Жетім балаларға әлеуметтік көмек көрсетудегі өзекті мәселелер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеті
Басқару факультеті
Экономиканы мемлекеттік реттеу кафедрасы

Жалпы және әлеуметтік педагогика пәнінен
Курстық жұмыс

Тақырыбы: Жетім балаларға әлеуметтік көмек көрсетуді қалыптастыру,жетілдіру мәселелері.

Орындаған: Басқару факультеті,
әлеуметтік жұмыс,201топ
студенті: Жолдасбаева Н.А.
Тексерген: Әбенова К.Ә.
ф.ғ.к.,доцент

Алматы 2010 жыл

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1.Жетім балаларға әлеуметтік көмек көрсетудің алғы шарттары:
1.1.Жетім балаларды асырап алудың мемлекеттік формалары ... ... ... ... ... ...4
1.2.Жетім балалармен әлеуметтік жұмыс технологиялары ... ... ... ... ... . ... ... 7

2. Жетім балаларға әлеуметтік көмек көрсетудегі өзекті мәселелер:
2.1Жетім балаларды шетел азаматтарының асырып алу мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
2.2Қазақстан Республикасындағы балалар үйлері мен қайырымдылық қорлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.3. Қазақстанда жетім балалармен әлеуметтік жұмыс ... ... ... ... ... ... ...14

III. Жетім балалармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің әдістері мен тәсілдерін жетілдіру.
3.1. Жетім балаларды әлеметтендіру мақсат-міндеттерінің басшылыққа алынатын алғы шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17

3.2. Жетім балалармен тәрбие үрдісіне бағыт-бағдар беру және жеткіншектерді әлеуметтендіру мақсатында жүргізілген тәжірибелік - эксперименттік жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
3.3. Жетім балалардың құқықтарын қорғау және қолдау мониторингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі: Қазіргі кезде түрлі себептерге байланысты жетім қалған балалардың қал-жайы, олардың дұрыс тәрбие көріп, мейірімге бөлінуі үшін қандай жағдайлар жасалды және жасалудағы көмектер сонымен қатар қазіргі таңдағы өзекті мәселелері болып табылады. Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз балалардың мәдени, рухани даму деңгейіне сай өзін-өзі басқару қабілеттерін дами басқа ұйымдармен қарым-қатынасқа түсу жетім балалардың өмірдегі қиындықтарға дайын болуға шыңдауын болжау. Жетім балалалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларда аса маңызды әлеуметтік құрылым - отбасының ықпалы жетіспейді. Осындай өзектілік осы тақырыпты зерттеуді қажет етіп отыр.
Курстық жұмыстың мақсаты: Жетім балаларға әлеуметтік көмек көрсетудің алғы шарттарын басшылыққа ала отырып, ондағы өзекті мәселелерді айқындау, олармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің әдістері мен тәсілдерін жетілдіру жолдарын ұсыну.
Курстық жұмыстың міндеті: осындай мақсаттан төмендегідей міндеттер туындайды:
* Жетім балаларды асырап алудың мемлекеттік формаларын айқындау;
* Жетім балалармен әлеуметтік жұмыс технологияларын ұсыну;
* Жетім балаларды шетел азаматтарының асырып алу мәселелерін көтеру;
* Қазақстан Республикасындағы балалар үйлері мен қайырымдылық қорларының жұмысын басшылыққа алу;
* Қазақстанда жетім балалармен әлеуметтік жұмыс жүргізуді айқындау;
* Жетім балаларды әлеметтендіру мақсат-міндеттерінің басшылыққа алынатын алғы шарттарын көрсету;
* Жетім балалармен тәрбие үрдісіне бағыт-бағдар беру және жеткіншектерді әлеуметтендіру мақсатында жүргізілген тәжірибелік - эксперименттік жұмыстарды ұйымдастыру;
* Жетім балалардың құқықтарын қорғау және қолдау мониторингін айқындау.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, жиырма төрт беттен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1.Жетімдік әлеуметтік мәселе ретінде
1.1.Жетім балаларды асырап алудың мемлекеттік формалары

Жетім, тірілей жетім балалар тағдыры- бұл дүниежүзілік мәселе. Әлемде 100 млн. жетім және қараусыз қалған балалар бар.Сонымен бірге жетімдері, балалар үйі жоқ мемлекеттерде бар. Мұның бірі - Ирландия.
Балаларын тәрбиелей алмайтын, оларды шетелге асыру негізінен кедей мемлекеттерге, тұрғындарының басым көпшілігі қайыршы, патриоттық сана-сезімі төмен елдерге тән. Жетімдерсіз ел аз, бірақ оларға көзқарас әр мемлекетте әртүрлі. Мысалы, АҚШ-та 300 мың жетім балалар бар, бірақ АҚШ өз жетімдерін сыртқа бермейді, басқа елдерден жетім балаларды асырап алуға мән береді. Әр балаға жылына 13 мың доллар қаржы жұмсалады.
Қазақстанда 92 мың 573 бала мемлекет қамқорлығында, оның 31,1 пайызы немесе 28 772-сі балаларды тәрбиелеуді міндетіне алған отбасылар саны келтірілген, 47 946 баланы (51,8 пайыз) асырап алған, 15 855 бала(немесе 17,1пайыз) мемлекеттік мекемелерде, 2120-сәбилер үйінде, 912-і балаларға арналған мүгедектер үйінде, 12 823 бала- балалар үйі мен интернат мекемелерінде, 6 065 бала- асырап алған.
Олар кімдер? 2 116-сы - жетімдер, 3 мыңы қамқорсыз қалғандар, 614-і тастанды балалар, 1 775-і -әке-шешелері ата-ана айырылғандар.[1]
Қазақстанда Неке және отбасы туралы Заң 1998 жылы 17 желтоқсанда қолданысқа енді. Осы заңның 76-бабының екінші тармағында былай делінген: Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын бұл балаларды Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына тәрбиелеуге беру мүмкін болмаған жағдайларда ғана шетелдіктерге асырап алуға, не балалардың туыстарына осы туыстарының азаматтығы мен тұрғылықты жеріне қарамастан асырап алуға берілуі мүмкін.
Мемлекетімізде жетім балалардың жағдайы мәз емес екендігі жөнінде бұған дейін баспасөз беттерінде әлденеше рет айтылды. Көтерілген мәселелер мен айтылған сындардан нәтиже шығару үшін қазіргі күні мемлекеттік органдар жұмыс істеп жатыр.
Әр баланың жеке өсу процесі сияқты, оның қоғамдағы орны, дәлірек айтсақ, қоғамның баларға деген қамқорлығы ретінде. Балалық шақтың, ересек адамның да өмірі сияқты өсу процесі екенін ескерсек, ересек адамның қалыптасуының маңыздылығы балалық шаққа байланысты.
Баланың жастық ерекшелігі, оның әрбір кезеңде ерекше денелік қалыптасуы, өзіндік танымдық өсуі, әлеуметтік өмір тәжірибесі мен белгілі бір моральдық танымымен ерекшеленеді. Жас өскен сайын балалардың әлеуметтік қалыптасуы, бірінші кезекте отбасына байланысты болады. Сондықтан отбасының қоғам алдындағы жауапкершілігі өте зор.
Бала өлімінің жылдан-жылға өсуі, көбеюі, бала туудың қысқаруы, мүгедек баланың санының өсуі - бұл еліміздегі қазіргі экономикалық және саяси әлеуметтік дағдарыс болып табылады.
Халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі баланың да мінез-құлқы, құлықтық және психикалық денсаулығына әсерін тигізеді. Еліміздің арасындағы ең қараусыз қалғандар балалар мен жасөспірімдер болып шықты. Балалар мен жасөспірімдердің шынайы мемлекеттік қараусыз қалуы, олардың тәртібіне, іс-әрекеттеріне, қарым-қатынастарына әсерін тигізіп, антиқоғамдық әрекеттерге, қандай да болмасын жолмен ақша соңына түсуге, қылмыстың өсуіне әкеліп соқты.
Білім беру дағдарысы толыққанды қаржыландырмау әлеуметтік жұмыс мамандары мен педагог кадрлардың жетіспеушілігіне, мектептің қоғамдық процестерден шектелуіне әкелді. Бұл өсіп келе жатқан ұрпаққа білім беру мен тәрбиелеуге кері әсерін тигізді.
Екіншіден, нағыз балалық шақ - бұл алға ұмтылыс, бұл тоқталмайтын есею процесі. Бала ересек болғысы келеді.Көптеген ойындарда біз баланың, ананың, әкенің, дәрігердің, ұстаздың, құрылыстың, солдаттың, сатушының т.с.с. рөлдерді ойнайтынын байқаймыз. Баланың өзінен кішкентайдың рөлін алатынын кездестіру қиын. Сонымен бала өмірінің мәні, балалық шақтың мәні, баланың тезірек есеюге деген құштарлығынан басқа ештеңе де емес. Егер балалық шаққа осы көзқараспен келсек, біздің балаға деген қарым-қатынасымыздың бағытын басқаша ойластыруымыз керек. Олармен араласқанда біз, олардың есеюге деген құштарлығына қолдау көрсетуіміз керек. Оның кішкентай екенін ескертіп, шамадан тыс еркелетіп, көп аяй беруге де болмайды.
Тәрбиенің тапсырмасы, балалардың ержетуіне көмектесіп, осы жолдағы әр ұмтылысына қолдау болып табылады. Ал біз болсақ, балаға барынша ойын-сауық, ойыншықтар беру мен қандай да болмасын еңбек етуден сақтауға тырысамыз.
Балалық шақтың қызығы мен қуанышы ойын-сауық пен ойыншықтарда емес, өмірде өзін-өзі ашуында, өз болашағына жақындауында. Балалардың өздерінің тәуелсіздігін дәлелдейтін істерге баруы ересектердің өміріне ендіретін ойыншықтар алып, ойын ойнайтыны, міне осыдан. Бұл шытырман оқиғаларға, қиындықтарға толы болашаққа ұмтылған біздің балалардың нағыз балалық шағы. 80-ші жылдардағы он жастағы балалардың көбірек білу үшін, оқуды, санауды, жазуды үйренуге, жаңа достар табуға асығуы - балалық шақ- қызық та өзіндік, тәуелсіз өмірге деген құштарлық мәні бар есею екенін дәлелдейді.[2]
Оқыту мен тәрбие, педагогикалық процестің барлығы, өзінің әлеуметтік орнына байланысты, бағындыру элементін алып жүреді. Бұл баланың ішкі күштері мен мүмкіндіктерінің өсуі өз еркімен таңдап алған материалдардан емес, қоғамымыздың талабымен, оның мәдени-әлеуметтік өсу деңгейімен белгіленген тәрбие мен оқытуға байланысты.
Тәрбиеші, аналар балаларды қалыпты жағдайға келіріп, олар үшін үйіндегі аналары жасайтын барлық жақсылықты жасауда. Олар: балалардың киімін жуып, ауырса емдеп, оларды достастырып, тіпті оларға әр түрлі мерекелер ұйымдастырып, сыйлықтар бере білді. Томилинодағы аналар жоғары білімді әрі осындай үлкен отбасыны шынайы жүрегімен қабылдайды. Бұл ауылда 56 бала бар, олар 14 үй - 11 отбасы, әр отбасында 8 баладан бар. 3-4 кішкене балаға бір ересек баладан бөлінген. Статистикалық мәлімет бойынша, қазіргі қараусыз қалған балалардың осындай отбасыларға енуі теңіз тамшысындай ғана, бірақ, бұл іс - болашағы зор іс. [3]
Жетім бала -ата-анасының екеуі де немесе біреуі қайтыс болған жалғыз басты бала.
Жетімдіктің екі категориясы бар, ол табиғи және әлеуметтік жетімдік. Қоғамда негізінен ата-ана қамқорлығынан айырылғандарды табиғи жетім және әлеуметтік жетім деп екіге бөледі.
Әлеуметтік жетім дегеніміз - отбасындағы дағдарыс кезеңіндегі баланың құлықтық қондырғыларының құлдырауында, панасыздықтың, қараусыздықтың өршуі кезеңінде пайда болады. Ажырасулардың көбеюі ата-аналардың біреуі баланы тәрбиелеуде - әкесі немесе шешесі, некеден тыс туған балалардың тууының саны ұлғаюы. Ата-аналардың ажырасуы баланың мінез- құлқына яғни психикасына әсер етеді. ЮНИСЕФ мәліметтері бойынша Қазақстан Республикасында яғни өз елімізде 100 мыңнан астам балалар, сәбилер үйлерінде және арнайы интернаттар да тәрбиеленіп жатыр. Балалар үйлері шағын болғандықтан онда әр баланың жүрегіне жол табуға тырысқан, бірақ әр балалар үйінде , мектеп интернаттарында жетім баланың әлеуметтік мәселелерін шеше алмайды.
Әлеуметтік жетімдіктің себебі неде?
-ата-ана құқықтарынан айырылған ата-ана санының көбеюі;
-тілексіз туған балалар;
-халықтың материалдық жағдайының төмендеуі;
Асырап алу мәселесі бойынша, әлеуметтік педагог, әлеуметтік жұмыс жөніндегі маман төмендегі сұрақтар төңірегінде толық мәлімет ала білуі тиіс:
бала асырап алуға психологиялық жақтан дайын ба?
заңды түрде асырауға беріліп отыр ма?
бала өз келісімін берді ме?
егер асырап алушылар шетелдіктер болса, баланың өз еліне келіп тұруын үнемі қамтамасыз ете ала ма?
асырап алған отбасы мен асыраушы балаға қадағалау үнемі жүреді ме?
Одан басқа, асырап алушының психологиялық жағынан дайындауға, әлеуметтік, экономикалық, физиологиялық жағын жете зерттеуге аса көңіл бөлуі керек. Баланы асырап алушының мәдени ортасын, ниетін де білуі тиіс және асырап алушыға психологиялық көмек бөлуді қолға алу керек. Баланың жас ерекшелігін, ұлттық ерекшелігін ескере отырып, оның барған жерінде бейімделу кезеңіне көңіл бөлу аса маңызды екенін үнемі есте сақтау керек. Ең басты назарда әсіресе, баланың келешек тағдыры.Егер асыранды бала жайсыз отбасыға түскен жағдайда не істеу керектігін алдын - ала шешкен жөн. Асыранды бала асыраушысынан немесе ата-анасынан айырылған жағдайда зейнетақы алу құқығына ие болып қалады.Асырап алушы ешбір жеңілдіктерге ие бола алмайды.Асырап алу құпиясы заңмен корғалады.Асырап алу жағдайын өзгертуді тек сот қана шешеді.Осы ретте баланың жеке пікірі есепке алынады.

1.2Жетім балалармен әлеуметтік жұмыс технологиялары.

Жалпы балалармен жұмыс жасағанда,олармен араласқанда біз оларға кішкентай бала ретінде емес,маңызды істер тапсырып,олармен санассақ,тезірек ересек болу процесіне септігімізді тигізсек,сонда ғана біздің балаға деген қамқорлықтың әлеуметтік педагогикалық мағынасы болады.
Әлеуметтік жұмыскердің жетім балалармен жұмысы-олардың бойындағы достық пен сүйіспеншілік,бір-біріне деген түсіністік сезімдерін оятуда жатыр және де олардың өмірде дұрыс жол таңдауларына бағыт беру,рухани,адамгершілік,моральдық құндылықтарға баулу,қолдау көрсету болып табылады.Оларға психологиялық кеңес беру,эмоционалдық жай-күйлерін анықтау,олардың санасына,көзқарасына өзгерістер енгізу. Балалар үйінде балалар арасындағы көрсеқұмарлық пен бәсекелестікке жол бермеу керек. Сол себепті, тәрбиешілер,әлеуметтік жұмыскерлер балаларды бір - бірін жақсы түсіне алатындай етіп топтастыруы керек.
Жетім балаларға арналған кез келген балалар үйі немесе интернаттың басты міндеті - тәрбиеленушілердің әлеуметтенуі, олардың қазіргі қоғамға сіңісуі, оларға:
а) жалпы қоғамдық ықпалдастық пен әлеуметтік-психологиялық жағдаяттардың баланың жеке тұлғасының дамуына әсер ету;
ә) бұл үдерістегі істерге баланың өзінің белсене ат салысуы;
б) қоғамдағы әлеуметтік қатынастар жүйесін жетілдіру, оның ішінде интернат түлектеріне қатысты жүйені қайта қарастыру үдерістері жатады.
Балалар үйінде тәрбиеленуші жасөспірімдер өздеріне қолдау керектігін көрсетіп отыр. Десе де отбасында тұратын, төрт құбыласы түгел құрбы-құрдастарына қарағанда, олардың бұл қолдауды алу мүмкіндіктері шектеулі.
Түйіндей келе, балалар үйінде тәрбиеленуші жасөспірімдердің әлеуметтенуінің мынадай ерекшеліктерін атап өтуге болады:
- жеке меңгеру кеңістігі мен сезімдік-туыстық қатынастар аясының тарлығына байланысты тұлғалық теңестірілудің қалыптаспауы;
- жоғарғы конформизм фонындағы социумдағы икемділік, нәтижелі әрекетшілдік пен қарым-қатынасқа қажетті қалыптасқан дағдылар;
- қажеттілікті сезіне отырып, басқа жақтан берілген көмекті қабылдау қиындығы.
Сондай-ақ, балалар үйінде тәрбиеленуші жасөспірімдерді әлеуметтік-психологиялық қолдау бағдарламасының басты кластерін анықтауға болады. Бұл, бірінші кезекте, жасөспірімдердің болашақта қалыптасатын тұлғалық теңестірілуін дамыту үшін жағдай жасау. Ол өз кезегінде жасөспірімнің әлеуметтендірілуінің жалпы деңгейінің көтерілуіне негізделеді.
Жалпы жетім балалардың өзін қоғамның толыққанды мүшесі ретінде сезімде бүгінгі күннің басты мәселесіне айналып отыр. Балалар үйінен тәрбиеленіп шыққан балалар үлкен өмірге мүлде дайын болмай шығады. Өйткені,оларда ешбір тәжірибе жоқ. Кейбір балалар өздерінің тамағын жасап, киімін жөндеп киюге де дағдыланбаған. Міне, мұндай балалар қылмыстық істерге бейім келеді. Сол себепті, балалар үйінен шыққан балаларды әлеуметтендіру мақсатында оларға экономикалық тәуелсіздік беріледі. Әлеуметтік өмірге бейімделу барысында балалар ең басында әлеуметтік көмекті қажетсінеді. Осы ретте балалар үйінен тәрбиеленетін балаларға ақшалай көмек көрсетеді, бірақ бұл көмек үнемі берілмейді. Қазіргі кездегі жетім балаларды қабылдайтын кәсіптік мектептер мен колледждер қысқаруына байланысты жағдай біраз қиындады.
Жетім балалардың барлық мәселесін түбегейлі шешу үшін мемлекеттік деңгейдегі нақтылы бағдарламалар шығарылып, өз күшіне енуі тиіс.Оны үкімет, түрлі қайырымдылық қорлары мен ұйымдары қолдауы шарт.
Қазіргі кезеңдегі еліміз жағдайына сәйкес ең алдымен:
аз қамтамасыз етілген отбасылардың материалдық жағдайын жақсарту;
мүгедек бала асырап отырғандарға өтемақы мен жеңілдіктер беру;
жалғызбасты аналарға жақсылық жасауға, тілектестік білдіруге ынталандыру, сонда ғана қоғамымыздағы жас аналар өз балаларын өкімет қарамағына итере салмай, өздері тәрбиелейтін еді;
ерте жастан бастап, ер балалар мен қыз балалар арасындағы жыныстық тәрбиеге байланысты түрлі іс-шаралар өткізу керек.
Интернат тектес мекемелерде психологиялық педагогикалық жұмыстардың формалары мен әдістерін жандандыру.
Жетім балалар тәрбиелейтін мекемелердің құрылымын жетілдіру. Осы ретте баларға имандылық тәрбие беретін мешіттер мен медреселердің атсалысуына қол жеткізу. [6]
Әр бала құқылы:
Өмір сүруге;
Туғаннан соң өзіне есім мен азаматтық алуға;
Өз отбасында немесе ата-анасының қамқорлығынан айрылған жағдайда әлеуметтік қамқор ортада тәрбиеленуіне;
Толыққанды өмір сүруі үшін ақыл-ойы, дене бітімі, рухани және әлеуметтік жағынан өсіп-жетілуіне;
Денсаулық сақтауға;
Сапалы білім алуына;
Мүгедек болған жағдайда ерекше қамқорлыққа, күтімге және әмірге бейімделіп, араласуғa;
Өз ана тілін, мәдениетін пайдалануға және дінін қабылдауға;
Демалуға, мәдени өмірге атсалысуға;
Күштеудің барлық түрінен қауіпсіз болуға, қатыгездік пен дөрекі кемсітушілік қарым-қатынастардан қорғалуға;
Басқа адамдармен кездесуге, ассоциацияларға мүше болуға және оны құруға;
Ақпаратарды ауызша, жазбаша, баспа түрінде, өнер туындысы немесе басқа тәсілдермен іздеп табуға, беруге және алуға. Мемлекет баланың әлеуметтік және мәдени дамуына әсерін тигізетін ақпараттық бағдарламаларды таратуға қолдау көрсетуге, сондай-ақ, олар зиян ақпараттардан қорғалуға;
Өз көзқарасы мен пікірін ашық айтуға және соған сай кез-келген сұрақтың шешілуіне мүмкіндік алуға;
Жетім бала-әлеуметтік педагогиканың объектісі ретінде.
Жетім бала -ата-анасының екеуі де немесе біреуі қайтыс болған жалғыз басты бала.Жетімдіктің екі категориясы бар, ол табиғи және әлеуметтік жетімдік. Қоғамда негізінен ата-ана қамқорлығынан айырылғандарды табиғи жетім және әлеуметтік жетім деп екіге бөледі.
Әлеуметтік жетім дегеніміз- отбасындағы дағдарыс кезеңіндегі баланың құлықтық қондырғыларының құлдырауында, панасыздықтың, қараусыздықтың өршуі кезеңінде пайда болады. Ажырасулардың көбеюі ата-аналардың біреуі баланы тәрбиелеуде - әкесі немесе шешесі, некеден тыс туған балалардың тууының саны ұлғаюы. Ата-аналардың ажырасуы баланың мінез- құлқына яғни психикасына әсер етеді. ЮНИСЕФ мәліметтері бойынша Қазақстан Республикасында яғни өз елімізде 100 мыңнан астам балалар, сәбилер үйлерінде және арнайы интернаттар да тәрбиеленіп жатыр. Балалар үйлері шағын болғандықтан онда әр баланың жүрегіне жол табуға тырысқан, бірақ әр балалар үйінде , мектеп интернаттарында жетім баланың әлеуметтік мәселелерін шеше алмайды.
Әлеуметтік жетімдіктің себебі неде?
-ата-ана құқықтарынан айырылған ата-ана санының көбеюі;
-тілексіз туған балалар;
-халықтың материалдық жағдайының төмендеуі;
Қоршаған ортаның жетімдерге тигізетін кері әсері, ол ата-ана не жақын туыстарының жылулық сезімдерінің жеткіліксіздігі, отбасы мейірімінің кемшілігі. Балаларға әсер етіп отырған бұл жағдайлар олардың ақыл-ой дамуына, тұлға дамуына кері әсерін тигізеді.Көбінесе бұндай балаларды ақыл-ой дамуында кемшіліктер, жыныстык идентификациясының бұзылуы, нашакорлықпен қылмысқа бейімділік байқалады. Бұндай балалар қарым-қатынаста неврозды өздеріне көңіл аудартқысы келе тұра одан қашады, агрессивтілікке беріледі немесе түңіледі, зейінін шоғырландыра алмайды. Мұның бәрі балаларда қоршағандарға деген жағымсыз қатынастың тууына алып келеді. Балалар үйі жағдайында балалар арасында өзара қарым-қатынас орнайды. Отбасында жанұялық біз сезімі сезінеді. Бұл құлықтық күш бала да қорғаншылық жағдайын туғызады. Ал, ата-ананың қорғаншылығынсыз балаларды стихиялық түрде біз және бөтендер , біз және олар интернаттық сезімі қалыптасады. Бөтендерден бәрі ерекшеленеді, бірақ бала өз тобында шет қалып қояды. Олар адамдарды жатсынып оқшаулауды қалыпты жағдай ретінде қабылдайды. Бұдан олардың қоғам заңдылықтарын бұзу құқығы шығады. Бала интернатпен балалар үйінде көп құрдастарына бейімделуі керек, ал бала ортасында олардың үнемі болып тұру қоздырғыштықты, алаңдаушылыкты, агрессияны туғызады. Онда ананизм, гомосексуализм, сексуалдық кең өріс алады.
Бұның барлығы жылулықтың жағымды эмоциялардың жоқ болуы салдарынан туатын жүйке-жүйелерінің тозуы нәтижесінде пайда болады.
Балалар үйлері мен интернаттарда баланың өзі бола алады, жалғыз демала алады және өзінің іс-әрекеттеріне анализ жасай алар жеке бөлмесі жоқ.
Өзіндік шоғырланудың жоқтығынан тұлғаның белгілі бір стандартты әлеуметтік түр қалыптасады. Мемлекет қамқорлығындағы балалар да өзімшілдік (Бізге беруі тиіс, беріңдер) қалыптасып, жауапкершілігімен үнемдеушілігі болмайды.
Сәбилер үйінде олар сенімсіз ересектерге үйренбейді, тұйық, көңілсіз, қызығушылық, белсенділікті дамытпайды, сөйлеу тілі нашар дамыған. Жетім мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды өмірге бейімдеу тиімділігін арттыру мәселелері өткір көтеріліп отыр. Себебі, жетім балалармен ақыл - естерінде ауытқушылықтары бар балалар өз тұстарына қарағанда арнайы күтім мен мейірім қажет етеді. Бұл өз кезегінде интеграциялау үрдісінде ықпал ететін фактордың тиімділігін арттыру жолдарын зерттеудің көкейкестілігін, мектеп интернаттағы тәрбиеленушінің түлектерінің өмір сүру жағдайын жақсарту қажеттілігін көрсетеді. Ал, бүгінгі таңда еліміздің білім беру саласында барлық типті және атаулы 511 интернат мекемелері жұмыс жасап , оларға 58839 жас тәрбиеленіп жатыр.
Жетімдік мәселесін шешу жолдары
Жетімдік қоғамның, адамзат қоғамының дамуымен бірге жасасып келе жатқан қоғамдық дамудың білінбес бір бөлшегі.Түрлі соғыстар кезеңі, індет, табиғи апат салдарынан жас ұрпақ ата-аналарынан айырылып, жетімдікке душар болды. Бірақ, қоғам дами келе әлеуметтік жетімдерпайда болды. Яғни, ата-ана қамқорлығын көрмеген, мейірімін сезінбегендер. Әлеуметтік жетімдерге - кішкентайынан 18 жасқа дейін әлеуметтік - экономикалық жағдайларға байланысты ата-анасы тірі болса да ешбір қамқорлық көрмегендер жатады.
Жетім балалар мен ата-ана қамқорлығынан айырылған балаларұғымын қарастыра отырып, біз Жетім балаларға ата-анасының не біреуінен, не екеуінен айырылғандарды жатқызамыз, ата-ана қамқорлығынан айырылған балаларға ата-анасы ең алдымен :
-ата-ана құқығынан айырылған немесе шектелген;
-жоғалып келген немесе еңбекке қабілетсіз,яғни, емдеу мекелерінде жатқан ата-аналардың балалары;
-өлді деп танылғандардың балалары;
-бас бостандығынан айырылып, жазасын өтеу орындарында отырғандардың балалары;
-қылмысқа қатысы бар деген айып тағылып, уақытша тергеу орындарында отырғандардың балалары;
-балалардын өсіріп, тәрбиелеуден біржола бас тартқан ата-аналардың балалары;
-өз балаларын тәрбиелеу, емдеу т.б. мекемелерден алудан бас тартқан ата-аналардың балалары;
-басқа да жағдайларға байланысты келген балалар жатады.
-Жетім балалар туралы ұғым Ресейде отбасылық кодексінде қарастырылмаған. Ата-ана қамқорлығынан айырылған балалартуралы ұғым да тыс қалған. Жетім балалардың 4%- ті тастанды балалар. Балалардың 70%- ке жуығынан аналары босана салысымен, оны тәрбиелеуден бас тартуда. Осы 50% аналар жалғыз басты аналар қатарына жатады. Бұлардың көпшілігі ананлық сезіммен психологиялық жағынан жетілмегендіктен бала тәрбиелеуден бас тартып отыр. 30%- ке жуық балалар ата-анасы маскүнемдікке салынғандықтан паналау үйіне келіп түсуде.

2.Қазақстандық қоғамдағы жетім балалардың болашағы.
2.1Жетім балаларды шетел азаматтарының асырып алу
мәселелері.

Қазақстан Республикасының Неке және отбасы заңының 76 - шы бабын пайдаланып, 1999 -2000 жылдары Қазақстан сәбилері шет-елге оңды-солды есепсіз, бақылаусыз жіберіле берген. Бұл еліміздің беделіне де, демографиялық ахуалымызға да, ұлттық намысымызға да үлкен нұқсан келтірді. Қоғам үлкен алаңдаушылық білдірді. Сондықтан да болар, 2001 жылғы сәуірдің 16-сында Үкімет Неке және отбасы туралы Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң жобасын ұсынды. Бұл жоба шетелдіктердің бала асырап алуына бақылауын күшейтуге арналған еді.
Бірақ, депутаттар елімізде 40-қа жуық халықаралық агенттіктердің заңсыз делдалдық жұмысына Үкіметтің тыйым сала алмай, шарасыздық танытуын, оған қамқоршы, қорғаншы органдардың араласпауын баса айтты. Осының салдарында шетелге кеткен балалардың есебі де болмаған: Білім және ғылым министрлігі бір дерек берсе,Денсаулық министрлігі екінші дерек, Сыртқы істер министрлігі үшінші дерек берді және олар бір-бірімен үйлеспей жатты. Тіпті ешқандай лицензиясы жоқ үкіметтік емес ұйымдар да (НПО) шетелге асырауға бала берумен айналысқан.
Сонымен бірге, шетелдіктер сәбилердің органын донорлық мақсатқа пайдаланады деген айыптар да айтылды. Англияда Адам мүшелерін сату бизнесі атты кинофильм шықты. Испанияда Балалар қосалқы бөлшектерге атты кітап шықты, Францияда Көздерді аулаушылар атты фильм түсірілген. онда дені сау сәбилердің көздерін ауру сәбилерге салу жөніндегі материалдар берілген. Сол сияқты олардың бүйректерін де алып, ауру сәбилердің бүйрегіне алмастырады деген материалдар бар. бірақ, бұлар қылмысты істер және бола қалса, өте құпия жағдайда жасалады. Сондықтан, бүгін Қазақстан балалары донорлық орган ретінде пайдаланады деген пікірді қолдауға негіз жоқ. Бірақ, есепсіз кеткен сәбилердің тағдыры туралы ойлағанда, ондай болжамдар да айтылып қалады.
Сонымен, 2001 жылдың 16 сәуіріндегі заң жобасын Мәжіліс Үкіметке қайтарып берді.
2002 жылғы ақпанның 27-сінде бір топ мәжіліс депутаттары бастамашы болып Неке және отбасы туралы Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар Заңының жобасын енгізді. Ол жобада депутаттар еліміз экономикасының дағдарыстан шығып өрлей бастағаның, демографиялық ахуалдың қиындығын айта келіп, ана мен баланы әлеуметтік жағынан қорғау мәселесін алға тартты. Шетелге асырауға тек жақын туысқандарына беру жөнінде өзгерістер енгізді.[ 7]
Бірақ Үкімет ол бастамашы жобаға жағымды қорытынды бермеді. Шетелге туысқандары бар балаларды беріп, басқаларын елде тәрбиелеу, ол елде қалған сәбилерді шеттету, дискриминациялау, қорлау деді. Шынында бұл түсініксіз қорытынды еді.
Бұнымен қоймай, Әлеуметтік - мәдени даму жөніндегі комитет ана мен баланы құқықтық және әлеуметтік тұрғыдан қорғау мәселесіне арнап 2003 жылдың қазан айында Парламенттік таңдаулар өткізді. Оның ұсыныстарында да шетелге асыруға бала беру мәселесі өткір қойылды. Сонымен бірге, өз азаматтарымызға асырап алуға бала беруге біздің атқарушы билік енжарлығы, тіпті сұрамайтын құжаттары жоқ, ал шетелдіктердің шаруасын тез бітіріп жіберетіндігі айтылды.
Жылына 500- ден 600-ге дейін баланы қазақстандықтар асырап алып жүр, бірақ оларға қойылатын тосқауыл аз болса, олардың саны одан да көп болған болар еді. Сондай-ақ, жалған құжаттармен шетелге бала алыпкетуге тырысушылық жиі кездеседі.
Айта кететін тағы да бір жайт,шетелдіктер тек ауру балаларды асырауға алады екен деген пікірдің қателігі. Негізінен шетелге дені сау балалар кетіп жатыр, ауырса да жеңіл-желпі аурулармен ауырғандар, емге көнетін ауру балалар. Ал альтруистік қадамдар өте сирек.
Тағы да бір аңыз- ол балалар жаңа отанында, отбасында бақытты, ойдағыдай тәрбие алады деген, қауесет. Адамдар қайда да өзіміз сияқты: асырап алған балаларды ұрып-соғу, тіпті өлтіру фактілері бар. АҚШ Президенті Америка халқына 2004 жылғы жолдауында нашақорлардың саны жастардың есебіне жылына 3 млн. өсіп отырады деді, сол нашақорлардың ішінде біздің де балаларымыз болатыны сөзсіз. Әрине, олар біздің елде де нашақор болар, бірақ бұл жерде шетелде де тәрбиенің өте күрделі екенін айтып отырмын.
Бала беру үрдісі орталық Азия елдерінде 18-19 ғасырлардан бастап, ашаршылық кезеңдерінде көбейгені мәлім.Тарихқа үңілсек, бала асырап алу алғашқы рет Вавилон заңдарында ұшырасады.Онда да, Ману заңында да, Батыс Еуропа заңдарында да есін білмейтін баланы шетелдіктерге асырауға беру - сәбидің құқығын бұзу болып табылады деп көрсеткен.[ 9]
Франция мен Англияда балалар үйіндегі баланың не әкесі, не шешесі болса шетелдіктерге берілмейді. Жалғыз басты жанның бала алуына да рұқсат жоқ.
Израйлдіктер баланы шетелге әсте бермейді.Алда - жалда бере қалған күннің өзінде шетелдегі еврейлерге ғана беріледі. Оның ішінде де діні иудеилер ғана бала иелене алады. Котоликтерде де осындай рәсім бар.Баласын сататын кез келген ел сатып алушыға талапты халықаралық жауапкершілік деңгейінен қоя алады. Арменияда тек армения азаматтарына, оның ішінде армян тілін білетіндерге ғана рұқсат етілген. 2000 жылы Румыния бала сатқанды мүлдем сатуды тоқтатқан.
2007 жылы 1-бала 25-33 мың доллар тұрыпты. Осы кезден бастап баланы шетелге шығарумен айналысатын 50- жуық агенттік жұмыс істеуде.
Еліміздегі Білім және Ғылым Министрлігінің мәліметтеріне сенсек, 1999-2005 жылдар аралығында 4775 бала шетелдіктерге беріліп, оның 90 пайызын АҚШ азаматтары иеленген. Бірақ бұлар АҚШ азаматтарының қазақ баласына ет бауыры елжіреп бара жатқаннан емес, 1997 жылы АҚШ президентінің шетелден бала асырап алғандарға қаржылай көмек беретіні туралы арнайы бағдарламасы жарық көргендігінен. Тек 1795 тірі екендігі жөнінде екі ұштылау мәлімет бар.

2.2Қазақстан Республикасындағы балалар үйлері мен қайырымдылық
қорлары.

Қайырымдылық дегеніміз-ол адамға материалдық көмек көрсету, жақсылық жасау, яғни филантропия.Филантропия деген сөзді грек тілінен аударғанда адамды сүю деген мағынаны білдіреді. Ал енді бұл қайырымдылықтың негізі қайдан шыққан? Ертедегі грек тілінде мағынасы игі қайырымдылық, кішіпейілділік, рақымшылық деген сөзге ұқсас болған. Ол Eleemon-қайырымды, мейірімді, ізгі ниетті деген мағынада, ал шіркеу тілінде осы сөз басқа caritabilisдеген сөзге айналып қайырымдылық мағынасын білдіреді.Олай болса, ертедегі христиандар грек тілінен eleemsyne, яғни біреудің қайғысына ортақтасу, аяушылық білдіру деген мағынадағы сөзді алып қолданған.
Қазіргі кезде тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік көмек көрсетудің 13500 орындық 68 стационарлық мекемесі жұмыс істейді, яғни көпшіліктің назарына Республикадағы 68 интернат үйлері де тыс қалмаған. Президентіміз 2030 жылға дейінгі Қазақстан халқына жолдауында денсаулық сақтау рухани толысу, өсіп-өркендеу жөнінде де көп айтылды.Оның іске асуы үшін біздің әрқайсысымыз оған өз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.