ТЕАТР ӨНЕРІНІҢ ШЫҒЫСТЫҚ ҮЛГІЛЕРІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Философия және Саясаттану факультеті

Дипломдық жұмысы

ТЕАТР ШЫҒЫС МӘДЕНИЕТІНІҢ ФЕНОМЕНІ РЕТІНДЕ (ҮНДІ, ҚЫТАЙ, ЖАПОН)

Алматы, 2012

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1 ТЕАТР ӨНЕРІНІҢ ШЫҒЫСТЫҚ ҮЛГІЛЕРІ

1.1 Театр өнерінің мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Шығыс театр (үнді, қытай, жапон) өнерінің мәдени құндылықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10

2 ШЫҒЫС ТЕАТРЫНЫҢ ЖЕКЕЛЕГЕН ФЕНОМЕНДІК СИПАТЫ

2.1 Үнді мәдениеті мен театры қалыптасуының құбылыстық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19

2. 2 Қытай театры феноменінің сыры мен сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 29

2.3 Жапон театрларының көркемдік келбеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..44

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 58

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..60

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі және оның мемлекет бағдарламаларымен байланысы. Бiршама ойшылдардың тұжырымдамалары мен концепцияларында театр ойыны адамның бастапқы субстанциясымен байланысқан iс-әрекет, құбылыс, жағдай, қалып ретiнде көрiнедi. Адам театр масштабын нөлден шексiздiкке дейiн жүзеге асырып анықтай алатын жалғыз тiршiлiк иесi. Сол себептi ол рольдерде ойнамай тұра алмайды. Театрда ойнау арқылы оның жетiстiгi мен кемшiлiгiн, басқалармен қарым-қатынасын бiлуге мүмкiндiк туады. Бiрақ бұл философтардың назарынан тыс қалды. Басқаша айтқанда, театр феноменi философиялық талдаудың объектiсiне айналуы үшiн адамның болмыстағы жаңа стратегиясы қажет болды және осы ХХ ғасыр философиясы мен мәдениет теорияларында жүзеге асты. Й. Хейзинга бойынша, " театр және ойын мәдениеттен бұрын пайда болған, себебi мәдениеттiң өзi ертеде ойын сипатында болды, кейiннен ойын дами келе, күрделенiп бiздiң түсiнiгiмiздегi мәдениет құбылысына айналды [1, 21].
Театр - ең ежелгі өнерлердің бірі. Оның алғашқы ұшқындарын тіпті балалардың ойындарынан байқауға болады, және дәстүрлер мен рәсімдерден анықтауға болады, - мәселен, үйлену тойларында оның элементтері көптеп ұшырасады. Роман мен театрды, И. Кант сезiм ойынымен салыстырады. Бұл арқылы И. Кант өнер мен ойын арасындағы терең байланысты ашып көрсеткен болатын. Немiс ақыны Ф. Шиллер ойынның театр қалыптастырудағы орны жайлы өзiнiң "Эстетикалық тәрбие жайлы хаттар деген еңбегiнде қарастырып өтедi. Ол ойынды күштiң артық болуынан пайда болады деп түсiндiредi. Мұндай пiкiрдi ағылшын философ-позитивисi Г. Спенсер қолдайды. Сондай-ақ ХIХ ғасырда К. Гросс ойын теориясын көпшiлiкке ұсынды. Оның пiкiрiнше, ойын тек қана күштiң көп болуынан пайда болмайды, сонымен бiрге жас организмдi болашақ өмiрге бейiмделуге, баулуға үйретедi. К. Гростың есептеуiнше, ойын бұл қабiлеттердi жетiлдiрушi, оларды бекiтушi болып табылады. Ойын құбылысын театр қалыптастырудағы орнын осылайша алуан түрлi жолмен түсiндiру оның адам өмiрiнде қаншалықты үлкен орын алатындығын бiзге аңғартады, көрсетедi. Қазiргi кездегi мәдениеттанудағы алуан түрлi концепциялар мен теориялардың қатарына театр концепциясы да кiредi. Бұл концепцияға көпшiлiк тарапынан қызығушылық артуда. Оның себебiн ХХ ғасырда адамзат өмiрiнде орын алған үлкен сапалық өзгерiстермен түсiндiруге болады. Қазiргi заманда театр элементi зерттеушiлердiң пайымдауы бойынша, саясатта, өнерде, спортта, халықаралық iстерде, сот процесiнде, педагогикада т.б. көрiнiс бередi. Сондықтан да мәдениеттегi театр элементiн жан-жақты зерттеу мәдениеттiң негiзiне, тереңiне үңiлу болып табылады.

Зерттеудің мақсаты мен негізгі міндеттері. Этномәдениеттiң тарих формаларында қазақтың ұлттық ойындарын мәдениеттанулық тұрғыдан талдау арқылы халқымыздың қоршаған табиғи және әлеуметтiк ортаны игеру барысында қалыптасқан ойындық мәдениетiн айқындау, ойын құбылысының табиғатын анықтау зерттеудiң басты мақсаты болып табылады.
Осы мақсатты жүзеге асыру жолында мынадай мiндеттер туындайды:
- театр мен мәдениет арасындағы тереңде жатқан байланыстарды ашып көрсету; ойын құбылысының мәдениетке жасайтын ықпалын анықтау; ойын мен өнер арасындағы байланысты көрсету; ойын мен философия арасындағы байланысты iздеп табу.
- батыстық философиялық және этнографиялық зерттеулердегi өзiндiк "философемалардың көркем-бейнелiк суреттемелерден ажыратып, оларға мәндiк, салыстырмалық және қисындық талдау беру;
Зерттеудiң ғылыми жаңалығы. Қазіргі батыстық мәдениеттанудың өзекті мәселесі - театр мәдениетi алғашқы рет шығыс халықтарының, оның ішіндегі үнді, қытай, жапон театры мәдениеті контекстінде қарастырылып отыр.
Дипломдық iзденiстiң сонылығы таңдалып алынған тақырыпты қарастыруда жаңа әдiстеменi қолдану және осы мәселеге арналған әдебиетте кездеспейтiн немесе ерекше мән берiлмеген соны қағидалар мен тұжырымдар арқылы айқындалды. Соны әдiстемелiк және мазмұндық қағидаларға жататындары:
Адам болмысының түбегейлі стратегиясы, өркениеттің ақпараттық толқыны мен еркін таңдауға негізделген постмодерндік қоғамға сай тұлғалық экзистенция бітімінде қарастырылады.
Театр өнерін рационалистiк парадигмаға негiзделген батыстық мәдени-философиялық тұғырларынан өзгеше, Шығыс дүниетанымы мен феномендік мәдени-рухани контекстiде қарастыру.
Шығыс халықтарының (үнді, қытай, жапон) театр өнерінің мәдени мазмұны мен функциялары герменевтикалық талдауды қажет етедi.
- Шығыс халықтарының (үнді, қытай, жапон) ұлттық театр өнерін мәдениеттанулық тұрғысынан талдау өрiсiнде философиялық ұғымдарды мәдени және өркениеттiлiк контекстiнде қарастырудың қажеттiлiгiн көрсетедi.
Қорғауға ұсынылатын негiзгi ғылыми тұжырымдар:
- Адамдық болмыс тәсiлiнiң бiрi болып табылатын театр мәнiсiн мәдени онтологиялық зерттеу арқылы тереңiрек айқындауға болады.
Шығыс халықтарының (үнді, қытай, жапон) театр өнеріндегі типтер дионисийлiк функциялармен қатар көшпелiлiк өмiр салтына қажеттi жаттығулардан туындаған.
Шығыс халықтарының (үнді, қытай, жапон) театр өнеріндегі формалар салт-рәсiмдiк ерекше типтерден әмбапты көңiл көтеру бiтiмдерiне ие болады.
Жұмыстың теориялық және практикалық құндылығы, қолданыс салалары.
Зерттеудің теориялық құндылығы Шығыс халықтарының (үнді, қытай, жапон) театр өнеріндегі осы мәселе бойынша алғашқы еңбектердің бірі екендігімен айқындалады. Шығыс халықтарының (үнді, қытай, жапон) театр мәдениетіне мәдениеттанулық түсiндiрмелер беру философиялық-дүниетанымдық зерттеулерді ынталандырып, еліміздегі мәдениет философиясын әлемдік өркениеттілік мәселелеріне бет бұруға себебін тигізеді. Олардың арасында қазіргі театр өнері формаларының рәміздік негіздері алдыңғы қатарға шығады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І ТЕАТР ӨНЕРІНІҢ ШЫҒЫСТЫҚ ҮЛГІЛЕРІ

1.1 Театр өнерінің мәні мен маңызы

Шығыс халықтарының (үнді, қытай, жапон) театр өнері жөнiнде сөз қозғамас бұрын алдымен жалпы театр дегенiмiз не? деген сұраққа жауап iздеп және оны зерттеп, ол жайында пiкiр айтып, тұжырым жасаған ғалымдар мен ойшылдардың еңбектерiне тоқталғанды жөн көрiп отырмыз. Өйткенi, кез келген нәрсенiң шығу тегi мен қалыптасу жолдары болатыны тарихтан белгiлi. Сол сияқты театр тарихының да өзiндiк құпиялары жетерлiк. Ойлап қарасақ, театр деген сөздің түп мағынасы өте күрделi, әрi сан қырлы ұғым. Театр өнері - бұл тек көңiл көтеру де, ләззаттану да, ересек өмiрге жаттығу да, бәс тiгудегi құмарлану да, тылсым шабыт та емес. Ол - адамның болмыстық стратегиясы, яғни әмбебап құбылысқа жатады және адамдық қарым-қатынастарды мүмкiн етедi [2, 172]. Ол, ең алдымен, ойын және қозғалыс элементтерімен тығыз байланысты. Жалпы алғанда, ойындағы әр түрлi элементтердiң ара қатысына байланысты мынадай жiктеме жүргiзуге болады:
1. Сөз өнерiне қатысты, спорттық негiздерi жоқтың қасы, интеллектуалдық және сезiмталдық сайыстар (әзiл, қалжың, бәдiк өлеңдер, жұмбақ, айтыс т.т.).
2. Тәндiк жетiлгендiкке қатысты сайыстар.
3. Рәсiмдiк сайыстар.
4. Театр элементтерi бар ойындар
5. Инициациялық, сакральды ойындар.
6. Спорттық жарыстар.
7. Жаттығу ойындары.
Бірақ театрдың өзі басқа өнер ретінде көптеген қажетті элементтерді бойына жинақтайды. Театр әр қырынан танылған және ол әр кейіпте болып саналады. Адамзат санасы әр кезеңдегі театрлар дәуірі туралы қажетті мағлұматтарды сақтап, бүгінгі күнге дейін жеткізіп отырады. Ежелгі шығыс театрлары ежелгі грек және ежелгі рим театрлары сияқты артына көптеген құнды мәліметтер тастап кете алған жоқ, алайда оның феномендік дәрежеге жеткен құбылыс екенін ешкім де жоққа шығара алмаса керек-ті. Олардың театр үшін зәулім ғимараттары болғанын барлығы да біледі, сонымен қатар драматургиялық шығармаларды жазушы арнайы жазушылардың, пьеса иелерінің болғандығын да тарихи деректер дәлелдеп отыр. Бірақ театрдың әрқилы өнер түрі болғанын байқауға болатын жайт, ол үшін тек арнайы салтанатты көрермендер ығы-жығы болып жайғасатын да залдың қажеттілігі бола қоймаған, ол көшелерде де, аулаларда да көрерменнің көз қуанышына бөленген. Сондықтан театр жайлы әлі де талғаммен зерттеуге тура келеді. Әсіресе шығыс театрларының өзіне барлық құпияларын жиып алған сан қырлы сырлы құбылыс екендігін бүгінгі таңдағы шығыстанушы ғалымдар, мәдениеттанушылар арнайы дәлелдеп отыр. Шығыс театрларының өткені мен бүгініне, дәстүр сабақтастығына көз жүгіртіп, оны кеңінен зерттеп-зерделеу арқылы біз ол өнердің құпиясын байқайтын боламыз. Айрықша Шығыстағы Үнді, Қытай, Жапон елдерінде байырғы замандарда пайда болған театрлар олардың діни дүниетанымымен, салт-дәстүрімен, әдет-ғұрпымен байланысты болып келеді.
Драма тек демократиялық аймақтарда өркен жайып, халықтың кең қолдауына ие болып отырды. Үнді, көне Шығыс, Қытай, Жапон елдерінде өздерінің драматургі, театры болғандығы жайлы деректер тым айқын емес. Бір белгілісі, олардың мәдени орталыққа айналған қалалары болған. Мәселен, көне грек елінде Афина бүкіл Грецияның мәдени орталығына айналған. Мұнда, мәселен, аттика жерінде ғылым мен өнер гүлденіп, кең қанатын жайды. Бұл жайт көне Шығыс елдеріне де тән. Бұл аймақта да сол кездегі қоғамдық-саяси өмірмен байланысу, халық талабына сай қызмет ету басты орынға қойылды. Үнді, қытай, жапон қаһармандық, батырлық эпостарының жетістіктерін пайдалану, сыршыл лирикадан өздеріне қажетті жерлерін алу - осының бәрі шығыстық театрды көркемдік деңгейі жоғары театр дәрежесіне көтерді. Зорлық пен қанаушылыққа басты қарсылық, отанына деген сүйіспеншілік, азаматтық және гуманистік пікірлерді қорғау идеялары адамзат қауымына жақын да түсінікті болды. Сондықтан да ежелгі дәуірдегі шығыс драмасы кейіпкерлерінің күресі мен күйзелісі қазіргі заманымыздың театр көрермендерінің жүректерін жаулап алған.
Сонымен бірге театрды актерсіз елестету тіптен де мүмкін емес. Актер - бұл театрдың тынысы деп айтады зерттеушілер. Актер өздігінен қуыршақтың да роліне түсуі мүмкін (қуыршақ театрларындағы сияқты), оның бетін маска жабуы мүмкін (антикалық теарларда, сонымен қатар ежелгі шығыстық театрларда да осындай), ол ән айтуы немесе сөйлеуі мүмкін. Немесе ақырында жай үнсіз қалуы да мүмкін. Бірақ театрдың осындай әр алуандығы жанды адамның өнерінің арқасында бір қалыпқа бірікті. Уақыттар жылжыған сайын бұл өнердің түрі өзгере берді, жетіле берді, барлық уақытта ойынның әр түрлі стильдерінің арасында толассыз күрестер жүріп отырды. Және бұл атаққұмарлық ойындар әлемдік театрдың өн бойына қабысты. Олардың кейбіреулері уақыт сынына төзе алмай, жойылып кетті. Бір ұрпақтың театр туралы түсініктерін келесі ұрпақтың жасампаздық идеялары ауыстырды, сондықтан театр барынша даму үстінде деп айтуға болады. Ол театр өнерінің алға қарай жүруіне, жетілуіне жол ашты деп саналады.
Театрда барлық уақыт бойы және барлық халықтардың дүниетанымында спектакльдерді декоративтік түрде әсемдеу, әрлеу орын алды және дәстүрлі костюмдерді даярлауға басты назар аударылды. Мұның себебі көрерменннің мәдени сұранысын қанағаттандыруды көздеді. Егер көрермені болмаса, оның үстіне жалпы халықтың эстетикалы талғамына сәйкес болмаса, театр өз-өзінен замана көшінен сырғып қалып қояр еді. Алайда актерлер мен театр басшыларының, драматургтердің күні-түні ізденістегі ойлары бұған мүмкіндік бермеді. Олар - театрды халықтың жүрегінен жол табудың бір құралы есебінде сақтап қалу үшін көрермендердің көңілінен шығатын драмалық спектакльдерді даярлауға басты назар аударды. Соның арқасында театр бүгінгі күнге дейін жетіп отыр. Қазіргі кезде театрлардың шығуына басты себеп болған бірнеше факторлар жиі тілге тиек етіліп отырады. Мәселен, көне грек, көне рим театрларының қалыптасуы үшін діни түрткілер басты себеп болған. Олар көпқұдайшылдық, пұтқа табынушылық кезеңінде пайда болды. Әрі сол арқылы дінбасылар, ақсүйектер өздерінің идеяларын халыққа өткізуге тырысып бақты. Мәселен, театр өнері жайлы жазылған зерттеулерде бұл туралы айтылады: Ежелгі грек драмасы мен театры Дионистің құрметіне арналған ауыл мейрамдарынан пайда болған. Алғашында Дионисті гректер теке немесе бұқа кейпінде бейнелейтін еді. Кейінірек, гректер жүзім өсіріп үйренгеннен кейін Дионистің еншісіне шарапты, поэзияны және театрды берген болатын. Жылына бірнеше рет болатын ауыл мерекелерінде диониске дифирамбалар (әндер) айтылатын.
Гректер Дионистің қасында жүретін маскарад киімдерін киген топтың өнерін тамашалаған. Тойға қатысушылар бетіне шарап қоқысын жағып, маска мен ешкі терісін киіп жүрген. Мұнда салтанатты, қайғылы әндермен қоса көңілді, тіпті адам ұялатын әндер де айтылған. Тойдың салтанатты бөлімінен трагедия пайда болған. Ал көңілді әзілқой бөлімінен комедия туған. Аристотельдің пікірінше, трагедия даму жолын мақтау әндерден алған. Ал комедия фалли әнінен, яғни табиғаттың жеміс беру күшіне арналған әндерінен шыққан. Әнді бастаушылар хордың қойған сұрақтарына жауап берген. Хорды өздерімен қосылып, ән айтуға мәжбүр еткен. Бұл әңгімелерге актерлік ойын элементтері қосылып, миф көрермендер алдында қайта жанданғандай әсер қалдырған [3].
Театр өнері ұжымдық сипатқа ие. Ежелгі кезеңнен спектакльді құрастыруға тек актерлер ғана емес, сонымен бірге театр үшін сценарийлер немесе драмалар жазатын драматургтер де қатысып отырған. Қазіргі уақытта ХІХ ғасырдан бастап қана театрда тағы бір маңызды фигура - режиссер пайда болған. Ал ХХ ғасырда театр режиссерлік деген атауға біржолата ие болған.
Қалай және неліктен театр ұлы, атақты өнер иесі ретінде бүгінгі күнге дейін ұрпақтар санасынан өшпей келе жатыр деп сұрақ қоюға болады? Театрдың ұлылығы әртүрлі принциптермен анықталады, шығыс театрларындағы неше түрлі ғажайып жолдарға ешкім де күмән немесе күдік келтіре алмайды. Театр өнер ретінде өледі деген бәсекелер тарихтың әр кезеңінде бой көтеріп отырған, немесе дін иелері шіркеу тарапынан немесе мемлекет билігі тарапынан театрларға тыйым салынып отырған кездер де болған. Кино да кейінірек пайда болып, мамандардың пікірінше, театрдың орнын ауыстыруға тиіс болған. Алайда театр әлі өшпей, қайта өзінің аясын ұлғайтып, бүгінгі күнге дейін келіп жатыр. Мұның бір себебін оның жасампаздығынан да іздеу қажет. Ал енді театрларға алдыңғыларынан да зор қатерлер пайда бола бастады: олар - бұқаралық ақпарат құралдары немесе Интернет. Интернет беттеріне телміріп, сағаттар бойы уақыттар өткізетіндердің театрға деген құштарлықтары байқалмасы анық, алайда театр бұл қатерден де аман-есен өтіп кетуі мүмкін. Ол бірақ әлі де көрермендерді еліктіріп, өзіне тартып отырады.
Театрдың тарихы - бұл адамзаттың өткендерінің баспалдағы іспеттес, оның құлдырауы мен қайта қалпына келтірілуі туралы деректерді адамзат баласы осы театрдан таба алады. Ежелгі Шығыстық театрлардан қазіргі театрларға қадам жасай отырып, біз адамзаттың бітім-болмысы туралы, оның басынан кешкен көптеген жайттар хақында, ғалам тарихының өн бойында болып өткен құбылыстар жайында, құлдырау мен өркендеу туралы, моральдық немесе этикалық құндылықтар жүйесі туралы, адамзаттың әртүрлі кезеңдері жайында, соғыс пен бейбітшілік, тұрмыс тауқіметі мен адам сенгісіз оқиғалардың бейнеленуін таба аламыз. Шығыс театрында жоғарыда айтылғандарға қатысты элементтер өте көп ұшырасады. Ол адамзат пен уақыт пен кеңістіктің үйлесім табуы ретінде бағаланса да артықтық етпейді [4, 272]. Бір айта кететін мәселе, осыған қарап, театрдың адамзат игілігі үшін ойлап табылғандығын байқауға болады. Егер театр болмаса, онда мәдениетке, өнерге сусаған адамдар өздерінің күнделікті іс-әрекеттерін білдіретін басқа бір баламалы өнер түрін ойлап таба алмас еді. Осындай қырлы-сырлы неше қилы құбылыстарға баға бере отырып, театрдың феномендік сипатын ашуға жол басталады. Театр әлемдік мәдениеттанушылық ғылымда өзіндік бір үлкен ашылмаған тың тақырыптар шежіресі болып есептеледі.

1. 2 Шығыс театр (үнді, қытай, жапон) өнерінің мәдени құндылықтары

Азия елдерінің театрлары бір-біріне мүлдем ұқсамайды. Әр елде өзінің тілі, өзінің мәдениеті, өзінің ұлттық дәстүрлері бар. Және сонымен бірге бұл елдердің театр өнерінің бастау көзіне айналған ортақ ешбір де нәрсе жоқ. Үндістан, Қытай және Жапония мәдениеті мыңдаған жылдар бойы қалыптасты, алдыңғы кезеңнің белгілерін келесі ұрпақ өкіліне сақтап жеткізіп отырды. Сондықтан да театрлық өнер дәстүрлі деп аталады, олар үшін қазіргі уақытта да ертедегі кездің көптеген белгілерін сақтап жеткізген.
Үндістанда, Қытайда және Жапонияда және басқа да елдерде адамзат шұғыласында қоршаған орта мен адамзат туралы әртүрлі түсініктер пайда болған. Сол кезде Аспан мен Жер және Адам біртұтас ретінде қалыптасқан, мұнда Ғарыш заңы өзінің шартын міндеттейді, оның ізінде адам жүреді. Бұл заңдарды сақтай отырып, сонымен бірге театр өнері де қалыптасты деп есептейді зерттеушілер. Көз жеткісіз нәрсеге ой жеткізуге тырысып, әлемді бір аяға біріктіруге талпыныс, әлемнің барлық бүге-шігесін толық қамту - оңай міндет санатына жатпайды. Ол бейнелеу құралдарының айрықша жүйесін талап етті, оның негізінде символизация принципі жатты. Сценалық ишара, музыкалық сүйемелдеу, сценалық кеңістік, грим мен декор де символикалық түрде болды. Біртұтастық театрдың айрықша түрінде - музыкалық драмада да көрініс тапты, мұнда сөз, ән айту мен би үйлесім тапты. Бұл синтез гротескінің стильдік тәсілін қалыптастырды, ол өзіне сценалық қозғалысты, би мен ән айту және сөйлеу мәнерін тоғыстырды. Діни танымдар жүйесі мұнда айрықша рольге ие болды, әсіресе қытай және жапон әдебиетінде сонымен бірге поэзиясында, және ақырында драматургиясында буддалық сюжеттер орын алды. Буддизм символикалық ишара стилисткасына оның мазмұндық палитрасын байыптай отырып, ықпал етті. Үндістан, Қытай және Жапония театр өнерінің пайда болуы діни рәсімдермен тығыз байланысты, ол театр канонының қалыптасуына игі әсер етті. Ол сценалық өнер мен актер шеберлігінің үйлесімінің қатаң тәртібін сақтады, және орындаушыдан барлығының мүлтіксіз шығуын талап етті [5, 18].
Үнді елінде әлеуметтік құндылықтарды бағалауда адамдардың қоғамдағы іс-әрекеттеріне айрықша назар аударылды. Ел басшылары мен әскери адамдар брахмандардан төмен болса да, қоғамда пайдалы қызметтер атқарылғандықтан үлкен құрметке ие болды. Мысалы, өз елін сыртқы жаулардан қорғаған Викрамды үнді халқы осы уақытқа дейін мадақтайды.
Будда діні бойынша халық құрметіне ие болу - байлыққа байланысты емес, демек бұл дінде адамның өз бақытын байлық - мансаптан іздеп, баюды мақсат етіп қоюы ешбір қолдау таппайды. Олай болса, бұл өмірдің мән-мағынасы жинаған ақшамен немесе байлықпен емес, керісінше, адам бойындағы адамгершілік-ізгілік қасиеттерімен өлшенеді, бұл жағдай - үнді халқының өзіндік ұлттық ерекшелігі болар деген ойдамыз. Үнді-будда мәдениеті ең басты орынға әр адамның діни-моральдық іс-әрекеттерін қоя отырып, адамның табиғатпен де, өз-өзімен де, қауыммен де үндестік, ірі келісім табуына баса назар аударады.
Ағылшындардың үстемдігі кезінде шетел басқыншылары өз армияларын солтүстік Үндістандағы жоғарғы каста өкілдерінен толықтырып отырды: әскери касталар деп аталатын бұл үнділер өз Отанының жауларына қызмет жасады.
Индуизм мен буддизмнің бір-бірімен өзара тығыз байланыстылығына және олардың үнді-будда мәдениетінің басты бағыттары болғандығына қарамастан олардың өздеріне тән айтарлықтай айырмашылықтары болды, ол ерекшеліктер олардың әлеуметтік-саяси бағдарламаларына тығыз байланысты болды. Мысалы, индуизм ұлтшылдық сарын басым болып келеді, сондықтан да бұл ағымдағы фанатик - ұлтшылдар мұсылмандарды мейлінше жек көрді, ал бұл жеккөрушіліктің елдегі саяси ахуалға тығыз байланысты екендігін ешкім де жоққа шығара алмас.
Үнді-будда мәдениетінің қойнауында Үндістанда Махатма Гандидің реформаторлық қозғалысы туындады. Ол бұл қозғалыс барысында өзінің табиғатта әрекет ететін махаббаттың өнегелілік заңына ұдайы сүйеніп отырды. М. Ганди бұл жайында былай деп жазды: Махаббат заңы біздің санамыздан тыс өмір сүреді. Табиғат заңдылықтарына сүйенген ғалым қандай ғажайып жаңалықтар ашса, махаббат заңын өз өмірінде үлкен сүйіспеншілікпен қолдана білген адам да бұл өмірде айтарлықтай табыстарға жетері сөзсіз, ал кейде ғалымдардың жеткен межесінен асып та түсуі мүмкін.
М. Ганди сатьяграха (сат - шындық, ал аграха - табандылық деген мағыналарды береді) қозғалысының дем беруші, басшысы болды. Ол өзінің ізбасарларының көмегіне сүйене отырып, халықты талай ғасырларға созылған қалың ұйқысынан оятты, Үндістанда саяси-этикалық тұрғыдан негіздеп, дәлелдеп берді. Ендеше Ганди тарих сахынасына ірі саяси қайраткер ретінде ғана емес, сонымен қатар діни-реформаторлық қозғалыстың беделді басшысы ретінде де шықты деп толық сеніммен айта аламыз. Гандидің бұл қозғалысты ұйымдаструдағы басты мақсаты - халықты өздерінің әділетті ісі үшін табанды күрес жүргізуге баулып, үйрету болды. Ол ондаған жылдар бойы тәуелсіз үнді мемлекетін құру мақсатында дхарманы, ақиқатты және күш көрсетпеуді уағыздады. Ганди: Күш қолданбау, әділеттілік, қайырымдылық, жан тазалығы, ізгілік сияқты қасиеттер - ағылшын отаршыларын елімізден қуып шығып, қанаушылық пен отаршылдық бұғауынан босануға толық мүмкіндік берді деген сөздерді жиі қайталайтын. Бірақ үнді қоғамын қайта құру мақсатындағы өзінің жасампаздық қызметінде Ганди өзі де мүлде күтпеген қиындықтар мен адам жанын тіршіліктерін талай сұмдық уақиғаларға тап болды. Мәселе ағылшын империялизмінің арсыз саясатында ғана емес еді, мәселе үнді халқының өзінде де болатын. Өйткені, бұл кезеңде индустар мен мұсылмандар арасында жан түршігерлік қанды шайқастар басталып кеткен болатын. Бұл қатыгез қақтығыстардың барысында адам қаны көп төгіліп, ұлттық бірлігі мен мемлекеттің мүддесі діни-қауымдық фанатизмнің құрбандығына шалынды. Біртұтас Үндістан мемлекеті екіге қақ жарылып, бір-біріне қас екің мемлекет пайда болды. (Үндістан мен Пәкістан).
Индустар қауымы діни фанатизмге жан-тәнімен беріліп қана қоймай әлеуметтік теңдікке де жауыға қарады. Қалыптасқан касталық жүйе үнді азаматтарының мемлекеттік заң алдындағы теңдігін бұзды, ал мұндай келеңсіз жағдай мемлекеттің ғана емес, сонымен қатар бүкіл үнді халқының тағдырына да өз әсерін тигізді. Қоғамдағы қалыптасқан ахуалға байланысты сорақы қылықтар белең алды. Тіршілік иесі атаулығы жамандық жасамауды уағыздаған қайырымды, ақкөңіл индустар мұсылмандарды көргенде кірпіше жиырылып, қатыгездік көрсетіп, мүлде басқаша қарым-қатнастар жасады. Брахман өзінің кедейлігіне қарамастан, басқа касталарының өкілдеріне өзінің қызын беруден үзілді-кесілді бас тартты. Діни фанатизм мен касталық дәстүрлер салдарынан туындаған қоғамдағы келеңсіз мұндай құбылыстар Гандиді қатты толғандырды. Ол Мен индустар мен мұсылмандар арасында болып жатқан жыртқыштық әрекетердің дәрменсіз куәгері болып қалмауым үшін, Ұлы тәңірінің көмегін күтемін деп жазды.
М. Гандидің бүкіл саналы өмірі үнді - будда мәдениетінің құндылықтарын сақтауға, оны заман ағымындағы тағылық әрекеттерден қорғап қалуға бағытталды. Қалай болғанда да үнді-будда мәдениетінің күш көрсетуден бас тарту, рухани тазалықты сақтай білу, табиғатты құрметтеп, аялау білу, өмірді қадірлеу сияқты өмірлік қағидаларды еш уақытта да өз мәнін жоймақ емес, олай болса бұл мәдениеттің басты құндылығы да, мәні де осында болса керек.
Үнді өнері брахманизмнің, буддизм мен индуизмнің діни-өнегелік құндылықтарының тікелей ықпалымен дамыды. Алғашқы дүниеге келген көркем шығармалардың мазмұны адамзатты қоршаған дүниенің мән-мағынасын шындық тұрғысынан көрсетуге бағытталды. Ведалар да, упанишадтар да көне үнді тілінде жазылған әдеби ескерткіштер қатарына жатады. Олардың көркемдік құндылығы бүгінгі күннің талабына да сай келіп отыр.
Д. Неру үнді халқының көркемдік мәдениетін Батыс Еуропа өнерімен өзара салыстыра отырып, олардың бір-біріне басты айырмашылықтарын атап көрсетеді.
Біріншіден, үнді өнері көркем мәдениеті дінмен және философиямен тығыз байланысты болып келеді. Бұл байланыстардың тамырының тереңдігі соншалық, үнді халқының көркемдік мәдениетіне сай келетін діни-философиялық идеалдарды білмей тұрып, бұл мәдениетті түсініп, бағалау мүмкін емес. Үнді мәдениетінің қай туындысын алып қарасақ та, оларда діни сарынның бар екендігін аңғарамыз.
Екіншіден, үнді өнері қарапайым шаруаларға өте жақын болып келеді, өйткені мәдениеттің бұл саласының басты мақсаты - қарапайым халықтың жүрегіне діни-философиялық идеяларды жеткізу, карма заңдарын, дхарма талаптарын түсіндіру болып табылады.
Үшіншіден, поэзиямен, прозамен, драмамен, музыкамен, айналысушы өнер адамдары өздерінің бойындағы қасиеттерді табиғат әлеміндегі құбылыстармен салыстырады және адамның табиғатпен, әлеммен өзара үндестігін ашып көрсетуге тырысады.
Төртіншіден, үнді өнерінің дамуына құдайларды мадақтауға қарсы бағытталған діни парасаттылық ерекше ықпал жасады. Ведалар құдайлар бейнесіне құлшылық жасауға қарсы болды, ал Будданың мүсін өнері мен кескіндеме өнері салаларында бейнеленуі буддизмнің дамуының тек соңғы дәуірінде ғана мүмкін болды. Үндістанда Эллора үңгірінде Кайлас ғибаратханасы салынды және Элефант үңгірлерінде Брахманның, Вишнаның және Шиваның тұлғалары сымбатталып жасалды. Ал монғолдардың үстемдігі кезінде мүсін өнері саласындағы мұндай дәстүрлерге қатаң тиым салынды. Ислам дініне қағидаларына сүйенген атақты Бабрдың ұрпақтары құдайларды бейнелуге мүлде қарсы болды. Бірақ, оның есесіне үнді өнерінің басқа салаларында мәдениет пен өнердің тамаша туындылары өмірге келді. Солардың бірі - тек қана үнді халқының ғана емес сонымен қатар бүкіл адамзат баласының аяулы да, қасиетті ескерткіші, аппақ мәрмәр тастардан асқан шеберлікпен жасалған Тәж - Махал кесенесі.
Көне үнді әдебиетінің асыл мұраларының бірі - Махабхаратта поэмасы болды. Бұл әдеби туындының басты тақырыбы - құдайға, оның құдіретіне табыну, оны мадақтау. Рахман - мәңгілік. Ол - ұлы, ол дана. Ол қай уақытта болса да қасыңнан табылады. - бұл ойлар поэманың өн бойынан орын алып тақырыптың негізгі арқауына айналған. Конфуцийде, Аристотельде, ал одан кейін Кантта кездесетін өзің қаламағаныңды басқаға да жасама деген қағиданың алғаш рет осы Махабхараттада айтылғандығын кез - келген адам біле бермейді [6, 176].
Бхагавадгита - махабхараттаның бір бөлімі бұл шағын бөлім өмірдің мәні туралы терең философиялық толғауларға толы болып келеді. Оның басты кейіпкерлері - Брахманның жердегі өкілі - Кришна мен қайырымды әскер басшысы Арджуна. Поэмада Кришна Арджунаға былай дейді: Бұл дүниеде өлім деген жоқ, өйткені жанның көшуі - өмірді мәңгілік, ал өлімді қас-қағымдық сәт етеді.
Эпикалық Рамаяна поэмасының да үнді-будда мәдениетінде алатын орны айрықша. Мұнда өзінің сүйген қызы Ситаны құтқару жолындағы Рама патшаның басынан кешкен уақиғалары баяндалды. Сонымен бірге, бұл баға жетпес мәдени мұрада көне замандағы үнді халқының өмірі кеңінен сипатталып, олардың салт-дәстүрлері, тіршілік-тұрмысы туралы құнды мәліметтер берілді. Міне, сондықтан да болар, француздың белгілі тарихшысы Мишле Рамаяна поэмасы туралы былай дейді: Батысқа қарасам көңілім толмайды, тіпті ежелгі мәдениеттің ошақтарының бірі болған - Грекияның өзі де мені онша қанағаттандырмайды, тұншығып бара жатқандай әсер аламын, өйткені олардың идеялары әрі жұтаң, әрі әсерсіз. Ал ұлы Азия мен дана Шығысқа көз жіберіңізші. Онда менің жүрегім, менің сүйікті поэмам жатыр. Бұл әдеби туынды - кең байтақ Үнді мұхитымен пара-пар.
Ведалар, упанишадтар, Махабхаратта және Рамаяна поэмалары үнді халқының даналық энциклопедиясы болып саналады. Бұл мәдени мұралардың өміршеңдігі - ондағы адам өміріне тікелей қатысты даналық қағидаларға, тәлім-тәрбиелік ойларға, философиялық толғауларға және т.б. толы болуында болар. Бұл ойымыз дәлелді болу үшін көне афоризмдерінен бірнеше үзінділер келтірейік: Адам сәні - даналық, даналық сәні - тыныштық, тыныштық сәні - батырлық, батырлық сәні - қайырымдылық. Әйелдердің мың кемшілігі және үш адамгершілік қасиеті бар: олар - шаңырықты ұстау, ұрпақты жалғастыру және ерімен бірге о дүниелік болу.
Үндінің көркемдік мәдениетінде махаббат мәселесі мен әйелдер табиғатына ерекше орын берілген. Әйелдердің жаратылуы жайындағы мифтерге ойнақылық - мысқылдау сарыны айқын аңғарылады.
Махаббат құдайы Кама мен оның әйелі Рати үнді ақындары мен жазушыларының ерекше құрметіне бөленген. Карма өмірдің қызығын қызықтауға тыйым салмайды. Тіпті қолдарынан өнер тамған әрі өнерлі, әрі ақылды махаббат отары куртизанкалармен көңіл көтеруді күнә деп санамайды.
Әрине, үнді-будда дінінің білімге үлкен құрметпен қарағандығын ешкім де жоққа шығара алмас. Көне үнді афоризмдерінде ғылымның маңызы мен мәні жоғары бағаланған. Мысалы, Адамның ең қасиетті игілігі - ғылым мен білім, оларға ешбір баға да жетпейді және олар еш уақытта да сарқылмайды, Билік пен білімділікті салыстыруға болмайды, Патшаны өз елінде ғана сыйласа, ғалым барлық жерде де құрметке ие, Білімсіз адам малмен тең және т.б. Сонымен қатар мұнда театр өнерінің де маңызы жоғары болды.
Театр өнерінің пайда болуының, туындауының ертедегі куәлігі болып Мохенджо-Даро қаласына жүргізілген археологиялық зерттеулер нәтижесінде табылған билеп жүрген қыздың қола мүсіні табылады, ол біздің ғасырға дейінгі ІІІ мыңжылдыққа жатқызылады. Рәсімдік би айналасына үнді классикалық театрын топтаған өзек, маңыз болып есептелді. Өйткені үнділіктердің даналығы бойынша Бүкіл әлем, жердегі жанды-жансыз атаулы түгел құпия бимен тұр. Олардың билер тылсымға толы деп айтылады. Бишінің образы болып Шиваның билеп жүрген мүсіні алынады, оның биінде Әлемнің жасаушы және қиратушы қуаты бейнеленген.
Ежелгі Үндістанда театр өнері - тәңірге арналған мерекенің бөлігі, мәселен, индраға арналған мейрам. Оның құрметіне орманнан әкелінген ағашты тұспалдайтын белгі орналастырылған. Салтанатты рәсімнен кейін оны өзенге батырған, ол жер мен суға күш беруге тиіс еді. Мерекеге музыканттар мен фокусшылар (көзбайлаушылар), балуандар, арқаннан жүрушілер, сауықшылар қатысты, олар ната деп аталатын. Сонымен қатар үнді әдебиетінде б.д.д. І мыңжылдықтың бірінші жартысында кездесетін кәсіби актерлер де осыған қатысты.
Жаңа кезеңге дейін көптеген уақыт бойы Үндістанда қазіргі уақытта да танымал халықтық театр қалыптасты. Мұндай театрдың ең бір кеңінен жайылған түрі солтүстік Үндістанда - әуендік-би драмасы болып есептеледі (лила - санскрит тілінен аударғанда ойын деген мағынаны білдіреді). Индустардың түсініктері бойынша барлық әрекет - ойын болып табылады. Лила негізінде екі үнділік эпостың жоғарыда айтылған Махабхарата мен Рамаянаның жатқандығы белгілі. Бұл театрдың қойылымдарын екі түрге бөліп қабылдауға болады. Бірінде басты кейіпкері Кришна болатын Махабхарата эпосы негізге алынады, оны Кришналилалар және Раслилалар (рас - би деген сөз) деп те атайды. Ал екіншісінде Рамаяна эпосының қаһарманы Раманың ерліктері көрсетіліп, оны Рамлилалар деп атайды. Лилалардың қойылымдары он төрт күнге, кей кездері бір айға жуық уақытқа созылады. Оларда тұрғылықты халық (қалалық алаңда, ғибадатханалардың алдында, т.б.) ойнайды. Ал кейбір кездері халық аңыздарда айтылғандай, оқиғалардың жүріп өткен тарихи орындарында ойнайтын болған. Қойылым барысында көрермендер бір жерден екінші жерге орын ауыстырып отырған. Лилаларда қаһармандардың достары немесе жаулары болатын зұлым және қайырымды әзәзіл-перілер, әртүрлі аңдар, ғажайып мақұлықтар міндетті түрде қатысуы керек еді. Олардың сырт-тұрпаты өзгермейтін. Орындаушылар әсем әрленген арнайы маска мен костюмдер киетін. Шымылдық пен сахналық жабдық деген болмайтын. Көріністер арасында актерлер оқиғаға қатысы жоқ көңілді тұрмыстық интермедияларды (шом) жиі көрсететін. Көрініске шығуға даярланатын актерлер көрермендердің көз алдында киімдерін ауыстыратын немесе өз кезегі келгенше дем алатын [7, 254].
Оңтүстік Үндістанда (Каннаға) халық театрының ерекше түріне жататын якшагана кеңінен таралды. Якшаганада би, диалог, декламация және ән айту өнері біте қайнасып жатты. Ал Малабар жағалауында катхакали (катакхали деп те атайды) атты пантомималық би аса танымал болды. Катхакалидің кейіпкерлері жеті түрге бөлінеді: пачча - жағымды қаһарман; катти - өркөкірек әрі менмен; қызылсақал - мансапқор әрі зұлым; ақсақал - бұлар көбінесе патшаның кеңесшісі, ақылгөй; қарасақал - орман адамдары және аңшылар; кари - әзәзіл әрі сұмырай дәу кейпіндегі әйел адам; минукку - даналар, дәруіштер, брахмандар және әйелдер. Катхакали шеберлікке бала күнінен бастап гурулердің жіті жетекшілік етуімен үйренетін болған. Катхакали қойылымдары көбінесе кешқұрым басталатын. Қараңғылықтың арасынан шыққан қызылды-жасылды әсем киінген кейіпкерлер түнге қайта сіңіп кететін. Ал XVIII ғасырда ол өзіндік драматургиялық негізі бар, жоғары деңгейде дамыған театрдың түріне айналды. Андхреде бой көрсеткен халықтық театрдың бірі - бурракатха еді. Бурракатханың сюжеттік желісі көбінесе аңыздар мен жырлардан, дастандардан алынатын да, көрсетілімдерінде билер мен әндер кеңінен қолданылатын. Елдің оңтүстігінде театрдың ерекше тағы бір түрі ғибадатхана жыршылары - чакиарлар өнері дамыды. Олар жырларын санскрит тілінде орындап болған соң, тұрғындарға өлеңдердің мәтінін жергілікті тілде түсіндіріп беретін. Жыршылар көбінесе ым-ишараттар мен бет құбылту өнерін қолданатын. Кейіннен чакиарлармен қатар ғибадатханаларда актерлер де өнер көрсететін болған. Актерлер мәнерлеп оқу барысында билерді де пайдалануды үйренді. Бұл қойылымдар кутияттам (топпен билеу деген мағынада) деп аталды. Халық шығармашылығының кеңінен тараған түрлеріне наутанки, сванг немесе накал, бханда (Солтүстік Үндістан), тамаша (Махараштра), видхинатакам (Андхра, Тамилнад), лай-хароба (Ассам) т.б. жатқызуға болады.
Қытайдың театр өнерінің қалыптасуы ХІІ ғасыр басынан бері қарай жүзеге асырылған деп қарастырылады, бірақ бұған дейін де Қытайда әнмен жұрт алдында өнер көрсету, оқиғаның барысын жұртшылықтың алдында қолма-қол көрсету белең алған. Оған қарап, оның пайда болуының тамыры біздің дәуірлерден бұрынғы кезеңдерге дейін кететін байқауға болады. Бізге жеткен мәліметтерге қарағанда, Ақ жылан спектаклі Пекиндегі классикалық театр шәкірттерінің орындауында қазіргі кезде де ойналады. Оның пайда болу тарихы тіпті тереңде. Тарихи жазбаларда ю артистерінің Көктемдер және Күздер (б.д.д. 772 - 481 ж.) кезеңінде театрдың болғандығы туралы деректер сақталған. Олар ән айта алатын, сөйлей алатын, билей алатын, адамдардың көңілдерін өздеріне аударуға қабілетті болатын.
Музыка, әуен, вокальдық шеберлік - театр теориясы барынша көп назар аударған аймақтар болып табылады. 10 томдық Қытай классикалық драмасы туралы трактаттар жинағына (1959 және 1982) енгізілген 50 театр трактаттары толығымен немесе жекелей алғанда музыкаға арналған. Театр өзінің музыкадан және мифтен бастау алғандығын ешқашан ұмытпаған. Сахналық және ритуалдылық формалардың көмегiмен миф ғарыштық оқиғалардың қайталап немесе мазмұнын айтып берiп қана қоймайды, ал шындығында ол адамның қоршаған ортамен туындайтын қатынастарды қалыптастырада, ойын элементiн қолдану арқылы дүниенi адамға түсiнiктi қылуға тырысады, яғни оны қауiпсiздендiрiп, адамға өзiн осы дүниенiң қожайыны ретiнде сезiнуге көмектеседi. Ойынға күмән болмауы керек. Әрбiр ойынға қатысушы ойыншы оны толық қабылдауы қажет. Ойынға сырттан қарағанда ол жайлы жасанды, мәнсiз нәрсе ретiнде пiкiр қалыптасуы мүмкiн, сондықтанда ойын стихиясын сезiну үшiн оның iшiнде әрекет ету керек.
Қытай театр өнерінің бастаулары Шан империясы кезеңіндегі (1766 - 1122) шамандық рәсімдерден басталады.
Театрдың және ойынның салт-дәстүр және рәсiмдер аумағында қалыптасқаны белгiлi. Көне мәдениетте рәсiмдер ойын түрiнде жүргiзілдi және ол ежелгi наным-сенiмдер тығыз байланысты болды. Осының мысалы ретiнде шаманистiк ойынды алайық. Шаманизм феноменiн бiз бұл зерттеуде оның рәсiмдiк мағынасында алып отырмыз. Саха халқында шаманның бекерден-бекер "ойуун" деп аталуы тегiн емес. Шаманизм догмашыл дiн емес, сондықтан кез-келген дiни жүйемен оңай сiңiсiп кетедi. Көптеген авторлардың анықтауынша, шаманизм - айрықша дүниетаным жүйесi, онда ерекше рәсiм, айрықша адамдар тобы арқылы ғарыштың үш деңгейiнде қарым-қатынас жасау мүмкiндiгi туралы көзқарас көрiнiс тапқан, онда дүниетанымның рационалды, иррационалды көркем образды элементтерi ойын арқылы тоғысады. Шамандар сол адамдар қауымдастығының әртүрлi әлеуметтiк-психикалық, эмоционалдық, эстетикалық және т.б. қажеттiлiктерiн қанағаттандырады[8, 238-240]. Алайда бұл дүниетаным қоғам өмiрiнiң барлық жақтарын, соның iшiнде дiни саласын да қамтиды және ол адамның табиғаттан тыс күштерге тәуелдiлiгiнен ойын арқылы босай алатындығын көрсетедi. Ол ойыншыққа, әсіресе қытай театры мәдениетінде ерекше орын алған қуыршаққа да байланысты.
Сол кезеңде қуыршақ театры да жұмыс істеді. Алайда ол бұған дейін чжоу шебері Янь-ши арқылы белгілі болған еді, ол қуыршақ жасаудың нағыз шебері болып есептелетін. Оның қуыршақтары әуен астында жанды адамдар сияқты қозғала алатын. Бірақ ол кездегі қуыршақтар басқаша сипатқа ие болды. Хань кезеңінде қуыршақ театр көпірлері арқылы қадам басты, қуыршақ шеберлерін ауқатты ақсүйек адамдардың тойлары мен мерекелеріне шақыратын. Тан уақытында (618 - 907) - қуыршақ театры дамуының кезеңі болды, ол кезде марионеткалар, су қуыршақтары жасалды, олар суға түсуге арналып, терілерден жасалатын. Сун кезеңі (960 - 1279) қуыршақ театрының алтын ғасыры болып табылады. Әсіресе судағы қуыршақ бейнесіндегі перілер танымалдылыққа ие болды. Қуыршақ иелері актерлер суға жасырынып, қуыршақты қозғалтып ойнатып отыратын. Кең танымал қуыршақ репертуары, қуыршақ актерлерінің техникалық мүмкіндіктері, шүбәсіз, жанды театр актерлерінің назарларын аударды, олар енді ғана өздеріне күш жинай бастаған еді. Оның үстіне, қуыршақ театрының өнерге жасаған ықпалы айтарлықтай болды. Ол кейіннен Жапониядағы Кабуки театрының өркендеуіне жол ашты.
Тан дәуірі қалалар мен қолөнердің дамуымен белгілі болды, сонымен қатар бұл кезеңде Орта Азия мен Үндістан мемлекеттерімен байланыс күшейтілді. Сонымен қатар буддалық сюжеттер мен билер үлкен танымалдылыққа ие болды.
Мин кезеңінде (1368 - 1644) - қытай мәдениетінің дамуы, театр аймағындағы жоғарғы жетістіктер аңғарылды. Бұл уақыт куньцюй театрының дамуымен байланысты болды. Жергілікті ауылдық аймақта дүниеге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.