Қазақ телевизиясындағы журналистік зерттеулер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Қысқартулар мен шартты белгілер тізімі . . . 4

Кіріспе . . . 5

І тарау. Журналистік зерттеудің мәні және әлеуметтік жауапкершілік мәселелері

1. 1. ҚР-дағы ақпараттық қоғам және БАҚ . . . 10

1. 2. Қазақ журналистикасындағы журналистік зерттеу тәжірибесі . . . 20

1. 3. Журналистік зерттеу жанрында жазылған мақалалар: тақырыптық және мазмұндық деңгейі . . . 32

ІІ тарау. Журналистік зерттеу: шынайылығы мен шырғалаңы

2. 1. Қазақ телевизиясындағы журналистік зерттеулер . . . 44

2. 2. Журналистік зерттеу жанры туралы танымал журналистердің тұжырымдары . . . 49

2. 3. Журналистік зерттеу және журналистің құқық мәселесі . . . 51

Қорытынды . . . 61

Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . 64

Қысқартулар мен шартты белгілер тізімі

ҚР - Қазақстан Республикасы БАҚ - Бұқаралық ақрапат құралдары AҚ - Ақпapaттық қayiпciздiк AC - Ақпapaттық coғыc AТ - Ақпapaттық тexнoлoгиялap БКҚ - Бұқapaлық кoммyникaция құpaлдapы ЖБA - «Жaңaлықтap» бacпa aгeнттiгi ЖIӨ - Жaлпы iшкi өнiм ҰAИ - Ұлттық aқпapaттық инфpaқұpылым ҰИҚ - Ұлттық иннoвaциялық қop ҰИЖ - Ұлттық иннoвaциялық жүйeлep XЭO - Xaлықapaлық элeктpoбaйлaныc oдaғы XAҚ - Хaлықapaлық aқпapaттық қayiпciздiк

КІРІСПЕ

Бүгінгі қоғамды ақпараттық құралдарсыз елестету қиын, өйткені олар халықпен, бүкіл қоғамдық өмірімен бірте қайнасып кеткен. Дүниежүзінде болып жатқан оқиғалар тек осы әр тілдердегі, әр бағыттағы ақпарат құралдары өкілдері арқылы таралып жатады. «Журналистика-халық-қоғам» деп аталатын үштік бірінсіз бірі қызмет етуі мүмкін емес. Әрине, қай қоғамда болмасын БАҚ өкілдеріне кімді, нені жақтаймын, қандай мәселені көтеремін десе де еріктері, өйткені демократиялық бағыттағы үкіметтің ұстанған саясаты осындай. Қазақстан қоғамы жаһандану мен ұлттық капитал, өндіріс, шикізат, интеллект қозғалысы бір немесе бірнеше елдер ынтымақтастығы шеңберінен сыртқа шығып, жаһандық қауымдастық шеңберінде қадамдар жасау жағдайын республикаға барынша жақындатады. Мақсат - оның сыртында қалып қоймай, керісінше, тепе-теңдік құқығында ол процестің ішіне ену. Бұл елді дамытуға жаңаша көзқарасты талап етеді. Соған байланысты Қазақстан қоғамы тек экономиканы сандық, көлемді жағынан ғана көтеріп қоймай, ендігі жерде оны ғылымның, техниканың, технологиялардың, коммуникативтілік жүйелерінің озық жетістіктерімен үйлестіре отырып көрсетуге бағыт ұстайды. Осындай жауапты қадамдар мен міндеттер тек етек-жеңі жинақы, ұйымшыл, білімді, жоғары мәдениетті, интеллектуалды әрі адамгершілікті елмен, оның осыған сай азаматтары арқасында, олардың тиімді еңбегі арқылы ғана мүмкін болмақ. Батыс елдер тарихы мен әлеуметтік тәжірибесі жоғары рухани мәдениетсіз, терең тамыр жайған адамгершіліксіз ешқандай озық техника мен технология жекелеген елдерді, олардың азаматтарын да бақытты ете алмайтынын дәлелденді. Жоғары дамыған материалдық байлық қоғамдық ортада дамыған рухани кеңістікке жол ашады. Яғни, еліміздің табысты тіршілігі мен тәуелсіз, әрі бәсекеге төтеп беретін мемлекет болу кепілдігі - біздің адамдарымыз. Біз қазақстандықтар, сан жағынан шағын елміз. Алайда, басты мәселе тек халық санында ғана емес, алдымен, сапада, жоғары рухани мәдениеттілік, интеллект пен патриоттық үйлесімде. Қазіргі тарихи уақыт пен ғаламдық қауымдастыққа тепе-теңдік принципі негізінде тіршілік ету жаңа типті адам тәрбиелеуге алға қойды. Ол - білімді, тәрбиелі, коммуникативті қабілеті жоғары, биологиялық және психологиялық дені сау, әлеуметтік бағдары мен рухани мәдениеті қалыптасқан адам», -деген болатын. Яғни, елдің айнасы - бұқаралық ақпарат құралы, сол арқылы мемлекет мүддесі айқындалып отыруы тиіс.

Қазіргі кездегі әр түрлі партиялық, экономикалық үрдістер, дүниежүзілік қарым-қатынастың күшеюі, соғыс әрекеттері тәрізді жайлар ақпараттық тасқынды күшейтіп отыр. Оқырман ба, тыңдарман ба, көрермен бейнені оқып, нені тыңдап, нені көрермен мәселесіне халық аса талаппен қарайды. Осы тұрғыдан келгенде кез-келген журналист өз өнімінің өтімді болуы, өз рейтингі жоғары болуы үшін күреседі. ХХІ және болашақ келер ғасырлар жоғары технологиялар дәуірі болмақ.

«Әр жұрт, әр мемлекет мәдениет майданында ілгері-кейіндінің қатасыз бір өлшеуіші - баспасөзі болады. Қай жұрттың баспасөзі күшті болса, сол жұрттың өзі де күшті, өзі де өнерлі екендігі көрінеді», -деп Міржақып Дулатов айтқандай, БАҚ құралдарының қоғамдағы ролін арттырудың маңызы зор. Ұлттық БАҚ-қа мемлекет тарапынан қолдау көрсетілген жерде БАҚ-тың пәрменділігі артар еді. БАҚ-тың қоғамдағы орнын сараптаған кезде оның негізгі міндеттерінен барып, электронды БАҚ-тың мақсаты туындайды:

1. Тыңдарманға мағлұмат беру;

2. Жаңалықты жеткізу, мәлімет тарату, сенсация тудыру;

3. Тиянақты ой, шешімді түйін, ұсыныс пікір қалыптастыру.

Тыңдарманға мағлұмат беру, жаңалықты жеткізу, мәлімет тарату мәселелері журналистикада өзіндік сүрлеуін тапқан. Сенсация тудыру шеберлігін де отандық журналистер үйрену үстінде. Тиянақты ой, шешімді түйін, ұсыныс, пікір қалыптастыру дәрежесі де жоғары деңгейде қалыптасуда. Алайда көптеген журналистерде мәселені көтеру, аудиторияға жеткізу бар да, оны шешу жолдарын көрсету, бағытын ұсыну жағы кемшін тартуда. Қоғамдағы шешімін таппай жатқан жайларды көру, айту керек. Ал, оның шешілу жолын тиісті орындармен келісе отырып көрсетуге тырысқан хабарлар рейтингісі асқақтайтыны ақиқат. Түйіні табылмай жатқан мәселелерді құр айта беру халықты тығырыққа тірейтін факторлардың бірі болып табылады.

Ақпаратсыз ең мықты саясаткер, ең күшті мемлекет, ең мықты халық ешкімге айналады. Барлығына да белгілі бір оқиға ақпарат береді. Журналистік ақпаратсыз барлығы да ешкім емес, нөлге тең, ешнәрсеге қажетсіз зат сияқты болып қалады.

Зерттеуімізді осы ақпараттық қоғам мен бүгінгі таңда бірде белең алып келе жатқан журналистік зерттеу процесімен сабақтастыра жалғастырсақ.

«Күпірлік шығар, бірақ расы - сол, қарапайым халықты қорғау міндетін Жасаған ием журналистердің пешенесіне жазып қойған. Журналистика мен журналистер эгоистік мүддеден әманда ада. Есті ел, есті билік расшыл журналистикасын дамытады. Идеал қоғам жоқ. Оның әр сатысына сәйкес журналистиканың да әдіс-амалдары өзгеріп отырады. «Журналистиканың бар болмыс-бітімі «Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ» максимасына келіп тіреледі», - деген Кәкен Камзин айтқандай, журналистер қоғамның реттегіш тетігі іспеттес. Жошыға ұлының қазасын жеткізген домбыра - шындықты жеткізгені үшін ішегінен айырылса, журналист халыққа ақиқатты ашқаны үшін өмірімен қоштасуға бар [1] .

Кейде, көз көріп тұрған әділетсіздікті айтар ауыз табыла қоймайды. Мұндайда, қаптаған жұрттың арасынан суырылып шығып, сөз бастар серке ғана шындықты айтуға, өзге үшін жанын беруге тәуекел етеді. Сол сан түрлі адамдардың ішінен тайсалмай шыққан жалғыздарымызды өзіміз тұншықтырамыз. Оған мысалдар сонау ғасырлар бұрынғы замандардан да, бүгіннен де табылады. Тура жолға бастамақ болған Олимп өз жүрегін жұлып алып, жұртқа жарық берген кеудесін - халқының таптап жүре бергенін білеміз. Сол сияқты Абай өзінің отыз жетінші қара сөзінде: «Сократқа у ішкізген, Ионна Аркті отқа өртеген, Ғайсаны дарға асқан, пайғамбарымызды түйенің жемтігіне көмген кім? Ол көп, ендеше көпте ақыл жоқ. Ебін тап та жөнге сал» деген. Көптің мұң мұқтажын жоқтайтын журналист қауым елі көшсе - көш қасында, отырса от басында жүруі тиіс. «Жер таусыз болмайды, ел даусыз болмайды» демекші, қазір басымызға төнген кер заманда нелер болмай жатыр дерсіз? Тамағы тоқ, көйлегі көк, уайымы жоқ жандар үшін біздің мемлекетте барлығы гүл жайнап тұр. «Адамнан басқа - өздерінің өмірлік күш қайратының көбін, тап өзі сияқтылардың тұқым-тұянын құртуға жұмсайтын, тым болмаса, бір ғана екі аяқты, төрт аяқты немесе көп аяқты жәндікті білемісің?» деген П. Куусбергтің осы бір монологында айтылған сөздердің мағынасына терең үңілер болсақ, бұл өмірде тек мансап пен мақтан үшін жүрген адамдар қаншама.

«Журналистика - адам жаратылысымен егіз, оның анатомиясы және физиологиясымен ағайындас, болмыс-бітімімен сәйкес. Баспасөздің, жеке қаламгердің отбасы, ошақ қасы түйткілдерінен бастап, ғаламдық проблемаларды тілге тиек етуі - сол рухани өкілеттілікті жүзеге асыруы. Сол себептен де журналистиканың басты кейіпкері - Шындық. Шындық категориясының реалистік сипатын ашу - индивидтің басты парызы» [2] .

Қоғам үлкен дария болса, журналистер сол дарияның толқынында дауылдан да, жауыннан да, жасыннан да именбей, әділеттілік туын желбіреткен кеме сықылды - шындықтың жағалауына бет алған жанкештілер. Өздері де халықтың бір мүшесі ретінде өз қызметі деп елінің басына туған күннің, ыстығы мен суығына бірге қақталып жүрген журналистер тек бақылаушы ғана емес, сол оқиғалардың қатынасушысы, сонымен қатар оны түрлі әдіс-тәсілдермен жария етуші. Бұл турасында К. Камзиннің «Журналистің азаматтық ұстанымы» атты дәрісінде де айтылады: «Кәсіби міндетін атқарып жүрген журналистің өзі де - белгілі бір әлеуметтік топтың уәкілі немесе сол топтардың мүдделерін қорғаушы. Ол экологияны, гендерлік саясатты, баспанасыздар мен студенттер құқығын күн тәртібіне қойып, соны жанын сала қорғаушы болуы мүмкін. Міне, мұндай азаматтық ұстаным, заң аясында жұмыс істей отырып, нақты адам, нақты әлеуметтік топтың жоғын жоқтау адамға қамқорлық көрсету, оның жеке статусын қорғау болып есептеледі». Расында да тәніңіз ауырса, дәрігер берер шипасын, ал егер жаныңыз ауырса жүгінеріңіз журналистер екені сөзсіз. Онсыз да ушығып тұрған жанның жарасын айтқызбай-ақ білетін де солар.

«Журналист еңбегі үнемі ізденіп, шығармашылық жаңалықтарды талап ететін еңбек. Сондықтан да журналист өмірді жай ғана қызықтыра көркем суреттеуші немесе өмір өзгерістерін жай ғана бір бақылаушы емес, ол сол өмірдің нағыз белсенді күрескері. Демек, ол - қоғамдық пікірдің ұйытқысы мен ұйымдастырушысы; қоғамдық пікірдің қожасы мен иесі. Сондықтан да оның баспасөз жанрларын жете меңгеруі, оларды өз творчествосында шебер қолдана білуі өте-мөте қажет» [3] .

Әрбір журналистің өзі кез-келген оқиға мазмұны немесе сараптауы мен көңілге түйгендерін берудің түрлі әдістерін қолдана отырып жеткізеді. Бұл жолда оның қай жанрда жазуы мен оның бірін таңдау еркі өзінде. Француздың шебер қолбасшысы Наполеон Бонапарт өзінің бір сөзінде: «Жауға қарсы жүздеген мың қол әскерден, төрт газеттің ойсырата соққы беру мүмкіндігі зор», - деген. 1840 ж. француз жазушысы О. де Бальзак баспасөзді «төртінші билік» деп атады.

Жұмыстың тақырыбы: Журналистік зерттеу: деректілік пен шынайылық

Жұмыстың көлемі: 65 бет

Жұмыста пайдаланылған әдебиеттер саны: 44

Бітіру жұмысының құрылымы: мaзмұнынa, зepттey acпeктiciнe, мaқcaты мeн мiндeттepiнe нeгiздeлгeн. Oл кipicпe, eкi тapay, қopытынды, пaйдaлaнылғaн әдeбиeттep тiзiмiнен тұpaды.

Бітіру жұмысының өзeктiлiгi: Тәуелсіз жылдарында сөз бостандығымен бірге сөздік қорымызға «журналистік зерттеу» деген атау қосылды. Сөз бостандығы жоқ жерде мұндай терминның болуы әрине мүмкін емес. Тәуелсіз баспасөзді дамыту, журналистік зерттеуді БАҚ өмірінде қалыптастыру деген оңтайлықпен жүзеге асырылатын іс емес. Қазіргі кездегі журналистік зерттеудің мәні және әлеуметтік жауапкершілік мәселелердің жазылуын талдау. Ондағы журналистік зерттеу жанрындағы теориялық және тәжірибелік көрінісін анықтап, зерттеу жанрына жазылған теориялық материалдарға шолу жасау, сипаттау шеберлігі, қазақстанның ұлттық ерекшеліктерні сипаттау, талдау.

Coнымeн қaтap ғылыми eңбeктi жaн-жaқты зepттeyдe Д. Рендалл, Я. Н Зacypcкий, Е. Прохорое, Т. Қожакеев, М. Бapмaнқұлoв., Н. Oмaшұлы. К. Қaмзин, Г. Сұлтанбаева, Н. Шынғысова, Ж . Әбдіжәділқызы ғылыми еңбектері қолданылды, теориялық деректері негіз болды. Жұмыстың мақсаты: Қазақстандық БАҚ-тағы проблемаларын, дамуын зерттеу негізінде ақпараттық қоғамдағы журналистік зертеудің рөлін анықтау. Қазақ телевизиясындағы журналистік зерттеулерге шолу жасау, әлемдік және Қазақстандық БАҚ-та журналистік зерттеу жанрының ұлттық ерекшеліктерін сипаттау, талдау. Қaзipгi зaмaнғы ғaлaмдaнy үpдici aяcындaғы aқпapaттaндыpy мәceлeciнiң өзeктiлiгiнe қapaмacтaн, oтaндық ғылымдa журналистік зерттеудің caяcи үpдicтepдeгi aлaтын opны мeн ықпaлын, журналистік зерттеу жанрына сай жазылған мақалаларды жүйeлi түpдe қapacтыpaтын әдeбиeттep өтe aз. Жұмыc бapыcындa дәcтүpлi aқпapaт көздepiмeн қaтap Интepнeт мaтepиaлдapы, xaлықapaлық ұйымдap мeн мeмлeкeттiк opгaндapдың pecми Web-caйттapы, peceйлiк жәнe қaзaқcтaндық ғалымдардың еңбектері мен aқпapaттық қoғaм жeлiлepi пaйдaлaнылды.

Бітіру жұмысының міндеттері:

- ҚР-дағы ақпараттық қоғам және БАҚ-қа талдау;

- журналистік зерттеу жанрындағы теориялық білімінің тәжірибелік тұрғыда қолдану аясына талдау жасау;

- журналистік зерттеу жанрында жазылған мақалалар: тақырыптық және мазмұндық деңгейін анықтау;

- қазақстандық журналистік зерттеу ерекшеліктері мен проблемаларына болжам жасау;

- Журналистік зерттеу және журналистің құқық мәселесін сараптау.

Бітіру жұмыcының жaңaлығы: Бұқаралық ақпарат құралдарында журналистік зерттеу жанрының қажеттілігін көрсету. Oлapдың өзapa дaмy үpдiciнe тaлдay жacay. Журналистің журналистік зерттеу жұмысын жүргізгенде өз құқықтарын қорғау мүмкіндіктерін талдау.

Бітіру жұмысының нәтижелері:

ақпараттық қоғам жағдайындағы журналистік зерттеудің теориялық негізі және оның қоғам дамуына ықпалы;
журналистерге заңдық тұрғыдан қолдау қажеттілігін анықтау;
журналистік зерттеудің мәні және әлеуметтік жауапкершілік мәселелері;
журналистік зерттеу жанрының қолданыстағы ерекшелігін көрсету;
журналистерді қорғайтын заңның деңгейі;
әлемдегі ақпараттық қоғамдағы журналистік зерттеудің дамуы: қазақ аудиториясына ықпалы және қоғамдық дамудың жаңа кезеңдерін анықтау.

І . ЖУРНАЛИСТІК ЗЕРТТЕУДІҢ МӘНІ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ЖАУАПКЕРШІЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ

1. 1. ҚР-дағы ақпараттық қоғам және БАҚ

Қазақстан дамуының белгілі бір кезеңін аяқтап және жаңа кезеңге аяқ басады деген сенім басым. Қазақстанның алдында болашақта ауқымды жоспарлар тұр. Ұдайы экономикалық даму негізінде Қазақстан әлеуметтік салада секіріс жасап, өмір сапасы жағынан Еуропалық даму деңгейіне жақындайтын ТМД елдері арасында жетекші елге айналуда. Бірақ, елдің жоғарғы басшылары уақыт факторымен есептесіп, біздің жолдың басында тұрғанымызға байланысты асығыстық жасауға болмайтындығын жақсы түсінеді. Әрине, қателіктер жоқ емес. Саяси-экономикалық, ақпараттық проблемалар нақты проблемалар екенін түсіну керек, бұлар нақты адамдардың нақты жағдайларда жіберген қателіктері. Тәуелсіз Қазақстанның жетістіктері Қазақстанның өмірін он жылдықтарға, тіпті жүз жылға алға анықтайтын тренділер. Бірақ, бәріне уақыт әділ төреші. Қандай жағдайларға қарамастан, кешегіден болашаққа ілгері жылжу бар. Қазақстандағы озық процестерді немен салыстырсақ та, барлық салыстыру нәтижелері Қазақстанның пайдасына шешіледі. Қандай мамандық болмасын, қай сала болмасын оның өзіндік алға жылжуы бар, ондай аспектілері, қызметтерді атқаратын саланың бірі - ақпараттық индустрия.

ХХ ғасырдың соңғы он жылы еске түсіп отырған жаһандану белгісімен өтті. Жаһандану қоғамдық қызметтің барлық салаларын қамтиды. Жаһандану сипаты көп қырлы, ол экономиканы, мәдениетті, ғылымды, идеологияны және әрине халықаралық саясаттың түрлі салаларын қамтиды.

Ал, ХХІ ғасыр - ақпарат ғасыры. Бүгінде «кім ақпаратты иеленсе, сол әлемді билейді» [4] деген қағида аксиомаға айналды. Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуы, еліміздің экономикалық, саяси тіпті әлеуметтік өміріне өзгерістерін енгізбей қоймайды. Еліміз тәуелсіз алғаннан біз, жаңа ақпараттық революцияның куәсі болып отырмыз.

«Адамдардың түрлі оқиғалардан хабардар болуына мүмкіндік беріңдер, сонда ғана ел қауіпсіздікте болады», -депті кезінде АҚШ-тың он алтыншы президенті Авраам Линкольн. [5] . Сондай-ақ, оның «идея ағыны, жан-жақты ойластырылған шешім қабылдай білу, сынауға мүмкіндік алу - осының бәріне негізделген саяси демократия көп жағдайда ақпаратқа тәуелді», -деген сөздері ақпарат ұғымнының мәнін білдіріп тұрса керек.

Жалпы «ақпарат ұғымы» латын тілінен аударғанда, «мағлұмат беру, хабарлау, мазмұндау» деген мағына береді. Қоғамдық, әлеуметтік қызмет саласындағы мәні белгілі бір деректі жинақтау мен өңдеу, таратумен айқындалады. Ақпарат белгілі бір объект пен аудитория арасында дәнекерлік рөлін атқарады. Сондай-ақ, ақпарат қоғамдық пікір қалыптастыратын құрал.

Бүгінде ақпаратты тұтынбайтын адам жоқ. Күнделікті өмірдегі шағын ақпараттан бастап, қоғамдық, саяси ақпаратқа дейінгі мағлұматтың бәрі құнды. Бұқаралық ақпарат құралдарынан бастап, БАҚ-пен байланысты қызмет жүйесінің барлығы бүгінде қоғамға құнды ақпаратты жинау, өңдеу, тарату, сақтау бағытында жұмыс атқарады. Бүгінде қоғаммен байланыс қызметі әлемдік деңгейдегі қызмет жүйесі ретінде айшықталады. Өйткені, бүгінгі «ақпарат дәуірінде» өз жұмысын баспасөз арқылы, қоғамға таратуды, жарнамалауды көздемейтін мекемені, адамдарды кездестімесіңіз анық. Сондай-ақ, демократиялық қоғам талаптарына жауап беретін жариялылық, ашық қоғам принципі де баспасөз қызметінің жұмысына тікелей байланысты.

Көптеген шетелдік және отандық зерттеушілер постиндустриалды қоғам ақпараттық бейнеге тән немесе ол жалпылық кодифициялық білімде және ашық жүйені қозғайтын синергетикалық ақпаратта құрылады дейді. ХХ ғасыр аяғы мен ХХІ ғасырдың басындағы ақпараттық революция нәтижесі болып, кешендік, жан-жақты білімге кешенденетін және онымен тығыз байланысты ақпараттық қоғамдық укладтық құрылуы есептеледі.

Айта кету керек, білім мен ақпаратты қатал шектеу олардың әлеуметтік орны, көзқарасы бойынша олардың мән-мағынасын жоғалтады. Себебі олар өркениеттің коэволюциялық бастауы ретінде болмақ. Ақпаратты қоғам индустриалдықты ауыстырушы, постиндустриалды және ақпараттық қоғам синонемі болып отыр [6] .

Саяси зерттеулерде ақпараттық қоғам экономикалық даму, әлеуметтік өзгеру, өмір сүру мен сапалы ғылыми білімге байланысты, ақпаратты эксплуатациялау тәсілдері мен ақпараттық-коммуникативті процестердің мінездерін және өзін-өзі көрсету келесі критерийлермен сипатталады:

- технологиялық басты фактор өндірісте, мекемелерде, білім жүйесінде және тұрмыста кеңінен қолданылады;

- әлеуметтік өмір сапасының өзгеруінің маңызды стимуляторы ретінде, ақпаратқа кеңінен қол жеткізуарқасында «ақпараттық сана» қалыптасады және бекітіледі;

- экономикалық ресурс, қызмет, тауар ретіндегі экономикадағы басты фактор - ақпарат;

- саяси әр түрлі таптар мен тұрғындардың әлеуметтік топтары арасындағы қатысушылықтың өсуі мен консенсуспен ерекшеленетін саяси процеске әкелетін еркін ақпарат;

- мәдени-жеке тұлға және бүкіл қоғамның мүддесі арқылы ақпараттық құндылықтарды бекіту мен ақпараттың мәдени құндылығын мойындау [7] .

Ресейлік зерттеушілер Г. Л. Смолян және Д. С. Черешкин ақпараттық қоғамды құруда негізгі белгілер мен бағыт-бағдарларды келесідей көрсетеді:

- әлемдік ақпараттың кеңістік бөлігі ретінде мемлекеттің біртұтас ақпараттық-коммуникациялық кеңістік болып қалыптасуы, халық, ел, аймақтық интеграциялық және ақпараттық процеске тең құқықтық қатысуы;

- перспективті ақпаратты технологияларды, есептеуіш техникалар мен телекоммуникацияларды бұқаралық қолдау кешкіні негізінде экономикада жаңа технологияларды қабылдауды қалыптастыру және үстемдік ету;

- табиғи ресурс, еңбек жіне капитал нарықтарында толықтырушы өндіріс факторы ретіндегі ақпарат және білім нарығын құру және дамыту, қоғамның ақпараттық ресурстарының әлеуметтік-экономикалық дамудың шыншыл ресурстарына өтуі, ақпараттық өндіріс пен қызмет көрсетуге қоғамның қажеттілігін қамтамасыз ету;

- халықаралық, ұлттық, аймақтық деңгейдегі ақпараттық алмасу жүйесі мүмкіншіліктерінің кеңейтілуі барысында білім, ғылыми-техникалық және мәдени даму, соған сәйкес, еңбек қызметінің маңызды сипаты ретінде шығармашылыққа деген біліктілік, кәсіпқойлық және қабілеттілік рөлінің өсуі;

- демократиялық дамудың маңызды бөлігі ретінде ақпаратты еркін қабылдау мен әлеуметтік институттарының құқын тиімді қамтамасыз ету жүйесін құру; [8]

Ақпараттық қоғам негізінде, құрылы мен динамикасында материалды құндылықтар емес, ақпаратты өндіру жатыр. Ақпарат қоғамның басты құндылығы болып есептелінеді, яғни индустриалды даму кезеңінен өтіп, постиндустриалды кезеңге бастауалған уақыты бойынша. Постиндустриалды қоғамдағы байлықтың ең потенциалды қайнар көзі - ұлттық ақпараттық - ресурстар. Ал, постиндустриалды экономика - өнеркәсіп өзінің еңбекпен қамту мен ұлттық азық-түліктегі үлесі көрсеткіштері бойынша қызмет көрсету саласына орын береді, ал қызмет көрсету саласы дегеніміздің өзі - ақпаратты өңдеу [9] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.