Православие мен мемлекет

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Дінтану және мәдениеттану кафедрасы

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Қазақстандағы православие

Орындаған:

4 курс студенті

(қолы, күні)

Ғылыми жетекші:

ф. ғ. к., доцент

(қолы, күні)

Норма бақылаушы:

Аға оқытушы

(қолы, күні)

Қорғауға жіберілді:

Дінтану және мәдениеттану

кафедрасының меңгерушісі,

ф. ғ. д., профессор Құрманалиева А. Д.

(қолы, күні)

Алматы 2012

Мазмұны

Қазақстандағы православие

Кіріспе . . . 3

1. Православие тарихы мен даму ерешеліктері . . . 7

1. 1 Православиелік бағыттың пайда болу алғышарттары . . . 11

1. 2 Православиелік шіркеудің негізгі қағидалары мен шарттары . . . 18

2. Қазіргі кездегі православиелік шіркеу кұрылымы . . . 24

2. 1 Қазақстандағы православие28

2. 2 Православиенің әлемде таралу жолдары. . 50

Қорытынды . . . 54

Пайдаланған әдебиеттер . . . 56

Кіріспе.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан өз тәуелсіздік жылдарында азаматтық қоғамның және нарықтық экономиканың құрылуымен ғана емес, сондай-ақ діни серпілістің жүруімен де сипатталады. Еліміздің негізгі діни қауымы суниттік ислам және христиандықтың православиелік бағыттары. Елімізде 1700-ге жуық мұсылман бірлестіктері бар. Оның басым көпшілігі суниттік бағыттағы бірлестіктер. Орыс православие шіркеуінің үш епархиясына 214 приход, 8 монастыр және басқа шіркеулік құрылымдар тиесілі. Орыс православие шіркеуі приходтар санының өсуіне және материалдық тұрғыдан нығаюына күш-жігерін жұмсауда. Еліміздің бірнеше қаласында православиелік ғибатханалардың құрылысы жүріп жатыр. Сонымен қатар, елімізде протестантизмнің жаңа апостолдық шіркеуі, елушілер (пятидесятничество), методизм, меннонизм, пресветерианство сынды ағымдары таралуда. Елушілер ХХ ғасырдың басында АҚШ-та құрылған. Бұл ағымның ең ірі қауымдары Қарағанды және Алматы қалаларында орналасқан. Апостолдар рухындағы евангелшіл христиандар өз жұмысын белсенді жүргізуде. Қазіргі кезде 3 мыңға жуық адамды біріктіретін 40-қа жуық қауымдар бар. Пресветериандық ағымы елімізде америкалық, корейлік уағыздаушылардың миссионерлік қызметі нәтижесінде таралып жатыр. Бұл уағызшыларға шет елдегі діни орталықтар көмек көрсетуде. Елімізде 20-дан аса пресветериан бірлестіктері бар. "Грэйс-Благодать", "Бірінші пресветериан шіркеуі, " "Алматы аймақтық пресветериан шіркеуі" бірлестіктері белгілі болып отыр.

Православие - христиандықтың бағыттарының бiрi, католицизммен және протестантизмнен кейінгі бағыты. Бұл IV ғасырдың басында қалыптасқан Византиялық империяның негізгі ресми дiнi, 1054 жылы христиан шiркеуiнен бөлiп толығымен дербестігін алды. Бiртұтас шiркеу орталығы ие болмады, кейіннен бiрнеше дербес православиелiк шiркеулер жұмысқа кiрдi, дегенмен догматтардың ортақ жүйесi және ырымшылдық ұстап тұрады.

Негізінен православие шіркеуі Қазақстан территориясында ХІХ ғасырдың ортасында пайда болды. Дала өңірін әкімшілік және шаруашылық-экономикалық меңгеруіне қарай христиандық біртіндеп тарады. Дала өңірінде әскери форпостпен қатар біртіндеп казак станицалары мен крестьяндық қоныстар пайда бола бастады. Бастапқыда Батыс Сібір мен Орынбор өңірінде пайда болды.

Міне, сондықтан мен дипломымда православие шіркеуінің діни еңбектеріне және тарихи - ғылыми деректерге сүйене отырып, олардың діни ілімдерінің және ғұрыптық ұстанымдарының Қазақстанда пайда болу тарихын, қалыптасуын, қалыптасу барысында басқа да діни ілімдердің әсерін, даму жолдарын, ерекшеліктерін тиянақты түрде зерттеу болып табылады.

Тағы да айта кетерлік жайт, бұл дипломдық жұмыста тек қана Қазақстандағы православие ғана емес жан-жақты ғылыми зерттеулерге жүгінілуі. Сондай-ақ дипломдық жұмыс бөлімдерінде төмендегі мәселелер кеңінен талқыланатын болады:

1. Православие тарихы мен даму ерешеліктері

1. 1 Православиелік бағыттың пайда болу алғышарттары

1. 2 Православиелік шіркеудің негізгі қағидалары мен шарттары

2. Қазіргі кездегі православиелік шіркеу кұрылымы

2. 1 Қазақстандағы православие

2. 2 Православиенің әлемде таралу жолдары т. б. көптеген мәселелер талқыланады.

Бұл дипломдық жұмыс осы тұстан алғанда да құнды болары сөзсіз.

Жұмыстың зерттеу объектісі. Дипломдық ғылыми жұмыстың басты объектісі - Қазіргі Қазақстандағы православие дінінің тарихы, қалыптасуы, таралу жолдары жайлы мәселесі болып табылатынын айта кету керек. Нақтырақ айтқанда: аталған православие дінін зерттеу, олардың сенім ережелерін қалыптастыратын негізгі принциптерін қарастыру, тақырыпты жан-жақты зерттеп, нақтылы тұжырымдарға қол жеткізу.

Тақырыптың зерттелу пәні: Дипломдық жұмыс барысында православие дінінің қоғамда қандай жолдар арқылы адамдарды өзіне тарту жақтарын қарастырамыз. Православие шіркеуінің пайда болғаннан кейін олардың ілімдері және ғұрыптық ұстанымдарының қалыптасуы, ерекшеліктері, оған басқа діни ағым ілімдерінің және ғұрыптық ұстанымдарының әсерлері, олардын даму жолдары туралы діни және тарихи - ғылыми деректерге сүйене отырып жан - жақты зерттеу. Православие дініне қатысты көптеген мәліметтер, кітаптар, әсіресе орыс теологтары көптеп кітаптар шығарған. Қазақ тілінде еңбектер жоқтың қасы. Дегенмен де, тақырыптары мен олардың өзара байланыстарын, шығу тектері мен ерекшеліктерін қарастыратын еңбектердің көп емес. Сондықтан да бұл дипломдық жұмыстың мәні ерекше болса керек.

Дін адамзатпен бірге келгендіктен, әрдайым адамзатпен бірге болмақ. Тарих сахнасына терең үңілетін болсақ, дінсіз адам кездестіруге болады, бірақ дінсіз қоғам кездестіру мүмкін емес. Қай жерде бір қоғам болса, ол жерде бір дін кездестіруге болады. Яғни адамзат діннен ешқашан ажырамаған деген сөз. Адам баласы әр уақыт өзінен үстем бір құдірет күштің бар екенін және оған жалбарыну керек екенін білген.

Осы орында айта кетерлік мәселе: аталған ғылыми зерттеу жұмыс барысында еңбектер, энциклопедиялық сөздіктер, жоғарғы оқу орындарына арналған оқулықтар, сондай-ақ төл шығармалар мен монографиялар үзінді қолданылып отырды. Сондай-ақ кең түрде қолданылған еңбектердің қатарына төмендегі әдебиеттерді жатқызуға болады: Ғарифолла Есім «Дінтану негіздері» оқулығы, Байтенова Н. Ж. «Қазақстандағы діндер», “Қазақ Энциклопедиясы”, II-том, Петр А. Бориц «Что такое православие?», Булгаков С. Н. «Православие. Очерки учения православной церкви», Ренан Э. «Христианская церковь», Лейн Т. «Христианские мыслители», Ленцман А. Я. «Происхождение христианства», Мень А. «История религии в 7 томах», Свеницкая И. С. «Раннее христианство: страницы истории», Ранер К. «Основания веры. Введение в христианское богословие» т. б. көптеген құнды еңбектермен қарастырылды.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Ендігі кезекте аталған дипломдық жұмысының негізгі мақсат және міндеттерін айта кетейін. Бұл жерде біріншіден, қалың көпшілікке православие шіркеуінің мән-мағынасын, оны діни әрі дүниелік тұрғыдан алатын орны мен рөлін, өздерінің қасиетті кітаптар жайындағы деректердің қаншалықты дұрыс-бұрыстығын, сонымен қатар, православие шіркеуінің негізгі принциптері мен заң ережелері. Қазақстандағы православие шіркеуінің қызметін жан - жақты қарастыру.

Зерттеудің методологиялық негіздемесі. Аталған тақырыптың зерттелуі барысында жалпы ғылымдағы және дінтану саласын зерттеудегі бірнеше әдіс-тәсілдер қолданылды. Атап айтатын болсақ, сөздерін талдау кезінде теологиялық әдіс; тарихи-салыстырмалы әдістер; герменевтикалық әдістерден пайдаланылады. Сондай-ақ осы дипломдық жұмыс аналогиялық, диалектикалық, феноменологиялық, антропологиялық әдіс-тәсілдерге азды-көпті орын беріледі.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Зерттеу жұмысының негізгі жаңалығы Қазақстандағы православие шіркеуінің еліміздегі орнын айқындау.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мыналар болмақ:

Тақырыпты зерттеу барысында тек қана Христиандық дерек көздерге сүйенумен шектелмей, өзге діндердің еңбектерінен де, сонымен бірге, осы мәселелерде жазылған ғылыми мақалаларды да алып, қажетті болған деректерді келтіріп отыру;
Православие шіркеуінің тек діни мағыналарына емес, халық ауызекі тіліндегі, түрлі дүниетанымдық үлгілердегі мән-мағыналарына кеңінен талдау жасау;
Православие шіркеуінің маңыздылығына қатысты тың пікірлерді сараптап өту;
Православие шіркеуінің қоғамға тигізіп жатқан зияндары мен қауіпінен сақтанудың ең басты шаралары туралы дәйекті пікірлерді ұсыну;
Сонымен қатар, Қазақстандағы православие шіркеуінің қалыптасуы мен еліміздегі көріністері жайында нақты да маңызды мағлұматтар келтіру т. б.

Бұл ғылыми зерттеу жұмысы негізінен тек қана қазақ тілдік әдебиеттермен мен шектелместен, басқа да шет тілдік әдебиеттерге жүгінуді жөн көрдік. Бұл жерде нақты ғылыми жаңалықтардан, орыс тілдеріндегі еңбектерден пайдаланылды.

Зерттеу жұмысының теориялық және іс-тәжірибелік маңыздылығы.

Бұл дипломдық жұмыста алынған нәтижелер көптеген іс-шараларда, сабақтарда, жалпы университет қабырғаларында, философия, дінтану, мәдениеттану салаларында пайдалануға болады. Дипломдық жұмысты компаративтік тарихи-салыстырмалы, феноменологиялық, антропологиялық, герменевтикалық, генетикалық т. б. әдістер кеңінен қолданылған. Әсіресе, герменивтикалық әдіс арқылы діни мәтіндердің мағыналары түсіндіріліп, компаративтік әдіс арқылы көптеген салыстыру іс-шаралары жүргізіледі. Дипломдық еңбекте алынған теориялық тұжырымдар философия тарихының, дінтану ғылымының бүкіл білімгерлеріне ортақ гносеологиялық, онтологиялық мәселелерді терең танып түсінуге ықпал етеді. Бұл ғылыми дипломдық жұмыс негізінде кез-келген адамзат баласына ортақ мұраларды философиялық тұрғыда игеріп, жас ұрпаққа тәлім-тәрбие беру іс-шараларында пайдалануға да ұсынылатын еңбек.

Ғылыми зерттеу жұмысының құрылымы. Осы дипломдық жұмыс; кіріспеден, 2 бөлім, 4 бөлімшеден және қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен құралады. Бұған қоса, тақырыппен байланысты болған кейбір интернет-сайттарының да тізімі келтірілген.

Православие тарихы мен даму ерешеліктері

"Православие" сөзі - "құдайды дұрыс даңқын шығару", "дұрыс табыну" дегенді бiлдiредi. Православие - сенім-нанымның жолы, бұл құқығы негiзделген дұрыс және құтқарушы құдайға деген сенімде, ол - жаратушы және құтқарушы. Православие атау - бiрiншi рет II ғасырда христиан жазушылары ұшырасады, сол ғасырдан бастап христиан шiркеуiн оқудың алғашқы формуласы көрiніс табады.

Православие - католицизммен және протестантизммен қатар христиандықтың бағыттарының бiрi. Бұл IV ғасырдың басында қалыптасқан Византиялық империяның негізгі ресми дiнi, 1054 жылы христиан шiркеуiнен бөлiп толығымен дербестігін алды. Бiртұтас шiркеу орталығы ие болмады, кейіннен бiрнеше дербес православиелiк шiркеулер жұмысқа кiрдi, дегенмен догматтардың ортақ жүйесi және ырымшылдық ұстап тұрады. Православиенiң дiн ұстану негiзiнен Қасиеттi жазу Інжілден және Қасиеттi тартудың (II-VIII ғасырларда бiрiншi жетi әлемдiк шiркеулердi шешiм және Әкелiк шiркеудiң еңбектерi күре тамырға құйылатын) құрайды. Православиенiң негiзгi қағидаттары 325 жылы Никей және Константинопольге бiрiншi екi әлемдiк шiркеу қабылданған. Православиенің негізгі қағидаттары сенім белгісінің 12 тармағында берілген. Православиелiк дiн iлiмiнiң ең маңызды постулаттарымен догматтар болып табылады: құдайдың үш бiрлiгi, өтелу, тiрiлу және Христосты дәстүрлеу.

Православие - шіркеулердің бөлінуі нәтижесінде ХІ ғасырда бөлініп шығып ұйымдастырылып құрылған христиандықтың бір бағыты болып табылады. Православиенің сенім негізін Қасиетті жазу мен Қасиетті хикая құрайды. Православие сенімінің маңызды белгілері құдай бірлігінің догмасы (Құдай Әке, Құдай Бала және Құдай Қасиетті Рух) болып табылады. Иисус Христостың құдай кейпіне өтуі, күнәсін жууы, қайта түлеуі және жоғары көтерілуі болып табылады.

Православие үшін күрделі, егжей-тегжей әзірленген тәртіп тән, әрекет негізін жеті басты дәстүр - құпия құрайды: шоқыну, тазару, (евхаристия), тәубеге келу (ғибадат), мирамен майлап шоқындыру, зәйтүн майымен шоқындыру (шіркеуде), неке, дін ұстану. Православиеде басты құдайға құлшылық ету - литургия, басты мереке -Пасха. Дін басылары аққа (үйленген приход священниктері) және қараға (монахтар, некесіздік сөзін беретіндер) бөлінеді. Ерлер және әйелдер моностырьлері бар Монах қана епископ бола алады.

Қазіргі уақытта православиеде 15 автокефаль шіркеуі бар: Албан, Александрия, Америка, Антиохия, Болгар, Грузин, Иерусалим, Кипр, Константинополь, Польша, Румын, Орыс, Сербтық, Чехословак, Эллада және 4 автономдық шіркеу: Крит, Синай, Финляндия, Жапондық.

Православия тура көз қарас және сенім мағынасына келеді. Римдік үстемдік идеясына қарсы Византия Патриктігі өзінің тура жолда болғанын, үстем болғанын білдіру үшін осы атты алған. 1054ж Шығыс - Батыс бөлімнен соң Византия Православияның орталығы болды. Бір - бірімен сенім және құлшылықтары жағынан орталықтары болған біраз Павослав шіркеуі Византияға бағынышты болды. 1453ж соң Орыс Провославия Шіркеуі, Стамбұл (Константинопель) Православия Патриархаттігімен күресе бастады. Бірақ ол 1917ж орыс төңкерісінен соң бұдан бас тартты. Орыс Православия шіркеуі патриархаттік халін алды.

Православия дүниесінде төрт үлкен патриархат бар. Бұлар: Константинопель, Александрия, Антиохия және Иерусалим. Көбінде ұлттық шіркеулер төрт патриархатқа бағынышты ерікті және жартылай ерікті Шіркеулерде бар. Монофизит Шіркеулермен бірге бұл аталғандар тек бір «Шығыс Шіркеулер» басшылығы астында. Константинопель патриархаты: Фии патриархатты және Румын Православия Патриархаты деп аталды.

Православтардың ерекшелігі, Католиктерден және басқа Христиан маз хабтарынан айырмашылықтары жалпы мыналары:

Рухани басшысы Патриарх.
Папаның үстемдігін, Исаның өкілі болғандығын, қателеспейтінін қабылдамайды. Қасиетті Рухтың Ұл жолымен Әкеден шыққанын алға қояды.
Алғашқы жеті консул және шешімдерін қабылдайды. Одан кейінгі консулдарды және шешімдердін қабылдамайды.
Иконоларға кең жер береді, құрмет көрсетеді (Икона, Иса, Мариям және азиздерді суреттеген, жеке бір тәрізде жасалған, шіркеу және үйлерде тұратын суреттер) .
Ғибадат әр өлкенің тілімен жасалады.
кресттердінің қолы бір-біріне тең. Оңнан солға крест шығарады.
Нан - шарап рәсімінде нанға майға, шарапқа су қосады.
Конфирмация шоқындырудан соң дереу жасалады.
Поптар үйлене алады, тақуалар, Эпископтар және Патрархтар үйленбейді, Ажырасу, кейбір шарттарға байланысты бар.
Ағраф қысқа бір мерзім күту жері ретінде қабылдайды. Күнәхар бір кісі, күнә дәрежесіне қарай, күнәсін өтеп қатесінен құтыла алады. [1]

Православие ілімінің негізі - Қасиетті Жазу (Інжіл) және Қасиетті Өсиет. Соңғысына алғашқы жеті әлемдік собордың үкімдері мен негізінен ІІІ-ІХ ғасырлар аралығында өмір сүріп, христиан догматтарын жасаған, «шіркеу әкелері» аталған ірі діни ғұламалар мен шіркеу қайраткерлерінің еңбектері.

Православие дін ілімінің негізгі қағидалары жоғарыдағы дін рәміздерінде айтылды. Осымен қатар православиеде культ үлкен роль атқарады. Оның басты міндеті - сенушілердің діни сезімдерін ояту, дінді көпке тарату болды. Культтің басты элементтері - құпиялар. Шіркеу ілімі бойынша олардың мәні адамдарға көзге көрінбейтін жақсылықтарын жеткізу, бұл құпияларды құдайдың өзі белгілеген. Құпиялар жетеу:

Шоқындыру -белгілі дұғаларды айта отырып, үш қайтара суға түсіріп, христиандыққа қабылдау. Негізінде, бұл жас нәрестелерге қатысты жасалады, кебір ерекше жағдайларда ғана үлкен адамдарға жасайды;
Мирро жағу- шоқынушы адамның әр мүшесіне мирро аталатын хош иісті затты жағу арқылы оны Қасиетті Рухтың шапағатына ортақтастыру;
Күнәні мойындап, одан арылу- дін қызметшісіне өзінің жасаған күнәларын тізіп айтып, сол арқылы Құдайдан кешірім сұрау;
Евхаристия немесе ортақтасу- бейнелі түрде Ғайсаның тәні мен қаны деп қабылданатын квас наны мен жүзім шарабынан дәм тату;
Неке- құдай алдындағы антпен жұбайласу;
Қасиетті мәртебе беру- шіркеу дьяконы, қасиетті уағызшы немесе епископ мәртебелерін беру;
Елеймен дәріптеу немесе соборлау- науқас адамды бірнеше дін қызметшісінің (собор) қатысуымен қасиетті саналатын маймен сылау. Аталған құпиялардың тарихы тереңге, атап айтқанда магияға дейін кетеді.

Православиеге тән нәрсе - Құдай Ұлын (Ғайсаны) ғана емес, оның жер бетіндегі анасы бейкүнә Мариамды қоса және қатар дәріптеу. Православиеде тірі кезінде құдайға жаққан, сөйтіп өлген соң артта қалғандар үшін, құдай алдында тілек тілеу құқына ие болған қасиетті адамдарға тағзым ету, үлкен орын алады. Сол сияқты, қасиетті адамдардың бұзылмайды және кереметтер жасайды деп саналатын мүрделері де ерекше құрметтеледі.

Православие діншілдерінің культ орталықтары шығыстан батысқа қаратылып тұрғызылады. Храмның шығыс жақ бөлегіне биіктеу сөре-алтарь орнатылады, ол храмның орталық бөлігінен иконостаспен бөлінеді, иконостасқа икондар ілінеді. Алтарь дін қызметшілеріне арналған, оған санаулы адамдар ғана көтеріледі, әйелдердің көтерілуіне мүлдем тыйым салынған.

Храмда православиелік дін қызметі - литургия немесе обедня атқарылады. Ол күн көтерілгеннен басталып, түс болмай аяқталады. Онда Көне және Жаңа өсиеттерден үзінділер оқылады, дұға айтылады, т. б. рәсімдер жасалады.

Құлшылықтың өн бойында хор немесе жиналғандар құлшылық ән орындайды. Ортақ болу рәсімі осы литургия үстінде ған жасалады, дәм мен шарапты ашқарынға қабылдау керек. Храм қызметін иерейлер атқарады. Оларға дьякондар көмек етеді. Дін сатысында бұлардан архиерей жоғары тұрады. Дін қыметшілері ақ және қара болып екіге бөлінеді. Алғашқылары үйленген қызметшілер де, екіншілері үйленбеуге ант берген монахтар. Архиереи болып тек қара діни қызметшілер өкілдерінен ғана сайланады. Діни басшы қызметіне әйелдер қойылмайды. Діни құлшылықтың неғұрлым белсендірек жүргізілетін ортасы - монастырьлер.

Христиан крест белгісіне ерекше құметпен қарайды. Ол храмдар мен часовнялардың төбесіне орнатылады, діншілдер кеуделеріне тағады. Дін уағыздаушылары тағатын крест «иерей кресті» деп аталады. Діншілдер крестті Ғайсаны жазалау құралы деп қана қарамайды, сонымен бірге оны Ғайсаға ұқсау арқылы кінәлардан арылу белгісі деп санайды. Православиеде икондарға үлкен мән беріледі.

Православие шіркеуінің ең үлкен мейрамы - иудейлерден алған, бірақ мәнін өзгерткен Пасха мейрамы. Ол Ғайсаның тірілу мейрамы ретінде жыл сайын ай календарымен, 4 сәуір мен 8 мамыр аралығында өткізіледі. Осыдан кейін үлкен сегіз мейрам Құдайға және 4 мейрам Құдай-анаға арналады. Олар - Рожество, Крещение, Сретение, Преображение, Воздвижение, Құдайдың Иерусалимге енуі, Ғайсаның көкке көтерілуі және Троица, Қасиетті құдай-ананың туған күні, оның храмға ену күні, Благовещение және Успение. Осыдан соң екі сатылы орта және екі сатылы шағын мейрамдар келеді. Православиеде тағамға шектеу белгілі дәрежеде ғана қойылады: бір күндік және Пасха, Рождество, Успение және Петр мен Павел күндері қарсаңында ұзақ мерзімді оразалар тұтылады. Оларда кейбір тағамдарды қабылдауға тыйым салынады. [2]