Банк ресурстары және меншікті капитал
Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті
« Қаржы және есеп » факультеті
« Қаржы » кафедрасы
«Банктің несиелік ресурстарын басқару, оларды қалыптастыру мен орналастыру тәртібі» тақырыбына
« Қаржы » мамандығы бойынша жазылған
Дипломдық жұмыс
Орындаған: Бегеева Айғаным
3 курс студенті 304 топ
Ғылыми жетекші: э. ғ. к., аға оқытушы Қасымбекова Г. Р.
Дипломдық жұмыс « Қаржы » кафедрасы отырысының 2009 жылғы «__» № хаттама шешімімен Мемлекеттік аттестациялық комиссияның алдында қорғауға жіберілді.
Кафедра меңгерушісі
э. ғ. д., профессор
Ынтықбаева С. Ж.
Алматы-2010 жыл
Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті
«Қаржы және есеп» факультеті
«Қаржы» кафедрасы
«050509-Қаржы» мамандығы
Дипломдық жұмысты орындауға
ТАПСЫРМА
Студент Бегеева Айғаным Әуезхановна
Дипломдық жұмыс тақырыбы « Банктің кредиттік ресурстарын басқару, оларды қалыптастыру мен орналастыру тәртібі »
20__жылғы «__» қарашадағы №ЖОО
бұйрығымен бекітілді.
Аяқталған материалдар мен мәліметтер сипаттамасы
Дипломдық жұмысты дайындауда жататын сұрақтар тізбесі:
1)
2)
3)
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Графиктік материалдардың (кестелердің, диаграммалардың, сызбалардың) тізбесі
Тапсырманы беру күні «__» 200_ж.
Ғылыми жетекшісі:
(аты-жөні) қолы
Тапсырманы орындауға қабылдаған студент:
(аты-жөні) қолы
Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті
«Қаржы және есеп» факультеті
«Қаржы» кафедрасы
«Мақұлданған» «Бекітемін»
Ғылыми жетекшісі «Қаржы» кафедрасының
меңгерушісі э. ғ. д., профессор
Интикбаева С. Ж.
(аты-жөні) қолы «__» 2009
__ курс, тобы, «050509-Қаржы» мамандығы студентінің
«»тақырыбына
арналған дипломдық жұмысын жазудың
КҮНТІЗБЕЛІК ГРАФИГІ
Жетекшінің
орындау
туралы
белгісі
Жоспар-
ланған
Орындал-
ған
Күнтізбелік графикті беру күні «___» 20___ж.
Күнтізбелік графикті орындауға қабылданған студент
(Аты-жөні) (қолы)
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . 3
1 БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК РЕСУРСТАРЫ ЖӘНЕ МЕНШІКТІ ҚАРАЖАТ
1. 1 Банк несиелік ресурстарының ұғымы және меншікті қаражат көздері . . . 6
1. 2 Банктің меншікті қаражатының жеткіліктілігі және банктің тартылған қаражаттары . . . 14
1. 3 Банктің депозиттік операциялар және депозиттік емес ресурстары . . . 22
2 «ҚАЗАҚСТАН ХАЛЫҚ БАНКІ» АҚ-НЫҢ НЕСИЕЛІК РЕСУРСТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ
2. 1 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның несиелік ресурстары және несие саясаты . . . 25
2. 2 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның несиелік операцияларының сапасын талдау . . . 32
2. 3 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ- ның несиелік қоржынын қалыптастыру ерекшеліктері . . . 34
3 БАНКТІК НЕСИЕЛІК РЕСУРСТАРДЫ БАСҚАРУ ЖӘНЕ НЕСИЕЛІК ҚОРЖЫН
3. 1 Банктік несиелік қоржынды қалыптастыру және оның жағдайын бақылау . . . 40
3. 2 Банктік несиелік ресурстарын басқарудың жетілдіру жолдары . . . 43
3. 3 Банктік несиелік ресурс бойынша тәуекелді төмендету әдістері . . . 56
ҚОРЫТЫНДЫ . . . 62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 65
ҚОСЫМША
1. Банк ресурстары және меншікті капитал
1. 1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы
Коммерциялық банктер бір жағынан, шаруашылық субъектілердің уақытша бос ақшалай қаражаттарын тартатын болса, екінші жағынан, бұл қаражаттар есебінен кәсіпорындар мен ұйымдардың әр түрлі қажеттерін қанағаттандыратын арнайы мекеме. Коммерциялық банктің пассивтік операциялық негізінде оның қызметінің жүзеге асырылуы үшін қажетті банк ресурстары жинақталады.
«Банк ресурстары» термині «несиелік ресурстар» терминіне қарағанда кең ұғымды білдіреді. Банк ресурстары тек несиелеуге ғана емес, сол сияқты басқа да активтік немесе комиссиондық операцияларды қаржыландыру үшін пайдаланылады.
Жоспарлы экономиканы әкімшіл және әміршіл басқару жүйесі жағдайында банк ісінің ұйымдастырылуында мемлекеттік монополия көрінісі байқалады. Барлық кәсіпорындар, ұйымдар және мекемелер заңды түрде мемлекеттік банк мекемелерінде өздерінің ресурстарын міндетті түрде сақтауға тиіс болды. Банкке кәсіпорындар мен мекемелердің ресурстары іс жүзінде ақысыз тартылды. Тек кооперативтік кәспорындарға ғана жартылай мөлшерде төленді. Осындай жағдайларда жалпы мемлекеттік қарыз қор деген экономикалық түсінік қалыптасты. Жалпы мемлекеттік қарыз қор халық шаруашылығын несиелеу үшін банк жүйесі арқылы мемлекеттің ықпалымен жинақталған қаражаттар жиынтығын білдіреді. Демек, олар банк ресурстары болып саналады. Ссудалық қорды орталықтан бөлу сипаты банк ресурстарының құрылымдарына тікелей әсер етті. Ол уақыттары да банк ресурстары меншікті және тартылған қаражаттарға бөлінген. Мұндағы меншікті қаражаттарға: жарғылық, резервтік, негізгі құралдар, амортизациялық және банк ісін дамыту қорлар, ал тартылған қаражаттарға: мемлекеттік бюджет қаражаты, кәсіпорындардың, ұйымдардың есеп айырысу және ағымдық шоттардағы қаражаттары және халықтың ақшалай жинақтары жатты. Осындай жағдайларда банк ресурстары нарығы қалыптасып, мемлекеттің қарыз қоры осы нарықтың бір бөлігін құрады. Бүгінгі таңдағы банк ресурстары нарығының кұрылуында көптеген ерекшеліктер бар деуге болады. Коммерциялық банктер қызметінің тұрақтылығы үшін, ең бастысы, олардың баланстары өтімді болу керек, ал оның қамтамасыз етілуі, банктік ресурстар мен несиелік жұмсалымдар арасындағы көлемі және мерзімі бойынша тепе-теңдіктің сақталуын талап етеді.
Банк ресурстары нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздар нарығы қалыптасады. Сөйтіп банктер жаңа қызмет түрлері терінде бағалы қағаздармен, факторинг, лизинг, және басқа операциялармен тікелей жұмыс жасай бастады. Бұл, яғни банктің ресурстық құрамына тек қана ақшалай қаражаттар емес, сол сияқты тауарлы-материалдық құндылықтар және бағалы қағаздар кіреді дегенді білдіреді. Ұлттық банк «Банктердің банкі» болып табылғандықтан, коммерциялық банктер ресурстарының бір бөлігі сол банктен алған ресурстардан да құралады.
Демек, коммерциялық банктер ерекше бір кәсіпорын ретінде делдалдық қызметке байланысты, банктік ресурстар нарығында ақшалай ресурстарды сатып ала отырып, оны қажет ететін кәсіпорынға, ұйымға және халыққа сатып отырады.
Банк ресурстары - бұл банктің пассивтік операциялары негізінде қалыптасқан және барлық активтік операциялар бойынша банк өтімділігін қамтамасыз ету және пайда табу мақсатында орналастыруға бағытталған банктің меншікті жіне тартылған қаражаттарының жиынтығы.
Нарықтық қатынастарға өту барысында банк ресурстарының құылымында біршама өзгерістер болуда. Меншікті қаражаттар қатарына, біріншіден, коммерциялық банктің акционерлік капиталы, резервтік қоры, сол сияқты қосымша қорлары кіреді. Тартылған қаражаттардың жаңа түріне: Ұлттық банктен және басқа да несиелік мекемелерден алатын несиелер, басқа банктердің, корреспонденттік шоттағы, депозиттік шоттардағы қаражаттары, облигацияларды сатудан түскен қаражаттар, лизингтік операцияларды жүзеге асырғаны үшін алынған тауарлы-материалды құндылықтар жатады.
Коммерциялық банктер ресурстарының құрылымы олардың мамандануы, әмбебаптығы, және қызметінің ерекшкліктеріне қарай ерекшеленеді.
Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады:
1) Банктің меншікті капиталы
2) Банктің зеамдық және тартылған қаражаттары
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған қаражаттарға қарағанда өте төмен болғандықтан барлық қаражаттарға деген қажеттілігінің 10%-ға жуық бөлігі өтелсе, ал қалған бөлігі тартылған қаражаттардың үлесіне тиеді.
Қазақстандық екінші деңгейдегі банктер пассивтерінің құрылымы мен шамасына топтастырылуы
*Қаржы нарығы және қаржы ұйымдарын қадағалау және реттеу жөніндегі ҚР агенттігінің есептік материалдарынан*
Осы кестеде көріп отырғанымыздай, банктердің пассивтерінің өсуіне міндеттемелердің артуы, соның ішінде депозиттік базаның өсуі ықпал етуде.
Ал, несиелік ресурстарға тоқтала кететін болсақ, «несиелік ресурстар» термині «Банк ресурстары» терминіне қарағанда экономикалық нарықта мағлұматтар өте аз десек те болады. Банк ресурстары тек несиелеуге ғана емес, сол сияқты басқа да активтік немесе комиссиондық операцияларды қаржыландыру үшін пайдаланылады.
Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің нысандары мен түрлері сипаттайды. Несиенің мазмұны мен түрі диалектикалық бірлікте болады. Өндірістік қатынастардың өзгеруі несиенің мазмұны мен оның қолданылатын түрін өзгертеді. Несиенің негізгі екі нысаны: коммерциялық және банктік несие. Бұл екі несие бір-бірінен несие субъектілері, құрамы, қарыз объектісі, динамикасы, пайыз мөлшері және қызмет ету аясы бойынша ажыратылады.
Коммерциялық несие - ол тауар өндірушінің басқа тауар өндірушіге сатқан тауары үшін ақша төлеуді кейінге қалдырып, оны қарызға беруі. Әдетте коммерциялық несиеде аударым векселі толтырылады. Коммерциялық несие алғашқы капитал жинақтау кезінде капиталистік ұдайы өндірістің қажетін қамтамасыз етуден пайда болып, капиталистік несие жүйесінің негізін қалады. Коммерциялық несие тауардың өндірістен тікелей тұтынушыға түсуін қамтамасыз етеді, сөйтіп тауарлардың сатылуын және барлық капиталдың қайталама айналысын жеделдетеді. Ол сонымен қатар кәсіпкерлер мен сатушылардың да ақша қажетін өтейді.
Дегенмен коммерциялық несиені қолдануда біраз шектеулер бар. Олар мынадай:
● бұл несиенің көлемі сатылуға тиіс тауарлар қорының көлемімен шектеледі;
● бұл несиенің көлемі ел экономикасының жағдайына байланысты өзгереді, яғни дағдарыс кезінде капиталдың кері қозғалысы бұзылып, коммерциялық несиенің көлемі қысқарады;
● бұл несие тек бір бағытта қозғалыста жүреді:оны тек өндіріс құрал-жабдықтарын шығаратын салалар оларды пайдаланатын салаларға береді, керісінше болуы мүмкін емес. Мысалы комбайн зауыты өз өнімін комбайндарды несиеге алу үшін ауыл шаруашылығына сатуына болады, ал ауыл шаруашылығы комбайн зауытына коммерциялық несие ретінде өз өнімін бере алмайды.
Қорыта айтқанда, коммерциялық несиенің банктік несиеден басты ерекшелігі - ол тауар түрінде берілетін несие болып табылады.
Банктік несие - ол банкте шоғырланған қаражат қорынан клиенттерге қайтарым мерзімін белгілеп, ақша түрінде берілетін несие. Коммерциялық несие мен банктік несиенің бір-бірінен мынадай айырмашылықтары бар:
‒ коммерциялық несие тауар түрінде берілсе, банктік несие ақша түрінде беріледі. Коммерциялық несиені тауар өндірушілер мен сатушылар бір-біріне тауардың сатылуын қамтамасыз ету үшін береді. Ал банктік несие болса, тауар өндірушіден де, сатушыдан да оқшауланып қарыз капиталы ретінде беріледі.
‒ коммерциялық несие мен банктік несие бір-бірінен субъектілер, яғни несие келісіміне қатысушылар бойынша да ажыратылады. Коммерциялық несиеде несие беруші ретінде де, қазызгер ретінде де кәсіпкер жүреді. Ал банктік несиеде несие беруші - банк, ал қарыз алушы кәсіпкер болады.
‒ коммерциялық несиенің шектеулері банктік несие берумен жойылады, себебі банктік несиені қолдану өрісі кең. Коммерциялық несие тек тауар айналысына қызмет көрсетсе, банктік несие халықтың барлық топтарының уақытша бос қаражаттарын шоғырландырып, оны капиталға айналдырады.
‒ бұл екі несиенің динамикасы (өсуі) біркелкі емес. Коммерциялық несиенің көлемі өндіріс пен тауар айналымының дамуына және төмендеуіне байланысты өрбіп және қысқарып отырады. Өнеркәсіптің дамуы кезінде оған ұсыныс пен сұраныс өсіп, дағдарыс кезінде төмендейді. Дағдарыстың әсерінен тауарды өндіру мен сату қысқарып, ал қарызды төлеу үшін банктік несиеге сұраныс көбейеді.
Өндірістің жанданып көтерілуі кезінде нақты капиталдың көлемі өсіп, өндірістік мақсатқа жұмсау үшін банктік несиеге сұраныс ұлғаяды. Осыдан банктік несинің екі жақтылығы туындайды: - қарыз алушы, оны өндірістік капиталдың көлемін өсіру үшін пайдаланса, онда ол капитал қарызы , ал қарыз міндеттемелерін өтеу үшін төлем құралы ретінде пайдаланса, онда ол ақша қарызы болып табылады.
Банктік несиені экономиканың кез-келген салалары пайдаланады: өндірістің бір саласынан босаған ақша капиталы оның кез-келген келесі саласына берілуі мүмкін (мысалы, ауыл шаруашылығынан өнеркәсіп өндірісіне т. с. с. )
Несиенің негізгі екі формасы, яғни коммерциялық және банктік несиелер әрқайсысы ұйымдастыру жағдайларына байланысты бірнеше түрге бөлінеді. Олар: тұтыну, лизинг, ауыл шаруашылық, шаруашылықаралық, ипотекалық, мемлекеттік, халықаралық, консорциалдық несие т. б.
Тұтыну несиесі - ол төлемін кейінге қалдырып тұтыну тауарларын несиеге сату. Несие алушы - халық, ал несие беруші - әртүрлі өндіріс орындары, фирмалар, банктер, мекемелер болуы мүмкін. Тұтыну несиесі коммерциялық несие формасында, яғни бөлшек сауда орындары арқылы төлемін кейінге қалдырып тауар сату, банктік несие формасында тұтыну тауарларын сатып алуға ақша беру, яғни ұзақ қолданылатын тауарлар - жиһаз, жеңіл машиналар, тоңазтқыштар, теледидарлар және т. б. беріледі. Несиенің бұл түрінде банк пен халық арасында делдеа да болуы мүмкін. Мысалы, сауда орындары халыққа белгілі бір сомаға тауарды несиеге сатады да, сол сома көлемінде банктен ақшалай несие алады. Тұтыну несиесі жас отбасыларына да, студенттерге берілуі ықтимал. Мәселен, бұл несие кезінде Чехословакияда жоғарғы оқу орындарының студерттеріне берілетін болған.
Лизинг несиесі - ол тауар түрінде берілетін несие. Негізінен лизинг деп маманданған қаржы (лизинг) компаниясының делдалдық етуімен машиналарды, құрал-жабдықтарды, жылжымайтын мүліктердіжәне негізгі капиталдың басқа да элементтерін орташа немесе ұзақ мерзімге үшінші жаққа жалға беруді айтамыз. Тауар өндірушіге немесе сатушыға лизинг компаниясы оның құнын төлеп, мүлікті меншіктеу құқына ие болады.
Лизинг бойынша жалға бір өндірістік циклда жойылмайтын кез-келген экономикалық дердес объектіні алуға болады. Экспортты және импортты қаржыландыру тұтқасы болып табылатын халықаралық лизингте келісімге қатысушы субъектілер әр түрлі елдерде болуы мүмкін.
Ауыл шаруашылық несиесі - ол ауыл шаруашылығындағы негізгі капитал мен айналмалы капиталдың қызметін қамтамасыз ету үшін берілетін қарыз капиталы. Ауыл шаруашылығындағы өндірістік негізгі капиталдың қалыптасуына және дамуына қозғалмайтын мүліктің кепілдігімен банк ұзақ уақытқа күрделі қаржы несиесін береді.
Ауыл шаруашылығындағы өндірістік айналмалы капиталға және уақытша қажеттілікке қысқы мерзімді несие қызмет етеді. Ол әдетте сол жылғы астық өнімдерін сатқаннан кейін өтеледі.
Шаруашылықаралық несие - бұрынғы КСРО - да кең қолданылған несие түрі. Ол - жоғарғы басшы органдардың (министрлік, бірлестік, трест) өздеріне әкімшілік жолмен бағынатын кәсіпорындар мен мекемелерге қаржы көмегі ретінде берілетін несие. Банктік несиемен салыстырғанда ол несиенің көлемі және оны пайдаланатын шаруашылық органдар көп болмаған. Себебі шаруашылықаралық несие мемлекеттің қаулысымен кездесіп қалған қаржы қиындығын жою мақсатына, не болмаса өндіріс жоспарын өзгерткенде ғана беріледі.
Шаруашылықаралық несиенің басқа несилерден айырмашылығы: бұл несие субъектілері міндетті түрде бір шаруашылық жүйесінде пайда болады; несие тек ақша түрінде беріледі; қайтарылғанда несие үшін ақы, яғни пайыз төленбейді; бұл несиені алғанда кепілдік берілмейді және белгілі бір мезгілде өтеу туралы міндеттеме толтырылмайды. Кәсіпорынның қаржы қиындығы жойылған соң жоғарғы органдардың үкімімен несие толығымен қайтарылынып алыныды. Соңғы кездері бүл несиенің тауарлы түрі дамуда. Мысалы, күрделі механизмдер, станоктар және өндірісте қолданылатын техникалар несиеге берілуде. Мұндай жағдайларда несие қатынастарының ауқымы ұлғаяды. Несиеге, мысалы, техника берілсе, ал оны қайтару несие алушының өндірген тауарымен өтелуі мүмкін.
Ипотекалық несие - ол жылжымайтын мүліктерді, яғни жерді, өндірістік және тұрғын ғимараттарды, үйлерді, пәтерлерді т. с. с. кепілдікке алып ұзақ мерзімге берілетін ақшалы несие. Мүліктердің кепілдікке алынғаны туралы ипоткалық банк несие алушыға қарызгер екендігі туралы куәлігін берді. Ипотекалық несиенің ақшалы қоры, негізінен, банктер мен корпорациялардың ипотекалық облигациялар шығырып, сатудан түскен қаржыдан құралады.
Мемлекеттік несие - ол мемлекет пен жергілікті үкімет органдарының облигация сату арқылы жеке заңды тұлғалардан несие алуы. Бұл несие қатынастарының субъектілері:несие беруші - халық және заңды ұйымдар, ал несие алушы - мемлекет және оның жергілікті органдары.
Мемлекеттік несие қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып екі топқа бөлінеді:
Қысқа мерзімді несие - қазыналық вексельдер түрінде шығарылып, 1-3 айдан кейін өтелуі керек . Ал ұзақ мерзімді несие болса, мемлекеттік облигациялар түрінде шығарылып, көп жылдар өткен соң өтеледі. Бұл мемлекеттік заемдар мемлекеттік шығындарды өтеуге, бюджет тапшылығын жоюға, инфляция кезінде айналымдағы артық ақшаны шығаруға мумкіндік береді. Сонымен қатар, бұл несие негізінен шенеулік аппарат шығындарын өтеуге, әскер ұстауға және т. с. с. өндірістік емес экономикалық және әлеуметтік қажеттерге жұмсалады.
Халықаралық несие - деп мерзімді белгілеу, пайыз төлеу және кері қайтару келісімімен тауар валюта ресурстарын беруге байланысты халықаралық эконмикалық қатынастар аясындағы қарыз капиталының қозғалысын айтамыз.
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz