Мал қораларын аэроиондау

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I. Кіріспе
II. Әдебиетке шолу
III. Негізгі бөлім
3.1 Қозыларға арналға қоражайының микроклиматы(ылғалдылығы,температур асы,ауа қысымы,жылдамдығы)
3.2 Жануар қорасының желдету түрлері
3.3 Мал қораларындағы микроклимат жағдайын бақылау
3.4 Қозылар қоражайының ауасын санитарлық-гигиеналық бағалау негіздері
IV. Қорытынды
V. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Малдың денсаулығын сақтауда ауаның алатын орны ерекше. Ауаны гигиеналық тұрғыдан бағалауда оның мына төмендегі көрсеткіштері еске алынуы керек: физикалық қасиеттері (температура, ылғалдылық, қысым және т.б.), химиялық құрамы (тұрақты компоненттері және бөтен газдар), механикалық құрамы (шаңның, ыстың және т.б.) және бактериялық ластануы (микробтардың болуы). Ауаның қасиеттері мен көрсеткіштерінің шектен тыс ауытқуы мал организміне тікелей әсер етіп, оның өнімділігін едәуір азайтып ауруға шалдықтырады. Сондықтан бұл таруда ауаның мал организміне сан түрлі әсерлерімен оның көрсеткіштерін қалыпты, әрі малға ыңғайлы сақтаудың маңызы көрсетілген.
Ауа - мал тіршілігі өтетін және олар үнемі қарым- қатынаста болатын сыртқы орта. Ауа тыныс алуға ең қажетті оттегінің көзі, әрі жылу алмасуға, организмнің басқа да функцияларына әсер етеді. Ауа мал тіршілігіне аса қажет және биосфераның маңызды элементі болып табылады. Биосфераға - атмосфераның төменгі бөлігі - бүкіл гидросфера және тірі организм қоныстанған, жер литосферасының үстіңгі қабаты кіреді. Оған В.И. Вернадский тірі зат-тіршілік ететін аймақ деген анықтама берген.
Атмосфера (грек meteoras - бу және sphaira - шар) - табиғи жағдайда шамамен 20 шақты заттардан тұратын жерді қоршап тұрған қабық. Атмосфера табиғи жағдайда климатты реттеуші, жылуды сақтап ылғалды тасымалдаушы әрі ауада байқалатын құбылыстардың (бұлт, жаңбыр, қар, тұман және т.б.) басты себепшісі болып табылады. Атмосферада ауа массасы үнемі араласып тұрады. Осының арқасында ауадағы ылғал мен әртүрлі газдар қалыптылығы сақталады.
Полярлық және бірқалыпты ендік тұсында 10 -11 км дейін және тропикалық ендікте - 14 - 17 км дейінгі атмосфера бөлігі тропосфера деп аталады. Атмосфераның бұл бөлігінде жоғарылаған сайын температура төмендей береді. Тропосферада атмосфераның 45 бөлігі жинақталған және ол өте өзгермелі. Атмосфераның бұл қабаты жер бетінің жылынуы әртүрлі болуына байланысты онда ауаның күшті вертикальді ағысы пайда болып температура, ылғал, қысым және басқа климаттық факторлардың өзгеруіне ықпал жасайды.
Тропосфера суық стратосферадан тропопауза деп аталатын жұқа қабықпен бөлінген. Стротосферадан ауа сирек (негізінен азоттан, сутегіден, гелийден және т.б.тұрады), ылғалдылық төмен болады. Ал, температура құбылмалы келеді (алғашқыда төмендеп, ал шамамен 50 км биіктіктен кейін бірте-бірте көтеріледі). Стротосферада ауа ғарыштық және ультракүлгін сәулелердің әсерінен иондалған. Осы иондалудың әсерінен молекулалық оттегіден озон түзеді. Озонды қабат шамамен 25-40 км биіктік арасында орналасқан. Бұл қабатты тіршілікке өте қауіпті ультракүлгін және ғарыштың сәулелерді өткізбейтін экран деуге болады. Стратосфера жер бетінен шамамен 40 км биіктікте жылы қабат мезосфераға айналады да, 80 км биіктіктен термосфера басталады. Одан биіктеген сайын температура жоғарылай түседі. Бұл қабат қатты иондалған, соған байланысты кей кезде ионосфера деп те аталады. Оның үстінде экзосфера (800-1600 биіктікте) қабаты орналасқан. Онан соң бірте-бірте жұлдызаралық ортаға ауысады.
Циклон және антициклон. Бір тәулік ішінде метеорологиялық факторлар параметрлері күрт өзгеріп ауа райының тез алмасуы (ауа температурасы 10-15[0]С, қысым 1,3-2,6 КПаға) синоптикалық фронт өткен кезде байқалады. Ауа райының былайынша күрт өзгеріп алмасуы организмге қолайсыз әсер ететін физиологиялық тітіркендіргіш деп қарастырылады. Екі ауа массаларының (арктикалық, полярлық, тропикалық) бір-бірімен араласу зонасын синоптикалық фронт деп атайды. Былайша айтқанда, синоптикалық фронтты көрші орналасқан ауа массаларының (қасиеттері әртүрлі бір-бірімен температура, ылғалдылық, түрлі қоспалар көрсеткіштерімен ерекшеленетін) арасындағы шекара (мысалы, арктикалық ауамен қоңыр салқын ендік ауасының арасындағы және т.с.с.) деп түсінуге болады.
Синоптикалық фронттың өтуі әр уақытта ауа массасының алмасуына әкеліп соғады, сөйтіп атмосфераның синоптикалық жағдайының ең басты екі типі - циклон немесе антициклон пайда болады. Малда, әсіресе мол өнімді асыл тұқымдыларда түрлі патологиялық реакциялар қозып созылмалы аурулардың асқынуы синоптикалық фронттың пайда болуымен тікелей байланысты.
Циклон - атмосфера қысымының үлкен территорияда төмендеуімен сипатталады (диаметрі - 2000 - 3000 км дейін). Қысым шеттен ортаға қарай төмендейді. Циклон кезінде ауа айналмалы қозғалыста болады. Циклондағы ауа райы өте тұрақсыз: температура мен ауа қысымының ауытқуы артады, жауын-шашын болып, ауа ылғалдылығы жоғарылайды.
Антициклон - жоғарғы қысым аймағы. Ол қысым шеттен ортаға қарай өсіп үлкен территорияны қамтиды (диаметрі 5000 - 6000 км шамасында). Антициклонда ауа райы әдетте тұрақты, жауын-шашынсыз болады. Антициклон жағдайында атмосферада қара түнектің (смог) пайда болуына негізінде ауаның жоғарғы қабат температурасы төменгі қабатқа қарағанда жоғары болуында. Мұндай жағдай ауа тымырық (застой) кезде байқалады. Циклон мен антициклон бір-бірімен ауысып отырады.

Әдебиетке шолу
Жылуды қаншалықты көп жоғалтса азық та соншалықты көп жұмсалады. Жоғалған жылудың орны толмаса немесе уақытында толтырылмаса малдың өнімділігі төмендейді. Малды ауа температурасы 5[0]С төмен қора-жайда ұстаған кезде әрбір сиырдан сауылатын сүт 1-2 литрге төмендейді, бұзаулардың қосатын салмағы 15-20 пайыз кемиді, мекиендердің жұмыртқалауы 12-19 пайызға азаяды (С.И. Плященко, 1985).
Ауа қозғалысының мал организміне әсері. Ауа қозғалысы мал организмінің жылу шығаруына, қора-жайды желдетуге және онда жылу сақтауға айтарлықтай әсер етеді. Егер желдің жылдамдығы 4 баллдан асса, малдың терісі әжептәуір тоңазиды. Шамалы ғана жел өті бұқа терісін тым тәуір салқындатады. Мысалы, бір сағат шамасында желдеткенде оның терісінің қызуы 3,5[0]С төмендейді, жүнінің беткі қабатындағы қызуы 2,9[0]С, ал қалыңдау терең тұсында -2,8 [0]С төмендейді. Ауа қозғалысының жылдамдығы секундына 0,1 - 0,4 метрге дейін артқанда ауа температурасының 5[0]С суығына тең келеді (Н.М. Комаров, 1971). Тіпті ауа қозғалысының жылдамдығы сәл ғана ұлғайғанның өзінде ауаның суыту қабілеті айтарлықтай өседі. Сондықтан да микроклиматтың бұл факторын температурамен үйлестіре білу керек.
Мал қораларын аэроиондау. Бұл жұмыс электроэффлювиалды люстра (Чижевка) типтес негізгі заряд ажыратқыж ионизатор, ҒЗИ жүйесінің антенді ионизаторлары, ЛВИ, АФ-2, АФ-3 аэроионизаторлары, радиоизотопты ионизатормен, тағы басқа құралдармен атқарылады.
Малды көп қатарлы клеткаларда ұстаған кезде қора-жайлардың қатты шаңдалып, микробтардың шоғырлануына қарсы тиімді күресу үшін желдеткіштердің көмегімен бұзылған ауаны ығыстыра отырып, тікелей клеткалар мен батареяларға берілетіндей етіп қондырылады. Сонымен бірге, желдету арқылы ауаны жасанды иондармен байытуға да болады (Г.К. Волков, 1987), мұндай қоралардың шаңы 3-4 есе, ал микроорганизмдер саны 3-5 есе азаяды. Бұл кезде қораны мал тұрған кезде де аэроиондай беруге болады.
Мал қора-жайы ауасының құрамын жақсарту үшін ондағы үлкен көлемдегі көмірқышқыл газын төмендету, онда аммиак пен күкіртті сутегінің жиналуын жою мен алдын алу шараларын жүргізеді. Зиянды газдарды азайту үшін малдардың төсеніштерін күнделікті ауыстырып тұру керек немесе қалың қамыс (сабан) немесе ағаш ұнтағы сияқты төсеніштерді пайдалану, мал жататын орынның тазалығын сақтау, жөнделген жақсы жұмыс істейтін канализация мен желдету жүйесін пайдалану (малды қора-жайда дұрыс, қысылыспайтындай орналастыру). Әсіресе, еденнің ешқандай саңылаусыз және еден астында кеңістік қалмауына ерекше көңіл аударады, себебі еден асты саңылауынан кіретін аммиак қосындысы қора-жай ауасын 80 есе немесе одан да жоғары дәрежеде ластауы мүмкін (В.М. Печугин). Ал малды байлап өсіретін қора-жайдағы ауа аммиак жиналуының алдын алу үшін төсенішке (1 кг суперфосфат-2,5 кг төсеніш материалға) суперфосфат қосу ұсынылған, осының нәтижесінде ол ауадағы аммиакты қосып алып, байланыстырып қиды азотпен байытып, оның сапасын жақсартады.
3.1 Қозыларға арналға қоражайының микроклиматы (ылғалдылығы, температурасы, ауа қысымы,жылдамдығы)
Қораның микроклиматы деп ішкі ауаның температурасы салыстырмалы ылғалдылығы мен оның қозғалу жылдамдығын, құрамындағы газдардың, микроорганизмдер мөлшерінің жиынтығын атайды.
Әрбір мал қорасының өзіне тән микроклиматы болады. Қораның микроклиматының қалыптасуына жергілікті жердің ауа райының жағдайы, қорадағы малдың жалпы саны, оның жылу жүйесімен қамтамасыз етілуі, желдету жүйелерінің жұмыс істеуі және т.б. көптеген жағдайлар әсер етеді.
Ірі қара күтіп-бағылатын және қой, шошқа, құс қораларының әрқайсысына тән өзінше микроклимат қалыптасады. Сол себептен де малдың әрбір түлігіне арналған қоралар үшін жеке-жеке зоогигиеналық нормалар жасалынады.
Қораның ішкі ауасының микроклиматы бірқалыпты және оның малға қолайлы болуы үшін, 2-3 күнде бір рет оны қадағалап тұру керек. Қорадағы ауаның температурасын өзгеруін кәдімгі сынаптық термометрмен және Августтың психометрімен анықтайды. Керек болған жағдайда тәулік бойынша ауаның температурасының өзгеруін бақылауға болады. Ол үшін температураның өзгеруін автоматты түрде қағазға жазатын термограф МН-16 маркалы аспап қораның ішіне қойылады. Ол ауаның тәуліктік өзгеруін арнайы қағазға жазады.
Қорадағы ауаның салыстырмалы ылғалдылығы Августтың және Ассманның психометрімен, арнайы гигрограф аспаптарының көмегімен анықталады. Ал ауаның ылғалдылығының тәулік бойына өзгеруін бақылау үшін, өзі автоматты түрде жұмыс істейтін гигрограф М-21 аспабы қолданылады.
Ауадғаы аммиак, күкірт қышқыл газының мөлшері арнайы жасалған УГ-деп аталатын аспаптың көмегімен анықталады. Бұл аспаптың әрқайсысында оны қолдану жөнінде арнайы нұсқауы болады, соған қарап онымен жұмыс істеуге болады.
Қорадағы ауаның қозғалу жылдамдығы да малдың денсаулығына ықпал етеді. Ал осы ауаның 0,3 смсек дейінгі қозғалу жылдамдығы кататермометрмен, ал одан жоғары ауаның қозғалысы анемометрмен анықталады.
Қораның ішкі ауасының құрамындағы микроорганизмдер мөлшері Ю.А. Кротовтың аппаратының көмегімен тексеріледі. Сондай-ақ, микроб мөлшерін етпентон-агар құйылған Петри әйнекшесіне себу арқылы анықтауға болады.
Қораның жарықтығы Ю-16 маркалы люксметр аспабының көмегімен байқалады.
Қорадағы ауаның температурасы, салыстырмалы ылғалдылығы, қозғалу жылдамдылығы және оның құрамындағы аммиак, күкіртті сутегі, көмірқышқыл оттегі, микробтар мөлшерінің жиынтығы микроклиматтың параметрі деп аталады.
Қораның микроклиматтық параметрлерінің әрқалай болуына байланысты малдың физиологиялық қасиеттері және өнім беру қабілеті өзгеріп отырады. Сол себептен де малдың әрқайсысына арналған қорадағы ауаның қолайлы микроклиматының параметрлері (нормалары) шығарылған. Бұл нормаларды Ауыл шарушалығы министрлігі бекіткен.
1980 жылы СССР Ауыл шаруашылығы министрлігі мен СССР-дің ғылым мен техника жөніндегі мемлекеттік комитеті қой қораларын жобалау және салу жөнінде бүкілодақтық норма шығарады. Қысқаша бұл норманы ОНТП - 80 деп атайды. Осы нормада төл қабылдау қорасында немесе қой қоздап жатқан бөлмеде ауаның температурасы 8 градустан төмен болмауы, ал саулық және жас қозы үшін ең қолайлы температура 12 градус екені көрсетілген. Қорадағы ішкі ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 70 проценттен аспауы тиіс.
Сондай-ақ, бір текше метр аммиак - күкіртті сутегінің мөлшері 10мг-нан аспауы, ал көмірқышқыл газы - 0,25 процент мөлшерінен көп болмауы көрсетілген.
Бұл көрсеткіштер ғылыми-зерттеу мен көптеген озық тәжірбелердің нәтижесі бойынша алынған.
Айталық, қой қоздап жатқан қорада ауаның температурасы 8 градустан төмен болса, онда дүниеге жаңа келген қозының терісі, денесі нашар кебеді, осыдан барып оның денесінен суық өтіп, ауруға шалдығады.
Егер қораның ішкі ауасының жылылығы +5,+6 градус болып, ал оның салыстырмалы ылғалдылығы 75-80 процентке тең болса, онда арық саулықтан туған қозының тыныс органдары (респираторлық) ауруға сөзсіз шалдығады. Сондай-ақ, ішкі ауадағы аммиак күкіртті сутегі газының мөлшері 15-18 мгм[3] тең болсма, онда нашар туған әлсіз қозылар тыныс органдары ауруларына шалдығады.
Егер қораның микроклиматының көрсеткіштері бір тәулікте бірнеше рет өзгеріп тұрса, онда да төл ауруға шалдығады.
Бүкілодақтық қой қораларын жобалау және салу жөніндегі нормада бір саулық қозысымен тұратын орын 1,8 шаршы метрден кем болмауы көрсетілген. Ал егер қорада бір саулық тұратын орын 1,5 м[2] тең болса, онда қора тар болады да, ауада микробтар саны, зиянды газдардың мөлшері көбейіп, микроклимат нашарлайды. Сондықтан жаңадан қора салған кезде, сондай-ақ ескі қораларды кеңіткенде бір саулыққа қозысымен тұратын орын - 2,0 шаршы метрге тең болатындай етіп алу қажет.
Мәселен, бір отарда орта есеппен 650 саулық болатын болса, онда осы отарды төлдетуге арналған қораның жалпы аумағы 1300м[2] тең болуы тиіс. Ал қораның ішкі еденінен төбесіне дейінгі биіктігі 2,8 метрден кем болмағаны дұрыс.
Қой төлдету қораларының ішіндегі ауаның қозғалу жылдамдығы 0,3 мсек-тен аспауы тиіс, ол ауаның 1 текше метріндегі микроб саны 50 мыңнан артық болмағаны жөн.
Қошқарларды, тоқтыларды және жас қозылары жоқ саулықты күтіп бағатын қорадағы ауаның температурасы 5 градус, салыстырмалы ылғалдылығы 75-80 процент, ауаның қозғалу жылдамдылығы 0,5 мсек, бір текше метр ауадағы аммиактың мөлшері 15-20 мг, күкіртті сутегі 10-15 мг, микробтардың саны - 70 мың шамасында болуы тиіс.
Осылармен қатар қорадағы ауаның дұрыс алмасуын қамтамасыз ететін желдеткіш жүйесі бірқалыпты жұмыс істеуі қажет. Мәселен, қой төлдету қорасына бір сағатта 15-20 м[3] таза ауа кіріп, осынша мөлшерде ластанған ауа сыртқа шығып тұруы керек. Әдетте, қора салынған кезде құрылысшылар ішкі ауаның дұрыс алмасуын қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде республикамыздың шаруашылықтарында жыл сайын қыс және ерте көктем айларында 3-5 млн саулық қоздатылуда. Осы кезде қорада қолайлы микроклиматты бірқалыпты деңгейде қамтамасыз етсе, жас төл арасында ауру және шығын болмайды. Жаз және күз айларында қой қораларындағы температура, салыстырмалы ылғалдылық, зиянды газдардың мөлшері нормаланбайды.
Қойларды ұстауға арналған үй-жайлар. Қой фермалары табиғи немесе мәдени ұзақ жылдық жайылымдардың жанында салынуда. Ғимараттар мен құрылыстар негізгі (қойларды ұстауға арналған үй - жайлар-қой қойлары немесе қошқарлар, база-қалқалар, жылы үйшіктер) және қосалқы (қырқу пункттері, қойларды шомылдыруға арналған ванналар, оқшаулағыштар, шаруашылық құрылыстар, жемшөп сақтауға арналған құрылыстар) болып бөлінеді. Елдің оңтүстік аймақтарында арзан жергілікті құрылыс материалдары қолданылады; Солтүстік және орманды жерлерде-кірпішпен біріктірілген ағаш және т. б. Солтүстік және Орталық аймақтарда қойшы иттерге L-тәрізді, ал елдің оңтүстік аймақтарында U - тәрізді пішін беріледі. Бұл ғимараттардың сыртқы бұрышы басым желге бағытталған. Бұл тікелей ауа қысымын және шопанның салқындауын болдырмайды. Биіктігі 2 м-ге дейін хеджирленген алаңдар бөлмелердің бойлық қабырғаларына жақын орналасқан, олар ашық базалар деп аталады және ауданы шопандардың ауданынан 2,5 есе көп. Ашық базалар оңтүстік, оңтүстік-батыс немесе оңтүстік-шығыс жағында орналасқан. Олар қойларды серуендеуге және тамақтандыруға қолданылады. Орталық және солтүстік аудандардың аналық қой бақташыларында қысқы және ерте көктемгі Қозы кезінде аналық мал басының 30% - на дейін сыйатын жылы үйшіктер жабдықталады. Қой етінің ортаңғы, жылы бөлігі олардың астына алынады. Перзентхана бөлімшесін жылытады. Қойларға арналған үй - жайларда бір жануарға есептегенде мынадай аудан нормалары көзделеді: жабық қой бақташыларында көктемгі Қозы кезінде-1-1,2 м2; ал тұқымдық қошқарға топтық күтіп - бағу кезінде-1,5 - 2, Жеке - 3-4; 1 жасқа дейінгі жас жануарлар үшін-0,7-0,8 м2. Шатыр-базаларда ересек қойларға 0,5 м2 алаңнан,ал 1 жасқа дейінгі төлдерге - 0,3-0,4 алаңнан; жылы үйінділерде - 2-2, 5 алаңнан бөлінеді. ал Романов тұқымының патшайымдары үшін-бір бас үшін 3 м2 дейін. Қойлардағы едендер әдетте балшықпен жасалады. Оларда кәріз жүйесі қарастырылмаған. Үй-жайлардағы қой басын жыныстық-жас топтарына бөлу үшін ұзындығы 175-350 см, биіктігі 120 см, тақталарының қалыңдығы 2,5 см және олардың арасындағы бос жерлер 12-15 см болатын портативті қалқандар қолданылады. Жүнді қойлардың бөлмелеріндегі оңтайлы ауа температурасы 3-тен 6 ° C - қа дейін, салыстырмалы ылғалдылық 75% - дан аспайды. Романов қойлары - 5 ° C дейінгі температураға жақсы төзеді. Ірі қой фермаларында жем дайындау, дайындау, оларды күту және күту бойынша негізгі өндірістік процестер механикаландырылған. Қойларды қолдан ұрықтандыру пункттері үлгілік жобалар бойынша салынады. Жайылымдық жағдайда қойларды тері паразиттік ауруларға қарсы профилактикалық емдеу үшін ванна-траншеялар немесе жеңіл жиналмалы ванналар қолданылады (олар үшін материал брезент немесе кез-келген жеңіл су өткізбейтін мата). Механикаландырылған қой фермаларында ванналардың орнына қойларды бүрку үшін арнайы қондырғылар қолданылады.

3.2 Мал қораларының микроклиматы
Мал шарушалығы комплекстерінің (фермаларының) құрылысы СССР Ауыл шаруашылығы министрлігі бекіткен және СССР Министрлер Советінің құрылыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.