Кейбір экономикалық құбылыстардың индексі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС ФАКУЛЬТЕТІ

МАКРО-МИКРОЭКОНОМИКА КАФЕДРАСЫ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

ТАҚЫРЫБЫ: ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНДЕКСТЕР

ОРЫНДАҒАН:

ТЕКСЕРГЕН:

АЛМАТЫ, 2008 Ж.

ЖОСПАР

КІРІСПЕ . . . 3

1. ИНДЕКСТЕР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК

1. 1. Индекстер туралы жалпы түсінік және индекстің мәні мен маңызы . . . 4

1. 2. Индекстерді жіктеу. Орташа арифметикалық және үйлесімдік индекс . . . 5

2. ДАМУДЫҢ ФАКТОРЛАРЫН ИНДЕКС ӘДІСІ БОЙЫНША ЗЕРТТЕУ

2. 1. Жиынтық (жалпы) құбылыс құрылымының өзгеру әсерін индекстік әдіспен зерттеу . . . 14

2. 2. Тізбектік және базалық индекс. Тұрақты және өзгермелі салмақтауышты индекс . . . 18

2. 3. Кейбір экономикалық құбылыстардың индексі . . . 20

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 22

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 23
КІРІСПЕ

Бұл курстық жұмыстың тақырыбы: экономикалық индекстер деп аталады. Енді осы индекс түсінігіне келетін болсақ. Әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестердің өгеруіне талдау жасау кезінде нақты, қатысты, орташа шамалар немесе коэффициенттер мен проценттер сияқты түрлі қорытындылаушы көрсеткіштер қолданылады. Осындай қорытындылаушы көрсеткіштердің, ішінде ең көп тараған түріне жататыны индекстік әдіс болып табылады.

Жұмыстың мақсаты: өнеркәсіп орындарында табиғи-заттық негізде шығарылған әр түрлі өнімдердің мөлшерін біріне-бірін тікелей қосуға болмайды. Оны есептеу және салыстырмалы түрге келтіру үшін ортақ өлшем белгілері қолданылады. Оған өнімнің мөлшері, өзіндік құны, бағасы, жұмсалған жұмыс уақытының шамасы және т. б. жатқызылады. Бірақ, экономикалық мәні бірдей аттас көрсеткіштердің белгілі бір уақыт аралығындағы салыстырмалы өзгерісін индекс арқылы есептеуге болады және бұл жұмыста екі ұқсамайтын әр түрлі өнімді бірге есептеп қосу тәсілдері көрсетілген.

Бұл курстық жұмыс 2 бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім - индекстер туралы жалпы түсінік деп аталады, және екі бөлімшеден тұрады. Бұл бөлімде индекстің түсінігі мен мәні, маңызы және де оны қолданудағы ерекшелігі жазылған. Екінші бөлім - дамудың факторларын индекс әдісімен зерттеу деп аталады. Бұл бөлім үш бөлімшеден тұрады және де индекстердің бөлініп, экономикалық құбылыстардың зерттелуі жазылған.

Курстық жұмыстың көлемі 23 беттен тұрады.

1. ИНДЕКСТЕР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК

Индекстер туралы жалпы түсінік және индекстің мәні мен маңызы

Әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестердің өгеруіне талдау жасау кезінде нақты, қатысты, орташа шамалар немесе коэффициенттер мен проценттер сияқты түрлі қорытындылаушы көрсеткіштер қолданылады. Осындай қорытындылаушы көрсеткіштердің, ішінде ең көп тараған түріне жататыны индекстік әдіс болып табылады.

Индекс деген сөздің түпнұсқасы латынның "іndех" терминінен шыққан, қазақшаға аударғанда "көрсеткіш, белгі, тізім" деген мағынаны білдіреді. Статистикада біріне-бірін тікелей қосуға болмайтын белгілерден тұратын күрделі әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың жеке себептерінің үлесін анықтауға қолданатын және уақытқа байланысты кеңістіктегі орташа өзгеруін сипаттайтын қатысты шаманың ерекше түрін индекстік әдіс деп айтады. Мысалы, өнеркәсіп орындарында табиғи-заттық негізде шығарылған әр түрлі өнімдердің мөлшерін біріне-бірін тікелей қосуға болмайды. Оны есептеу және салыстырмалы түрге келтіру үшін ортақ өлшем белгілері қолданылады. Оған өнімнің мөлшері, өзіндік құны, бағасы, жұмсалған жұмыс уақытының шамасы және т. б. жатқызылады. Бірақ, экономикалық мәні бірдей аттас көрсеткіштердің белгілі бір уақыт аралығындағы салыстырмалы өзгерісін индекс арқылы есептеуге болады.

Индекстік әдісті қолдану арқылы төменде берілген негізгі мәселелерді шешуге болады:

1) салыстыруға келмейтін және қосуға болмайтын күрделі экономикалық құбылыстардың жеке бөліктерінің уақытқа қарай өзгеруін сипатттайды;

2) құбылыстар құрылымының белгілеріне қарай өзгеруін анықтайды;

3) күрделі құбылыстар көрсеткіштеріне әсерін тигізетін себептерді жалпы жиынтық және жеке бөліктері бойынша қарастырады.

Олардың ішінде ең негізгісі - коғамдық құбылыстарға әсерін тигізетін себептерді анықтау. Демек, қоғамдық құбылыстардың өзгеруіне қандай себептердің қалай әсер ететіндігіне талдау жасай білуіміз қажет. Міне, осыны анықтау үшін индекстік әдіс қолданылады.

Индекстік әдісті қолдану аркылы есеп жұмыстарын жүргізу үшін екі уақыт кезеңінің нақты сандық көрсеткіштері алынады. Оның біреуін, яғни салыстырылатын уақыт шамасын есепті немесе ағымдағы кезең деп айтады. Ол статистикалык зерттеу зерзатының (объектісінің) негізгі көзі болып саналады. Бұл көрсеткіштер әрқашанда индекстік қатынастың алымында беріледі және "1" деген таңбамен белгіленеді. Ал онымен салыстыратын мезгілдің шамасын өткен уақыт немесе базалық кезең дейді және оны ''0" таңбамен белгілейді. Бұл көрсеткіштер есепті уақытта немесе ағымдағы кезенде болған зкономикалық құбылыстардың өзгеруіне баға беру үшін қол-данылады. Сондықтан, бұл жерде ең бастысы - салыстыратын мезгілді ғылыми негізде дұрыс ала білу. Себебі дұрыс алынбаған базалық уақыт ағымдағы кезеңнің шамасын, яғни оның өскендігін немесе кемігендігін бұрмалауы мүмкін.

Индекстік әдіспен есептелінген көрсеткіштер коэффициентпен, ал оны 100-ге көбейту арқылы процентпен өлшенеді. Егер индекстік көрсеткіштер 1-ден немесе 100-ден көп болатын болса, онда құбылыстың өскенін, көбейгенін, ал керсінше, 1-ден немесе 100-ден аз болатын болса, онда оның кемігенін, яғни азайғанын көрсетеді.

Халықаралық тәжірибеде индекстік әдісті қолдану кезінде көрсеткіштер төмендегі берілген латын әріптерімен белгіленеді:

"q"- сандық көрсеткіш, яғни өнімнің көлемі, мөлшері;

"р" - бір дана өнімнің, заттың бағасы;

"z"- бір дана өнімнің, заттың өзіндік құны;

"t" - бір дана өнімді, затты өндіруге жұмсалған жұмыс уакытының шамасы;

"w" - еңбек өнімділігі және т. с. с.

Осы келтірілген белгілерді қолдану арқылы әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестерді жекелеген белгілері бойынша немесе сол берілген жалпы жиынтық бірліктерінің сандық және сапалық мәндерін қоса ала отырып, уақытқа қарай өзгеруін индекстік әдіс бойынша есептеуге болады. Бірақ, зерттеу зерзатының көрсеткіштеріне байланысты негізгі екі топқа, яғни көлемдік және сапалық индекстерге бөлінеді.

Бірінші топқа өнім көлемінің жалпы индекстері жатады. Мысалы, өнеркәсіптің, ауыл шаруашылығының, тауар айналымының және т. б. көлемі алынады. Бірақ, осы көрсетілген индекстердің бәрінде көлемдік көрсеткіштер өзгеріссіз тұрақты баға бойынша бағаланады.

Екінші топқа - сапалық индекстер, яғни бағаның, өзіндік құнның, еңбек өнімділігінің, түсімділіктің және т. б. индекстері жатқызылады. Бұл индекстердің бәрінде көлемдік көрсеткіштер өзгеріссіз тұрақты бір ағымдағы кезең дәрежесімен алынады.

Индекстердің мұндай екі топқа бөлінуінің маңызы өте жоғары және есептеу кезінде түрлі тәсілдерді қолдануға толық мүмкіндік туады. Осыған орай, жиынтық бірліктерін қамту дәрежесіне байланысты индекстер жеке (дара) және жалпы немесе жинақты болып екіге бөлінеді.

Индекс қатысты шамаға жатады. Индекс латынша көрсеткіш, белгі, тізім деген ұғымды білдіреді. Экономикалық әлеуметтік өмірдегі құбылыстарды сараптайтын әр түрлі тұжырымды көрсеткіштер, орташа, қатысты шамалар және коэффициенттер деп үш түрге бөлінеді.

Индекс күнделікті тәжірибеде кеңінен қолданылады. Әлеуметтік - экономикалық жинақтардың көпшілігінің бөлшектерін бір-біріне қосуға болады. Салыстыру арқылы қатысты көрсеткіштерді есептеу үшін олардың шамаларын қосып жинақтау қажет. Егістіктің көлемі, тасымалданған жүктің айналымы, жұмысшылардың саны, жалақының қоры сияқты т. б. индекстерді мысалға алуға болады. Белгілі бір мерзімдегі құбылыс шамаларын жинақтап, оларды өзара қатыстыра отырып, өсіңкі қатысты көрсеткіштерді анықтауға болады. Күнделікті тәжірибеде кейбір құбылыстардың шамаларын бір-біріне тікелей қосуға болмайды. Мысалы, шығарылған, сатылған өнімдерді оның тұтыну құнына және өлшемге сүйеніп (кг, дана сияқты), қажетті шаманы жинақтай алмаймыз. Балқытылған болаттың, өндірілген көмірдің, мұнайдың шамаларын бір-біріне тікелей қосуға, сондай-ақ өсіңкілігінің қатысты көрсеткішін есептеге болмады. Дәл осындай әр түрлі өлшемді тұтыну құны, әр түрлі өнім шамаларын қосу, сонан соң салыстыру үшін осы құбылыстарға ортақ, шамалас нышан пайдаланылады. Республикамыздағы өнеркәсіп орындары өндірген өнімінің көлемін табу үшін өндірілген өнімнің заттай санын оның бағасына(құнына) көбейтіп барып, оларды бір-біріне қосып, одан соң керекті қатысты шама индекс есептеліп шығарылады.

Статистикадағы индекс дегеніміз бір-біріне тікелей салыстыруға болатын және салыстыруға болмайтын құбылыстар жиынтықтарын, салыстыруға келтірілгеннен соң қатыстырылғаннан шыққан көрсеткіш.

Индекстерді жіктеу. Орташа арифметикалық және үйлесімдік индекс.

Индекс үш түрлі бағытта есептелінеді. Бірінші - зерттелуге жататын құбылыстың сипаттамасына, екінші - жиынтықтың зерттелуге жататын бөлігінің қамтылу дәрежесіне және үшінші - жалпы индекстің есептеу әдісіне қарай жіктеледі.

Құбылыстың сипаттамасына қарай индексі - көлемдік және сапалық болып екі түрге бөлінеді.

Өнеркәсіп, ауылшаруашылық өнімдерінің, көлік, сауда айналымының өсіңкілік шамасы көлемдік индекске жатады. Еңбек өнімділігінің, өзіндік құнының, бағаның өзгеру көрсекіштері сапалық индекс деп саналынады.

Жинытықтың зерттеуге жататын бөлігінің қамтылған дәрежесіне қарай жиынтық, топтық және дара индекс болып бөлінеді.

Дара индекс жиынтықтың нышан иесі саналынатын бөлшегінің өзгеруін көрсетеді. Біртектес құбылыстардың екі уақыт аралығындағы нақты көрсеткіш шамаларының қатынасын жеке (дара) индекстері деп айтады. Мысалы, ағымдағы және базалық уақыттағы өндірілген өнімнің көлемін, бағасын, өзіндік құнын және т. с. с. салыстыру арқылы қаншаға өзгергендігін есептеуге болады.

Статистикада жеке (дара) индекстер латынның кіші "і" әрпімен белгіленеді. Зерттеу зерзатының белгісіне қарай, яғни нені зерттейтіндігіне байланысты индекстік белгінің оң жағына оның таңбасы (ір, іq, іz және т. с. с. ) қатар жазылады. Мәселен, бағаның жеке (дара) индексін (ір) есептеу үшін, сол заттың, тауардың есепті уақыттағы немесе ағымдағы кезеңдегі бағасын (р1) өткен уақыттағы немесе базалық кезендегі бағасына (Ро) бөлу керек.

Мысалы, Қазақстанда 2006 жылы қарашада - 6, 6 млрд. квт. сағ. желтоқсанда - 7, 1 млрд. квт. сағ. электр энергиясы өндірілген болса, көлемді дара көрсеткіш 1, 04 немесе 104 процентке тең. 2005-2006 жылдағы жүк вагонының айналымы Қазақстанда 4, 01 және 4, 45 тәулікке тең болады десек (4, 45:4, 01), спалы дара көрсеткіші 1, 05 немесе 105 пайызға тең болады. Индекс коэффициент түрінде беріледі. Егер базалық дәрежеде 1 (бірге) тең десек, егер базалық дәрежеде 100 (жүзге) тең делінген болса, пайызбен көрсетіледі, ал дара көрсеткі «і» әрпімен белгіленеді. Күрделі құбылыстың толық жиынтығының өзгеруі сипатталатын болса, жалпы индекс болып, ал егер оның бөлігінің жиынтығы дәрежесінде есептелетін болса, топтық индекс деп аталынады. Мысалы, Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығының барлық өнімінің индексі жалпы индекске жатады. Ал оның салаларының қатысты шамасы біріншіге қарағанда топтық индекс болып саналады. Тікелей салыстыруға және қосуға келмейтін элементтерден тұратын, күрделі қоғамдық құбылыстардың уақытқа байланысты өзгерісін жалпы индекстер деп айтады. Осы құбылыстардың өзгерістеріне талдау жасау үшін, өзара қосуға болмайтын жекелеген белгілерін салыстыратын шама арқылы қосып, жалпы жиынтығын есептеуге болады. Мысалы, ауыл шаруашылығының жалпы өнімін есептеу үшін жиналған астықтың мөлшеріне апарып мал басын қосуға болмайды. Оны есептеу үшін осы өнімдердің әр бөлігіне өздеріне тән бағаны немесе өзіндік құнды қолдау арқылы олардың жалпы құндық көрсеткіштерін ақша есебінде есептейміз. Сонымен өнімнің жалпы мөлшерін есептеу үшін бағаны немесе өзіндік құнды негіз етіп алып, барлық көрсеткіштер бір өлшем бірлігіне келтіріледі және ақша түрінде көрсетіледі.

Статистикада жалпы индекстерді латынның үлкен «І» әрпімен белгілейді және нені зертейтіндігіне байланысты төменгі он жағына оның таңбасы бірге қосылып жазылады.

Егер жиынтық бірліктері жеке бөліктерден немесе жеке топтардан тұратын болса, онда оларды топтық индекстер деп атайда. Мысалы, ауыл шаруашылық өнімдері жалпы индекске, ал өсімдік және мал шаруашылықтарының өнімдері топтық индекстерге жатады. Сондай-ақ топтық индекстерге халық шаруашылық салаларының әрқайсысында өндірілген өнімнің түрлері де жатқызылады.

Статистикада жалпы және топтық индекстердің экономикалық талдау жасау кезіндегі атқаратын рөлі өте жоғары. Бұл индекстер арқылы зерттеуге жататынзерзаттардың өзара байланыстылығы мен оларға әсерін тигізетін түрлі себептерді толық анықтауға болады. Сондықтан, индекстік әдіс топтау тәсіліне тікелей байланысты. Ал жеке (дара) индекстермен салыстырғанда жалпы немесе топтық индекстерді есептеу күрделі болады.

Есептеу әдістемесіне байланысты жалпы немесе топтық индекстер агрегаттық және орташа индекстерге бөлінеді.

Агрегатты индекстер. Агрегатты деген сөз латынның терминінен шыққан, қазақшаға аударғанда қосамыз деген мағынаны білдіреді. Мұнда карастырылып отырған индекстердің алымы мен бөлімі екі көрсеткіштің, яғни сандық пен сапалық белгілерінің көбейтіндісінің қосындысына тең. Егер, осы қосындының алымы мен бөлімі арасыңдағы айырмашылықты қарастыратын болсақ, нақты (абсолютті) өзгерісті және оған әсерін тигізген себепті анықтауға толық мүмкіндік туады. Егер, алымы мен бөлімі арасындағы айырмашылық теріс сан болса, онда түрлі себептерге байланысты ақша үнемдегеніміз, ал оң сан шығатын болса, артыкқ жұмсағанымыз көрсетіледі. Сонымен, агрегатты индекстер экономикалық жалпы индекстердің негізгі және көп түрі болып саналады.

Есептеу әдісіне қарай да (жалпы және топтық) индекс агрегаттық (жиынтық) және дара индекстердің орташа индексі болып бөлінеді.

Агрегаттық (жиынтық) индекс тәжірибеде кең қолданылады. Бұл индекстің алдына қойған мақсатына қарай зерттелетін және үйлестіргіш шамаларын табу керек. өзгеруін білгіміз келген құбылыстың шамысын индекстелетін шама деп атайды. Шамалары жуыспайтын (салыстыруға келмейтін) нышан иелерін салыстыруға мүмкіндік беретін шаманы үйлестіргіш шама деп атайды.

Салыстырылатын шама ағымды (күнделікті, есептік) шама делінеді. Ал онымен салыстыратын уақыттың (түбірлік) шама деп атайды.

Айтқанымыз түсінікті болу үшін мысал келтірейік.

1 кесте

Сатылған тауарлар мен оның бағасы

Тауар

Өлшем бірлігі

Базалық уақыт

Ағымдағы уақыт

Дара индекс

Сатылған тауарлардың көлемі (q0)

Бағасы теңге

(р0)

Сатылған тауарлардың көлемі (q1)

Бағасы теңге

(р1)

Тауарлардың көлемінің дара индексі

Іq=q1/q0

Бағаның дара индексі

Ip=р1/р0

Тауар: Ұн

Өлшем бірлігі: Кг

Базалық уақыт: 8750

Ағымдағы уақыт: 95

Дара индекс: 9135

120

1, 044(9135/8750)

1, 26(120/95)

Тауар: Булка нан

Өлшем бірлігі: дана

Базалық уақыт: 32455

Ағымдағы уақыт: 35

Дара индекс: 30190

0, 93(30190/32455)

1, 7(60/35)

Базалық уақытта сатылған тауардың аумағын «q0» және есептік мезгілдегісін «q1», бұларға сәйкес бағаны «р0» және «р1», дара индексті «і», агрегаттық жалпы индексті «і» деп белгілейік.

Сатылған тауарлар аумағының дара индексі Іq=q1/q0, ал бағаның дара индексі Ip=р1/р0 формулаларымен есептелінеді.

Сатылған ұнның дара индексі 0, 044 есе немес 4, 4 пайызға өскенін, булка нанның 0, 07 есе немесе 7 пайызға кемігендігін, ал ұн бағасының 1, 26 есе немесе 126 пайызға, булка нан бағысының 1, 7 есе немесе 170 пайызға өскенін көреміз.

Халыққа сатылған тауардың жалпы заттай (физикалық) индексін есептейік. Ол мына формуламен шығарылады: Іq=∑q1р0/∑q0 р0 ; мұнда q0 және q1 базалық және ағымды мерзімдегі тауардың саны (көлемі), р0 тұрақты (салыстырмалы) баға, ∑ - қосу белгісі.

∑q1р0=9135∙95+30190∙35=867825+1056650=1924475, бұл ағымды уақытта сатылған тауарлар көлемінің базалық мезгілдің бағасына көбейтіндісі. Баға өзгермесе ағымды мерзгілде тауар айналымы қанша болады деген сұраққа жауап беретін шартты шама.

∑q0р0=8750∙95+32455∙35=831250+1135925=1967175, бұл базалық мерзімдегі нақты сатылған тауарлардың жалпы жиынтығы. Жалпы заттайлық көрсетпені жазып, сандық мәнін қоялық.

Іq=∑q1р0/∑q0 р0=1924475/1967175=0, 98. Екі тауардың біріккен жалпы заттай индексі 0, 98 немесе 98 пайызға тең болып, базалық уақытқа қарағанда 0, 02 есе немесе 2 пайызға кеміген. Бөлшектің алымы мен бөлімінің айырмасы тауар айналымының құндық өлшемдегі азайғанын немесе көбейгенін көрсетеді. Келтірілген мысалда ағымды уақытта салыстырмалы баға бойынша сатылған мүліктің азайғанын көрсетеді. Оның (өскен немесе кеміген) көлемі мынадай формуламен есептелінеді:

∆q±=∑q1р0 - ∑q0 р0 =1924475 - 1967175= - 42700 теңге. Мұнды, ∆q± - сатылған өнімнің өсімі (кемігені) . Ағымды мезгілде базалық уақытпен салыстырғанда заттар 42700 теңгеге кем сатылған, оның ішінде ұн 36675 (867825-831250), ал ет 6025 теңгеге.

Шығарылған (сатылған) өнімнің заттай (физикалық) көрсетпесін есептегенде базалық мезгілдегі баға қолданылады. Бұл бағаны қолдану заттай көрсетпеге (индекске) баға өзгеруінің әсерін тигізбейді (жояды) .

Енді бағаның жиынтық агрегаттық индексін есептейік. Жоғарыда заттай жиынтық индексті есептегенде заттардың үйлестіргіш міндетін бағасы атқарады. Ал енді бағаның жиынтық индексін есептеу кезінде үйлестіргіш міндетті заттың ағымды мезгілде шығарылған саны (көлемі) орындайды. өйткені, біз бағаның өзгеруін зерттеуіміз керек. Мұнда баға индекстелетін шама болып табылады.

Бағаның жиынтық индексін мынадай формула бойынша шығарады:

І=∑р1q1/∑ р0q1; Мұнда,

∑р1q1=9135∙120+30190∙60=1096200+1811400=2907600 теңге, бұл ағымды уақыттағы тауар айналымы.

∑р0q1=95∙9135+30190∙35=867825+1056650=1924475 теңге - бұл ағымды мезгілдегі сатылған тауарларды базалық уақыттағы бағамен сатсақ деп жорамалданған шартты тауар айналымы. Формула мәнін орнына қойсақ:

І=∑р1q1/∑ р0q1=2907600/1924475=1. 51

Бұл индекс бағаның 1, 51 есе немесе 151 пайызға өскенін көрсетеді.

Баға индексі маңызды экономикалық көрсеткіш. Бағаның өзгеруі арқылы қаржыны бөлу құбылысы іске асырылады. Егер де заттың сату бағасы өссе, тауар өндірушілер (сатушылар) пайдасы өсіп, кемісе - тұтынушылар ұтады. Тұтыну тауарлары тұрғысынан алғанда, келтірілген мысал да бағаның өсуінен халықтыңшеккен зияны ∆q± былай есептелініп:

∆р±=∑ р0q1 - ∑ р1q1 =1924475 - 2907600= -983125 теңге болған.

Басқаша айтқанда, ағымды уақытта халық ұн мен нан сатып алуға 2907600 теңге жұмсаған, ал егер баға өзгермесе 1924475 теңге ғана ұстап, 983125 теңге үнемдеген болар еді.

Жиынтық индекстер осы тәсілде есептелінеді. Оны мына кестеден көруге болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.