Дүниежүзілік сауданың құрылымы мен түрлері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1бөлім. Дүниежүзілік сауданың құрылымы мен түрлері ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. Қазақстанның халықаралық саудадағы орны және рөлі ... ... ... ... 7
1.2. Сауда бостандығы және протекционализм ... ... ... ... ... ... ... ... ...11

2 бөлiм. Қазақстан Республикасының экономикасындағы сыртқы сауда ... ...14
2.1. ҚР сыртқы сауда
айналымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .18
2.2. ҚР сыртқы сауда жүргізудегі негізгі
проблемалары ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.3. Дүниежүзiлiк сауда ұйымы мен
Қазақстан ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .23

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28

Кіріспе

Бүкілдүниежүзілік Сауда Ұйымы - әлемде ең ірі глобальды ұйымдардың
бірі. Бұл ұйым тәуелсіз мемлекеттерге көп мүмкіндіктер береді. Тәуелсіз
мемлекеттер нарығының негізгі компоненті, халықаралық сауда жүйесіндегі
интеграцияны дамыту. Бұл елдерге, өздерінің даму стратегияларын құру мен
көптеген құқықтар беріледі.

Бүгінгі таңда БСҰ-ға кіру мәселесі өте өзекті, барлық дамыған елдер
бұл ұйымға кіреді, біз де осыған тырысуымыз керек. Өзіміздің
экономикамызды халықаралық деңгейге көтеру, Қазақстан өнімдерін әлемдік
нарыққа шығару, халық табысын көтеру үшін мемлекет БСҰ-ға кіру керек.

Айта кететiн жәйт, жаңа жағдайда бұрынғы одақ мемлекеттерiнiң
арақатынасындағы стиль де өзгердi. Қазақстан ТМД елдерi мен сауда-
экономикалық байланыстарында дүниежүзiнде белгiленген сауда-құқықтық
негiздерiне, сауда және тариф жөнiндегi бас ассоциация ұйымының
принциптерiне сүйенедi. Саудадағы әр түрлi лицензия түрiнде квота, баж
салығы, т.б. кедергiлерден құтылуға алғашқы қадамдар жасауда.
ТМД шеңберінде бірінші қатарға еркін сауда аймағы - интеграцияның
алғашқы сатысы қалыптасып, шыға бастады. Орталық Азия экономикалық
қауымдастығы да жемісті жұмыс істеуде. Достастық елдері 1998- жыл бойы 12
мемлекет шеңберінде еркін сауда аймағының перспективалары туралы таласумен
жүргенде, бұлардың төртеуі еркін сауда аймағы пайдалы деген шешімге келген
болатын. Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстанның бірлескен
мәлімдемесінде еркін сауда аймағын кезең-кезеңімен ортақ экономикалық
кеңістік қалыптастырудың жанды тетігі ретінде бағаланады. Енді олар ортақ
қызмет көрсету, тауарлар және капитал рыногын құратын болады.
Қазiргi кезде жалпы экономикалық бiрiгудiң әр түрлi жолдары бар екенi
белгiлi болды: ТМД елдерiмен екi жақты келiсiмдер негiзiнде, көпжақты
келiсiмдердi тереңдету, аймақтық интеграциялық бағдарламаларды iске қосу.
(Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан). Сыртқы сауданы либеризациялау және оның
еркiн iс-әрекетiне жағдай жасау сыртқы сауда айналымының дамуына ықпал
етедi.
Капитализм тұсында сыртқы сауданың қажеттiгi және оның өсуi мынадай
факторларға байланысты болып отыр.
1. Қоғамдық еңбек бөлiнiсiнiң және ұлттық мемлекеттердiң шекарасынан шығып
кеткен тауар өндiрiсiнiң дамуы;
2. Капиталистiк экономика дамуының әркелкiлiгi, осының салдарынан жедел
дамып отырған салалар мен кәсiпорындардың өнiмдерiн өткiзу үшiн зат
өткiзетiн қосымша рыноктар қажет болады;
3. Неғұрлым көп тауар массаларын едәуiр қашықтыққа тасымалдауды
экономикалық жағынан тиiмдi еткен транспорттағы техникалық прогресс т.б.
Сыртқы сауда, тауарларды басқа елдерге шығарудан экспорттан және
тауарды басқа елдерден әкелуден импорттан құралады. Белгiлi кезеңде
тауарлар экспортының құны мен олардың импортының құны арасындағы арақатынас
сауда балансы деп аталады. Егер экспортталатын тауарлардың құны
импортталатын тауарлардың құнынан асып кетсе, ел активтi сауда балансына ие
болады. Ал импорт экспорттан асып кетсе пассивтi сауда балансының жай-күйi
сол елдiң дүниежүзiлiк рыноктағы бәсекелестiк қабiлеттiлiгiнiң белгiлi
мағынада сол ел экономикасы жай-күйiнiң маңызды көрсеткiшi.

1 бөлім. Дүниежүзілік сауданың құрылымы мен түрері

Дүниежүзілік сауданың қарқынды және өскелең дамып келе жатқан секторы-
өңдеуші өнеркөсіп саласының тауарлары, оның ішінде ғылыми сыйымды тауарлар.
Өнеркәсібі дамыған елдерде ғылыми сыйымды тауарлар экспорты жылына -
500 млрд доллар құрайды, ал жоғарғы технологиялық өнімнің үлесі 40%-ке
жақын. Машиналар мен жабдықтар саудасының да рөлі артып келеді. Осымен
байланысты ғылыми-техникалық, өндірістік, коммерциялық, қаржы-несие
қызметтерінің айырбасы кең қанат жаюда. Машиналар мен жабдықтар саудасының
қарқыны бірқатар жаңа қызметтер түрлерін өмірге алып келді. Оларға:
инжиниринг, лизинг, консалтинг, ақпаратты есептеу қызметтері жатады.
Инжиниринг- клиентке кәрсетілетін инженерлік қызметтердің жиынтығы.
Оның түпкі мақсаты өндіріске жұмсалған күрделі қаржыны, немесе басқа
шығындарды өтеуде жоғары нәтижеге жету. Ондай нәтижеге жету үшін инжиниринг
материалдық, технологиялық, еңбек және қаржы ресурстарын тиімді
пайдаланудың әдістерін іздестіреді.
Лизинг- машиналар мен жабдықтарды белгілі бір мерзімге арендаға беру
туралы келісім. Лизинг халықаралық және ұлттық деңгейде өнеркәсіп - банк
монополияларының жалғасып (ұласып) кетуінің жаңа нысаны.
Консалтинг- жобаларды дайындау және жүзеге асыру кезіндегі кеңес беру
қызметі.
Соңғы онжыддықта (1996-2006 ж.ж.) өнеркөсібі дамыған елдердің
машиналар мен жабдықтар экспорты алты есе өсті. Әсіресе электротехникалық
және электронды жабдықтарды экспорттау жедел қарқынмен дамып келеді,
олардың үлесіне машинатехникалық өнімдері экспортының 25%-і тиеді.
Халықаралық саудада жедел дамып келе жатқан саланың бірі-химиялық
өнімдеу саудасы. Энергоресурстар мен шикізатқа сұраныстың көбейгенімен,
шикізат саудасының қарқыны дүниежүзілік сауда қарқынынан едәуір төмен.
Мұның себебі: біріншіден, шикізатты алмастыратын жасанды өнімдерді өндіруді
үлғайтуды; екіншіден, шикізаттың өзін ұтымды пайдалану арқылы қалдықсыз,
терең өңдеу процесін қолдану.
Дүниежүзілік азық-түлік саудасының оған деген сұраныстың біршама
азайғаны байқалады. Бұл белгілі дәрежеде өнеркөсібі дамыған елдерде азық-
түлікпен қамтамасыз ету деңгейінің жоғарылауымен байланысты.
Халықаралық ұйымдардың мәліметтері бойынша, соңғы онжылдықта (1996-
2006ж) халықаралық сауда жыл сайын орта есеппен 5,2%-ке өскен. Бірақ
мұншалықты өсу барлық уақытта бірдей емес. Мысалы, 2000 жылы халықаралық
сауданың өсуі 8,2% болса, 2003 жылы 4%-ке дейін төмендеген. Мұның басты
себебі: өнеркесібі дамыған елдерде байқалған экономикалық тоқырау. Ал, дәл
осы кезеңце азиялық "жаңа индустриалды елдерде" сыртқы сауда қарқыны 10%-н
асқан. 2004 жылы халықаралық сауданың көлемі 9,5%-ке жоғарылап, осы
жылдардың басындағы төмендеу тенденциясы тоқтаған.

Халықаралық сауданың 2000-2006 жылдардағы көлемі
Квлемі, млрд. 2001 2002 2003 2004 2005
долл.

Сыртқы сауда айналымы1

Бюджеттің тапшылығы (профицит) ЖІӨ-ге %- бен - М3 ақша
жиыны 4 млрд. теңге 1545,2 159,3 94,5 Айналымдағы қолма-қол
ақша4 млрд. теңге 345,7 149,5 91,1 Банк жүйесіндегі
депозиттер4 млрд. теңге 1199,5 162,4 95,5 соның ішінде халық
депозиттері млрд.теңге 437,4 130,7 99,1 Екінші деңгейдегі
банктердің эко- номика салалары мен халықты кредиттеуі4 млрд. теңге
1502,4 154,2 101,2 соның ішінде ұзақ мерзімді кредиттік салымдар
млрд.теңге 987,0 161,4 101,2 Кәсіпорындар мен ұйымдардың
пайдалылығы1 %-бен 39,2 - - Кәсіпорындар мен ұйымдардың
дебиторлық берешегі млрд. теңге 1850,1 127,2 102,0
Кәсіпорындар мен ұйымдардың міндеттемелер бойынша берешегі млрд. теңге
4470,4 141,1 114,3
Бiрақ та сыртқы байланыстар iшiндегi дамыған сыртқы сауда. Оның сандық
көрсеткiштерi 1 және 2 суреттерде келтiрiлген.

1 сурет. Қазақстан Республикасының экспорттық тауар құрылымы

2 сурет. Қазақстан Республикасы экспортының құрылымы

2.2. ҚР сыртқы сауда жүргізудегі негізгі проблемалары

Бақылаудың нәтижесiнде Қазақстан экономикасының дамуына және
төмендегiдей экономикалық проблемалар мен қиындықтар кедергiлер жасайды:
1. Батыс пен Шығыс транспорттық тараптарының болмауы. Барлық транспорт
торабының Ресей арқылы өтуi. Қазақстанның негiзгi шикiзат
ресурстарын тұтынатын Еуропа елдерi болып отыр, ал оған жеткiзу
жолдары қымбатқа түсуде.
2. Қазақстан дүниежүзiлiк нарықта экспорттық өнiмдердiң маркетингтiк
зерттеулерiн жүргiзе алмауында, сондықтан да дүниежүзiлiк нарықтың
конъюнктурасына бағынышты болып өзiнiң толық бағытта экспорттық
саясатын жасай алмай отыр.
3. Өндiрiстiң дайын бұйымдары өздерiнiң төмен деңгейiмен және
технологиялық нашар дамуымен дүниежүзiлiк нарықта бәсекеге түсе
алмайды. Сондықтан да әлемдiк дайын бұйымдар нарығында өздерiнiң
алатын орнын табу қиын болып отыр.
4. Қазақстанның сыртқы экономикалық ұйымдарының сыртқы экономикалық
қызметтi ұйымдастыру тәжiрибесiнiң аздығы, сондықтан да көптеген
қателiктер жiберуiнде. Қолға не түссе соны арзанға сата беру
экспорттық саясат емес. Экспортер өзiне ұзақ мерзiмге және сенiмдi
серiктес iздеуi қажет. Жасалған контрактiлер ұзақ мерзiмге және
әлемдiк нарықтың болашақ конъюнктурасына сай болуы керек.
5. Қазақстанның әлемдiк нарықта бет-бейнесi әлi қалыптасқан жоқ.
Қазiргi кезде фирмалар артық төлеуге дайын, бiрақ өнiм шығарушы
нақты, тұрақты, сапалы өнiммен қамтамасыз етуi қажет. Ал,
Қазақстанның ондай мүмкiншiлiгi қазiрше жоқ.
6. Қазақстан дүниежүзiлiк нарықта өнiмнiң кей түрлерiнен монополиялық
жағдайда тұрғанымен, сол салалар айтарлықтай дамымаған. Соған
байланысты күрделi валюталық операциялар түспейдi.
7. Әлемдiк шикiзат нарығы өндiрушiлер арасында бөлiнiп алынған, онда
бос "сәкi" жоқ. Бұрынғы Одақ елдерi өздерiнiң экономикасын қайта
құрып жатқанда, тауар өндiрушiлер дүниежүзiлiк нарықта өздерiнiң
орнын алып алған. Қазiр жаңа орын iздеу, оның жолын табу керек. Ол
өте күрделi мiндет.
8. Қазiргi технологиялық процесстер алғашқы шикiзатты пайдалануды
қысқартып келедi, сондықтан да шикiзат нарығына сұраныс азайып
келедi.
9. Қазақстан технологиясы артта деген атақ қалыптасып қалған, сондықтан
да жаңа технологияның өзi әлемдiк нарықта арзан болуы мүмкiн.
10. Қазақстан сауда және тариф жөнiндегi бас ассоциацияға (ГАТТ) және
басқа Халықаралық сауда ұйымдарына мүше емес, сондықтан да бiрқатар
жеңiлдiктер алуға мүмкiншiлiгi жоқ. әлемдiк нарық халықаралық
трансұлттық кооперацияларға бөлiнген, олар басқа жақтан келген
"саудагерлердi" ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.