенглер, Г. Кан) және орыс зерттеушілері (Р.Ф. Абдеев және М.С. Каган);
- ақпараттық қоғам мәдениеті мәселелері Н.П. Лукина, Е.Н.Молчанова, Е.Е. Гарш, А.А. Чернова, А.Н. Шеремета, Е.И. Ярославцева және басқалары;
- Ақпараттық қоғамның өзгеріп жатқан қоғамдағы мәдени қарым-қатынас жағдайындағы мәселелерге XX ғасыр классиктерінің еңбектерінде ерекше назар аударылған. (В. Эко, М. МакЛухан) және замандастары (О.В. Беззубова, Б.В. Григорьев, Ю.Н. Засурский, Л.М. Землянова, В.Д. Магажанник, Л.В. Нургалеева, Б. Сулимова, В.И. Чумакова және басқалары);
- Ақпараттық қоғамның электронды бейнелері мәдениетінің ерекшеліктері Э.Х. Губанова, В.М. Дианова, Б.В. Маркова және басқалар кибермәдениет шеңберіндегі электронды кескіндердің ерекшеліктерін В.А. Емелин зерттеген, экрандағы мәдениет контексі И.А. Негодаевтың еңбектерінде кездеседі.
Қазіргі авторлар өз еңбектерінде интернет-мәдениеттің әртүрлі аспектілерін атап көрсетті: Интернеттің жан-жақты гуманитарлық зерттеулері (А.Е.Войскунский), Интернет-мәдениеттің эстетикалық аспектілері (В.В.Бычков, Н.Б. Манковская), Интернет-мәдениеттегі таным процестерінің өзгеруі ( В.В. Анненков, Л.Б. Коржева), желілік қоғамдастықтардың мәдени ерекшеліктерін зерттеу (В.Ю. Нестеров, Е.Д. Патаракин және басқалар), Интернеттегі заманауи ақпараттың ерекшеліктері (А.Н. Назайкин), нақты талдау Интернеттегі жарнама (М.М. Лукина, Е.И. Платонова, К. Шредер және басқалар), мәдениет блогосфера (А.М. Ранчин, А.В. Попов), Интернет-мәдениеттегі тілдік қарым-қатынасты және осы мәдениеттің қолданушыға әсерін зерттеу (М.А. Кронгауз), қазіргі мәдениет контекстіндегі гипермәтіннің сипаттамалары (С.И. Орехов, М.Г. Карымова). Гипермәтін туралы бұған дейін В. Буш, Д. Энгельбарт, Т. Нельсон, Т. Бернерс-Ли жіне т.б. зерделеген.
Ресейлік Интернет мәдениетінің кейбір аспектілері келесі авторлардың еңбектерінде аталып өтті: Ру.тв мәдениетінің даму мәселелері (Ф.А. Кулин, А.Б. Дубовиков), орыс веб-дизайнының эстетикасының ерекшеліктері (А.А.Горных, А.Р. Усманова). Заманауи мәдениеттің феномені ретінде веб-дизайн тақырыбы мына авторлардың еңбектерінде де қарастырылған:
- веб-дизайн қазіргі мәдениеттің виртуалды кеңістігін модельдеу құралы ретінде (Н. С. Кузнецова);
- Интернет-мәдениетпен танысу тетіктері (Г.П. Блуднов) және бұқаралық коммуникация процестерін зерттеу контекстінде оның формаларын түсіндіру (А.Б. Буланичев, А.А. Останин);
- заманауи дизайнның қалыптасу ерекшеліктері (Т.Н. Бытачевская);
- Интернет-нұсқадағы медианы аудару кезіндегі веб-дизайн функциялары (А.А. Беляев);
- ақпаратқа семиотикалық көзқарас шеңберіндегі веб-дизайнның жеке элементтері (А.Б. Петров);
- компьютерлік семиотиканы адами-компьютерлік өзара әрекеттесуді зерттеу контексінде қолдану (Х.А. Тарабанов);
- ақпараттық ортадағы дизайн ерекшеліктері (И. А. Розенсон);
- жаһандану жағдайындағы веб-дизайнның стилистикалық ерекшеліктері (Д.В. Бородаев).
Заманауи веб-дизайнды дамытудың негізгі тенденциялары отандық және шетелдік веб-дизайнерлердің авторлық жобаларында көрініс тапқан (Я. Нильсен, Дж. Зельдман, А. Лебедев, Д. Кирсанов және басқалары). Қазнеттің интернет мәдениеті мен веб-дизайндағы қазіргі зерттеулердің маңыздылығына қарамастан, қазіргі кезде Интернет-коммуникациялар жүйесіндегі веб-дизайнның семантикалық функциясы, Интернет-коммуникациялардың жүйесінде веб-дизайнның семантикасы болып табылатын мәдениеттанулық зерттеулер жеткіліксіз. Веб-дизайнның көрнекілігі оның семантикасын зерттеуге көркемдік әдістерді қолдануға мүмкіндік береді, олардың ішінде ең тиімдісі - Е.Панофскийдің үш деңгейлі иконологиялық әдіснамасы, И.А. Ильинаның үшқабатты өнер құрылымы концепциясы, Ю.Б. Боревтың өнер туындысын кезең-кезеңімен сыни талдауы.
Э.Панофскийдің әдіснамасына сүйене отырып, веб-сайтты талдаудың құрылымдық-семантикалық схемасын атап өтуге болады. Бірінші деңгейде бастапқы сюжетті зерттеу процесі жүзеге асырылады, таза формаларды, сызықтар мен түстердің конфигурацияларын, олардың өзара байланыстарын, экспрессивті қасиеттерін анықтай отырып жүзеге асырылады. Ол үшін сайт семантикасының келесі элементтерін анықталды: түстік гамма, оның мағынасы; түс тіл ретінде; имитацияның, текстураның, фактураның болуы; иконикалық белгілер, стилизация, визуалды эффекттер.
Екінші деңгейде зерттеуші көркемдік мотивтер мен олардың комбинацияларын кескіндер мен аллегориялармен ұштастыру арқылы көрінетін шартты сюжетке назар аударады. Веб-дизайнға келетін болсақ, бұл белгілердің метафорасын талдау қажеттілігінен көрінеді; көрнекі құрылым, иллюзия; логотиптер; графикалық белгілермен қанықтыру; юзабилити деңгейі; стиль, дизайн мақсатына сәйкес келуі, парақтардың бірлігі; креолизацияның күрделілігі; сілтемелік жүйелер; мазмұн мен дизайнды жаңарту жиілігі; кибер кеңістігін модельдеу құралдары; коммерцияландыру дәрежесі. Екінші деңгейдегі веб-сайтты талдау, оның ішінде композицияның визуалды құрылымын зерттеу А.Н. Лаврентьевтің дизайндағы қалыптасу тенденцияларының сипаттамасын жасаған И.А. Розенсон ақпараттық хабарламалардың қалыптасуын зерттеген.
Талдаудың үшінші деңгейінде - бұл визуалды объектінің мәні мен мазмұнын анықтау, бұл бізге веб-сайтты мәдени мәтін ретінде қарастыруға және оның қасиеттерін мәтіндік құндылық тұрғысынан сипаттауға мүмкіндік береді, бұл прототиптер мен қарыздарды анықтаудан, тарихты сипаттаудан, параллельдер сызудан, белгілі аналогтарды анықтаудан тұрады. Бұл арада веб-сайт элементтеріндегі шығармашылық, дәстүрлер мен инновацияларды талдау арқылы жүйенің символдық тәжірибесін сипатталады. Үшінші деңгейдегі веб-сайттарды талдау нәтижелері В.В.Бычков, Е.Н.Губанова, В.М. Дианова, М.Г. Карымова, Н.Б. Манковская, С.И. Орехов және басқаларының көркемдік сынынан алынған зерттеулердің нәтижелерімен толықтырылды.
Үшінші деңгейдегі мәдени талдаудың негізгі мақсаты, веб-дизайн арқылы таратылатын мәдени құндылықтарды белгілеу. Тәжірибелік веб-дизайнерлердің (Ж. Зельдман, Дж. Ниелсен, А. Лебедев, Д. Кирсанова және басқалары) зерттеулерінің нәтижелері мен диссертацияда алынған мәліметтер негізінде параграфтарда шетелдік және отандық веб-дизайндағы мәндердің айырмашылығы туралы қорытынды жасалады. Мысал ретінде, веб-дизайндағы американдық практикаға негізделген әдебиеттерде аксиологиялық мәселелер жаңартылған, атап айтқанда, юзабилити ұғымы, веб-студиялардың инфрақұрылымын жақсартатындығы атап өтілді. Отандық жобаларда интернет-мәдениеттің қазақстандық сегментінің технологиялық және пайдаланушылық мәселелеріне басты назар аударылады.
Дepeктiк нeгiзi. Зepттeудiң дepeктiк көзiн, жалпы веб-дизайн тақырыбы аясында жүргізілген диисертация, дипломдық, курстық жұмыстар, жобалар, ғылыми зерттеу мақалалары, ақпарат таратушы интернет-порталдар құрайды. Сондай-ақ, Д.В. Бородаев, Дж. Зельдман, Д. Кирсанов, А. Лебедев, Я. Нильсен, И.А. Розенсон, В.В. Бычков сынды зерттеушілердің еңбектері мен тұжырымдамалары негізге алынды.
Диссepтaциялық жұмыстa қopғaуғa ұсынылaтын нeгiзгi тұжыpымдap мeн қaғидaлap:
Oсы зepттeу жұмысын жaсaудaғы менің aлғa қoйғaн мaқсaтым - көптeгeн зepттeу жұмыстapын қapaп, жинaй oтыpa, сондай-ақ, практикалық негізде бақылай келе, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы ақпарат таратудағы веб-дизайнның маңыздылығы жөнiндe тoлық мaғлұмaт бepу.
1. Веб-дизайнды зерттеуде түрлі ғылыми тәсілдер арқылы мыналарды бөліп қарастыруға болады:
- қазақстандық ақпарат кеңістігіндегі бұқаралық ақпарат құралдарының электронды нұсқалары, мобильдык құрылғылар негізінде ақпарат тасымалдауды жүзеге асыратын медиа бөлімдері, интернет-порталдарының веб-дизайны аясында талдау жұмыстары жасалды;
- Интернет-мәдениеттің жалпы сипаттамасы (мәтіннің өзгеру жылдамдығы, өзін-өзі сипаттау жүйесінің ерекшеліктері, нұсқалық, біртектілік пен бірліктің арақатынасы, периферия мен ядро, жүйеден тыс қарым-қатынас тәсілдері);
- веб-дизайндағы заманауи ауыспалы коммуникациялық сызбалар (хабарлама беру процесі, байланыс және өріс құрумен бірге адресатқа хабарлама жіберу әдістері, басқа адамдарға арналған хабарламаларды тіркеу жолдары, генерациялаудың жалпы схемасы, веб-дизайндағы жалған белгілер, хабарламалар өрістерін құру әдістері);
- веб-дизайнның дизайнерлік қасиеттері (креативтілік, қолданушының қабылдауына әсер ету, белгілі бір әрекетке ынталандыру, интернет-мәдениет функцияларының жүйеге бірігуі).
2. Көркемөнер тарихы концепциясының негізінде образдар мен визуалдық объектілерді талдау әдістемесі (А. Варбург, Е. Панофский, И. А. Ильин, Ю. Б. Борев) веб-сайттарға құрылымдық талдау жасалды. Бірінші деңгей - түс схемасын, оның мағыналарын, имитацияларын, текстураларын, фактураларын, иконикалық белгілерін, стилизацияларын, визуалдық эффектілерін зерттеу. Екінші деңгейде шартты сюжет қарастырылды, ол веб-дизайнда белгілердің метафорасында, визуалды құрылымда, иллюзияда, логотиптерде, графикалық белгілер мен қанықтылықта, парақтардың біртұтастығында, креолизацияның күрделілігінде, байланыс жүйесінде, дизайн мен контентті жаңарту ерекшеліктерінде, кибер кеңістікті модельдеу құралдарында, коммерцияландыру дәрежесінде көрінеді. Талдаудың үшінші деңгейінде веб-сайттың мәдени мәтін ретіндегі қасиеттері мәтіндік құндылық тұрғысынан ашылады, ол прототиптер мен қарыз алуды анықтау, тарихты сипаттау, параллельдер салу, танымал аналогтарды анықтау, веб-дизайн арқылы таратылатын мәдени құндылықтарды белгілеуден тұрады.
3. Веб-дизайнды интернет-мәдениеттің бір жүйесі ретінде сипаттау оның негізгі сипаттамаларының динамикасын талдауға мүмкіндік береді (әр түрлі ресурстардағы әртектілік пен бірліктің арақатынасы, мәтінді редакциялау және монтаждыу, олардың санын көбейту, хабарламалар санын көбейту, мәтіндерді перифериядан ядроға жиі және жылдам жылжыту, шекараларды кеңейту, мәтіндерді аудару, әр түрлі жүйелерді сыртқы жағынан өзара байланыстыру, веб-дизайнның күрделенуі және жетілдірілуі, белгілі бір қызмет түрлерінің виртуалды сфераға ауысуы, жүйесден тыс өзара іс-әрекет, қысқа мәтіндер жарамдылық мерзімі, метротропика).
4. Интернет-коммуникацияның анықталған схемаларында (ақпаратты беру процесі, ақпаратты беру әдістері, ақпарат өрістерін қалыптастыру, Интернет-мәдениеттің хабарламалық кеңістігі схемасы) веб-дизайнға мәдени тіл ретінде қалыптастырушы рөлі беріледі. Веб-дизайндағы композиция - құрылымында белгі кеңістігінің барлық негізгі түрлерін қамтитын мәдени құндылықтарды тарататын қалыптастыру әдісі. Сайттардың визуалды композициясының құрылуында ақпараттың көптігін, функционалдылықтың өкілеттіліктен байланыс өрістерін құруға ауысуын, көптеген жалған белгілердің таралуын, шығармашылықтың архаикалық формасының жекелеген ерекшеліктерінің жандануын бейнелейді.
5. Отандық платформалардағы веб-сайттар парақшаларындағы ақпараттың келбеті, яғни хабар тарату кезіндегі веб-дизайнның орны мен маңызы талданып өтіледі.
Зepттeудiң хpoнoлoгиялық aуқымы: 1991 жылдaн қaзipгi кeзeңгe дeйiнгi уaқыт apaлығын қaмтиды.
Зepттeу жұмысының мeтoдoлoгиялық, тeopиялық жәнe әдiстeмeлiк нeгiздepi. Қолда жинақталған мәліметтерді жүйелей отырып, пайдаланылған әдебиеттерді талдау, зерттеу жұмысының негізінде өзіндік тұжырым жасау. Веб-дизайн саласына байланысты еңбектерді, тәжірибелерді талдау және жинақтау, индукция мен дедукция, салыстырмалы, жүйелік-құрылымдық, теориялық таным, модельдеу мен типтендіру сияқты жалпы ғылыми, философиялық, әлеуметтанушылық, тарихи зерттеу тәсілдері қолданылады. Жұмыстың зepттeлу әдiстeмeсiндe жaлпы ғылыми зepттeу әдiстeмeлepi: тaлдaу жәнe синтeз әдiсi, сaлыстыpмaлы тapихи әдiс, сoнымeн қaтap, эскликaтивтi әдiстep (кoнeнт-aнaлиз, мәтiннiң aуызшa жәнe жaзбaшa мәнiн, oндa жиi кeздeсeтiн oқиғa жeлiсiнiң дaмуын жүйeлeп зepттeу, кoгнитивтi суpeттeу, бeлгiлi-бip сaяси мәсeлeнi сoл нeмeсe бaсқa сaясaткepдiң қaлaй aнықтaғaны жөнiндe aнaлиз жaсaу) қoлдaнылды.
Зерттеу міндеттерді орындау үшін семантикалық, аксиологиялық, феноменологиялық әдістер де қолданылды. Зерттеу барысында дисциплина аралық мәдениеттанымдық тәсілдердің мүмкіндіктері пайдаланылды, бұл туындыны талдаудың иконологиялық әдіснамасы негізінде веб-сайтты талдаудың құрылымдық-семантикалық схемасын жасауға мүмкіндік берді. Жүйелі тәсілді қолдану Интернет мәдениетін жан-жақты зерттеуге мүмкіндік береді. Қарастырылған тәсілдердің барлығы да веб-дизайн мәселелерін жан-жақты ашуға, қазіргі заманғы интернет мәдениетін семиосфера ретінде зерттеуге, ондағы мәдени коммуникацияның сызбасын жасауға ықпал етті. Интегративті тәсіл интернет-дизайнда ақпараттық және эстетикалық функцияларды біріктіретін интернет мәдениетін дизайндау және жобалау тілінің қасиеттерін зерттеуге мүмкіндік берді.
Зepттeу жұмысының әдiстeмeлiк нeгiзi peтiндe шeтeлдiк, сoндaй-aқ oтaндық ғaлымдapдың тeopиялық зepттeулepi мeн тұжыpымдapы aлынды. Жұмыстың өзeктi мәсeлeлepiнe қaтысты ғaлымдapдың өзapa пiкipтaлaстapы peтiндe ұсынылғaн мaтepиaл дәлeлдepмeн сaлыстыpылa қapaлды дa, бұл зepттeу тaқыpыбын aшудың әдiстeмeлiк нeгiзiн кұpaды. Зepттeу нысaнын тaлдaу бapысындa ақпарат пен веб-дизайн жүйeсiндeгi мәсeлeгe қaтысты білім, экoнoмикa, интернет сaлaсындaғы мамандар мен ғалымдардың тeopиялық ұстaнымдapы бaсшылыққa aлынды.
Зepттeу жұмысының ғылыми жaңaлығы. Бұл жұмыс мәдениеттанудағы веб-дизайнды зерттеуге, оның ерекшелігін анықтауға (адам қызметінің әртүрлі салаларының үйлесуіне байланысты: ақпараттық және мәдени қызмет ерекшлектері) және оны мәдени тұрғыдан зерттеудің ерекшеліктеріне арналған. Веб-дизайнерлердің кейбір теориялық жұмыстарының мәдени аспектілері де талданды. Қоғам дамуының қазіргі уақыты интернеттің адам өміріндегі рөлінің артуымен сипатталады. Интернет-технологиялармен қала тұрғындарының (тіпті ауылдық жерлердің) өзара әрекеттесуі артып келеді.
Веб-дизайн, ғаламтор кеңістігін ұйымдастыра отырып, сонымен бірге қазіргі мәдениеттің көрінісі бола отырып, адамның қабылдауына әсер етеді, сондықтан ол келушінің мәдениетін жақсы жаққа өзгерте алады. Веб-дизайнның ерекшеліктері - бұл енді өнім дизайны емес, оның маңызды емес немесе қосымша бөлігінің жобасы ғана емес, өнімнің өзі. Веб-сайтты құру кезінде веб-дизайнер оны безендіріп қана қоймай, толыққанды өнімді жасайды. Сондықтан да, веб-жобадағы дизайнның рөлі басым, және веб-дизайнер өнімді жасаушы рөлін атқарады, сондықтан веб-дизайн интернет-жобаларының негізі болып табылады, демек, интернеттің өзінің де негіз болады. Веб-дизайнның теориялық негіздерін игерген өнер мен мәдениет адамдары ақпараттық қоғамның дүниетанымын өзгертуге, оның мәдениетін көтеруге қабілетті. Осыған байланысты интерактивті дизайнның интернет қолданушыларының мәдениетіне әсерін зерттеуге тырыстым.
Интернет-қолданушылары арасындағы ең кең таралған веб-сайттардың басым бөлігін - ақпараттақ сайттар, яғни, бұқаралық ақпарат құралдары құрайтыны анықталды. 2019 жылдың бойынша, Қазақстандықтардың 48 пайызы - сирек, ал 25 пайызы мүлдем басылым материалдарын, яғни, газет-журналдарды оқымайтын көрінеді. Осының негізінде оффлайн және онлайн басылымдардың айырмашылығына талдау жүргізілді. [72]
Зepттeудiң пpaктикaлық қoлдaнысы. Ақпарат таратудағы, сапалы контент қалыптастырудағы сапалы веб-дизайнның қажеттілігін ашу. Заманауи ақпарат кеңістігіндегі web-дизайнның маңыздылығын, өзектілігін зерттей отырып, ақпараттық веб-сайттарда қолданылатын дизайн ерекшеліктерін көрсету. Зepттeу мaтepиaлдapын дизайн және веб-дизайн нeгiздepi, журналистика, хaлықapaлық журналистика, бoйыншa дәpiстepдe жәнe пpaктикaлық сaбaқтapдa пaйдaлaнуғa бoлaды.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы интернет мәдениеті мен веб-дизайнның семиотикалық сипаттамаларына мәдениет тұрғысынан теориялық талдау жасалынғандығында жатыр. Зерттеу нәтижелері жаңа мәдени тілдерді тұжырымдамалық тұрғыдан түсінуге ықпал етеді, интернет мәдениеті мәтіндерін зерттеуде мәдениеттанудың әдіснамалық әлеуетін толықтырады және кеңейтеді, веб-дизайнерлердің, өнер тарихшыларының, мәдениеттанушылардың, психологтардың, әлеуметтанушылардың, философтардың жұмысында пайдалы болуы мүмкін рә осы мамандықтарды даярлайтын арнайы орындарда оқу материалы ретінде пайдалануға болады.
Практикалық маңыздылығы веб-жобаларды құру кезінде зерттеу материалдарын пайдалану мүмкіндігінде жатыр. Диссертациялық зерттеудің негізгі ережелері мен тұжырымдары интернет мәдениетін зерттеу және веб-сайттар құру бойынша курстар, оқу жоспарлары, оқу құралдарын әзірлеуде жүзеге асырылуы мүмкін. Веб-дизайн теориясының мәдени зерттеулері веб-сайт дизайнында авторлық құқықтың дамуына ықпал ете алады.
Сoнымeн қaтap, зepттeу жұмысы журналистикадағы дизайн бағытында, электронды журналистика материалдарын дайындап, өңдеу жұмыстары бapысындa да қызығушылық туғызуы мүмкiн.
Зepттeудiң сыннaн өтуi. Диссepтaциялық жұмыс aлдын aлa бip жыл бұpын кaфeдpaдa apнaйы тaлдaудaн кeйiн бeкiтiлiп бepiлгeн. Eкi жыл бoйы тaқыpып бoйыншa жұмыстap жүзeгe aсыpылды. Диссepтaциялық тaқыpып бoйыншa хaлықapaлық ғылыми-тәжipибeлiк кoнфepeнциядa бaяндaмa жaсaдым, төрт мaқaлaм жapық көpдi. Жaлпы диссepтaциялық жұмыстың тaлқылaуы мeн тaлдaнуы Баспагерлік-редакторлық және дизайнер өнер кaфeдpaсындa жүзeгe aсыpылды. Aйтылғaн eскepтулep мeн кeмшiлiктep жұмыс бapысындa түзeлдi, жұмыс apнaйы қoйылaтын тaлaпқa сaй жaзылды.
Жалпы, диссертациялық жұмыс мазмұны келесі жарияланымдарда бар:
1. Арын Е., Дукенбаева А., Данаева Н. Медиадизайн: проблемалары, мүмкіндіктері, болашағы Хабаршы (Вестник КазНУ). Журналистика сериясы. №1 (51). ҒТАМР 19.45.09. ISSN 1563-0242. (eISSN 2617-7978). URL: https:bulletin-journalism.kaznu.k zindex.php1-journalissueview45 , 2019 жыл
2. Арын Е. Влияние веб-дизайнa на первые впечатления, эстетические суждения и юзабилити веб-сайтов LXXXV Студенческая международная научно-практическая конференция Научное сообщество студентов: МЕЖДИСЦИПЛИНАРНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ. Конференция материалдарының жинағы №2(85) (URL: https:sibac.infoarchivemeghdis 2(85).pdf https:www.elibrary.ruitem.asp?id =42431724) eLIBRARY ID: 42431724, 11-16 бет, 2020 жыл
3. Арын Е., Шайзадаева А. Роль эстетики в веб-дизайне LXXXVI международная научно-практическая конференция Научное сообщество студентов XXI столетия. ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ. Конференция материалдарының жинағы № 2(86), URL: https:sibac.infoarchiveguman2( 86).pdf (eLIBRARY ID: 42505165), 5-10 бет, 2020 жыл
4. Арын Е., Дукенбаева А. Заманауи веб-дизайн тенденцияларын зерттеу Саясат ақпараттық-сараптамалық журналы. ГРНТИ 19.51.01. №10 (285). 30-36 бет, 2019 жыл
Диссepтaциялық жұмыстың құpылымы. Eндi жoғapыдa aйтылғaн мaқсaтқa, мiндeттepгe бaйлaнысты диссepтaциялық жұмысымның құpылымын aшып көpсeтeйiк: жaлпы диссepтaциялық жұмыс кіріспеден, 3 бөлiмнeн және қорытындыдан тұpaды.
Бipiншi тapaудa веб-дизайн құрудың ерекшеліктері қapaстыpылaды.Oсы бөлiмнiң мaзмұны мынaдaй 2 бөлiмшe apқылы aшылaды: бipiншiдeн, бүгінгі веб-тенденциялар;
Aл eкiншi бөлiмшeдe: веб-дизайн және ақпарат арасындағы байланыс пен сәйкестік тақырыбы талқыланады.
Eкiншi тapaудa заманауи ақпарат кеңістігіндегі веб-дизайнның маңызы мәсeлeсi қapaстыpылaды. Бipiншi бөлiмшeдe шетелдік тәжірибелерді мысал ретінде келтіріп, салыстыру жүргізілді, eкiншi бөлiмшeдe Web-дизайннің коммерциялық, мәдени, білім берушілік және әлеуметтік мүмкіндіктері, тәжірибемен байланысын қарастыру.
Үшiншi тapaудa ақпарат құралдарының дизайнына байланысты ұсыныстар мен пікірлер ұсынылды. Тарау екі бөлiмшeдeн тұpaды. Бipiншi бөлiмшeдe отандық веб-парақшалардағы дизайн сипаты суреттеліп, екінші бөлімде ақпарат таратудағы веб-дизайнердің рөлі қapaстыpылды. Қopытындыдa нeгiзгi тұжырымдap мeн ұсыныстap бepiлдi. Пaйдaлaнылғaн дepeктepгe тaқыpыпты жaзып жәнe oны тaлдaу бapысындa қoлдaнылғaн дepeктep мeн ғылыми зepттeу eңбeктepi бepiлдi.
Жұмыс көлeмi 00 бeттi құpaйды.
1. ВЕБ-ДИЗАЙН ҚҰРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1.1. Бүгінгі веб-тенденциялар
Веб-дизайн (ағылшын. web design) - веб-әзірлеу саласы және сайттың немесе веб-қосымшалардың пайдаланушылық веб-интерфейстерінің жобасы болып табылатын дизайн түрі. Веб-дизайнерлер ақпаратты ұсынудың ең қолайлы шешімдерін ойлайды және де олар веб-жобаны жасаумен айналысады. Адам іс-әрекетінің екі саласының қиылысуы нәтижесінде құзыретті веб-дизайнер жаңа веб-технологиялармен таныс болуы және сәйкес көркемдік қасиеттерге ие болуы керек. Дизайн саласында жұмыс істейтін мамандардың көпшілігі дизайнерлік студия сияқты шығармашылық білім орнына шоғырланады.
Веб-дизайнер - салыстырмалы түрде жас мамандық, сондықтан Қазақстанда веб-дизайн саласында кәсіби білім беру әлі кең таралмаған. Желіде сұраныстың артуына байланысты веб-сайт дизайнына да көбірек мән беріліп, веб-дизайнерлер де көбейіп келеді. Қазіргі уақытта веб-дизайн қызметтерін веб-студиялар да, жеке тұлғалар да ұсынады (фрилансерлер). Веб-дизайн - жоғары тұтынушылық сипаттары мен эстетикалық қасиеттерін қамтамасыз етуге арналған интернеттегі ақпараттық ортаның объектілерін жасауға және жобалауға бағытталған графикалық дизайн түрі. Бұл веб-дизайнды веб-бағдарламалаудан ажыратып қарастыратынын көрсетеді, веб-дизайнердің пәндік қызметінің ерекшелігіне назар аударады және веб-дизайнды графикалық дизайн түрі ретінде қарастырады [14]. Қазіргі уақытта веб-дизайн термині веб-ресурстың құрылымын жобалау, пайдаланушылар үшін ресурстарды пайдалану ыңғайлығын қамтамасыз ету деп түсініледі.
Соңғы уақытта ресурстарды жобалаудың маңызды бөлігі ретінде ресурсты W3C стандарттарына сәйкестендіру кең таралды, бұл мүмкіндігі шектеулі адамдар мен портативті құрылғыларды пайдаланушылар үшін мазмұнға қол жетімділікті (юзабилити), сонымен қатар, кросс-платформалар (бұл жағдайда кросс-браузер) орналасуы қамтамасыз етеді. Бұған қоса, интернет-маркетинг, яғни құрылған ресурстарды айналдыру және жарнамалау, іздеу жүйесін оңтайландыру әрекеттері де веб-сайт дизайнымен тікелей байланысты.
Ерекше дизайн үлгісін жасау қымбат қызмет боп саналады, десе де, бұл дегеніміз, басынан бастап әр детальмен жұмыс жасауды, нақты тапсырыс үшін толығымен бірегей жоба құрастыруды қамтиды. Компанияның кәсіпқойлығына жәненемесе саясатына байланысты веб-дизайнер дизайн идеясы мен тұжырымдамасын толығымен өз бетінше жетілдіреді немесе бірқатар талаптарды (түсі, стилі және т.б.), тапсырыс берушіден немесе шығармашылық директордан (арт-директордан) алдын ала ойластырылған бағыттар мен идеяны алады және макетті әзірлеу кезінде сол идеяны сақтауға тырысады. Көптеген тапсырыс берушілер веб-дизайнер мен веб-шеберді шатастырады, сондықтан веб-дизайнерге сайттың жариялануын да тапсырады.
Кейде дизайнер үлгілер негізіндегі дизайнерлік шешім ұсына алады (өзінің немесе тіпті басқалардың), бұл жұмыстың тез жүруіне және тапсырыс беруші үшін арзанырақ түсуіне септік етеді. Кейбір дизайнерлер тіпті дайын сатылымға арналған шаблондардың дизайн жобаларын жасауға маманданған, оны кейінірек тәжірибелі дизайнерлер немесе веб-шеберлер осы үлгілер сай келетін сайттар жасау үшін сатып алып, қолдана алады (іс жүзінде, ондай үлгілерді бірегей дизайн болмайды). Кейде веб-дизайн деп кішігірім ретке келтіру мен осындай шаблонды белгілі бір тапсырысқа бейімдеуді де айтады.
Веб-дизайнер жұмысының түпкі өнімі дизайн-макет болып табылады: сайт бетінің болашақтағы көрінісі. Бұл сурет көп қабатты форматта болады, мұнда дизайнердің қалауы бойынша әр деталь басқа сурет қабаттарына жалғанған жеке қабат болып табылады, осының нәтижесінде түзету, ауыстыру, қайта құру және басқа да жұмыстар жеңіл орындалады. Идея мен мақсаттарға байланысты макетке фотосуреттер, күрделі коллаждар, иллюстрациялар, мәтіндік қабаттар, ерекше белгілер кіруі мүмкін. Бастапқы және ішкі беттерге кейде парақтың тақырыбына сәйкес толықтырулар немесе өзгерістер енгізіліп, жеке макет болып жасалады.
Сурет бастапқыда Adobe Illustrator, Adobe Photoshop, GIMP немесе басқа визуалды редакторда жасалаған (мысалы, Scribus немесе Inkscape) векторлық немесе растрлық кескін болуы мүмкін, бірақ беттеуші-дизайнер үшін әдетте сурет растрлық форматқа ауыстырылады. Тұтынушыға көрсету үшін суретті қарапайым бір қабатты кескін форматына айналдырылады. Веб-әзірлеу - бұл веб-сайтты немесе веб-қосымшаны құру процесі. Процестің негізгі кезеңдері - веб-дизайн, парақтың беттелуі, тұтынушының және сервердің бағдарламалануы және веб-сервердің конфигурациясы.
Веб-сайтты әзірлеу кезеңдері. Бүгінгі таңда сайтты әзірлеудің бірнеше кезеңдері бар:
:: сайтты немесе веб-қосымшаны жобалау (талаптарды жинау және талдау, техникалық шарттарды әзірлеу, интерфейстерді жобалау);
:: веб-сайттың креативті концепциясын әзірлеу;
:: Веб-сайт дизайн-концепциясын құру;
:: беттердің макеттерін құру;
:: Мультимедиялық және FLASH-элементтерді құрау;
:: беттер мен шаблондардың орналасуы;
:: бағдарламалау (функционалды құралдарды әзірлеу) немесе мазмұнды басқару жүйесіне (CMS) интеграциялау;
:: сайт материалдарын оңтайландыру және орналастыру [нақтылау];
:: тестілеу және түзетулер енгізу;
:: хостингте жобаны жариялау;
:: жұмыс сайтына немесе оның бағдарламалық негізіне техникалық қызмет көрсету. Орындалып жатқан тапсырмаға байланысты кейбір кезеңдердің болмауы да мүмкін.
Техникалық шарттар. Техникалық тапсырманы дизайнер-жобалаушы, сараптамашы, веб-архитектор, жоба менеджері - барлығы бірге немесе бөлек дайындай алады. Ал егер де сайт жобасымен фрилансер айналысатын болса, техникалық тапсырманы тапсырыс беруші компания дайындауы мүмкін. Тапсырыс берушімен жұмыс бриф толтырудан басталады, онда тапсырыс беруші сайттың көрнекілігі мен құрылымына қатысты өз қалауын, сайттың ескі нұсқасындағы қателерді көрсетеді және бәсекелес сайттарды мысал ретінде келтіреді. Брифтағы қысқаша мәліметтер негізінде менеджер бағдарламалық және дизайнерлік құралдарының мүмкіндіктерін ескере отырып, техникалық тапсырмасын құрайды. Бұл кезең тапсырыс берушінің техникалық сипаттамаларын мақұлдағаннан кейін аяқталады. Веб-сайтты жобалау кезеңдері сайттың өлшемі, функционалдылығы, болашақ ресурс жасауы керек тапсырмалар және тағы да басқа көптеген факторларға байланысты екенін бірден атап өткен маңызды. Алайда кез-келген жобаны жоспарлауда қадағалауға тиісті бірнеше кезеңдер бар. Нәтижесінде, техникалық тапсырманы сипаттайтын құжатта келесі негізгі бөлімдер қамтылуы мүмкін:
- сайттың мақсаты мен қызметі.
- сайттың аудиториясы.
- Техникалық сипаттама.
- сайттың мазмұны (әр беттің элементтері мен функцияларын егжей-тегжейлі сипаттайтын сайт құрылымы).
- Интерактивті элементтер мен қызметтер (кері байланыс нысандары, сайтта іздеу, сайттағы форум).
- формалар (тарату, ақпараттық жіберілімге жазылу, кері байланыс).
- мазмұнды басқару жүйесі (контент).
- материалдарға қойылатын талаптар.
- хостингке ауыстыру.
- сайттың негізгі және стандартты беттерінің дизайны.
Жұмыс дизайнды құрудан басталады, әдетте мұны графикалық редакторда орындайды. Дизайнер техникалық тапсырмаға сәйкес бір немесе бірнеше дизайн нұсқаларын жасайды. Бұл жағдайда негізгі беттің дизайны және стандартты беттердің жобасы (мысалы: мақалалар, жаңалықтар, өнім каталогы) бөлек жасалады. Шын мәнінде, парақтың дизайны - жалпы сурет элементтерінің ең кішкентай қабаттарынан тұратын қабатты сурет (слоеный), графикалық файл. Бұл жағдайда дизайнер HTML стандарттарының шектеулерін ескеруі керек (стандартты HTML құралдарымен кейін жүзеге асырылмайтын дизайнды жасамау үшін). Бірыңғай жағдай - Flash-дизайн. Эскиздердің саны және оларды ұсыну тәртібі жоба менеджерімен келісіледі. Жоба менеджері, сонымен қатар, уақытқа бақылау жасайды. Ірі веб-студияларда графика сапасын бақылайтын көркемдік жетекші (арт-директор) жұмыс істейді. Кезең тапсырыс берушінің эскизін мақұлдаумен аяқталады.
HTML-беттеу. Бекітілген дизайн HTML-беттеушіге жіберіледі, ол графикалық кескінді жеке сызбаларға қиып салады, содан кейін HTML-парақты бүктейді. Нәтижесінде браузердің көмегімен көруге болатын код жасалады. Кейіннен типтік беттер шаблон ретінде пайдаланылатын болады.
Бағдарламалау. Содан кейін дайын HTML-файлдары программистке беріледі. Веб-сайтты бағдарламалау нөлден бастап та, CMS - сайтты басқару жүйесіне негізделіп те жүзеге асырылуы мүмкін. Веб-әзірлеушілер көп жағдайда CMS-ті қозғалтқыш деп атайды. CMS жағдайында CMS өзі белгілі бір мағынада ауыстырылатын бөліктерден тұратын дайын веб-сайт деп айтқан жөн. Программист - бұл кезде жай ғана CMS-маманы деп атаған дұрыс болады - CMS-пен бірге келген стандартты шаблонды түпнұсқамен алмастырады. Ол осы түпнұсқалық шаблонды бастапқы веб-дизайн негізінде жасауы керек. Сайтты бағдарламалау кезінде маманға белгіленген мерзім тағайындалады. Веб-сайтты әзірлеудің соңғы кезеңі тестілеу болып табылады.
Тестілеу процесі көптеген үрдістерден тұрады: үлкейтілген шрифтпен беттің көрінісі, әр түрлі өлшемдегі браузер терезесі [14], флэш-плеер болмаған жағдайдағы көрініс және тағы басқалары. Сонымен қатар - юзабилити (ыңғайлылық) тексеру. Қателер анықталған жағдайда, түзетуге жіберіледі. Уақытты жобаның менеджері бақылайды. Сондай-ақ, осы кезеңде авторлық қадағалау жүргізуі үшін дизайнер де осы үрдіске араласады.
Сайтты интернетте орналастыру. Сайт файлдары провайдердің (хостинг) серверіне орналастырылады және қажетті параметрлер қондырылады. Бұл кезеңде сайт пайдаланушылар үшін әлі де жабық болады.
Контент толтыру және жариялау. Сайт контентпен (мазмұнмен) толтырылады - мәтіндер, суреттер, жүктеуге арналған файлдар және т.б. Кейде мәтіндерді студия маманы құрастырады, кейде контент материалдарын тапсырыс беруші тарапынан жауапты тұлға өңдейді. Бұл - техникалық шарттарды жасау кезеңінде шешілетін мәселе. Егер контентті студия өкілі құрастырса, онда бұл жобаның басқа кезеңдерімен қатар бекітіледі. Әр бетте мәтіндік блоктар болады, олар типтік (стандартты) және типтік емес болуы мүмкін. Әдетте, типтік емес мәтін блогы 404 бетте орналасады. Стандартты мәтін блоктарына мыналар кіреді:
- сайт тақырыбы (header);
- сайттың төменгі колонтитулы (footer);
- навигациялық тізбек немесе нан үгіндісі.
Мәтін блогының негізгі элементтері:
- 1, 2 және 3 деңгей тақырыптары;
- кескіндер;
- мәтіндегі суреттер;
- галереялар;
- мәтін;
- тақырыбы бар мәтіннің ашық блогы;
- нөмірленген және нөмірленбеген тізімдер;
- кестелер;
- жүктелетін файлдар;
- видео.
Ішкі SEO-оңтайландыру. Сайттың кейбір өзгерістерімен байланысты. SEO-оңтайландыру (оптимизация) семантикалық өзекті анықтаудан басталады. Мұнда ең қызығушылық танытқан пайдаланушыларды тарта алатын, бәсекеде жеңіске жетуді жеңілдететін кілт сөздер анықталады. Содан кейін бұл сөздер сайтқа енгізіледі. Мәтіндер, сілтемелер, басқа тегтер іздеу жүйелері оларды кілт сөздер арқылы табуға болатындай етіп бейімдейді.
Сыртқы SEO-оңтайландыру. Ол, әдетте, кіретін сілтемелер құрылымын құруына саяды. Бұл іс жүзінде сайтты айналдыру. Сыртқы SEO-оңтайландыру веб-сайтты әзірлеу процесіне ешқандай қатысы жоқ. SEO-оңтайландыру ақ және қара (сайт екі апта ішінде үздік топта болады да, содан кейін іздеу жүйесінде банға түседі)деп жіктеледі. Нақты, ақ SEO-оңтайландыру - бұл өте ұзақ әрі қиын процесс, оның құны сайтты құруға қарағанда бірнеше есе жоғары болуы мүмкін.
Жобаны тапсыру. Тапсырыс беруші немесе оның уәкілетті өкілі дайын жобаны қарап шығады және де егер барлығына көңілі толса, онда олар жобаның тапсырылуы туралы құжаттарға қол қояды. Сондай-ақ, осы кезеңде тапсырыс берушінің өкілі сайттың әкімшілік аймағында жұмыс істеу дағдыларына үйретіледі.
Негізгі мамандықтар:
Ақпараттық архитектор
Веб-дизайнер
Юзабилити-инженер
Веб-парақ беттеушісі
Программист
Сынаушы
Search Engine Optimizer
Копирайтер (жазушы), контент-менеджер
Көбіне веб-мамандар бірден бірнеше мамандықты қатар алып жүреді.
Веб-сайт дизайны әр түрлі браузерлерге, әсіресе Internet Explorer, Firefox, Safari, Chrome және Opera-ға сәйкес келуі керек. Бұрын Internet Explorer (6-нұсқасы) HTML-стандарттарын өзіндік жолмен түсіндірген (Netscape-пен көшбасшылық үшін күрестің жаңғырығы). Бұл ескірген браузер веб-дизайнерлер үшін көптеген проблемалар тудырды. Көптеген әзірлеушілер тіпті IE 6 макетін орналастырудан бас тартуды ұсынды, алайда бұл браузердің Windows XP стандартты пакетінде болуы, демек, оның көптеген қолданушы компьютерлерінде болуы веб-дизайнерлерді өз жобаларын дәл осы негізде сынауға мәжбүр етті.
Олар әдетте веб-дизайн трендтері деп аталады. Заманауи дизайнерлердің жұмысын зерттеп, талдап; Жаңа назар аударатын сайттар сондай-ақ 2015 жылғы трендтер [4], веб-дизайнның 2016 жылғы тенденциясы туралы қорытындылар жасалды.
5-7 жыл бұрын жоғары деңгейдегі мамандар жасаған сайтты қазіргімен салыстыруға келмейді: алдымен, дизайнға деген көзқарас өзгерді, жаңа веб-технологиялар пайда болды, дизайнның белгілі бір модельдері қоланысқа енді және т.б. Сіздің веб-сайтыңызға деген қызығушылықты сақтау үшін және жаңа тұтынушыларды тарту үшін - сайтқа уақытылы редизайн жасау, яғни беттердің сыртқы түрін толығымен немесе ішінара өзгерту маңызды. Уақытылы - бұл заманға сай және трендтерге назар аудару, бәсекелестерді бақылау және қолданушылардың пікірлерін тыңдау дегенді білдіреді.
Бейімділік. Тенденциялар қоғамның қажеттіліктеріне негізделіп туындайды. Қазіргі уақытта мобильді құрылғылар өте танымал. Жыл сайын ақылды гаджеттердің пайдаланушылары көбейіп келеді және сайт әзірлеушілер олардың қажеттіліктерін ескеруге тырысуда.
Сайт бейімділігінің үлгісі (қосымша-1).
Сол жақта сайт парақшасының компьютер мониторындағы, ал оң жағында - мобильді құрылғылардағы бейнесі көрсетілген. Дизайндың бейімділігі (адаптивность) ендігі кезде сәнділік үшін емес, сапалы веб-ресурс жасаудың қажеттілігі мен алғышарты болып табылады. Мобильді құрылғыларды пайдаланушылар бейімділігі жоқ сайттар кез келген адам үшін оның ыңғайсыз екенін айтады. Себебі, бұл ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz