Туристік қызметтің бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістемесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Халықаралық туризм кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Туристік бизнесті басқару пәні бойынша
Халықаралық туризм мамандығы бойынша

Тақырыбы: _Туристтік қызметтің бәсекеге қабілеттілігі және маркетингтік саясаты___

Жұмыс қорғалып Орындаған
бағаланды Парымбек А.С , ЭФ 17 - 8к2
_________________ (Қолы, аты-жөні, тобы)
(бағасы,күні)
Комиссия мүшелері Жетекшісі: Арапова Г.М
_________________ (Қолы, аты-жөні)
(қолы, аты-жөні)
_________________
(қолы, аты-жөні)
Норма бақылау:
_________________
(қолы, аты-жөні)
ШЫМКЕНТ - 2020ж.
М.О.ӘУЕЗОВ атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Халықаралық туризм кафедрасы
БЕКІТЕМІН Каф.меңгерушісі___________ ________________2020ж.
Туристік бизнесті басқару пәні бойынша курстық жұмысқа
ТАПСЫРМА №_____
Студент: Парымбек А,С, Тобы: ЭФ 17 - 8к2
(аты-жөні)
Курстық жұмыстың тақырыбы: Қазақстандағы туризм экономикасының жағдайын заманауи бағалау
Бастапқы мәліметтер: ___________________________________ ________
№
Курстық жұмыстың мазмұны
Орындалу мерзімі
Шамалы көлемі
(парақ саны)
1

2

3

4

5

Әдебиеттер: 1. ___________________________________ ______________
2.___________________________________ _________________________
3.___________________________________ _________________________
Тапсырманың берілген күні ________ жұмыстың қорғалу күні________ Жұмыстың жетекшісі: _____________________________
Тапсырманы орындауға қабылдаған студент: ______________________
(күні, студент қолы)

Аннотация

ЭФ 17 - 8к2 тобының студенті Парымбек Ақтөре курстық жұмысына

Тақырыбы: Туристтік қызметтің бәсекеге қабілеттілігі және маркетингтік саясаты___

Жұмыс көлемі _30 парақ_
Кесте саны _____1______
Cурет саны ____ 1______
Сызбанұсқа ____ 1______
Қосымша саны _____4_____
Қолданылған әдебиеттер саны _____8_______

Студент: Парымбек А.С _____
қолы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.О.ӘУЕЗОВ атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
_________________________________ _ Жоғары мектебі
Халықаралық туризм кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Каф.меңгерушісі__________
________________2020ж.
Хаттама №_______
Туристік бизнесті басқару пәні бойынша курстық жұмысты қорғауға
ЭФ 17 - 8к2 тобының студенті Парымбек А.С
Курстық жұмыстың (жоба) тақырыбы: Туристтік қызметтің бәсекеге қабілеттілігі және маркетингтік саясаты

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Курстық жұмыс қорғалғанда мынадай сұрақтарға жауап алынды:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
___________________________________ ___________________________________ ________ ___________________________________ ________ _________________________
Курстық жұмыс орындалғанда мынадай балдарға ие болды (60 мүмкінінен) ________, қорғау бағаланады (40 мүмкінінен) _____балл.
Жалпы балы ___________ Жұмыс бағасы ________________
Курстық жұмыс жетекшісі ___________________________________ ____
Комиссия мүшесі ___________________________________ ___________
Комиссия мүшесі ___________________________________ ___________

Қорғалу күні ___________2020ж.
Туристтік қызметтің бәсекеге қабілеттілігі және маркетингтік саясаты
Мазмұны
Кіріспе
1.Бәсекеге қабілетілік ұғымы, оның мәні және факторлары ... .3
1.1Туристік қызметтің бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістемесі...5
1.2Туристік қызметтің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату ... ..8
2.Маркетингтің туризм индустриясында маңыздылығы
2.1Маркетингтің ақпараттық концепциясы, ішкі жүйесі...11
2.3Маркетингтік ақпараттың сыртқы жүйесі ... .16
3. Отрар Шымкент Тревел туристік фирмасының қызметін талдау және оның туристік қызмет көрсету нарығындағы орны ... 21
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына 2017 жылдың 31 қаңтарында Қазақстанның үшінші жаңғыруы:жаһандық бәсекеге қабілеттілік атты жолдауында Қазақстан
2050 жылға қарай әлемдегі ең алдыңғы қатарлы 30 мемлекеттің қатарына қосылуы тиіс.Біз осы мақсатқа қарай табандылықпен ілгерілей береміз.Қазақстанның туристтік өнімнің бірегейлігіне қарамастан,бәсекеге қабілеттілігі жеткіліксіз және шетелдік аналогтарға қарағанда қызмет көрсетудің қолжетімділігі,туристтік қызметтердің деңгейі мен бағасы жағынан қалыспайды.
Зерттеу мақсаты оның міндеттері арқылы анықталады:
-бәсекеге қабілетті туристтік өнімді қалыптастырудың жолдары мен болашақ мүмкіндіктерін қалыптастыру
-Туризмдегі маркетингтің мақсаты - тауарлар мен қызмет көрсетулерді танып білу, оларға деген іс-жүзіндегі және жасырын түрдегі сұранысты бағалау, турфирмалардың күш-жігерін сол тауарлар мен қызмет көрсетуді сұранысқа қажетті сапада, санда, бағада ұсына алу қабілеті.
Ал маркетингтің мақсаты: нарықтық экономикада шаруашылық коньюктураны зерттеу, тұтынушылардың нақты сұранысын анықтау мен оларды материалдық тұрғыдан ынталандыру, басқару саласына қатысты қабылданатын шешімдермен қамтамасыз ету, кәсіпорындардың жұмыс бағдарламаларының дұрыстығын дәлелдеу. Маркетинг - тауарға деген тұқтаждықты тауар алмасу арқылы қанағаттандыруға бағытталған қызметтің өмірлік маңызды түрі. Маркетингтің әлеуметтік негізі - халықтың төлеу қабілетіне қарай сұранысын өтеу болғандықтан, оның қалайда адам мүддесіне қатысты екендігі байқалады.
Өндіріс пен тауар сатуды және ғылыми-техникалық жетістіктерді пайдалануды маркетингтік басқару әдісі өндірілген тауарды сатумен ғана шектелмей, сол сатылатын тауарды өндірудің тиімділігіне баса назар аударады. Олай болса, тауар өндірудің өзі жеке дара кәсіп қана емес, ол тағы - өндіріс, сауда, тұтыну шеңберіндегі айналымға қызмет етуге арналған әрекет. Сонымен, тауар өндіру оны сату жағдайын алдын ала ойластыруға, ал сауда өз кезегінде тауарға деген сұраныстың барлығына байланысты туындайды.
Егер біз маркетингті туризмнің жүйесі ретінде қарастыратын болсақ, онда ол анық түрде құрам бөлігі болып табылады.
Туризмдегі маркетинг - түрлі елдердегі кәсіпкерлердің ұжымдық шығармашылығының өнімі. Маркетинг уақытпен де дамиды. Нарықтық қатынастар дамуының әрбір кезеңінде туризмдегі коммерциялық қызметке жеке, ерекше қадам болып қалыптасады.
Маркетингке қатысты қаншама деректер келтіріліп, көлемді сипаттамалар берілгенімен оның шын мәніндегі мазмұны мен мақсаты түгелдей зерттелінді деу ертерек. Өйткені еліміздегі қазіргі экономикалық жағдайдың деңгейіне қоғамдық құрылыстың ерекшеліктеріне байланысты маркетинг те қосымша мәліметтермен байытылып отырылады.
Бәсеке артықшылығы және бәсекеге қабілеттілік ұғымы теорияда да, тәжірибеде де ұқсас болып келеді. Олардың арасындағы негізгі айырмашылық бәсеке - бұл бәсекелік артықшылықтың бар екенін шындайтын нәтиже.
Экономикалық әдебиетте фирмалардың бәсекелік артықшылыққа қол жеткізу және талдауға қатысты көзқарас өте көп. Берілген мәселе бойынша аса маңызды зерттеу бизнес пен құқықтық Гарвардық мектебінің профессоры М. Портердің болып келеді. Мынадай факторларды, яғни жұмыс күшінің, ресурстардың, үкіметтің протекционистік саясаты, фирмаларды басқару тәжірибесінің бар болуын қарастыра отырып, ол мынадай қорытындыға келеді, яғни жеке алған бірде - біреуі нарықта фирманың сәтсіздікке немесе жетістігін толығымен нақты анықтауға мүмкіндік бермейді, және ол бәсекеге қабілеттіліктің өнімді және тиімді қолдану табылады.
Бәсекеге қабілетті фирмалар өз қатарына ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін көтереді. Дамыған мемлекеттердің бәсекеге қабілетті салаларын талдай отырып, мынаны ескеру қажет. Германияда - автомобильді және көптеген құрал-жабдықтарды өндіру дамыған, Швейцарияда - сауда, фармацевті өнеркәсіп, АҚШ-та - киномотография, бағдарламалық қамтамасыз ету, персоналды компьютерлерді өндіру бойынша көсбасшы, Жапония - фото және көшірмелі аппаратура роботтар, тұрмыстық электроника бойынша.
Қазақстан - 2030 стратегиясына мемлекеттің негізгі артықшылғы ретінде табиғи және адамдық ресурстар белгіленеді. Қазақстанда ғылыми және шығармашылық потенциалдық жоғары деңгеймен оқыған халық өмір сүреді. Қазіргі уақытта ұлттық экономиканы бәсеке қабілеттілікке төменгі реттік факторлар, яғни табиғи ресурстар мен арзан жұмысшы күшінің есебінен қол жеткізіп отыр. Әлемдік тәжірибеде бұл факторлардың есебінен жасалған бәсекелік артықшылық тез жоғалтатынын көрсетеді.
Жоғары реттіктің артықшылықтары жаңа технологияларға, қазіргі уақыттық инфрақұрылымға, бірегей тауалар мен қызметтерге, фирманың репутациясына, маркетингтік ноу-хау-ға негізделінеді және ұзақ уақыттық пен тұрақты бәсекелік қалыпқа ие болуға мүмкіндік береді. Олардың қолдауы мен дамытуы ресурсты үнемдейді және олардың әрдайым қаржыландыруы - отандық кәсіпорындар үшін ауыр мәселе болып табылады.
Қазір бәсекелік артықшылықтың негізгі бастауы болып білім табылады. Егер де ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттіліктің келешек потенциалын білім мен ғылымның ролін мемлекетпен дұрыс емес бағалаумен үзілсе, онда кәсіпорын деңгейінде өнімнің бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Қазақстан экономиксында бәсекелік мүмкіндіктерді жоғарылату экспорттық салалардың салыстырмалы артықшылықтардың негізінде шешіледі.
1.Бәсекеге қабілетілік ұғымы, оның мәні және факторлары
Соңғы жылдары отандық кәсіпорындардың тәжірибелік жұмысында
бәсекелік артықшылық ұғымының мәні туралы жүйелі көзқарастың жоқтығының есебінен бәсекелік соғысты жүргізуге көбісі дайын еместігін көрсетеді. Экономиканың негізгі бөлімінің деңгейінде бәсекелік артықшылыққа ие болу мәселесі - осы уақытқа дейін түпкілікті ашмай келеді. Тауарлар мен қызметтің отандық нарықта бәсекелік артықшылықты қамтамасыз ету технологиясын оқып білуін қажет ететін өте күшті бәсеке қалыптасты.
Бәсеке артықшылығы бәсеке мен бәсекеге қабілеттілік ұғымымен тығыз байланысты.Бәсеке - өндірістің шығынын төмендету мен тауарлар мен қызметтер сапасын көтеруін қамтамасыз ететін бәсекелік нарықтық ортада негізгі қозғаушы күш болып табылатын іргелі экономкалық категория.
А.Смит айтқан бәсеке - өте пайдалы сату мен сатып алу нарығында жеке сатушы мен сатып алушы бәсекелесу кезінде мінез-құлықтық категория. И.Шумпетер бәсекені экономикалық өсу көзқарасы бойынша, яғни ескі мен жаңаның арасындағы бақталастықты - жаңа тауарлар, жаңа технологиялар, жаңа ұйымдық түрлерін анықтайды.
Бәсеке артықшылығы және бәсекеге қабілеттілік ұғымы теорияда да, тәжірибеде де ұқсас болып келеді. Олардың арасындағы негізгі айырмашылық бәсеке - бұл бәсекелік артықшылықтың бар екенін шындайтын нәтиже.
Экономикалық әдебиетте фирмалардың бәсекелік артықшылыққа қол жеткізу және талдауға қатысты көзқарас өте көп. Берілген мәселе бойынша аса маңызды зерттеу бизнес пен құқықтық Гарвардық мектебінің профессоры М. Портердің болып келеді. Мынадай факторларды, яғни жұмыс күшінің, ресурстардың, үкіметтің протекционистік саясаты, фирмаларды басқару тәжірибесінің бар болуын қарастыра отырып, ол мынадай қорытындыға келеді, яғни жеке алған бірде - біреуі нарықта фирманың сәтсіздікке немесе жетістігін толығымен нақты анықтауға мүмкіндік бермейді, және ол бәсекеге қабілеттіліктің өнімді және тиімді қолдану табылады.
Бәсекеге қабілетті фирмалар өз қатарына ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін көтереді. Дамыған мемлекеттердің бәсекеге қабілетті салаларын талдай отырып, мынаны ескеру қажет. Германияда - автомобильді және көптеген құрал-жабдықтарды өндіру дамыған, Швейцарияда - сауда, фармацевті өнеркәсіп, АҚШ-та - киномотография, бағдарламалық қамтамасыз ету, персоналды компьютерлерді өндіру бойынша көсбасшы, Жапония - фото және көшірмелі аппаратура роботтар, тұрмыстық электроника бойынша.
Қазақстан - 2030 стратегиясына мемлекеттің негізгі артықшылғы ретінде табиғи және адамдық ресурстар белгіленеді. Қазақстанда ғылыми және шығармашылық потенциалдық жоғары деңгеймен оқыған халық өмір сүреді. Қазіргі уақытта ұлттық экономиканы бәсеке қабілеттілікке төменгі реттік факторлар, яғни табиғи ресурстар мен арзан жұмысшы күшінің есебінен қол жеткізіп отыр. Әлемдік тәжірибеде бұл факторлардың есебінен жасалған бәсекелік артықшылық тез жоғалтатынын көрсетеді.
Жоғары реттіктің артықшылықтары жаңа технологияларға, қазіргі уақыттық инфрақұрылымға, бірегей тауалар мен қызметтерге, фирманың репутациясына, маркетингтік ноу-хау-ға негізделінеді және ұзақ уақыттық пен тұрақты бәсекелік қалыпқа ие болуға мүмкіндік береді. Олардың қолдауы мен дамытуы ресурсты үнемдейді және олардың әрдайым қаржыландыруы - отандық кәсіпорындар үшін ауыр мәселе болып табылады.
Қазір бәсекелік артықшылықтың негізгі бастауы болып білім табылады. Егер де ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттіліктің келешек потенциалын білім мен ғылымның ролін мемлекетпен дұрыс емес бағалаумен үзілсе, онда кәсіпорын деңгейінде өнімнің бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Қазақстан экономиксында бәсекелік мүмкіндіктерді жоғарылату экспорттық салалардың салыстырмалы артықшылықтардың негізінде шешіледі.
Зерттеліп отырған тақырыпқа байланысты ғылыми ыңғайға берілген мәселелер бойынша ғалымдардың талдауы мен қорытындылары ықпал етеді. Сонымен қатар М. Портермен бірге бұл мәселеге үлес қосқан Ф.Котлер, Ж.Ж.Ламбен, П.Диксон, тағы ресей ғалымдары- Р.Багиев, Р. Фатхутдинова, Г. Азоев және т.б. еңбектері. Сонымен, М.Портер фирманың бәсекелік артықшылығы бәсекелестер мен олардың дифференцациясының тауарларымен салыстырғанда өте төмен бағамен бейнеленеді деп санайды. Соңғысы, яғни диффренцациясы бәсекелестердің шығындарымен тең кезде болжалмалы жоғары бағаны бекітумен ерекше тұтынушылық қасиетпен көп құнды жаңа тауарларды шығаруды бейнелейді.
Ф.Котлер бойынша бәсекелестік артықшылық аса төмен баға бойынша аса жоғары сапалы тұтынушыларға қызмет көрсетумен немесе жоғары бағаны ақтайтын көп пайда алып келу есебінен қол жеткізуге болады.
Берілген ақпараттар бойынша өз уақытында және дұрыс шешім қабылдай алу бәсекелестер алдында сөзсіз артықшылыққа ие болу. Бұл жағдайда - П.Диксон профессордың бәсекелестік ұтымдылық теориясының негізі, яғни бұл да фирманың бәсекелік артықшылығын арттыруға бағытталған. Біздің ойымызша, фирмалар ішінде бәсекелік артықшылыққа ие болу үшін отандық нарықтағы өспелі бәсекелес жағдайында маркетинг қызметіндегі тораптық тапсырма болу керек. Бірақ та, тәжірибе бұл мәселенің теориялық негізін оқып білуге бағытталмайды. Өзінің мақсатына жету үшін бәсекелік артықшылықтың бастамасын талдау мен табу керек.
Берілген тақырып бойынша материалды оқып білу мен жалпылау негізінде бізбен бәсекелік артықшылықты құру бастамасы қазіргі уақыттағы жағдайды жүйелеуді, олар біздің отандық фирмалардың тәжірибелік қызметінде талдау мен өткізу үшін қолданылуы мүмкін.
Бұл мақсатта бәсекелестердің стратегиясы, яғни саясаты ауданында, орналастыру каналдары, жарнамасын сонымен қатар қызмет көрсетуді жетілдіру жағдайында оқып білу керек.
Бүгінгі таңдағы жағдайда, яғни нарықтағы қатаң бәсекелесте, негізгі стратегиялық маркетингтің элементі болып бәсекелестердің қызметін оқып білу табылады. Зерттеу, яғни отандық фирмалар әрдайым өздерінің бәсекелестерінің қызметін талдамайтынын көрсетеді. Бәсекелес фирмалардың жеңіл және ауыр жақтарын бағалай отырып олардың қызметтері туралы ақпараттар жинауға, екіншілік ақпараттар пресса материалдары, өнімнің белгісі, тексерілмеген ақпараттар, сонымен қатар тұтынушыларға сауалнама жүргізу арқылы мәліметтер жинауға болады.
Бұлардың барлығы өзінің маркетингтік шешіміне бәсекелестердің мүмкін әрекеттерін алдын ала көру және болжамды іс-әрекеттерді анықтауға болады. Шетел фирмалардың тәжірибелері бойынша көптеген компаниялар күрес үшін әлсіз бәсекелестерді таңдайды, ол бірақ жоғары нәтижелік күшті бәселесті таңдаумен ие болуға болады.
Фирманың бәсеке қабілеттілігін жоғарылатуда маңызды ролді жоғары гуманитарлы технологиялар ойнайды, яғни бұнда гуманитарлы ғылымдар сферасындағы ноу-хауды білдіреді. Жоғары гуманитарлы технологиялар адамдық қызметті ұйымдастыру дамыған нысаны болып табылады, олардың негізгі мақсаты - материалды емес жағдайды құру.
Зерттеулі мәселенің шегінде маркетингтің технологиялары мен құрал-жабдықтарын, маркетингтік зерттеу өзіндік әдісін, қоғаммен байланыс, мемлекеттік органдар, қиын жүйелер мен адамдық ресурстарын басқаруын алуға болады. Бұл қызметтің жетілдіруін ұйымдастыру өлшемі бойынша олар бәсекелестік артықшылықтың аса маңызды бастамасына айналады. Қазіргі уақыттағы маркетингті зерттеу әдістемені қолдана отырып батыс компаниялары тұтынушылар, нарық, сұраныс және оның параметрлері бойынша білім түрінде маңызды бәсекелік артықшылыққа ие.
1.1 Туристік қызметтің бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістемесі
Қызмет көрсетудің бәсекеге қабілеттілігі - бұл оның жетілдіруінің экономикалық және коммерциялық жағдайы сияқты эстетикалық, техникалық, сапалық мінездеме бойынша тұтынушылардың нақты талаптарына қызмет көрсетудің нарықтық жағдайға сәйкес келетіндігін көрсететін көпфункцоналды сипаттағы экономикалық категория. Оны қызмет көрсетудің кешенді тұтынушылық және құнық сипаттағы нарықтағы анықтаушы жетістік деп көрсетуге болады. Кез келген қызметтің бәсекеге қабілеттілігі оның аналогымен салыстыру нәтижесінде анықтауға болады. Нақты қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыу дәрежесі бойынша бәсекелес қызметтен берілген қызметтің айымашылығын көрсете отырып, ол қатысты көрсеткіш болып табылады.
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалауын ISO 9000 және 14000 сериясының талаптарымен сәйкес жүйелі істеу керек, оны мақсатты сапа жібінің барлық этабында орындау керек: оны жобалау мен өңдеу, оны өндіру мен жетілдіру.
Негізгі параметрлеі болып өнімнің бәсекеге қабілеттілігі анықталатын нормативті, техникалық және экономикалық табылады. Қабылдан әдіс бойынша біріншіден, нормативті топтың параметрлері бағаланады: өнімнің патенттік тазалығы, стандарттар мен нормалар талаптарына сәйкес болу. Сәйкес болмаған жағдайда нормативті көрсеткіштедің біреуіне (экологиялық, қауіпсіздік, құқықтық, өзара ауыпалылық және т.б.) бекітілген талаптармен, нақты нарықта қызмет ететін, келесі бәсекеге қабілеттілікті бағалау мақсатт емес болып келеді.
Туристік қызметтің әлуетті бәсекелестік қабілеттілігін бағалау бірқатар кезеңдерден тұрады1.
1 кезең. Туристік қызметке қойылатын талаптарды қалыптастыру және бағалауға жататын бірлік көрсеткіштер тізімін анықтау.
Туристік қызметке қойылатын талаптар тұтынушыларды маркетингілік зерттеу негізінде анықталады. Бағалау үшін қажетті және жеткілікті көрсеткіштер тізімін негіздеу үшін, туристік қызметтің бәсекелестік қабілеттілігі нақты нарыққа және тұтынушылардың қатаң анықталған тобының талаптарымен тығыз байланысты екенін ескеру өте маңызды (нарықтық саралар). Сондықтан, ол сатып алушы үшін мәнді қызығушылық тудыратын ғана көрсеткіштермен шартталады (сонымен қатар оның қажетсінулерін қанағаттануын қамтамасыз ететін). Көрсетілген шектер сыртында қалатын, туристік қызметтің көрсеткіштері, бәсекелестік қабілеттілігін бағалау кезінде нақты жағдайларда оған қатынассыз ретінде қарастырылмауы керек.
Туристік қызметтің бәсекелестік қабілеттілігінің көрсеткіштері сыныптамалы және бағаланатын болып бөлінеді. Біріншілері көрсетілетін қызметтің қандай түріне жататынын көрсетеді, тұтынушылар тобын анықтайды және бағаланатын өнімнің топтарын қалыптастыру үшін бәсекелестік қабілеттілігін бағалаудың бастапқы кезеңдерінде қолданылады.
Бағалаушы көрсеткіштер, туристік қызметтің сапасын анықтайтын қасиеттерді сипаттайды. Бағалау кезіндегі орындайтын ролі бойынша, бәсекелестік қабілеттілікті екі топқа бөледі:
- туристік қызмет қанағаттандыратын, міндетті талаптардың орындалуын тексеру үшін қолданылатындар;
- қандайда бір сипаттамаларымен тұтынушыларды қанағаттандыру дәрежесі бойынша, рынокта бәсекелесетін өнімдерді салыстыру үшін қолданылатындар.
Көрсеткіштердің бұл топтары әзірше орнықтырылған атауға ие емес. Оларды реттемелеушілер мен салыстырмалылар деп атау ұсынылады2.
Бәсекелестік қабілеттілікті бағалау кезінде, өнімді нақты нарықта өткізудің принципиалды мүмкіншілігін шарттайтын реттемелеуші көрсеткіштерге ерекше көңіл аудару керек. ГОСТ Р 50690-2002. Туристтік қызметтер. Жалпы талаптар сәйкес, туристік қызметтердің барлық түрлері үшін міндетті болып келесі талаптар табылады: тіршілік пен денсаулық қауіпсіздігі; туристер мен экскурсанттар мүлігінің сақталуы; қоршаған ортаны қорғау. Егер, осы талаптарды анықтайтын, ұсынылған көрсеткіштердің ең болмаса біреуі нормаға сәйкес келмесе, онда бәсекелестік қабілеттілікті ары қарай бағалануы тиімсіз.
Салыстырмалы көрсеткіштер келесідей топтарға бөлінеді:

3.
- тұтастық - қызметтің аяқталымдылығы және оның туристердің белгілі бір қажетсінулерін қанағаттандыру қабілеттілігі;
4.
- негіздік - туристердің қажетсінуіне негізделген, талаптарға сай, саяхаттау мақсатымен шартталған барлық қызметтердің турдың тақырыбына сәйкестігі; қызметтердің барлық түрлерінің бір деңгейге немесе қызмет көрсету сыныбына сәйкестігі;
5.
- атаулы сипаттылық - туристік қызметтің тұтынушылардың анықталған сарасындағы бағыттылығы;
6.
- пайдалылық - қызметтің бір немесе бірнеше мақсаттарға қызмет ету қабілеттілігі (мысалы, демалыс пен таным);
7.
- айқындылық - қызметтің ерекшеліктері, оның бағыттылығы туристергеде, кәсіпорын қызметкерлерінеде түсінікті болуы қажет;
8.
- икемділік - қызметтің қабілеттілігі мен қызмет көрсету жүйесінің тұтынушының дербес сұранысына лайықтануы және туристерге қызмет көрсететін қызметкерлі ауыстыруды қабылдамауы;
9.
- сенімділік - қзметтіңің және жарнаманың мазмұнының сәйкестігі, кәсіпорынның өнімді келісім шарттарына сәйкес жеткізу қабілеттілігі3.

Көрсетілген көрсеткіштер маңызы бойынша туристік қызметтің техникалық жағын сипаттайды. Сонымен бір кезде, туризмнің ерекшелігі болып тұтынушымен туристік қызметке берілетін бағаға ықпал ететін шарт табылады. Бұл, бәрінен бұрын, тапсырыскердің көңіл күйімен анықталатын субъективтілік. Баға туристік қызметті көрсету процесін анықтайтын, салыстырмалы көрсеткіштер негізінде қалыптасатын, гуманитарлық технологияның әсер етуімен пайда болады4 (функционалдық сапа):

3.
- жауапты реакция (қызметкерлердің сатып алушыларға олардың проблемаларын шешуде көмек көрсету тілегін және ұмтылысын сипаттайды);
4.
- құзыреттілік (қызметкерлер қызметті кәсіпқойлықпен көрсету үшін қажетті, қандай дағдылар мен білімдерді, қандай шамада білетінімен анықтайды);
5.
- сыпайылық (қызметкерлердің өзінің тапсырыскерлеріне қаншалықты ұнамды, кішіпейілді және ықыластылығын көрсетеді);
6.
- материалдық қоршау (қызметтердің көзге көрінетін компонентін сипаттайды: интерьер, қызметкерлердің сыртқы түрі және т.б.);
7.
- коммуникациялар (кәсіпорындағы ақпараттық жүйенінің қамтамасыздануын анықтайды)5.

2 кезең. Бәсекелестік қабілеттілігінің бірлік көрсеткішінің маңыздылығын (салмағын) анықтайды.
Бәсекелестік қабілеттілікті анықтайтын көрсеткіштер тізімі салыстырмалы тұрақты. Сонымен қатар, олардың маңыздылығы рыноктағы жағдайларға тәуелді өзгереді. Ол үшін көрсеткіштер иерархиясы орнықтырылады. Бірінші шепке тұтынушылар үшін ең үлкен маңызы бар көрсеткіштер шығарылады. Салмақтылық коэффициенттерін есептеу, тұтынушыларды маркетингілік зерттеулер нәтижесінде алынған деректерді ескере отырып, эксперттік әдіспен жүзеге асырылады.
3 кезең. Ұқсастар тобын қалыптастыру және салыстыру үшін базалық өнімді таңдау.
Ұқсастар тобына енгізілетін туристік өнімдер сыныпталу көрсеткіштерінің бірдей мәндерімен сипатталуы және нарықтың бір сарасына жатқызылуы керек. Ұқсастар топтарынан салыстыруға арналған базалық қызмет таңдалады (мысалы, нақты нарықта үлкен көлемдерде тұрақты түрде өткізіліп жүрген бәсекелестік қызмет).
4 кезең. Бағаланатын және базалық қызметтер көрсеткіштерінің мәндерін анықтау.
Туристік қызметтің бәсекелестік қабілеттілігін анықтайтын көптеген көрсеткіштер, қағида бойынша, табиғи физикалық шамалары болмайды, ал сапалық баяндаулармен сипатталады. Сондықтан бәсекелестік қабілеттіліктің салыстырмалы көрсеткіштері эксперттік бағалар негізінде шартты сандық бағалармен көрсетіледі - баллдармен.
5 кезең. Бағаланатын және базалық қызметтер көрсеткіштерінің бірлік салыстырылуы.
Бұл кезеңде, бірінші кезекте, бағаланатын және базалық қызметтердің бәсекелестік қабілеттіктерінің салыстырмалы көрсеткіштерінің бірізді салыстырылуы жүзеге асырылады.
6 кезең. Бағаланатын қзметтің бәсекелестік қабілеттілігінің кешендік көрсеткішінің анықталуы.
Бағаланатын қызметтің бәсекелестік қабілеттілігінің кешендік көрсеткіші салыстырмалы және экономикалық көрсеткіштердің топтама индекстері негізінде анықталады.
7 кезең. Бағаланатын қызметтің бәсекелестік қабілеттілігі туралы қорытынды.
Бәсекелестік қабілеттілікті жоғарылатудың оптималды бағытын анықтау нарыққа бәсекелестік қабілеттілігі бар қызметтерді енгізумен байланысты мүмкіндікті залалдарды болдырмауға мүмкіндік береді.
Туристік қызметтің бәсекелестік қабілеттілігін бағалау нәтижелері тапсырыскерлерді тарту үшін оны жайғастыруға оптималды тәсілдемені анықтауға және нарықтың анықталған сарасының қажетсінуін қанағаттандыруға қызмет етеді.
1.2Туристік қызметтің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату
Туристік қызметтің маркетингілік зерттелінуінің маңызды бағыты болып оның бәсекелесу қабілеттілігін анықтау табылады. Осы кезде алынған нәтижелер келесі мәселелерді шешуде қолданыла алады:

*
өнімдерді жетілдіру және жаңарту қажеттігін негіздеуде;
*
бәсекелестік қабілеттің анық бір деңгейіндегі өнімдерді өткізудің мүмкіндікті көлемін бағалау;
*
туристік қызметті өткізу процестерін басқару;
*
нақты нарықта баға стратегиясын таңдау;
*
кәсіпорындарда және т.б. өнімдердің бәсекелестік қабілеттіліктерін басқару жүйесін қалыптастыру және жетілдіру.

Туристік қызметтің бәсекелесу қабілеттілігін анықтау, тәжірибе жүзінде, мәселенің ғылыми өңделуінің әлсіздігімен күрделенеді. Қызметтің бәсекелесу қабілеттілігі қазіргі экономикалық әдебиеттерде барынша жалпылама тұрғыдан қарастырылады және көбінесе бәсекелестік жағдайында осы көрсетілетін қызметтердің өткізілу мүмкіндігі ретінде анықталады. Мұндай анықтама қарастырылатын категорияның мәнін ашпайды, онсызда белгілі қызметтің өтімділігінің оның бәсекелестік қабілетіне тәуелділігін қайталайды. Бұл кезде, өзі мен басқа бәсекелес - қызметтер арасындағы сұранымды бөлуді шарттайтын нақты туристік қызметтің бәсекелестік қабілеттілігінің мазмұны жоғалады.
Өнімдердің бәсекелестік қабілеттілігі анықтамасына, оның барлық тұтынушылық және айырбастық қасиеттері көрсетілетін, өнімнің әмбебап сипаттамасы сияқты бағасы арқылы келу әрекеттері кездеседі. Жәнеде бәсекелестік қызметтің мұндай қасиеттерінің дамуы бағалар айырымында байқалуы керек, өйткені оны осы өнімдердің бір - біріне қатынасы бойынша бәсекелестік қабілеттілігі деп есептеледі.
Кейбіреулер бәсекелестік қабілеттілігі категориясының мәнін айқындау үшін, ол тұтынушылар көзқарасы арқылы қарастырылуы керек деген болжамалар айтады.
Нарық, қызметтердің өзара бәсекелесе отырып, тұтынушылар талабына сәйкестігіне салыстырулар мен тексерулерден өтетін және олардың осы талаптардан ауытқулары айқындалатын қоғамдық қатынастың саласын көрсетеді. Сатып алу кезінде әрбір дербес сатып алушы ұқсас өнімдер ішінен өзіне қажетті қызметті таңдау процесін жүзеге асырады және оның қажетсінуін мейлінше қанағаттандыратын өнімді ғана сатып алады.
Қоғам масштабында қоғамдық қажетсінуді қанағаттандыруға арналған қызметтер арасында, бәсекелес қызметтермен салыстыру бойынша, ең толық сәйкес келетін қызмет мойындау табады. Оны жалпы тауарлық массадан осы сәйкестігі айрықшалайды, бәсекелестік күресте жеңісті қамтамасыздандырады, басқаша айтқанда, ол бәсекелестік қабілетті деп айтуға мүмкіндік береді.
Туристік қызметті таңдау кезінде тұтынушы оның өзі үшін маңызы бар ерекшеліктеріне ғана бағдарланады:

3.
- бұл қызметтің сапасы мен пайдалылығын көрсететін параметрлер, өйткені оны таңдаудың маңызды шарты болып тұтынушы көңіл аударатын қасиеттері мен сипаттамаларының тура келуі табылады.
4.
- бәсекелестік қабілетті анықтау үшін қызметтерді нақты қажетсінуге сәйкестік дәрежесі бойынша салыстыру ғана емес, сонымен қатар солармен байланысты тұтынушының шығыныныңда ескерілуі маңызды болып табылады. Бұл кезде ескеретін нәрсе: сатып алынған зат тек міндетті шартты белгілейді, қажетсінуді қанағаттандырудың бастапқы пункті. Қосынды жұмсалған шығындар екі бөлімнен тұрады: бір жолғы (туристік қызметтің сатылу бағасы) және ағымдағы (жеткен орынындағы жұмсалатын шығындар - экскурсиялар, қосымша тамақтану, көлік, көңіл көтеру және т.б.), жалпы бұл жұмсалған шығындардың жалпы сомасы тұтынушы үшін қажетсінуін қанағаттандыру бағасы ретінде алынады (тұтыну бағасы)6.

Жоғарыда айтылғандардан шыға отырып, келесідей қорытынды жасауға болады, бәсекелестік қабілеттілік туристік қызметтің кешенді көп аспектілі сипаттамасын көрсетеді, бұл қызметті нақты нарықта, анықталған кезеңде өткізу мүмкіндігін қамтамасыз ететін, қажетсінуге сәйкестігі бойыншада, туристер жұмсаған шығын бойыншада ұқсас өнімдермен салыстырғанда нарықтағы оның басымдылығын анықтайды7.
Туристік қызметтің бәсекелестік қабілеттілігі сипатталады:
- сапа көрсеткіштерімен (қызметтің пайдалы тиімділігін анықтайды);
- экономикалық көрсеткіштермен (тұтынушының бағасын анықтайды).
Бәсекелестік қабілеттіліктің нақты (нарықтық) бағасы тұтынушыларға туристік қызметті сатып алу - сату процесінде берілетінін айқын білу керек. Дегенмен, маркетингпен басқару процесінде туристік қызметтің әлуеттік, есептеме бәсекелестік қабілеттілігін бағалау маңыздылығы да кем емес. Осы соңғысы жаңа қызметтерді әзірлеу, қолданбалы қызметтерді жетілдіру қажеттігі туралы шешімдерді негіздеу, бағалық стратегия мен тактиканы қалыптастыру үшін негіз болып табылады.
Мына бір жағдайды тағы белгілеп кету керек, яғни бәсекелік артықшылықты ұстап қалу әрбір бәсекелес кәсіпорн үшін ерекшелік көрсетуі мүмкін. Сонымен бірге, бәсекеге қабілеттілігін көтеру үшін барлық талданған кәсіпорындар үшін жоғары қатардағ артқшылықтарға бағытталуыну керек, яғни жаңа технологияларды, ноу-хауды, жаңа тауарлар мен қызметтерді, өзінің қызметтерін жоғарылатуд енгізу керек. Соның негізгі бір аса маңызд саласы болып кәсіпорынның бәсекелік артықшылығы болып тұрмыстық каналы мен бәсекелестердің сегменттері табылады. Маркетинг бойынша қызметтердің бар артқшылғын жетілдіру мақсатында пайда болған талаптарға ену үшін мүмкіндік көрсету, маркетингтік және қызметтік стратегияны өңдеу және бәсекелестеден бұрын оны енгізуді айқын көрсету керек. Бәсекелестер мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.