Ұлтым қазақ
1. Фразеологизмдерді қатыстыра отырып сөйлем құраңыз: дүниеге келді, кәмелетке толды, қара жұмыс, некеге отырды, тұрмысқа шықты, ірге тасын қалады, ат салысу.
Д.Рамазанов 1967ж. 1 тамызда Семей облысында дүниеге келді. Заңда адам 18 жасқа толған күні кәмелетке толды деп есептеледі. Қазақстан мен Ресейде қара жұмыс істеп жүрген түріктер өте көп. Оңтүстік Кореяда бір күнде 7200 жұп некеге отырды. Біздің Малика тұрмысқа шықты. Н.Назарбаев тәуелсіз Қазақстанның тұрақтылығы мен дамуының сенімді іргетасын қалады. Республикасының гүлденуіне бірлесе ат салысу біздің ортақ мақсатымыз.
2. Өмірбаян құрылымы, ерекшелігі.
Өмірбаян - жеке адамның өмір жолы хронологиялық тәртіпте қысқаша жасалған ресми құжат. Әдетте оқуға түсу, жаңа қызметке орналасу кезінде жазылады. Онда азаматтың аты-жөні, туған жылы, күні, айы және туған жері, ұлты, отбасы жағдайы, білімі, бітірген оқу орындары, қызметі мен жұмыс тәжірибесі туралы және т.б. қосымша мәліметтер көрсетіледі. Тәжірибеде өмірбаян үш түрлі болып жазылады. Бірі-адамның өз өмірі мен қызметі туралы баяндауы. Бұл көбінесе қызметке орналасу кезіндегі жеке іс қағазына қоса тігілу үшін жазылады. Онда адам өзінің аты-жөнін, туған күнін, толық көрсетеді. Одан кейін жаңа жолдан нақты деректермен санамалап жазады. Өмірбаянның бұл түрі көбінесе ресми түрде жазылады да, көлемі жағынан шағын болады.
Өмірбаянның екінші түрі -- мемуарлар, яғни акын, жазушылардың, өнер, қоғам қайраткерлерінің өз өмірін қоғам өмірімен байланыстыра баяндауы. Мұндай өмірбаяндар көркем шығармаға жақын, әдеби тілмен, шебер жазылғандығымен оқырманды тартады және ол оқырманды жеке адам өмірімен ғана емес, қоғам дамуымен таныстырады. Мұндай шығармалар кай тілде болмасын өте көп және қара сөзбен де, өлең сөзбен де жазылған түрі кездеседі. Мысалы, Қ.Байсейітовтың "Құштар көңіл"(1977) Ш. Жиенқұлованың Өмірім менің - өнерім (1983) кітаптары өмірбаянның осы түріне жатады.
Өмірбаянның үшінші түрінде қоғамға белгілі қайраткерлердің өмірі мен шығармашылық, саяси қызметтері өз тарапынан емес, басқа біреулер тарапынан баяндалады. Мәселен, ұлы жазушылар мен ақындар - Абай, Ш. Уәлиханов, А.С. Пушкин өмірлері туралы шығармалар осындай өмірбаян түріне жатады. Мысалы, С.Мұқанов - Аққан жүлдыз,
М. Әуезов Абай жолы. Өмірбаянның мұндай түрі көркем шығарманың әр түрлі жанрлары ыңғайында очерктен бастап роман-эпопеяға дейін жазыла береді.
Күнделікті өмірде ең жиі қолданылатын құжаттың біріншісі - өмірбаян. Өмірбаян әркімнің өз қолымен, таза, жүйелі түрде, сиямен жазылады. Арнайы қағазға жазылуы да мүмкін.
3.Ресми іс қағаздар тілі - әдеби тілдің стильдік тармақтарының бірі болғандықтан әдеби тіл деген мәселеге де тоқтала кеткенді жөн көрдік. Әдеби тіл -- жүйелі қалыпқа түскен, стильдік тармақтары бар, қоғамдық қызметі әр алуан тіл. Әдеби тіл жалпы халықтық тілдің ең жоғары формасы болып есептеледі. Қоғамның, мемлекеттің дамуымен байланысты, сол мемлекет тілінің байлығы, мәдениеті артып, қолданылу аясы да кеңейе түседі. Мем-лекет тілі -- көркем әдебиеттің, ғылымның, іс қағаздардың, өнер-білімнің, баспасөздің тілі. Тілдің қалыпқа түсуі, дамуы халықтың жазба мәдениетімен тікелей байланысты. Жазба мәдениет арқылы тіл байлықтары екшеленіп, құрылысы да жүйелі қалыпқа түсіп дамиды. Яғни халықтың жазба мәдениетінің болуы тілдің әдеби қалыпқа түсуінің негізгі шарттарының бірі.
Әдеби тілдің негізгі белгілерінің бірі -- бірізділік. Бұл бірізділік тілдің орфографиясында да, грамматикасында да, терминологиясында да сақталуға тиіс. Яғни тілдегі сөздердің бір ізге түскен айтылу нормасы, жазылу норма-сы, қолданылу нормасы болу керек.
Жазба әдеби тіл қоғамның мемлекеттің ресми тілі болғандықтан оның қызметі де, қолданылу аясы да барынша кең болады. Тіл мемлекетте жүргізілетін іс қағаздарының, әдебиеттің, оқу-ағарту, тәрбие жұмыстарының, саясаттың, өнер-білімнің, бұқаралық ақпарат құралдарының барлық салаларында қызмет атқарады. Осыған орай тілдің түрлі стильдік тармақтары пайда болады. Қазіргі қазақ әдеби тілінің мынадай стильдік тармақтары бар:
Стильдердің түрлері.
Стиль - сөйлеушінің (жазушының) белгілі бір тақырыпқа қатысты сөз сақтаулары
Қазақ тіліндегі стильдің түрлері: (схема арқылы көрсету).
Ауызекі сөйлеу стилі
Көркем әдебиет стилі Ресми іс - қағаздар стилі
Публицистикалық стиль Ғылыми стиль
Стильдердің ерекшелігі.
1.Ауызекі сөйлеу стилі: сөздер мен сөз тіркестерін еркін қолдану, даярлықсыз өткізілуі.
2.Көркем әдебиет стилі: образды, эмоционалды, экспрессивті.
3.Ресми іс қағаздар стилі: ресми, анық, дәл.
4.Публицистикалық стиль: шақыру, үндеу, нақтылық.
5.Ғылыми стиль: дәлелді, зерттелген, сөзді тура мағынада алу.
Стильдің тілдік құралдары:
1.Ауызекі сөйлеу стилінде қарапайым сөздер және сұраулы, лепті сөйлемдер жиі қолданылады; көбіне диалог түрінде келеді.
2.Көркем әдебиет стилінде ауыспалы мағына, көркемдік тәсілдер, суреттеме құралдары (теңеу, метафора т.б.) жиі қолданылады.
3.Ресми іс-қағаздар стилінде кітаби, ресми сөздер мен тіркестер, хабарлы сөйлемдер, даяр тіркестер мен терминдер қолданылады.
4.Публицистикалық стильде реторикалық сұрақтар, стильдік қайталау антитеза пайдалану сияқты құралдар қолданылады.
5.Ғылыми стилде ғылыми терминдер жиі қолданылады; көбіне хабарлы сөйлем болып келеді. Өткен шақ пен осы шақта жиі қолданылады.
12. Ресми құжаттар түрі, ерекшеліктері:
Жеке адам өміріне қатысты іс қағаздары: өмірбаян, түйіндеме, жеке іс парағы, визит карточкасы, өтініш, арыз, мінездеме, кепілдеме, кеден мағлұмдамасы, жеделхат.
Азаматтық қарым-қатынастарды реттейтін іс-қағаздары: қолхат, сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі.
Басқару, өкім шығаруға қатысты іс-қағаздары: Заң, үкім, өкім, Жарғы, жарлық, Ереже, хабарлама, бұйрық, нұсқау, ресми, хаттар, хаттама, жарнама, хабарландыру.
Ресми немесе іс қағаздар стилінің ерекшелігі, онда акт дәл көрсетіліп, бір ізбен жүйелі жазуға айрықша мән беріледі.
23. Арыз - ұйым басшысының, лауазымы жағынан жоғары тұрған адамның атына белгілі бір ақпаратты, отінішті, мәліметті жеткізу мақсатында жазылатын іс қағазының бір түрі. Арыз көлемі жағынан шағын болады 1-3 бет немесе 500-5000 белгі аралығында.
Арыз көбінесе жеке адам атынан жазылады. Іс жүзінде қойылған мәселе бірден бірнеше адамның немесе, үлкен үжымның мүддесш көздейтін үжымдық (коллективтік) арыз түрлері де кездеседі. Арыз белгілі бір себеппен ғана жазылады. Әдетте онда бір ғана моселе көтеріледі. Арыз онда айтылған мәселені шешуғе қүқы бар адам атына жазылады.
Арыздың бірнеше түрі бар. Олар: өтініш түрінде жазылатын арыз, шағым турінде жазылатын арыз, түсініктеме түрінде жазылатын арыз, констатация түрінде жазылатын арыз. Бұлардың әрқайсысы ондаған мотивте жазылады. Арыз жазу ережесі барынша қарапайым десе де болады. Арыздың алты реквизиті бар: кімге жолданғаны, кім жазганы, қүжат аты, мазмүны, қолы, датасы.
Арыз сиялы я шарикті қаламмен, таза түзетулерсіз жазылуы керек. Жазу машинкасын немесе оргтехниканы қолдануға болады. А4 форматты кейде А5 форматты қағазға жазылады.
Арыз қүрылымы:
1) құжат адресациясы (кімнің атына жазылғаны);
2) қүұат аты;
3) негізгі мәтін;
4) қосымша болса оған сілтеме;
5) жазылу мерзімі;
6) қолы;
7) арыз мазмүнымен келісушілер қолы,
Ескерту: 1. Егер арыз бірнеше адамның атына қатар жазылса, олардың барлығының ресми қызметі, аты-жөні адресацияда көрсетілуі керек.
2. Егер арыз бірнеше адамның атынан жазылса, олар иерархиялық тәртіппен я болмаса алфавит ретімен жазылады.
3. Арыз қолмен де, компьютермен де қатесіз жазылуы тиіс.
34. Стандарт тілдік бірліктермен сөйлем құраңыз:Ұйымдастыру, қорытынды, ортақ, маңызды, ерекше, жоспарлы, жеткіліксіз, қанағаттанарлық, туралы ескертуді қажет деп санаймыз.
Бүгін біздің қалада тамаша шоу ұйымдастырылады. Хабар арнасының қорытынды жаңалықтары көрсетілді. Біздің ортақ үйіміз - Қазақстан. Шара барысында маңызды құжатта айқындалған ел дамуының негізгі бағыттары айтылды. Бүгін ерекше күн. Жоспарлы Экономика - КСРО-да және басқа да "социалистік" деп аталған елдерде қолданылған экономика жүйені ұйымдастыру тәсілі.
Елде кәсіби хоккейшілер жеткіліксіз. Павлодарда химия сабағында уланған оныншы сынып оқушылары қанағаттанарлық жағдайда ауруханадан шығарылды. Біз сіздерді аяз кележатқан туралы ескертуді қажет деп санаймыз.
45.Ақпараттық хат құрылымы, ерекшелігі.
Мүнда құжатты алушының мекен-жайы, реквизиттері сияқты мәліметтердің дүрыстығы тексеріледі.
Қүжаттағы мәліметтердің дәлдігі, оның мерзімінде дүрыс жасалу жауапкершілігі қүжат дайындаушы адамға жүктеледі. Егер қүжат дайындаушы адам бірнешеу болса жауапты орьгадаушы белгіленеді.
Құжатты дүрыс дайындап, уақытылы жіберу секретариат қызметкеріне я іс жүргізушіге жүктеледі.
56.М.Әуезовтің Абай жолы романының Қайтқанда тарауындағы Абай образы.
Алғашқы кітапта адам, азамат ретінде қалыптасқан Абай кейінгі кітаптарда ақын, қайраткер ретінде қиян-қилы қимыл-әрекеттерге көшеді. Осы желінің ұзына бойында оның тарам-тарам өсу, даму жолдары, белес-белес өрістеу, шарықтау биіктері жатыр. Бір кереметі - осылардың бәрі тек қана сыртқы сарт-сұрт, ылғи қолма-қол қимыл-күшпен емес, шығармашылық іспен (Әуезов), яғни ішкі көңіл күйіндегі нәзік ағыстар мен толқындар арқылы, солардың сан түрлі иін-иірімдері арқылы қат-қабат астарлы көрініс табады. Қаһарман іштей түлеп өседі. Демек, рухани мағынасында Абай, бір жағынан, сыр мен сезімнен, ой мен санадан құйылып жасалған терең психологиялық тұлға. Бас кейіпкердің парасат пен философияға толы болмыс-бітіміндегі қайталанбас қадыр-қасиетте осында жатыр. Абай - кең құлашты, мол тынысты эпикалық тұлға. Бұл тұлғаны автор эпопеяның басынан аяғына дейін өрмек тоқығандай, бір де бір тінін үзбестен тартып, асықпай өріп шығады. Көл-көсір нақты да затты деталь, ұшан-теңіз психологиялық анализ, сан-сала іс-әрекет, қимыл-харекет - осылардың бәрі Абай тұлғасын сомдауға қызмет етеді. Осылардың бәрінде де автор өз қаһарманының жан диалектикасын бойлап, ілгерілейді де отырады. Абай тұлғасы оқырманның көз алдында көктей өсіп, автордың өзі айтқандай, құз-жартасты жарып шығып жапырақ жайған шынарға - символ бейнеге айналады. Эпопеяның басында Абай өзін қоршаған дүниеге кіршіксіз сәби сезіммен, күнәсіз бала көзімен қарайды. Семей қаласынан Шыңғыс баурайындағы аулына қайтып келе жатып, өзі туған өлкені жан жүректен жабыса, сағына сүйеді!. Бұл кең жазирада мейірбандық пен туысқандықтан басқа, елдік пен ерліктен өзге оғаш мінез бар деп білмейді, қанішер қаталдық, жауыз жендеттік болады деген ой үш ұйықтаса түсіне кірмейді. Есенбай жырасында ұры жатады дегенге сенбейді де мән бермейді, қайта қасындағы Байтас пен жорға Жұмабайды өзі ұры боп қорқытады. Жас Абайдың туған дала туралы осынау уыз ұғымы өз әкесі Құнанбай өктемдігінен құрбан болған Қодар өлімін көргенде төңкеріліп түседі. Өзгеріс осыдан басталады. Енді ол Құнанбай мен құнанбайшылдар ісіне күдікпен, іштей қарсылықпен қарай бастайды. Бұған қосымша өз басындағы хал де осы ортадан түбінде түңілуге сайғандай. Әлгі бір Қарашоқыдағы қанды оқиғадан ауруға шалдығып, төсек тартты; Бөжей үйінде тірі жетім ғып әкесі ит жемеге тастатқан кішкене мүскін Камшат тағдыры мұның жанын жегідей жейді: аяулы ғашығы Тоғжанға қосыла алмай, тағы да әке шешімімен өзі сүймеген Ділдаға үйленуі... Осылардың бәрі Абайдың о бастағы мөлдір тұнығын сел басқандай лайлай береді.
66.М. Мақатаев өмірі, шығармашылығы.
Шынайы поэзия өкілі, ғажайып ақындардың бірі Мұқағали Мақатаев қазіргі Алматы облысы, Райымбек ауданындағы Қарасаз аулында 1931 жылы 9 ақпанда дүниеге келді.
Балалық шағы соғыспен тұспа-тұс келген Мұқағали өлеңді он-он бір жасынан жаза бастайды. Алғашқы өлеңдері аудандық газетте жарық көрген Мұқағали шығармалары 1960-1970 жылдары үздіксіз басылады, бұл жылдарды ақынның қазақ поэзиясының биік шыңына көтерілген уақыты деп санауға болады.
Ауыл орта мектебін 1948 жылы бітіріп, өз ауылында комсомол, кеңес қызметтерінде болған. Кейін аудандық газетте әдеби қызметкер, Қазақ радиосында диктор болған, Қазақ әдебиеті газетінде, Жұлдыз журналында поэзия бөлімін басқарған. Қазақстан Жазушылар одағында поэзия секциясында әдеби кеңесші қызметін атқарған.
Тырнақ алды туындылары Нарынқол аудандық Советтік шекара (қазіргі Хан тәңірісі) газетінде 1948 жылдары жариялана бастаған. 1954 жылы бір топ өлеңі Әдебиет және искусство (қазіргі Жұлдыз) журналында, одан кейін бір шоғыр жыры Ә.Тәжібаевтың сәт сапар тілеген сөзімен Қазақ әдебиетінде жарияланған.
Аз ғұмыры ішінде бірнеше лирикалық жыр жинағы мен дастандарын ұсынған. Жыр аудармасы саласында Шекспирдің сонеттерін, Дантенің Құдіретті комедиясын қазақшалады. Ақынның Саржайлау, Сөнбейді, әже, шырағын, Кел, еркем, Алатауыңа өлеңдеріне сазгер Н.Тілендиев ән шығарған.
Ақын тұрмыс тауқыметін тарта жүріп, әпербақан сынға ұшырағанда да "Ақынның ақындығы атақта емес, арда ғана" деген байламды берік ұстап, шен-шекпенге де, лауазым-атаққа да қызықпаған.
М.Мақатаев қаламынан "Қарлығашым, келдің бе?", "Дариға жүрек", "Аққулар ұйықтағанда", "Шуағым менің", "Өмір-дастан" т.б. жыр жинақтары туған. Қырық бес жасында қайтыс болған соң, Мұқағалидың екінші өмірі - өлмес ғұмыры басталды. Ақынның артында қалған мол мұрасы: "Соғады жүрек", "Шолпан", "Жырлайды жүрек", "Өмір-өзен" т.б. жыр кітаптары, "Қош, махаббат!" атты прозалық кітабы оқырманның қолдан-қолға түспей, іздеп жүріп оқитын шығармаларына айналды.
Өмірді сүюдің ғажайып үлгісін көрсеткен ақын Мұқағали "Жан азасы" (реквием) поэмасында өмір туралы гимн туғызды. "Аққулар ұйықтағанда" поэмасында ел наным-сенімін қастерлеу, сұлулық үндестігін жыр етсе, "Райымбек, Райымбек!" дастанында ел тарихын, ел басына қатер төнгенде қолына ту алып, жауына қарсы аттанған Райымбек Хангелдіұлының ерлігін суреттейді.
М.Мақатаев поэзиясы жұмыр жердің барлық мәселесіне араласқан, кең, ауқымды тақырыпты қамтиды. Оның туған жер, адамдар тағдыры, өмір мен өлім, ана мен бала, ақын мен ақындық, соғыс тауқыметі т.б. тақырыптағы лирикасы қайталанбас ұлттық сипатта, ұлттық зермен кестеленген.
76.Р. Мұқанованың Мәңгілік бала бейне
Адамзат әлемінің бүгінгі тағдыр-бейнесі, моделі атомдық эксперименттің объектісі болған Қарауыл ауылы өмірінің ащы ақиқаты - мүгедек қыз Ләйлә және оның әлеуметтік ортасы. Қарауылдың адамгершілік барометрі, табиғи рух сәулесі Ләйлә еді. Оған өз еркімен өмірден баз кештірген атом ғана емес - адам. Қойылым финалында Ләйлә - Ләйла өмірден біржола кетті. Ләйлә өлді - Қарауыл өлді. Қарауыл өлді - қазақ өлді... Болашақ бар ма, жоқ па?
86. Д.Рамазанның Келіндер әңгімесіндегі Жаңыл образы.
13. Түйіндеме (резюме) жазыңыз.
Аты-жөні: (аты-жөні).
Туған күні: (туған күні).
Туған жері: (туған жері).
Ұлты: (ұлты)
Мекенжайы:(мекенжай).
Телефоны: (нөмір).
Мамандығы: (мамандық).
Мақсаты: (лауазым түрі) лауазымын алу.
Білімі:
(жыл) жж.(институт, университет, колледж) (мамандық атауы) мамандығы бойынша диплом.
(жыл) жж. (институт, университет, колледж) (мамандық) мамандығы бойынша аспирантура.
Еңбек жолы:
(жыл) жж. (атауы) колледжі. (тіл түрі) тілі пәнінің мұғалімі.
(жыл) жж. № (номер) кешкі мектеп. Оқу бөлімінің хатшысы.
Арнайы білімі:
(тіл) және (тіл) тілдерін еркін меңгергенмін.
Компьютерде (компьютерлік бағдарламалар түрі) бағдарламалары бойынша жұмыс тәжірибем бар.
Ісқағаздарының стенограммасын жүргізу курсын бітірдім.
Отбасылық жағдайым: үйленген(бойдақ) (турмыс шықпаган)
24. Публицистикалық стиль.
Жұмыcтың жалпы сипаттамасы. Диссертацияда қазақ публицистикасының өткені мен бүгіні қазіргі көзқарас тұрғысынан қарастырылады. Ұлттық публицистиканың терең тамырлары айқындалады. Фольклорлық шығармалардағы ауызекі публицистиканың алғашқы үлгілері көрсетіліп, ежелгі жазба ескерткіштері публицистика бастаулары ретінде сараптан өтеді. Қазақтың алғашқы мерзімді баспасөзіндегі публицистика ғылыми жүйеленеді. Кеңес дәуіріндегі және тәуелсіздік кезеңіндегі қазақ публицистикасының тақырыптық ауқымы, көркемдік деңгейі, бейнелеуіш құралдары жекелеген публицистер шығармашылығы негізінде ашылады.
Тақырыптың өзектілігі. Адамзаттың асыл қасиеттерінің бірі - сөз өнері. Сонау көне замандардан бастап қазірге дейінгі адам ақыл-ойының маржандары сөз арқылы бізге жетті. Өмірде болған небір оқиғалар мен құбылыстарды, тіршіліктің алуан түсті бояулары мен айшықтарын келер ұрпаққа жеткізетін де сол өлмейтін сөз.
Бір нәрсе турасындағы пікірімізді, яғни қиялымызды, яки көңіліміздің күйін сөз арқылы жақсылап айта білсек, сол сөз өнері болады. Ішіндегі пікірді, қиялды, көңілдің күйін тәртіптеп қисынын, қырын, кестесін келістіріп сөз арқылы тысқа шығару - сөз шығару болады. Публицистика да - сөз өнерінің үлкен бір саласы. Ол - көркем әдебиетпен бірге туып, қалыптасып, өсіп, өркендеп келе жатқан шығармашылықтың ерекше бір тармағы.
Өткеніміз бен бүгінімізге тәуелсіз ел тұғырынан қарайтын бақытты күндер туды. Қазақтың публицистикасы қазақ халқының өсіп-өркендеу жолындағы жолбасшысы, ойсерігі, бағдаршамы іспеттес. Ұлттық публицистика өнеріне неғұрлым шынайы, неғұрлым еркін қарап, бағалап, парықтау мүмкіндігіне жол ашылып отыр. Бұл қажеттіліктен туған мүмкіндік, әрі мүмкіндіктен туған қажеттілік.
35. Бұрыштама (резолюция)
Бұрыштама - мекемеге келіп түскен іс-қағаздарының нұсқауы.бұрышына жазылатын басшының қысқаша
46. Стандарт тілдік бірліктермен сөйлем құраңыз:
Еркін сөйлеймін, жетік білемін, марапатталдым, тұрмыстамын, бойдақпын, әскери қызметке міндетті емеспін
Мен қазақ тілінде еркін сөйлеймін, дәстүрді бәрін болмаса да көпшілігімен таныспын, руымды да, жеті атамды да білемін
Ана тілім -- қазақ тілі, орыс тілін жетік білемін.
Құқық тақырыбына қалам тербеп жүрген үздік журналистер марапатталды
Мен 13 жыл тұрмыстамын, түтікшенің жабылуына байланысты сәби сүйе алмадым
Әбіләкім, бұл хабарда бойдақпын деп шығатын қыз-жігіттердің көбі өтірік ойнап шығады.
Мен әскери қызметке міндетті емеспін.
57. Абайдың әкесі Құнанбай туралы не білесіз? Абай мен Құнанбайдың қарым-қатынасы қандай болған? Өз ойыңызды жазыңыз
әкесі Құнанбай жас кезінде батыр жігіттің бірі саналып, өсе келе сөз ұстап, ел басқарған адамның бірі болған. 1822 жылғы патша үкіметінің Сибирь қазақтарына арнап шығарған уставы бойынша, қазақ даласы округке бөлініп, округтік приказ арқылы билеу тәртібінен кейін Құнанбай Қарқаралы округіне аға сұлтан болып сайланады. Құнанбайдың атын шығаруға бұл жағдайлардың мәні үлкен болды. Өйткені ел билейтін хан, аға сұлтандар бұрын хан-төре нәсілдерінен болып келсе, жоғарғы заң бойынша, ол міндетті төреден болмай-ақ қарадан шыққан мықты феодалдар да атқарып, ел басқаруға жарай беру мүмкіншілігі Құнанбайды аға сұлтан етсе, бұл жай-жапсарды жақсы ұға білмеген көпшілікке Құнанбайды ерекше бағалатады. Қарадан туып хан, айырдан туып нар болды деп, өз кезіндегі феодал табының ақындары Құнанбайды ел мадағы етті.
67. Ақиық ақын тақырыбына сұхбат құрыңыз
78. Р. Мұқанова өмірі, шығармашылығы
1964 жылы 14 қазанда Шығыс Қазақстан облысы, Үржар ауданы, Көлденең ауылында дүниеге келген. 1987 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін тамамдады. 1987 жылы Орталық мұражайдың Әдебиет және өнер бөлімінде қызмет жасады. 1989 жылы Қазақстан Жазушылар одағының Аударма коллегиясында аға редактор болды. Қазір ҚР Ақпарат министрлігінде жауапты қызметкер.
"Жарық дүние" (1994, "Жалын"), "Дүние кезек" (1997, "Жазушы") әңгімелер жинағы, "Құдірет-Кие" ( 2000, "Сөздік-Словарь") әңгімелері мен драмалық хикаяттары жарық көрді. 2001 жылы Рабғұзидің "Қисса-сүл-Әнбий-я" кітабын алғаш рет қазақ тіліне тәржі-малады.
1996 жылы Қазақтың мемлекетгік М.Әуезов атындағы академиялық драма театрында "Мәңгілік бала бейне" пьесасы қойылды. 1997 жылы Ғ.Мүсірепов атындағы мемлекеттік академиялық жастар мен балалар театрында М.Әуезовтің Қаралы сұлу әңгімесінің желісінде драмалық қойылымы сахналанды.
2001 жылы Ш.Айманов атындағы Қазақфильм киностудиясы Қыз жылаған әңгімесінің желісімен кино түсірді.
Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының, Жалын журналының Т.Айбергенов атындағы сыйлығының (1989), Халықаралық Алаш әдеби сыйлығының лауреаты (2002, Құдірет-Кие).
88. Мәңгілік бала бейне қойылымына сұхбат құрыңыз.
1964 жылы 14 қазанда Шығыс Қазақстан облысы, Үржар ауданы, Көлденең ауылында дүниеге келген. 1987 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін тамамдады. 1987 жылы Орталық мұражайдың Әдебиет және өнер бөлімінде қызмет жасады. 1989 жылы Қазақстан Жазушылар одағының Аударма коллегиясында аға редактор болды. Қазір ҚР Ақпарат министрлігінде жауапты қызметкер.
"Жарық дүние" (1994, "Жалын"), "Дүние кезек" (1997, "Жазушы") әңгімелер жинағы, "Құдірет-Кие" ( 2000, "Сөздік-Словарь") әңгімелері мен драмалық хикаяттары жарық көрді. 2001 жылы Рабғұзидің "Қисса-сүл-Әнбий-я" кітабын алғаш рет қазақ тіліне тәржі-малады.
1996 жылы Қазақтың мемлекетгік М.Әуезов атындағы академиялық драма театрында "Мәңгілік бала бейне" пьесасы қойылды. 1997 жылы Ғ.Мүсірепов атындағы мемлекеттік академиялық жастар мен балалар театрында М.Әуезовтің Қаралы сұлу әңгімесінің желісінде драмалық қойылымы сахналанды.
2001 жылы Ш.Айманов атындағы Қазақфильм киностудиясы Қыз жылаған әңгімесінің желісімен кино түсірді.
Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының, Жалын журналының Т.Айбергенов атындағы сыйлығының (1989), Халықаралық Алаш әдеби сыйлығының лауреаты (2002, Құдірет-Кие).
3.Билет
Ресми іс қағаздар тілі - әдеби тілдің стильдік тармақтарының бірі болғандықтан әдеби тіл деген мәселеге де тоқтала кеткенді жөн көрдік. Әдеби тіл -- жүйелі қалыпқа түскен, стильдік тармақтары бар, қоғамдық қызметі әр алуан тіл. Әдеби тіл жалпы халықтық тілдің ең жоғары формасы болып есептеледі. Қоғамның, мемлекеттің дамуымен байланысты, сол мемлекет тілінің байлығы, мәдениеті артып, қолданылу аясы да кеңейе түседі. Мем-лекет тілі -- көркем әдебиеттің, ғылымның, іс қағаздардың, өнер-білімнің, баспасөздің тілі. Тілдің қалыпқа түсуі, дамуы халықтың жазба мәдениетімен тікелей байланысты. Жазба мәдениет арқылы тіл байлықтары екшеленіп, құрылысы да жүйелі қалыпқа түсіп дамиды. Яғни халықтың жазба мәдениетінің болуы тілдің әдеби қалыпқа түсуінің негізгі шарттарының бірі.
Әдеби тілдің негізгі белгілерінің бірі -- бірізділік. Бұл бірізділік тілдің орфографиясында да, грамматикасында да, терминологиясында да сақталуға тиіс. Яғни тілдегі сөздердің бір ізге түскен айтылу нормасы, жазылу норма-сы, қолданылу нормасы болу керек.
Жазба әдеби тіл қоғамның мемлекеттің ресми тілі болғандықтан оның қызметі де, қолданылу аясы да барынша кең болады. Тіл мемлекетте жүргізілетін іс қағаздарының, әдебиеттің, оқу-ағарту, тәрбие жұмыстарының, саясаттың, өнер-білімнің, бұқаралық ақпарат құралдарының барлық салаларында қызмет атқарады. Осыған орай тілдің түрлі стильдік тармақтары пайда болады. Қазіргі қазақ әдеби тілінің мынадай стильдік тармақтары бар:
Стильдердің түрлері.
Стиль - сөйлеушінің (жазушының) белгілі бір тақырыпқа қатысты сөз сақтаулары
Қазақ тіліндегі стильдің түрлері: (схема арқылы көрсету).
Ауызекі сөйлеу стилі
Көркем әдебиет стилі Ресми іс - қағаздар стилі
Публицистикалық стиль Ғылыми стиль
Стильдердің ерекшелігі.
1.Ауызекі сөйлеу стилі: сөздер мен сөз тіркестерін еркін қолдану, даярлықсыз өткізілуі.
2.Көркем әдебиет стилі: образды, эмоционалды, экспрессивті.
3.Ресми іс қағаздар стилі: ресми, анық, дәл.
4.Публицистикалық стиль: шақыру, үндеу, нақтылық.
5.Ғылыми стиль: дәлелді, зерттелген, сөзді тура мағынада алу.
Стильдің тілдік құралдары:
1.Ауызекі сөйлеу стилінде қарапайым сөздер және сұраулы, лепті сөйлемдер жиі қолданылады; көбіне диалог түрінде келеді.
2.Көркем әдебиет стилінде ауыспалы мағына, көркемдік тәсілдер, суреттеме құралдары (теңеу, метафора т.б.) жиі қолданылады.
3.Ресми іс-қағаздар стилінде кітаби, ресми сөздер мен тіркестер, хабарлы сөйлемдер, даяр тіркестер мен терминдер қолданылады.
4.Публицистикалық стильде реторикалық сұрақтар, стильдік қайталау антитеза пайдалану сияқты құралдар қолданылады.
5.Ғылыми стилде ғылыми терминдер жиі қолданылады; көбіне хабарлы сөйлем болып келеді. Өткен шақ пен осы шақта жиі қолданылады.
14.Билет
1.Президент жанындағы Әйелдер ісі және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия соңғы кезеңде өзінің кезекті мәжілісін еліміздің әр аймағында өткізуді дәстүрге айналдыра бастады.
2. Әскери қызметшілерді әскери лауазымдарға тағайындау Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес жүзеге асырылады.
3.Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы отбасынан басталады.
4.Қазақстанда жоғары білім алушылар саны салыстырмалы түрде жоғары.
25.Билет
Наразылық білдіріп, көршіңіздің үстінен шағым түсіріңіз. (Арыз жазу)
Өтініш - жұмысқа қабылдау, жұмыстан шығару, басқа жұмысқа ауысу, демалыс беру және т.б. туралы өтінішпен ұйымға немесе лауазымды тұлғаға бағытталған құжат.
Жұмысқа қабылдау туралы
________қаласы (_____ ауданының1)
әкімі _________________ (аты-жөні)
мекенжайында тұратын
________________ (аты-жөні)
ӨТІНІШ
Мені __________________________ айлығымен штаттық кестеге сәйкес 200__ жылғы ___ ___________ бастап_______________ лауазымына қызметке алуыңызды сұраймын.
200__ жылғы ___ ___________ ________ (қолы)
36. Жеке адамға қатысты құжаттар
Өмірбаян
36.Билет Мен, ___, 19__ жылы, 14 қаңтарда Алматы обылысы, __ауданы, __ауылында тудым. Менің ұлтым - __Алматы каласы, Бостандық ауданындағы №_ орта мектебін 20__ жылы бітірдім.
20__ жылы ___университетінің 1 курсына оқуға түстім.
Ата-бар; әкем -- __. Анам __жұмыс істейді. Мен үйленбегенмін. Мекен жайым: __қаласы, ___" ықшамауданы__үй, _-пәтер, тел.
47.билет
Сауалнама құрылымы, ерекшелігі.
Әлеуметтанушыға бақылау жүргізу арқылы алуға болмайтын немесе құжаттарда жазылмаған құбылыстар мен процестер жөнінде ақпараттар өте жиі қажет болады.Мұндай ақпаратты сауалнама әдісін қолдана отарып алуға болады.Бұл әдіс ғылымда кеңінен тараған және барынша жиі қолданылатын әдістердің бірі.Бақылау барысында зерттеуші обьектінің тек қана нақты мінез-құлқын белгілейтін болса, сауалнаманың көмегімен ол адамдардың бүгінгі қылықтары туралы кең көлемде мағлұмат ала алады, сонымен қатар олардың өткен уақыттағы тыныс - тіршілігімен бірге болашақ жоспары, ниеттері жөнінде ақпарат алады.Сауалнама әсіресе индивидтердің субьективті жай-күиі жөнінде мәлімет алу қажет болғанда таптырмайтын ереше құнды әдіс болып есептеледі.Сұрақтардың жиынтығы бұл әдістің түп негізін құрайды.Сұраулардың көмегімен ақпарат алып жиналады.Ғылымда сауалнама жүргізуші адамдар-анкетерлар(Сауалшылар) және сұрақтарға жауап қайтарушылар - респоденттер деп аталады.Алынған ақпараттың сипатына қарай және оны алу тәсіліне қарап сауалнама бірнеше түрге бөлінеді.
Сауалнама әдісінің екі түрі бар:анкеталық және сұхбат немесе сұхбатнама (интервью).Сауалға жауап алу ұжымдардың және жеке адамдардың кез келген проблема бойынша пікірін білуге мүмкіндік жасайды.Әсіресе бұл әдіс құжаттар арқылы зерттеу , бақылау т.б әдістерді қолдану үлкен қиыншылықтар туғызғанда пайдаланады. Анкеталық сауалнама көп жағдайда алдын ала дайындалған анкетамен жүргізіледі, респоденттің аты жөні көрсетілмей анонимді түрде болады. Негізінен анкета үш бөлімнен құралады: ундеулік, негізгі, төлқұжаттық.Үндеулік бөлімде қысқаша зерттеудің мақсаты туралы айтылып, оның мәні мен маңыздылығы атап өтіледі және зерттеу нәтижесі қалайша қолданылатыны жазылады, анкетаны толтыру ережесі көрсетіледі, Қайтарылған жауаптардың құпия түрінде болатынына кепілдік беріледі. Анкетаның негізгі бөлімінде қажетті ақпарат алуға бағытталған сұрақтар орналасады.Алғашқы сұрақтар барынша түсінікті, қызықты болуы керек. Осыдан кейін сұрақтар олардың пікірін , оқиғалар мен қазіргі жағдайға беретін бағаларын білуге бағытталуы әрі күрделі болуы шарт. Ал төлқұжаттық бөлімде респоденттердің демографиялық мәліметтері (жасы, жынысы т.б) жөніндегі сұрақтар қойылады.Анкетаны құрастыруда сұрақтардың тұжырымдылығына баса назар аударылады.. Анкетаны дайындау үшін зерттеуші сауалнаманың мақсаты мен міндеттерін анықтап біліп алады, Содан соң логикалық жүйеде сұрақтар қарастырылып, оның жауаптарының түрлері көрсетіледі.
Анкетаның сұрақтары үш негізгі топқа бөлінеді:
1. Ашық түрдегі сұраулар, мұның жауаптары анкетада жазылмайды, оны жауапкерлер өз қолымен жазып қайтарады;
2. Жабық сұрақтар, мұның жауаптары мен варианттары анкетада жазылып тұрады. Жауап беруші жауаптардың астын сызып немесе дөңгелекшеге алып қайтарады
3. Аралас сауалдар, бұл бірінші және екінші топтағы сұрақтардың элементтерінен құралып, белгілі мөлшерде жауаптары да жазылады, бұлармен қатар Басқасы не екенін көрсетіңіз? - деген сұрауларға жауап алу да белгіленеді.
Анкеталық сұрақтардың түрлері түсінікті болу үшін мысалдар келтірейік:
1. Ашық сұрақ: Қазақстандық газеттердің қайсысы халықаралық жағдайлар туралы сауатырақ жазады?. Мұнда алдын ала сұрақ - жауабының тізімі берілмеген, сондықтан жауап беруші жауапты өзі әзірлеуге міндетті болады;
2. Жабық сұрақ : Сіздің болашақ мамандығыңызды таңдауға ықпал жасаған кім? - ата - анам, мектептегі ұстаздарым, жолдастарым, болашақ мамандықты өзім таңдадым;
3. Аралас сұрақ : Сіздің пікіріңізше нарықтық экономикаға көшу жастарға не береді? - материалдық жағдайды жақсартады, материалдық жағдайды нашарлатады, жұмыссыздықты көбейтеді, жұмыс орнын кеңейтеді. Сізді қазір қандай әлеуметтік проблемма қатты толғандырады?. Қалған жауаптарды өзінің жазыңыз
58.Билет. Фразеологизмдерді қатыстыра отырып сөйлем құраңыз: Самсаған сары қол, ішқұста болу, мұршасы келмеу, ішек-сілесі қату, наразы болу, ыстық қоныс, бала мінез.
1.Самсағаң сары қол бұл жолдан өтіп кетті.
2.бала анасына қарап ішек-сілесі қатты
3.Ұйқы қамбаған адам күндіз наразы болып жүреді
4 . Бала мінезі туылғаннан белгілі болады
Айдалада жалғыз үй отырып, қарғысын төгетін де қара таппай ішқұста болып жүреді
Тұруға мұршасы келмей жатқан шал шаңыраққа қараса, шаңырақтың күлдіреуішінде керулі тұрған кер биенің төстігі көзіне түседі.
79.билет
Д. Рамазанның Алланың әмірі әңгімесіне эссе жазыңыз.
Жазушы, драматург, журналист, аудармашы, зерттеуші Думан Әмірғалиұлы Рамазан 1967 жылғы 1 тамызда қазіргі Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей) облысы, Абай ауданы, Қызылту кеңшарында дүниеге келген. 1984 жылы осы кеңшардағы Кеңес Одағының батыры Жанғазы Молдағалиев атындағы орта мектепті бітірген. 1985 - 92 жылдары әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің Журналистика факультетінде оқыған. Одан соң М. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының аспирантурасын тәмамдаған. Ұзақ жыл республикалық Халық кеңесі, Қазақ әдебиеті газеттерінде журналистік қызмет атқарған. Ғ. Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық Балалар мен жасөспірімдер театрында Әдебиет бөлімінің меңгерушісі болып қызмет істеген. Қазір Саяси зерттеулер орталығы ЖШС-нің бас директоры. Көкжал, Хан Кененің қазасы, Алланың әмірі атты кітаптардың және Кенесары хан деректі филімі сценарийінің авторы. Кенесары-Күнімжан, Апат атты драмалық шығармалары бар. Қазақстан Жастар Одағы мен Журналистер Одағы сыйлығының лауреаты. Кенесары хан атындағы республикалық әдеби конкурстың бас жүлдегері. 2005 жылы қазақ әдебиеті мен мәдениетіне сіңірген еңбегі үшін Қазақстан Президентінің алғыс хатымен марапатталған
89.Билет
Мұхтар Шаханов(2.07.1942 жылы туған, Оңтүстік Қазақстан облысы, Ленгір ауданы, Қасқасу селосы) -- қазақ ақыны. Шымкент педагогикалық институтын бітірген (1969). "Оңтүстік Қазақстан" (1960-65), "Лениншіл жас" (1965-70) газеттерінде, республикалық телевизия, радио редакцияларында (1971-75) істеді. 1976 жылдан Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің баспа, полиграфия және кітап саудасы жөніндегі мемлекеттік комитетінде бөлім бастығы. Алғашқы өлеңі ("Сырдария") 1959 жылы жарияланды. Тұңғыш өлеңдер жинағы ("Бақыт") 1966 жылы жарық көрді. М.Шахановтың "Балладалар" (1968), "Ай туып келеді" (1970), "Қырандар төбеге қонбайды" (1974), "Сенім патшалығы" (1976) атты кітаптары шықты. Өлеңдерінде философиялық ой басым. "Махаббат заңы" атты поэзиялық спектаклі республикалық театр сахнасына қойылды (1974). Мұхтар Шаханов көптеген әндер мәтінін жазды. Мәтінін де, музыкасын да өзі жазған "Жұбайлар жыры", "Туған күн кешінде", "Гүл дәурен", "Мен саған ғашық едім" атты әндері жүртшылыққа кеңінен таныс. М.Шаханов -- Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты (1972). Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы, республикалық "Жалын" журналының бас редакторы т.б. қызметтер атқарды. КСРО халық депутаты, КСРО Жоғарғы Кеңесінің мүшесі, ҚР-ның Халық депутаты. 1993-2003 жж. Қазақстан Республикасының Қырғыз Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінде болды. 2004 -- 2007 жылдары ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты. Қазір 2004 -- 2007 депутат. "Жалын" журналының бас редакторы, әлем ойшылдарының басын біріктіретін "XXI ғасыр және Руханият" атты халықаралық элита клубының Президенті.
15Ресми құжаттардың стильдік ерекшеліктері
РЕСМИ ІС ҚАҒАЗДАР СТИЛІ
Стиль - латын сөзі, қазақ тіліне аударғанда жазу мәнері дегенді білдіреді.
Стилистика - тілдің қолданылу заңдылықтарын зерттейтін ғылым, ол тілдік белгілердің дұрыс қолданылу нормасын көздейді.
Қазақ әдеби тіл стильдері:
1. ауызекі сөйлеу стилі 2 көркем-әдебиет стилі3. публицистикалық стиль
4. ресми іс қағаздар стилі
5. ғылыми стиль
Ресми немесе іс қағаздар стилінің ерекшелігі, онда акт дәл көрсетіліп, бір ізбен жүйелі жазуға айрықша мән беріледі.
Қазақ тілінде қолданылып жүрген қалыптасқан сөз орамдарының көпшілігі орыс тілінің ықпалымен жасалған : қызу мақұлдау, қызу қарқын, тұрмыстық қызмет, қызмет көрсету, жүзеге асыру, қамтамасыз ету, өз күшінде қалдыру, қол жеткен табыс, кең жол ашу, іске қосу, мәселе көтеру, алғыс жариялау, сөгіс жариялау.
Көптеген сөздер белгілі стильге телулі болады, қолданылу жағынан шектеліп отырады. Мысалы: тағайындалсын, міндеттелсін, осы анықтама берілді, қаулы етеді, жарлық етеді т.б.
Ресми іс қағаздарында кейде бір заттың я ұғымның атауы қолданылу орнына қарай әр түрлі аталады. Мысалы, адам деген сөз ресми құжаттарда - азамат, жолдас, телефон станциясында - абонент, ательеде - заказ беруші, шаштаразда - клиент, ауруханада - науқас, санаторииде - демалушы, тынығушы, транспортта - жолаушы т.б. болып табылады.
Іс қағаздары стиліне әр түрлі мекемелерде жүргізілетін жазу үлгілері болады.
37
АНЫҚТАМА
Анықтама - мазмұны белгілі бір фактіні я оқиғаны дәлелдейтін, растайтын, сипаттайтын акпараттық-анықтамалық іс қағазының түрі.
Өмірдің түрлі жағдайларына байланысты бізге әр кезеңде, түрлі мекемелерге барып әр мазмұнда анықтамалар алуға тура келеді.Біздің жеке басымызды куәландыратын қүжаттарды жоғалтып алғанда да анықтама оның орнын уақытша ауыстыра алады.
Мекеме жетекшісі өз билігі мен өкілеттігінің шеңберіне анықтама беруге нұсқау береді және оны растап қол қояды.Анықтама көп жағдайда жеке адамға байланысты нақты бір ақпаратты растау үшін беріледі. Мысалы, фамилиясы, аты-жөні, туған күні, туған жері, еңбек стажы, атқаратын қызметі, білімі туралы мөләмет, мамандығы т.б.Анықтамада берілген мәлімет әркез мұқият тексерілуі кажет. Мәліметтің дәлдігін тексерумен кадр бөлімінің қызметкері я ұйым жетекшісі, өкілдік берген секретариат қызметкері айналысады. Анықтамадағы қызметтік сипаттағы мәліметті тиісті бөлім қызметкері тексереді. Мысалы, еңбекақы туралы мәліметті бухгалтерия бөлімінің қызметкері тексеріп, дайындайды. Анықтама беру журналындағы рет санының өсу тәртібіне орай әр анықтамаға нөмір қойылады және бірнеше дана берілсе, ол да көрсетіледі. Мысалы, "4222",Берілген анықтаманың көшірмесі мекемеде қалдырылмайды. Кейбір ерекше жағдайда көшірмесі қалдырылатан болса, ол жеке іс папкасына немесе қызметкердің жеке ісіне тігіледі. Анықтама А5 форматты параққа дайындалады. Кейбір көлемі үлкен анықтамалар үшін А4 форматты қағаз парағы пайдаланылады.
Анықтама
Қазақстан Рес-ның Аскаров Асет әл-Фараби
Білім және ғылым министрілігі атындағы Қазақ ұлттық ун-нің
әл-Фараби атындағы География және табиғатты пайдалану
Қазақ ұлттық универститеті Факультетінде
Картография және геоинформатика
Мамандығы бойынша 2курс күндізгі бөлімінің студенті
талап ету орнына көрсету үшін берілген
14желтоқсан 2011ж
7.Өз өмірбаяныңызды жазыңыз
Мен Исабекова Аружан Асхатқызы,1992 жылы,24 маусымда Талдықогған қаласында дүниеге келдім.Ұлтым қазақ.1999-2010 жылдары орта мектебінде оқыдым.2010 жылы Алматыдағы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің география факультетіне түстім.Тұрмыста емеспін.Әскери қызметке міндетті емеспін.Отбасымызда 5 адамбыз.Әкем,анам,екі әпкем және мен.Мекен жайымыз:Алматы қ. Ақсай 2 ықшам ауданы,22 үй,75 пәтер.Телефон 2246326.
18. Ресми құжаттарды жазуда ескерілетін емле қағидалары
Ресми құжат тұтас құрылым сондықтан онда мазмұның қысқа әрі тұжырымды түрде баяндауы тиіс.Сөздермен терминдер нақты өз мағынасында пайдалануы тиіс.Термин мен тұрақты орамдардың бірегейлігі сақталуы тиіс.Қазіргі әдеби тілдің нормасында көнерген сөздер,сирек қолданыстағы сөздер,бір қолданыстағы сөздер болып саналатың лексикалық элементтер сондай ақ бейнелі образды фразеологизмдер қарапайым лексикаға тән тұлғалар-қолданылмайды.
29. Қызметтік хаттың құрылымы
1. Мекеменің аты-құжат авторы
2 Ұйым туралы анықтамалық деректер
3 Уақыт,күні
4 Мекен жай иесі
5 Тіркеу нөмеріне сілтеме және сұрау құжаттың уақыты,күні,тек қана хат жазуға арналған бланкмен.
6 Мәтінге қорытынды мағынасы бар бұрыштама.
40. Фразеологизмдерді қатыстыра отырып сөйлем құраңыз: Дау айтты, дауыс берді, дауысқа салды, есеп алды, есеп берді, күн тәртібіне қойды, қалыс қалды, іске аспады.
Қоныс аударушыларға да, жабайыларға да Олимпиада жат деген дау айтты.
Қырғызстандағы отандастарымыз Бішкектегі Қазақстан елшілігіне барып дауыс берді.
Өзбекстан сенаты бүгін өзбек жерінен АҚШ күштерін шығару мәселесін дауысқа салды.
Президент Yкіметтен есеп алды.
Бүгін мемлекет басшысының қабылдауында болған Асқар Жұмағалиев ұлттық компанияның өткен жылғы жұмысы жайлы есеп берді.
Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен қамту ісі де күн тәртібіне қойылды.
БҰҰ-ң Қауіпсіздік кеңесі Израилдың Газа аймағындағы шабуылдарын айыптаca, АҚШ қалыс қалды.
Тұтқындар ойы іске аспады.
51.ЖЕКЕ ІС ПАРАҒЫ
Кадрлар жөніндегі жеке іс парағы - жұмысқа қабылдану, сайланбалы оргаңдарға сайлану кезінде, сондай-ақ ұйымдар, мекемелер мен ведомстволар талап еткен басқа жағдайларда толтырылатын арнаулы бланк түріндегі ресми құжат. Жеке іс парағында көрсетілетін мәліметтер еңбек кітапшасында, өмірбаянда берілетін мәліметтермен дәлме-дәл сәйкес жазылады, жеке адамның азаматтық хал-жағдайы, кәсібі мен мамандығы, қоғамдық қызметі мен еңбек жолы толық көрсетіледі
61.Сөйлем құрастырыңыз.
Оянып кету, ұнатпау, жүздесу, азамат болып, анам болса, жұмыстан шаршап келдім, ер жеттік, қамын ойлайтын.
Таңертең адамның бір күні тез, сергек оянып кетуі, бір күні кешегі оянған уақытында қиналып оятуы да осыған байланысты.
Рухани жалғыздық - жалғыздықтың ең ауыр түрі, оның негізінде жоғалту, басқалардың сені ұнатпау сезімі жатыр.
Мен Жұлдызбен жүздесу газетің жақсы көремін.
Отанды сүйетін азамат болып өсулеріңе тілектестік білдіреміз.
Акем нагыз казактын ауылыннан шыккан жигит кой, ал анам болса каланын кызы.
Мен бүгін жұмыстан шаршап келдім,сондықтан ерте ұйықтап қалдым.
Сәби едік, енді қазір ер жеттік.
Халықтың қамын ойлайтын әкім осындай болу керек.
72.Мұхтар Шаханов(2.07.1942 жылы туған, Оңтүстік Қазақстан облысы, Ленгір ауданы, Қасқасу селосы) -- қазақ ақыны. Шымкент педагогикалық институтын бітірген (1969). "Оңтүстік Қазақстан" (1960-65), "Лениншіл жас" (1965-70) газеттерінде, республикалық телевизия, радио редакцияларында (1971-75) істеді. 1976 жылдан Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің баспа, полиграфия және кітап саудасы жөніндегі мемлекеттік комитетінде бөлім бастығы. Алғашқы өлеңі ("Сырдария") 1959 жылы жарияланды. Тұңғыш өлеңдер жинағы ("Бақыт") 1966 жылы жарық көрді. М.Шахановтың "Балладалар" (1968), "Ай туып келеді" (1970), "Қырандар төбеге қонбайды" (1974), "Сенім патшалығы" (1976) атты кітаптары шықты. Өлеңдерінде философиялық ой басым. "Махаббат заңы" атты поэзиялық спектаклі республикалық театр сахнасына қойылды (1974). Мұхтар Шаханов көптеген әндер мәтінін жазды. Мәтінін де, музыкасын да өзі жазған "Жұбайлар жыры", "Туған күн кешінде", "Гүл дәурен", "Мен саған ғашық едім" атты әндері жүртшылыққа кеңінен таныс. М.Шаханов -- Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты (1972). Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы, республикалық "Жалын" журналының бас редакторы т.б. қызметтер атқарды. КСРО халық депутаты, КСРО Жоғарғы Кеңесінің мүшесі, ҚР-ның Халық депутаты. 1993-2003 жж. Қазақстан Республикасының Қырғыз Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінде болды. 2004 -- 2007 жылдары ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты. Қазір 2004 -- 2007 депутат. "Жалын" журналының бас редакторы, әлем ойшылдарының басын біріктіретін "XXI ғасыр және Руханият" атты халықаралық элита клубының Президенті.
Шығармалары
Бірнеше өлең кітаптарының және халық арасына кең тараған бірқатар әндердің авторы. Балладалары мен поэмалары дүние жүзі халықтарының 20-дан астам тілдеріне аударылған. "Махаббат заңы", "Сенім патшалығы", "Сократты еске алу түні" атты драмалары республикамызда және шетел театрларында қойылған. Ш.Айтмановпен бірлесіп жазған "Күз басындағы аңшының зары" атты эссе кітабы мен "Сократты еске алу түні" атты драмасы көптеген тілдерге аударылған. "Шыңғыс ханның пенделік құпиясы" драмалық туындысы негізінде Украинаның Довженко атындағы киностудиясы екі сериялы телефильм шығарды. Мұхтар Шахановтың поэзиясының арқауы ана тілі тағдыры, халқының тағдыры. Ақынның: "Тарихын тұр санаңа өткел тастап, Өз тілінде ойлау, сөйлеу тоқталған сәттен бастап, Бүкіл баба рухымен байланысың кесілер. Тағдырыңнан ата ғасыр шамын солай өшірер. Қатенді әбжіл түзетпесең, толыққанды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Д.Рамазанов 1967ж. 1 тамызда Семей облысында дүниеге келді. Заңда адам 18 жасқа толған күні кәмелетке толды деп есептеледі. Қазақстан мен Ресейде қара жұмыс істеп жүрген түріктер өте көп. Оңтүстік Кореяда бір күнде 7200 жұп некеге отырды. Біздің Малика тұрмысқа шықты. Н.Назарбаев тәуелсіз Қазақстанның тұрақтылығы мен дамуының сенімді іргетасын қалады. Республикасының гүлденуіне бірлесе ат салысу біздің ортақ мақсатымыз.
2. Өмірбаян құрылымы, ерекшелігі.
Өмірбаян - жеке адамның өмір жолы хронологиялық тәртіпте қысқаша жасалған ресми құжат. Әдетте оқуға түсу, жаңа қызметке орналасу кезінде жазылады. Онда азаматтың аты-жөні, туған жылы, күні, айы және туған жері, ұлты, отбасы жағдайы, білімі, бітірген оқу орындары, қызметі мен жұмыс тәжірибесі туралы және т.б. қосымша мәліметтер көрсетіледі. Тәжірибеде өмірбаян үш түрлі болып жазылады. Бірі-адамның өз өмірі мен қызметі туралы баяндауы. Бұл көбінесе қызметке орналасу кезіндегі жеке іс қағазына қоса тігілу үшін жазылады. Онда адам өзінің аты-жөнін, туған күнін, толық көрсетеді. Одан кейін жаңа жолдан нақты деректермен санамалап жазады. Өмірбаянның бұл түрі көбінесе ресми түрде жазылады да, көлемі жағынан шағын болады.
Өмірбаянның екінші түрі -- мемуарлар, яғни акын, жазушылардың, өнер, қоғам қайраткерлерінің өз өмірін қоғам өмірімен байланыстыра баяндауы. Мұндай өмірбаяндар көркем шығармаға жақын, әдеби тілмен, шебер жазылғандығымен оқырманды тартады және ол оқырманды жеке адам өмірімен ғана емес, қоғам дамуымен таныстырады. Мұндай шығармалар кай тілде болмасын өте көп және қара сөзбен де, өлең сөзбен де жазылған түрі кездеседі. Мысалы, Қ.Байсейітовтың "Құштар көңіл"(1977) Ш. Жиенқұлованың Өмірім менің - өнерім (1983) кітаптары өмірбаянның осы түріне жатады.
Өмірбаянның үшінші түрінде қоғамға белгілі қайраткерлердің өмірі мен шығармашылық, саяси қызметтері өз тарапынан емес, басқа біреулер тарапынан баяндалады. Мәселен, ұлы жазушылар мен ақындар - Абай, Ш. Уәлиханов, А.С. Пушкин өмірлері туралы шығармалар осындай өмірбаян түріне жатады. Мысалы, С.Мұқанов - Аққан жүлдыз,
М. Әуезов Абай жолы. Өмірбаянның мұндай түрі көркем шығарманың әр түрлі жанрлары ыңғайында очерктен бастап роман-эпопеяға дейін жазыла береді.
Күнделікті өмірде ең жиі қолданылатын құжаттың біріншісі - өмірбаян. Өмірбаян әркімнің өз қолымен, таза, жүйелі түрде, сиямен жазылады. Арнайы қағазға жазылуы да мүмкін.
3.Ресми іс қағаздар тілі - әдеби тілдің стильдік тармақтарының бірі болғандықтан әдеби тіл деген мәселеге де тоқтала кеткенді жөн көрдік. Әдеби тіл -- жүйелі қалыпқа түскен, стильдік тармақтары бар, қоғамдық қызметі әр алуан тіл. Әдеби тіл жалпы халықтық тілдің ең жоғары формасы болып есептеледі. Қоғамның, мемлекеттің дамуымен байланысты, сол мемлекет тілінің байлығы, мәдениеті артып, қолданылу аясы да кеңейе түседі. Мем-лекет тілі -- көркем әдебиеттің, ғылымның, іс қағаздардың, өнер-білімнің, баспасөздің тілі. Тілдің қалыпқа түсуі, дамуы халықтың жазба мәдениетімен тікелей байланысты. Жазба мәдениет арқылы тіл байлықтары екшеленіп, құрылысы да жүйелі қалыпқа түсіп дамиды. Яғни халықтың жазба мәдениетінің болуы тілдің әдеби қалыпқа түсуінің негізгі шарттарының бірі.
Әдеби тілдің негізгі белгілерінің бірі -- бірізділік. Бұл бірізділік тілдің орфографиясында да, грамматикасында да, терминологиясында да сақталуға тиіс. Яғни тілдегі сөздердің бір ізге түскен айтылу нормасы, жазылу норма-сы, қолданылу нормасы болу керек.
Жазба әдеби тіл қоғамның мемлекеттің ресми тілі болғандықтан оның қызметі де, қолданылу аясы да барынша кең болады. Тіл мемлекетте жүргізілетін іс қағаздарының, әдебиеттің, оқу-ағарту, тәрбие жұмыстарының, саясаттың, өнер-білімнің, бұқаралық ақпарат құралдарының барлық салаларында қызмет атқарады. Осыған орай тілдің түрлі стильдік тармақтары пайда болады. Қазіргі қазақ әдеби тілінің мынадай стильдік тармақтары бар:
Стильдердің түрлері.
Стиль - сөйлеушінің (жазушының) белгілі бір тақырыпқа қатысты сөз сақтаулары
Қазақ тіліндегі стильдің түрлері: (схема арқылы көрсету).
Ауызекі сөйлеу стилі
Көркем әдебиет стилі Ресми іс - қағаздар стилі
Публицистикалық стиль Ғылыми стиль
Стильдердің ерекшелігі.
1.Ауызекі сөйлеу стилі: сөздер мен сөз тіркестерін еркін қолдану, даярлықсыз өткізілуі.
2.Көркем әдебиет стилі: образды, эмоционалды, экспрессивті.
3.Ресми іс қағаздар стилі: ресми, анық, дәл.
4.Публицистикалық стиль: шақыру, үндеу, нақтылық.
5.Ғылыми стиль: дәлелді, зерттелген, сөзді тура мағынада алу.
Стильдің тілдік құралдары:
1.Ауызекі сөйлеу стилінде қарапайым сөздер және сұраулы, лепті сөйлемдер жиі қолданылады; көбіне диалог түрінде келеді.
2.Көркем әдебиет стилінде ауыспалы мағына, көркемдік тәсілдер, суреттеме құралдары (теңеу, метафора т.б.) жиі қолданылады.
3.Ресми іс-қағаздар стилінде кітаби, ресми сөздер мен тіркестер, хабарлы сөйлемдер, даяр тіркестер мен терминдер қолданылады.
4.Публицистикалық стильде реторикалық сұрақтар, стильдік қайталау антитеза пайдалану сияқты құралдар қолданылады.
5.Ғылыми стилде ғылыми терминдер жиі қолданылады; көбіне хабарлы сөйлем болып келеді. Өткен шақ пен осы шақта жиі қолданылады.
12. Ресми құжаттар түрі, ерекшеліктері:
Жеке адам өміріне қатысты іс қағаздары: өмірбаян, түйіндеме, жеке іс парағы, визит карточкасы, өтініш, арыз, мінездеме, кепілдеме, кеден мағлұмдамасы, жеделхат.
Азаматтық қарым-қатынастарды реттейтін іс-қағаздары: қолхат, сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі.
Басқару, өкім шығаруға қатысты іс-қағаздары: Заң, үкім, өкім, Жарғы, жарлық, Ереже, хабарлама, бұйрық, нұсқау, ресми, хаттар, хаттама, жарнама, хабарландыру.
Ресми немесе іс қағаздар стилінің ерекшелігі, онда акт дәл көрсетіліп, бір ізбен жүйелі жазуға айрықша мән беріледі.
23. Арыз - ұйым басшысының, лауазымы жағынан жоғары тұрған адамның атына белгілі бір ақпаратты, отінішті, мәліметті жеткізу мақсатында жазылатын іс қағазының бір түрі. Арыз көлемі жағынан шағын болады 1-3 бет немесе 500-5000 белгі аралығында.
Арыз көбінесе жеке адам атынан жазылады. Іс жүзінде қойылған мәселе бірден бірнеше адамның немесе, үлкен үжымның мүддесш көздейтін үжымдық (коллективтік) арыз түрлері де кездеседі. Арыз белгілі бір себеппен ғана жазылады. Әдетте онда бір ғана моселе көтеріледі. Арыз онда айтылған мәселені шешуғе қүқы бар адам атына жазылады.
Арыздың бірнеше түрі бар. Олар: өтініш түрінде жазылатын арыз, шағым турінде жазылатын арыз, түсініктеме түрінде жазылатын арыз, констатация түрінде жазылатын арыз. Бұлардың әрқайсысы ондаған мотивте жазылады. Арыз жазу ережесі барынша қарапайым десе де болады. Арыздың алты реквизиті бар: кімге жолданғаны, кім жазганы, қүжат аты, мазмүны, қолы, датасы.
Арыз сиялы я шарикті қаламмен, таза түзетулерсіз жазылуы керек. Жазу машинкасын немесе оргтехниканы қолдануға болады. А4 форматты кейде А5 форматты қағазға жазылады.
Арыз қүрылымы:
1) құжат адресациясы (кімнің атына жазылғаны);
2) қүұат аты;
3) негізгі мәтін;
4) қосымша болса оған сілтеме;
5) жазылу мерзімі;
6) қолы;
7) арыз мазмүнымен келісушілер қолы,
Ескерту: 1. Егер арыз бірнеше адамның атына қатар жазылса, олардың барлығының ресми қызметі, аты-жөні адресацияда көрсетілуі керек.
2. Егер арыз бірнеше адамның атынан жазылса, олар иерархиялық тәртіппен я болмаса алфавит ретімен жазылады.
3. Арыз қолмен де, компьютермен де қатесіз жазылуы тиіс.
34. Стандарт тілдік бірліктермен сөйлем құраңыз:Ұйымдастыру, қорытынды, ортақ, маңызды, ерекше, жоспарлы, жеткіліксіз, қанағаттанарлық, туралы ескертуді қажет деп санаймыз.
Бүгін біздің қалада тамаша шоу ұйымдастырылады. Хабар арнасының қорытынды жаңалықтары көрсетілді. Біздің ортақ үйіміз - Қазақстан. Шара барысында маңызды құжатта айқындалған ел дамуының негізгі бағыттары айтылды. Бүгін ерекше күн. Жоспарлы Экономика - КСРО-да және басқа да "социалистік" деп аталған елдерде қолданылған экономика жүйені ұйымдастыру тәсілі.
Елде кәсіби хоккейшілер жеткіліксіз. Павлодарда химия сабағында уланған оныншы сынып оқушылары қанағаттанарлық жағдайда ауруханадан шығарылды. Біз сіздерді аяз кележатқан туралы ескертуді қажет деп санаймыз.
45.Ақпараттық хат құрылымы, ерекшелігі.
Мүнда құжатты алушының мекен-жайы, реквизиттері сияқты мәліметтердің дүрыстығы тексеріледі.
Қүжаттағы мәліметтердің дәлдігі, оның мерзімінде дүрыс жасалу жауапкершілігі қүжат дайындаушы адамға жүктеледі. Егер қүжат дайындаушы адам бірнешеу болса жауапты орьгадаушы белгіленеді.
Құжатты дүрыс дайындап, уақытылы жіберу секретариат қызметкеріне я іс жүргізушіге жүктеледі.
56.М.Әуезовтің Абай жолы романының Қайтқанда тарауындағы Абай образы.
Алғашқы кітапта адам, азамат ретінде қалыптасқан Абай кейінгі кітаптарда ақын, қайраткер ретінде қиян-қилы қимыл-әрекеттерге көшеді. Осы желінің ұзына бойында оның тарам-тарам өсу, даму жолдары, белес-белес өрістеу, шарықтау биіктері жатыр. Бір кереметі - осылардың бәрі тек қана сыртқы сарт-сұрт, ылғи қолма-қол қимыл-күшпен емес, шығармашылық іспен (Әуезов), яғни ішкі көңіл күйіндегі нәзік ағыстар мен толқындар арқылы, солардың сан түрлі иін-иірімдері арқылы қат-қабат астарлы көрініс табады. Қаһарман іштей түлеп өседі. Демек, рухани мағынасында Абай, бір жағынан, сыр мен сезімнен, ой мен санадан құйылып жасалған терең психологиялық тұлға. Бас кейіпкердің парасат пен философияға толы болмыс-бітіміндегі қайталанбас қадыр-қасиетте осында жатыр. Абай - кең құлашты, мол тынысты эпикалық тұлға. Бұл тұлғаны автор эпопеяның басынан аяғына дейін өрмек тоқығандай, бір де бір тінін үзбестен тартып, асықпай өріп шығады. Көл-көсір нақты да затты деталь, ұшан-теңіз психологиялық анализ, сан-сала іс-әрекет, қимыл-харекет - осылардың бәрі Абай тұлғасын сомдауға қызмет етеді. Осылардың бәрінде де автор өз қаһарманының жан диалектикасын бойлап, ілгерілейді де отырады. Абай тұлғасы оқырманның көз алдында көктей өсіп, автордың өзі айтқандай, құз-жартасты жарып шығып жапырақ жайған шынарға - символ бейнеге айналады. Эпопеяның басында Абай өзін қоршаған дүниеге кіршіксіз сәби сезіммен, күнәсіз бала көзімен қарайды. Семей қаласынан Шыңғыс баурайындағы аулына қайтып келе жатып, өзі туған өлкені жан жүректен жабыса, сағына сүйеді!. Бұл кең жазирада мейірбандық пен туысқандықтан басқа, елдік пен ерліктен өзге оғаш мінез бар деп білмейді, қанішер қаталдық, жауыз жендеттік болады деген ой үш ұйықтаса түсіне кірмейді. Есенбай жырасында ұры жатады дегенге сенбейді де мән бермейді, қайта қасындағы Байтас пен жорға Жұмабайды өзі ұры боп қорқытады. Жас Абайдың туған дала туралы осынау уыз ұғымы өз әкесі Құнанбай өктемдігінен құрбан болған Қодар өлімін көргенде төңкеріліп түседі. Өзгеріс осыдан басталады. Енді ол Құнанбай мен құнанбайшылдар ісіне күдікпен, іштей қарсылықпен қарай бастайды. Бұған қосымша өз басындағы хал де осы ортадан түбінде түңілуге сайғандай. Әлгі бір Қарашоқыдағы қанды оқиғадан ауруға шалдығып, төсек тартты; Бөжей үйінде тірі жетім ғып әкесі ит жемеге тастатқан кішкене мүскін Камшат тағдыры мұның жанын жегідей жейді: аяулы ғашығы Тоғжанға қосыла алмай, тағы да әке шешімімен өзі сүймеген Ділдаға үйленуі... Осылардың бәрі Абайдың о бастағы мөлдір тұнығын сел басқандай лайлай береді.
66.М. Мақатаев өмірі, шығармашылығы.
Шынайы поэзия өкілі, ғажайып ақындардың бірі Мұқағали Мақатаев қазіргі Алматы облысы, Райымбек ауданындағы Қарасаз аулында 1931 жылы 9 ақпанда дүниеге келді.
Балалық шағы соғыспен тұспа-тұс келген Мұқағали өлеңді он-он бір жасынан жаза бастайды. Алғашқы өлеңдері аудандық газетте жарық көрген Мұқағали шығармалары 1960-1970 жылдары үздіксіз басылады, бұл жылдарды ақынның қазақ поэзиясының биік шыңына көтерілген уақыты деп санауға болады.
Ауыл орта мектебін 1948 жылы бітіріп, өз ауылында комсомол, кеңес қызметтерінде болған. Кейін аудандық газетте әдеби қызметкер, Қазақ радиосында диктор болған, Қазақ әдебиеті газетінде, Жұлдыз журналында поэзия бөлімін басқарған. Қазақстан Жазушылар одағында поэзия секциясында әдеби кеңесші қызметін атқарған.
Тырнақ алды туындылары Нарынқол аудандық Советтік шекара (қазіргі Хан тәңірісі) газетінде 1948 жылдары жариялана бастаған. 1954 жылы бір топ өлеңі Әдебиет және искусство (қазіргі Жұлдыз) журналында, одан кейін бір шоғыр жыры Ә.Тәжібаевтың сәт сапар тілеген сөзімен Қазақ әдебиетінде жарияланған.
Аз ғұмыры ішінде бірнеше лирикалық жыр жинағы мен дастандарын ұсынған. Жыр аудармасы саласында Шекспирдің сонеттерін, Дантенің Құдіретті комедиясын қазақшалады. Ақынның Саржайлау, Сөнбейді, әже, шырағын, Кел, еркем, Алатауыңа өлеңдеріне сазгер Н.Тілендиев ән шығарған.
Ақын тұрмыс тауқыметін тарта жүріп, әпербақан сынға ұшырағанда да "Ақынның ақындығы атақта емес, арда ғана" деген байламды берік ұстап, шен-шекпенге де, лауазым-атаққа да қызықпаған.
М.Мақатаев қаламынан "Қарлығашым, келдің бе?", "Дариға жүрек", "Аққулар ұйықтағанда", "Шуағым менің", "Өмір-дастан" т.б. жыр жинақтары туған. Қырық бес жасында қайтыс болған соң, Мұқағалидың екінші өмірі - өлмес ғұмыры басталды. Ақынның артында қалған мол мұрасы: "Соғады жүрек", "Шолпан", "Жырлайды жүрек", "Өмір-өзен" т.б. жыр кітаптары, "Қош, махаббат!" атты прозалық кітабы оқырманның қолдан-қолға түспей, іздеп жүріп оқитын шығармаларына айналды.
Өмірді сүюдің ғажайып үлгісін көрсеткен ақын Мұқағали "Жан азасы" (реквием) поэмасында өмір туралы гимн туғызды. "Аққулар ұйықтағанда" поэмасында ел наным-сенімін қастерлеу, сұлулық үндестігін жыр етсе, "Райымбек, Райымбек!" дастанында ел тарихын, ел басына қатер төнгенде қолына ту алып, жауына қарсы аттанған Райымбек Хангелдіұлының ерлігін суреттейді.
М.Мақатаев поэзиясы жұмыр жердің барлық мәселесіне араласқан, кең, ауқымды тақырыпты қамтиды. Оның туған жер, адамдар тағдыры, өмір мен өлім, ана мен бала, ақын мен ақындық, соғыс тауқыметі т.б. тақырыптағы лирикасы қайталанбас ұлттық сипатта, ұлттық зермен кестеленген.
76.Р. Мұқанованың Мәңгілік бала бейне
Адамзат әлемінің бүгінгі тағдыр-бейнесі, моделі атомдық эксперименттің объектісі болған Қарауыл ауылы өмірінің ащы ақиқаты - мүгедек қыз Ләйлә және оның әлеуметтік ортасы. Қарауылдың адамгершілік барометрі, табиғи рух сәулесі Ләйлә еді. Оған өз еркімен өмірден баз кештірген атом ғана емес - адам. Қойылым финалында Ләйлә - Ләйла өмірден біржола кетті. Ләйлә өлді - Қарауыл өлді. Қарауыл өлді - қазақ өлді... Болашақ бар ма, жоқ па?
86. Д.Рамазанның Келіндер әңгімесіндегі Жаңыл образы.
13. Түйіндеме (резюме) жазыңыз.
Аты-жөні: (аты-жөні).
Туған күні: (туған күні).
Туған жері: (туған жері).
Ұлты: (ұлты)
Мекенжайы:(мекенжай).
Телефоны: (нөмір).
Мамандығы: (мамандық).
Мақсаты: (лауазым түрі) лауазымын алу.
Білімі:
(жыл) жж.(институт, университет, колледж) (мамандық атауы) мамандығы бойынша диплом.
(жыл) жж. (институт, университет, колледж) (мамандық) мамандығы бойынша аспирантура.
Еңбек жолы:
(жыл) жж. (атауы) колледжі. (тіл түрі) тілі пәнінің мұғалімі.
(жыл) жж. № (номер) кешкі мектеп. Оқу бөлімінің хатшысы.
Арнайы білімі:
(тіл) және (тіл) тілдерін еркін меңгергенмін.
Компьютерде (компьютерлік бағдарламалар түрі) бағдарламалары бойынша жұмыс тәжірибем бар.
Ісқағаздарының стенограммасын жүргізу курсын бітірдім.
Отбасылық жағдайым: үйленген(бойдақ) (турмыс шықпаган)
24. Публицистикалық стиль.
Жұмыcтың жалпы сипаттамасы. Диссертацияда қазақ публицистикасының өткені мен бүгіні қазіргі көзқарас тұрғысынан қарастырылады. Ұлттық публицистиканың терең тамырлары айқындалады. Фольклорлық шығармалардағы ауызекі публицистиканың алғашқы үлгілері көрсетіліп, ежелгі жазба ескерткіштері публицистика бастаулары ретінде сараптан өтеді. Қазақтың алғашқы мерзімді баспасөзіндегі публицистика ғылыми жүйеленеді. Кеңес дәуіріндегі және тәуелсіздік кезеңіндегі қазақ публицистикасының тақырыптық ауқымы, көркемдік деңгейі, бейнелеуіш құралдары жекелеген публицистер шығармашылығы негізінде ашылады.
Тақырыптың өзектілігі. Адамзаттың асыл қасиеттерінің бірі - сөз өнері. Сонау көне замандардан бастап қазірге дейінгі адам ақыл-ойының маржандары сөз арқылы бізге жетті. Өмірде болған небір оқиғалар мен құбылыстарды, тіршіліктің алуан түсті бояулары мен айшықтарын келер ұрпаққа жеткізетін де сол өлмейтін сөз.
Бір нәрсе турасындағы пікірімізді, яғни қиялымызды, яки көңіліміздің күйін сөз арқылы жақсылап айта білсек, сол сөз өнері болады. Ішіндегі пікірді, қиялды, көңілдің күйін тәртіптеп қисынын, қырын, кестесін келістіріп сөз арқылы тысқа шығару - сөз шығару болады. Публицистика да - сөз өнерінің үлкен бір саласы. Ол - көркем әдебиетпен бірге туып, қалыптасып, өсіп, өркендеп келе жатқан шығармашылықтың ерекше бір тармағы.
Өткеніміз бен бүгінімізге тәуелсіз ел тұғырынан қарайтын бақытты күндер туды. Қазақтың публицистикасы қазақ халқының өсіп-өркендеу жолындағы жолбасшысы, ойсерігі, бағдаршамы іспеттес. Ұлттық публицистика өнеріне неғұрлым шынайы, неғұрлым еркін қарап, бағалап, парықтау мүмкіндігіне жол ашылып отыр. Бұл қажеттіліктен туған мүмкіндік, әрі мүмкіндіктен туған қажеттілік.
35. Бұрыштама (резолюция)
Бұрыштама - мекемеге келіп түскен іс-қағаздарының нұсқауы.бұрышына жазылатын басшының қысқаша
46. Стандарт тілдік бірліктермен сөйлем құраңыз:
Еркін сөйлеймін, жетік білемін, марапатталдым, тұрмыстамын, бойдақпын, әскери қызметке міндетті емеспін
Мен қазақ тілінде еркін сөйлеймін, дәстүрді бәрін болмаса да көпшілігімен таныспын, руымды да, жеті атамды да білемін
Ана тілім -- қазақ тілі, орыс тілін жетік білемін.
Құқық тақырыбына қалам тербеп жүрген үздік журналистер марапатталды
Мен 13 жыл тұрмыстамын, түтікшенің жабылуына байланысты сәби сүйе алмадым
Әбіләкім, бұл хабарда бойдақпын деп шығатын қыз-жігіттердің көбі өтірік ойнап шығады.
Мен әскери қызметке міндетті емеспін.
57. Абайдың әкесі Құнанбай туралы не білесіз? Абай мен Құнанбайдың қарым-қатынасы қандай болған? Өз ойыңызды жазыңыз
әкесі Құнанбай жас кезінде батыр жігіттің бірі саналып, өсе келе сөз ұстап, ел басқарған адамның бірі болған. 1822 жылғы патша үкіметінің Сибирь қазақтарына арнап шығарған уставы бойынша, қазақ даласы округке бөлініп, округтік приказ арқылы билеу тәртібінен кейін Құнанбай Қарқаралы округіне аға сұлтан болып сайланады. Құнанбайдың атын шығаруға бұл жағдайлардың мәні үлкен болды. Өйткені ел билейтін хан, аға сұлтандар бұрын хан-төре нәсілдерінен болып келсе, жоғарғы заң бойынша, ол міндетті төреден болмай-ақ қарадан шыққан мықты феодалдар да атқарып, ел басқаруға жарай беру мүмкіншілігі Құнанбайды аға сұлтан етсе, бұл жай-жапсарды жақсы ұға білмеген көпшілікке Құнанбайды ерекше бағалатады. Қарадан туып хан, айырдан туып нар болды деп, өз кезіндегі феодал табының ақындары Құнанбайды ел мадағы етті.
67. Ақиық ақын тақырыбына сұхбат құрыңыз
78. Р. Мұқанова өмірі, шығармашылығы
1964 жылы 14 қазанда Шығыс Қазақстан облысы, Үржар ауданы, Көлденең ауылында дүниеге келген. 1987 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін тамамдады. 1987 жылы Орталық мұражайдың Әдебиет және өнер бөлімінде қызмет жасады. 1989 жылы Қазақстан Жазушылар одағының Аударма коллегиясында аға редактор болды. Қазір ҚР Ақпарат министрлігінде жауапты қызметкер.
"Жарық дүние" (1994, "Жалын"), "Дүние кезек" (1997, "Жазушы") әңгімелер жинағы, "Құдірет-Кие" ( 2000, "Сөздік-Словарь") әңгімелері мен драмалық хикаяттары жарық көрді. 2001 жылы Рабғұзидің "Қисса-сүл-Әнбий-я" кітабын алғаш рет қазақ тіліне тәржі-малады.
1996 жылы Қазақтың мемлекетгік М.Әуезов атындағы академиялық драма театрында "Мәңгілік бала бейне" пьесасы қойылды. 1997 жылы Ғ.Мүсірепов атындағы мемлекеттік академиялық жастар мен балалар театрында М.Әуезовтің Қаралы сұлу әңгімесінің желісінде драмалық қойылымы сахналанды.
2001 жылы Ш.Айманов атындағы Қазақфильм киностудиясы Қыз жылаған әңгімесінің желісімен кино түсірді.
Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының, Жалын журналының Т.Айбергенов атындағы сыйлығының (1989), Халықаралық Алаш әдеби сыйлығының лауреаты (2002, Құдірет-Кие).
88. Мәңгілік бала бейне қойылымына сұхбат құрыңыз.
1964 жылы 14 қазанда Шығыс Қазақстан облысы, Үржар ауданы, Көлденең ауылында дүниеге келген. 1987 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін тамамдады. 1987 жылы Орталық мұражайдың Әдебиет және өнер бөлімінде қызмет жасады. 1989 жылы Қазақстан Жазушылар одағының Аударма коллегиясында аға редактор болды. Қазір ҚР Ақпарат министрлігінде жауапты қызметкер.
"Жарық дүние" (1994, "Жалын"), "Дүние кезек" (1997, "Жазушы") әңгімелер жинағы, "Құдірет-Кие" ( 2000, "Сөздік-Словарь") әңгімелері мен драмалық хикаяттары жарық көрді. 2001 жылы Рабғұзидің "Қисса-сүл-Әнбий-я" кітабын алғаш рет қазақ тіліне тәржі-малады.
1996 жылы Қазақтың мемлекетгік М.Әуезов атындағы академиялық драма театрында "Мәңгілік бала бейне" пьесасы қойылды. 1997 жылы Ғ.Мүсірепов атындағы мемлекеттік академиялық жастар мен балалар театрында М.Әуезовтің Қаралы сұлу әңгімесінің желісінде драмалық қойылымы сахналанды.
2001 жылы Ш.Айманов атындағы Қазақфильм киностудиясы Қыз жылаған әңгімесінің желісімен кино түсірді.
Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының, Жалын журналының Т.Айбергенов атындағы сыйлығының (1989), Халықаралық Алаш әдеби сыйлығының лауреаты (2002, Құдірет-Кие).
3.Билет
Ресми іс қағаздар тілі - әдеби тілдің стильдік тармақтарының бірі болғандықтан әдеби тіл деген мәселеге де тоқтала кеткенді жөн көрдік. Әдеби тіл -- жүйелі қалыпқа түскен, стильдік тармақтары бар, қоғамдық қызметі әр алуан тіл. Әдеби тіл жалпы халықтық тілдің ең жоғары формасы болып есептеледі. Қоғамның, мемлекеттің дамуымен байланысты, сол мемлекет тілінің байлығы, мәдениеті артып, қолданылу аясы да кеңейе түседі. Мем-лекет тілі -- көркем әдебиеттің, ғылымның, іс қағаздардың, өнер-білімнің, баспасөздің тілі. Тілдің қалыпқа түсуі, дамуы халықтың жазба мәдениетімен тікелей байланысты. Жазба мәдениет арқылы тіл байлықтары екшеленіп, құрылысы да жүйелі қалыпқа түсіп дамиды. Яғни халықтың жазба мәдениетінің болуы тілдің әдеби қалыпқа түсуінің негізгі шарттарының бірі.
Әдеби тілдің негізгі белгілерінің бірі -- бірізділік. Бұл бірізділік тілдің орфографиясында да, грамматикасында да, терминологиясында да сақталуға тиіс. Яғни тілдегі сөздердің бір ізге түскен айтылу нормасы, жазылу норма-сы, қолданылу нормасы болу керек.
Жазба әдеби тіл қоғамның мемлекеттің ресми тілі болғандықтан оның қызметі де, қолданылу аясы да барынша кең болады. Тіл мемлекетте жүргізілетін іс қағаздарының, әдебиеттің, оқу-ағарту, тәрбие жұмыстарының, саясаттың, өнер-білімнің, бұқаралық ақпарат құралдарының барлық салаларында қызмет атқарады. Осыған орай тілдің түрлі стильдік тармақтары пайда болады. Қазіргі қазақ әдеби тілінің мынадай стильдік тармақтары бар:
Стильдердің түрлері.
Стиль - сөйлеушінің (жазушының) белгілі бір тақырыпқа қатысты сөз сақтаулары
Қазақ тіліндегі стильдің түрлері: (схема арқылы көрсету).
Ауызекі сөйлеу стилі
Көркем әдебиет стилі Ресми іс - қағаздар стилі
Публицистикалық стиль Ғылыми стиль
Стильдердің ерекшелігі.
1.Ауызекі сөйлеу стилі: сөздер мен сөз тіркестерін еркін қолдану, даярлықсыз өткізілуі.
2.Көркем әдебиет стилі: образды, эмоционалды, экспрессивті.
3.Ресми іс қағаздар стилі: ресми, анық, дәл.
4.Публицистикалық стиль: шақыру, үндеу, нақтылық.
5.Ғылыми стиль: дәлелді, зерттелген, сөзді тура мағынада алу.
Стильдің тілдік құралдары:
1.Ауызекі сөйлеу стилінде қарапайым сөздер және сұраулы, лепті сөйлемдер жиі қолданылады; көбіне диалог түрінде келеді.
2.Көркем әдебиет стилінде ауыспалы мағына, көркемдік тәсілдер, суреттеме құралдары (теңеу, метафора т.б.) жиі қолданылады.
3.Ресми іс-қағаздар стилінде кітаби, ресми сөздер мен тіркестер, хабарлы сөйлемдер, даяр тіркестер мен терминдер қолданылады.
4.Публицистикалық стильде реторикалық сұрақтар, стильдік қайталау антитеза пайдалану сияқты құралдар қолданылады.
5.Ғылыми стилде ғылыми терминдер жиі қолданылады; көбіне хабарлы сөйлем болып келеді. Өткен шақ пен осы шақта жиі қолданылады.
14.Билет
1.Президент жанындағы Әйелдер ісі және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия соңғы кезеңде өзінің кезекті мәжілісін еліміздің әр аймағында өткізуді дәстүрге айналдыра бастады.
2. Әскери қызметшілерді әскери лауазымдарға тағайындау Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес жүзеге асырылады.
3.Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы отбасынан басталады.
4.Қазақстанда жоғары білім алушылар саны салыстырмалы түрде жоғары.
25.Билет
Наразылық білдіріп, көршіңіздің үстінен шағым түсіріңіз. (Арыз жазу)
Өтініш - жұмысқа қабылдау, жұмыстан шығару, басқа жұмысқа ауысу, демалыс беру және т.б. туралы өтінішпен ұйымға немесе лауазымды тұлғаға бағытталған құжат.
Жұмысқа қабылдау туралы
________қаласы (_____ ауданының1)
әкімі _________________ (аты-жөні)
мекенжайында тұратын
________________ (аты-жөні)
ӨТІНІШ
Мені __________________________ айлығымен штаттық кестеге сәйкес 200__ жылғы ___ ___________ бастап_______________ лауазымына қызметке алуыңызды сұраймын.
200__ жылғы ___ ___________ ________ (қолы)
36. Жеке адамға қатысты құжаттар
Өмірбаян
36.Билет Мен, ___, 19__ жылы, 14 қаңтарда Алматы обылысы, __ауданы, __ауылында тудым. Менің ұлтым - __Алматы каласы, Бостандық ауданындағы №_ орта мектебін 20__ жылы бітірдім.
20__ жылы ___университетінің 1 курсына оқуға түстім.
Ата-бар; әкем -- __. Анам __жұмыс істейді. Мен үйленбегенмін. Мекен жайым: __қаласы, ___" ықшамауданы__үй, _-пәтер, тел.
47.билет
Сауалнама құрылымы, ерекшелігі.
Әлеуметтанушыға бақылау жүргізу арқылы алуға болмайтын немесе құжаттарда жазылмаған құбылыстар мен процестер жөнінде ақпараттар өте жиі қажет болады.Мұндай ақпаратты сауалнама әдісін қолдана отарып алуға болады.Бұл әдіс ғылымда кеңінен тараған және барынша жиі қолданылатын әдістердің бірі.Бақылау барысында зерттеуші обьектінің тек қана нақты мінез-құлқын белгілейтін болса, сауалнаманың көмегімен ол адамдардың бүгінгі қылықтары туралы кең көлемде мағлұмат ала алады, сонымен қатар олардың өткен уақыттағы тыныс - тіршілігімен бірге болашақ жоспары, ниеттері жөнінде ақпарат алады.Сауалнама әсіресе индивидтердің субьективті жай-күиі жөнінде мәлімет алу қажет болғанда таптырмайтын ереше құнды әдіс болып есептеледі.Сұрақтардың жиынтығы бұл әдістің түп негізін құрайды.Сұраулардың көмегімен ақпарат алып жиналады.Ғылымда сауалнама жүргізуші адамдар-анкетерлар(Сауалшылар) және сұрақтарға жауап қайтарушылар - респоденттер деп аталады.Алынған ақпараттың сипатына қарай және оны алу тәсіліне қарап сауалнама бірнеше түрге бөлінеді.
Сауалнама әдісінің екі түрі бар:анкеталық және сұхбат немесе сұхбатнама (интервью).Сауалға жауап алу ұжымдардың және жеке адамдардың кез келген проблема бойынша пікірін білуге мүмкіндік жасайды.Әсіресе бұл әдіс құжаттар арқылы зерттеу , бақылау т.б әдістерді қолдану үлкен қиыншылықтар туғызғанда пайдаланады. Анкеталық сауалнама көп жағдайда алдын ала дайындалған анкетамен жүргізіледі, респоденттің аты жөні көрсетілмей анонимді түрде болады. Негізінен анкета үш бөлімнен құралады: ундеулік, негізгі, төлқұжаттық.Үндеулік бөлімде қысқаша зерттеудің мақсаты туралы айтылып, оның мәні мен маңыздылығы атап өтіледі және зерттеу нәтижесі қалайша қолданылатыны жазылады, анкетаны толтыру ережесі көрсетіледі, Қайтарылған жауаптардың құпия түрінде болатынына кепілдік беріледі. Анкетаның негізгі бөлімінде қажетті ақпарат алуға бағытталған сұрақтар орналасады.Алғашқы сұрақтар барынша түсінікті, қызықты болуы керек. Осыдан кейін сұрақтар олардың пікірін , оқиғалар мен қазіргі жағдайға беретін бағаларын білуге бағытталуы әрі күрделі болуы шарт. Ал төлқұжаттық бөлімде респоденттердің демографиялық мәліметтері (жасы, жынысы т.б) жөніндегі сұрақтар қойылады.Анкетаны құрастыруда сұрақтардың тұжырымдылығына баса назар аударылады.. Анкетаны дайындау үшін зерттеуші сауалнаманың мақсаты мен міндеттерін анықтап біліп алады, Содан соң логикалық жүйеде сұрақтар қарастырылып, оның жауаптарының түрлері көрсетіледі.
Анкетаның сұрақтары үш негізгі топқа бөлінеді:
1. Ашық түрдегі сұраулар, мұның жауаптары анкетада жазылмайды, оны жауапкерлер өз қолымен жазып қайтарады;
2. Жабық сұрақтар, мұның жауаптары мен варианттары анкетада жазылып тұрады. Жауап беруші жауаптардың астын сызып немесе дөңгелекшеге алып қайтарады
3. Аралас сауалдар, бұл бірінші және екінші топтағы сұрақтардың элементтерінен құралып, белгілі мөлшерде жауаптары да жазылады, бұлармен қатар Басқасы не екенін көрсетіңіз? - деген сұрауларға жауап алу да белгіленеді.
Анкеталық сұрақтардың түрлері түсінікті болу үшін мысалдар келтірейік:
1. Ашық сұрақ: Қазақстандық газеттердің қайсысы халықаралық жағдайлар туралы сауатырақ жазады?. Мұнда алдын ала сұрақ - жауабының тізімі берілмеген, сондықтан жауап беруші жауапты өзі әзірлеуге міндетті болады;
2. Жабық сұрақ : Сіздің болашақ мамандығыңызды таңдауға ықпал жасаған кім? - ата - анам, мектептегі ұстаздарым, жолдастарым, болашақ мамандықты өзім таңдадым;
3. Аралас сұрақ : Сіздің пікіріңізше нарықтық экономикаға көшу жастарға не береді? - материалдық жағдайды жақсартады, материалдық жағдайды нашарлатады, жұмыссыздықты көбейтеді, жұмыс орнын кеңейтеді. Сізді қазір қандай әлеуметтік проблемма қатты толғандырады?. Қалған жауаптарды өзінің жазыңыз
58.Билет. Фразеологизмдерді қатыстыра отырып сөйлем құраңыз: Самсаған сары қол, ішқұста болу, мұршасы келмеу, ішек-сілесі қату, наразы болу, ыстық қоныс, бала мінез.
1.Самсағаң сары қол бұл жолдан өтіп кетті.
2.бала анасына қарап ішек-сілесі қатты
3.Ұйқы қамбаған адам күндіз наразы болып жүреді
4 . Бала мінезі туылғаннан белгілі болады
Айдалада жалғыз үй отырып, қарғысын төгетін де қара таппай ішқұста болып жүреді
Тұруға мұршасы келмей жатқан шал шаңыраққа қараса, шаңырақтың күлдіреуішінде керулі тұрған кер биенің төстігі көзіне түседі.
79.билет
Д. Рамазанның Алланың әмірі әңгімесіне эссе жазыңыз.
Жазушы, драматург, журналист, аудармашы, зерттеуші Думан Әмірғалиұлы Рамазан 1967 жылғы 1 тамызда қазіргі Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей) облысы, Абай ауданы, Қызылту кеңшарында дүниеге келген. 1984 жылы осы кеңшардағы Кеңес Одағының батыры Жанғазы Молдағалиев атындағы орта мектепті бітірген. 1985 - 92 жылдары әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің Журналистика факультетінде оқыған. Одан соң М. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының аспирантурасын тәмамдаған. Ұзақ жыл республикалық Халық кеңесі, Қазақ әдебиеті газеттерінде журналистік қызмет атқарған. Ғ. Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық Балалар мен жасөспірімдер театрында Әдебиет бөлімінің меңгерушісі болып қызмет істеген. Қазір Саяси зерттеулер орталығы ЖШС-нің бас директоры. Көкжал, Хан Кененің қазасы, Алланың әмірі атты кітаптардың және Кенесары хан деректі филімі сценарийінің авторы. Кенесары-Күнімжан, Апат атты драмалық шығармалары бар. Қазақстан Жастар Одағы мен Журналистер Одағы сыйлығының лауреаты. Кенесары хан атындағы республикалық әдеби конкурстың бас жүлдегері. 2005 жылы қазақ әдебиеті мен мәдениетіне сіңірген еңбегі үшін Қазақстан Президентінің алғыс хатымен марапатталған
89.Билет
Мұхтар Шаханов(2.07.1942 жылы туған, Оңтүстік Қазақстан облысы, Ленгір ауданы, Қасқасу селосы) -- қазақ ақыны. Шымкент педагогикалық институтын бітірген (1969). "Оңтүстік Қазақстан" (1960-65), "Лениншіл жас" (1965-70) газеттерінде, республикалық телевизия, радио редакцияларында (1971-75) істеді. 1976 жылдан Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің баспа, полиграфия және кітап саудасы жөніндегі мемлекеттік комитетінде бөлім бастығы. Алғашқы өлеңі ("Сырдария") 1959 жылы жарияланды. Тұңғыш өлеңдер жинағы ("Бақыт") 1966 жылы жарық көрді. М.Шахановтың "Балладалар" (1968), "Ай туып келеді" (1970), "Қырандар төбеге қонбайды" (1974), "Сенім патшалығы" (1976) атты кітаптары шықты. Өлеңдерінде философиялық ой басым. "Махаббат заңы" атты поэзиялық спектаклі республикалық театр сахнасына қойылды (1974). Мұхтар Шаханов көптеген әндер мәтінін жазды. Мәтінін де, музыкасын да өзі жазған "Жұбайлар жыры", "Туған күн кешінде", "Гүл дәурен", "Мен саған ғашық едім" атты әндері жүртшылыққа кеңінен таныс. М.Шаханов -- Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты (1972). Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы, республикалық "Жалын" журналының бас редакторы т.б. қызметтер атқарды. КСРО халық депутаты, КСРО Жоғарғы Кеңесінің мүшесі, ҚР-ның Халық депутаты. 1993-2003 жж. Қазақстан Республикасының Қырғыз Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінде болды. 2004 -- 2007 жылдары ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты. Қазір 2004 -- 2007 депутат. "Жалын" журналының бас редакторы, әлем ойшылдарының басын біріктіретін "XXI ғасыр және Руханият" атты халықаралық элита клубының Президенті.
15Ресми құжаттардың стильдік ерекшеліктері
РЕСМИ ІС ҚАҒАЗДАР СТИЛІ
Стиль - латын сөзі, қазақ тіліне аударғанда жазу мәнері дегенді білдіреді.
Стилистика - тілдің қолданылу заңдылықтарын зерттейтін ғылым, ол тілдік белгілердің дұрыс қолданылу нормасын көздейді.
Қазақ әдеби тіл стильдері:
1. ауызекі сөйлеу стилі 2 көркем-әдебиет стилі3. публицистикалық стиль
4. ресми іс қағаздар стилі
5. ғылыми стиль
Ресми немесе іс қағаздар стилінің ерекшелігі, онда акт дәл көрсетіліп, бір ізбен жүйелі жазуға айрықша мән беріледі.
Қазақ тілінде қолданылып жүрген қалыптасқан сөз орамдарының көпшілігі орыс тілінің ықпалымен жасалған : қызу мақұлдау, қызу қарқын, тұрмыстық қызмет, қызмет көрсету, жүзеге асыру, қамтамасыз ету, өз күшінде қалдыру, қол жеткен табыс, кең жол ашу, іске қосу, мәселе көтеру, алғыс жариялау, сөгіс жариялау.
Көптеген сөздер белгілі стильге телулі болады, қолданылу жағынан шектеліп отырады. Мысалы: тағайындалсын, міндеттелсін, осы анықтама берілді, қаулы етеді, жарлық етеді т.б.
Ресми іс қағаздарында кейде бір заттың я ұғымның атауы қолданылу орнына қарай әр түрлі аталады. Мысалы, адам деген сөз ресми құжаттарда - азамат, жолдас, телефон станциясында - абонент, ательеде - заказ беруші, шаштаразда - клиент, ауруханада - науқас, санаторииде - демалушы, тынығушы, транспортта - жолаушы т.б. болып табылады.
Іс қағаздары стиліне әр түрлі мекемелерде жүргізілетін жазу үлгілері болады.
37
АНЫҚТАМА
Анықтама - мазмұны белгілі бір фактіні я оқиғаны дәлелдейтін, растайтын, сипаттайтын акпараттық-анықтамалық іс қағазының түрі.
Өмірдің түрлі жағдайларына байланысты бізге әр кезеңде, түрлі мекемелерге барып әр мазмұнда анықтамалар алуға тура келеді.Біздің жеке басымызды куәландыратын қүжаттарды жоғалтып алғанда да анықтама оның орнын уақытша ауыстыра алады.
Мекеме жетекшісі өз билігі мен өкілеттігінің шеңберіне анықтама беруге нұсқау береді және оны растап қол қояды.Анықтама көп жағдайда жеке адамға байланысты нақты бір ақпаратты растау үшін беріледі. Мысалы, фамилиясы, аты-жөні, туған күні, туған жері, еңбек стажы, атқаратын қызметі, білімі туралы мөләмет, мамандығы т.б.Анықтамада берілген мәлімет әркез мұқият тексерілуі кажет. Мәліметтің дәлдігін тексерумен кадр бөлімінің қызметкері я ұйым жетекшісі, өкілдік берген секретариат қызметкері айналысады. Анықтамадағы қызметтік сипаттағы мәліметті тиісті бөлім қызметкері тексереді. Мысалы, еңбекақы туралы мәліметті бухгалтерия бөлімінің қызметкері тексеріп, дайындайды. Анықтама беру журналындағы рет санының өсу тәртібіне орай әр анықтамаға нөмір қойылады және бірнеше дана берілсе, ол да көрсетіледі. Мысалы, "4222",Берілген анықтаманың көшірмесі мекемеде қалдырылмайды. Кейбір ерекше жағдайда көшірмесі қалдырылатан болса, ол жеке іс папкасына немесе қызметкердің жеке ісіне тігіледі. Анықтама А5 форматты параққа дайындалады. Кейбір көлемі үлкен анықтамалар үшін А4 форматты қағаз парағы пайдаланылады.
Анықтама
Қазақстан Рес-ның Аскаров Асет әл-Фараби
Білім және ғылым министрілігі атындағы Қазақ ұлттық ун-нің
әл-Фараби атындағы География және табиғатты пайдалану
Қазақ ұлттық универститеті Факультетінде
Картография және геоинформатика
Мамандығы бойынша 2курс күндізгі бөлімінің студенті
талап ету орнына көрсету үшін берілген
14желтоқсан 2011ж
7.Өз өмірбаяныңызды жазыңыз
Мен Исабекова Аружан Асхатқызы,1992 жылы,24 маусымда Талдықогған қаласында дүниеге келдім.Ұлтым қазақ.1999-2010 жылдары орта мектебінде оқыдым.2010 жылы Алматыдағы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің география факультетіне түстім.Тұрмыста емеспін.Әскери қызметке міндетті емеспін.Отбасымызда 5 адамбыз.Әкем,анам,екі әпкем және мен.Мекен жайымыз:Алматы қ. Ақсай 2 ықшам ауданы,22 үй,75 пәтер.Телефон 2246326.
18. Ресми құжаттарды жазуда ескерілетін емле қағидалары
Ресми құжат тұтас құрылым сондықтан онда мазмұның қысқа әрі тұжырымды түрде баяндауы тиіс.Сөздермен терминдер нақты өз мағынасында пайдалануы тиіс.Термин мен тұрақты орамдардың бірегейлігі сақталуы тиіс.Қазіргі әдеби тілдің нормасында көнерген сөздер,сирек қолданыстағы сөздер,бір қолданыстағы сөздер болып саналатың лексикалық элементтер сондай ақ бейнелі образды фразеологизмдер қарапайым лексикаға тән тұлғалар-қолданылмайды.
29. Қызметтік хаттың құрылымы
1. Мекеменің аты-құжат авторы
2 Ұйым туралы анықтамалық деректер
3 Уақыт,күні
4 Мекен жай иесі
5 Тіркеу нөмеріне сілтеме және сұрау құжаттың уақыты,күні,тек қана хат жазуға арналған бланкмен.
6 Мәтінге қорытынды мағынасы бар бұрыштама.
40. Фразеологизмдерді қатыстыра отырып сөйлем құраңыз: Дау айтты, дауыс берді, дауысқа салды, есеп алды, есеп берді, күн тәртібіне қойды, қалыс қалды, іске аспады.
Қоныс аударушыларға да, жабайыларға да Олимпиада жат деген дау айтты.
Қырғызстандағы отандастарымыз Бішкектегі Қазақстан елшілігіне барып дауыс берді.
Өзбекстан сенаты бүгін өзбек жерінен АҚШ күштерін шығару мәселесін дауысқа салды.
Президент Yкіметтен есеп алды.
Бүгін мемлекет басшысының қабылдауында болған Асқар Жұмағалиев ұлттық компанияның өткен жылғы жұмысы жайлы есеп берді.
Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен қамту ісі де күн тәртібіне қойылды.
БҰҰ-ң Қауіпсіздік кеңесі Израилдың Газа аймағындағы шабуылдарын айыптаca, АҚШ қалыс қалды.
Тұтқындар ойы іске аспады.
51.ЖЕКЕ ІС ПАРАҒЫ
Кадрлар жөніндегі жеке іс парағы - жұмысқа қабылдану, сайланбалы оргаңдарға сайлану кезінде, сондай-ақ ұйымдар, мекемелер мен ведомстволар талап еткен басқа жағдайларда толтырылатын арнаулы бланк түріндегі ресми құжат. Жеке іс парағында көрсетілетін мәліметтер еңбек кітапшасында, өмірбаянда берілетін мәліметтермен дәлме-дәл сәйкес жазылады, жеке адамның азаматтық хал-жағдайы, кәсібі мен мамандығы, қоғамдық қызметі мен еңбек жолы толық көрсетіледі
61.Сөйлем құрастырыңыз.
Оянып кету, ұнатпау, жүздесу, азамат болып, анам болса, жұмыстан шаршап келдім, ер жеттік, қамын ойлайтын.
Таңертең адамның бір күні тез, сергек оянып кетуі, бір күні кешегі оянған уақытында қиналып оятуы да осыған байланысты.
Рухани жалғыздық - жалғыздықтың ең ауыр түрі, оның негізінде жоғалту, басқалардың сені ұнатпау сезімі жатыр.
Мен Жұлдызбен жүздесу газетің жақсы көремін.
Отанды сүйетін азамат болып өсулеріңе тілектестік білдіреміз.
Акем нагыз казактын ауылыннан шыккан жигит кой, ал анам болса каланын кызы.
Мен бүгін жұмыстан шаршап келдім,сондықтан ерте ұйықтап қалдым.
Сәби едік, енді қазір ер жеттік.
Халықтың қамын ойлайтын әкім осындай болу керек.
72.Мұхтар Шаханов(2.07.1942 жылы туған, Оңтүстік Қазақстан облысы, Ленгір ауданы, Қасқасу селосы) -- қазақ ақыны. Шымкент педагогикалық институтын бітірген (1969). "Оңтүстік Қазақстан" (1960-65), "Лениншіл жас" (1965-70) газеттерінде, республикалық телевизия, радио редакцияларында (1971-75) істеді. 1976 жылдан Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің баспа, полиграфия және кітап саудасы жөніндегі мемлекеттік комитетінде бөлім бастығы. Алғашқы өлеңі ("Сырдария") 1959 жылы жарияланды. Тұңғыш өлеңдер жинағы ("Бақыт") 1966 жылы жарық көрді. М.Шахановтың "Балладалар" (1968), "Ай туып келеді" (1970), "Қырандар төбеге қонбайды" (1974), "Сенім патшалығы" (1976) атты кітаптары шықты. Өлеңдерінде философиялық ой басым. "Махаббат заңы" атты поэзиялық спектаклі республикалық театр сахнасына қойылды (1974). Мұхтар Шаханов көптеген әндер мәтінін жазды. Мәтінін де, музыкасын да өзі жазған "Жұбайлар жыры", "Туған күн кешінде", "Гүл дәурен", "Мен саған ғашық едім" атты әндері жүртшылыққа кеңінен таныс. М.Шаханов -- Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты (1972). Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы, республикалық "Жалын" журналының бас редакторы т.б. қызметтер атқарды. КСРО халық депутаты, КСРО Жоғарғы Кеңесінің мүшесі, ҚР-ның Халық депутаты. 1993-2003 жж. Қазақстан Республикасының Қырғыз Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінде болды. 2004 -- 2007 жылдары ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты. Қазір 2004 -- 2007 депутат. "Жалын" журналының бас редакторы, әлем ойшылдарының басын біріктіретін "XXI ғасыр және Руханият" атты халықаралық элита клубының Президенті.
Шығармалары
Бірнеше өлең кітаптарының және халық арасына кең тараған бірқатар әндердің авторы. Балладалары мен поэмалары дүние жүзі халықтарының 20-дан астам тілдеріне аударылған. "Махаббат заңы", "Сенім патшалығы", "Сократты еске алу түні" атты драмалары республикамызда және шетел театрларында қойылған. Ш.Айтмановпен бірлесіп жазған "Күз басындағы аңшының зары" атты эссе кітабы мен "Сократты еске алу түні" атты драмасы көптеген тілдерге аударылған. "Шыңғыс ханның пенделік құпиясы" драмалық туындысы негізінде Украинаның Довженко атындағы киностудиясы екі сериялы телефильм шығарды. Мұхтар Шахановтың поэзиясының арқауы ана тілі тағдыры, халқының тағдыры. Ақынның: "Тарихын тұр санаңа өткел тастап, Өз тілінде ойлау, сөйлеу тоқталған сәттен бастап, Бүкіл баба рухымен байланысың кесілер. Тағдырыңнан ата ғасыр шамын солай өшірер. Қатенді әбжіл түзетпесең, толыққанды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz