Банктің тәуекелдің деңгейі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе . . . 3

1. Банк тәуекелдерінің экономикалық мәні және табыстылықпен байланысы . . . 5

1. 1 Банк тәуекелдерінің түрлері мен пайда болу көздері . . . 5

1. 2 Тәуекелдердің табыстылық деңгейімен байланысы . . . 14

1. 3 Банк тәуекелдерін басқару және бағалау әдістері . . . 20

1. 4 Қарыз алушының несиелік қабілеттін бағалау . . . 24

2. Ипотекалық несие тәуекелін басқару және төмендету шаралары . . . 28

2. 1 Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеудің теориялық негіздері . . . 28

2. 2 Қазақстандағы ипотекалық дағдарыстың әсері . . . 36

2. 3 Ипотекалық несие тәуекелін басқару және талдау . . . 42

2. 4 Қарыз алушының несие тәуекелінің дәрежесін төмендететін

құралдар . . . 47

2. 5 Ипотекалық несиені қолданудың американдық тәжірибесі . . . 53

Қорытынды . . . 56

Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . 59

КІРІСПЕ

Диплом тақырыбының өзектілігі . Нарықтық құрылымдар жүйесінде коммерциялық банктер маңызды орынға ие. Олардың қызметінің дамуы нарықтық механизмді нақты құрудың қажетті жағдайы болып отыр. Қазіргі уақытта банктер тәуекелмен байланысты операцияларды атқарады. Сондықтан да тәуекелдер шектеулі, бағаланған және банктің қаржылық мүмкіндіктер шеңберінде болуы керек.

Қазіргі уақытта банктік нарықта тәуекелдің болмауы мүмкін емес. Ол кез келген операцияларда көрініс табады, бірақ та әр түрлі көлемде кездеседі. Сол себептен де банк қызметі үшін бастысы - тәуекелді мүлдем жою емес, оны болжау және ең төменгі деңгейіне жеткізу болып табылады. Қазақстан Республикасында барлық қызметтер саласында экономикалық қайта құрулар процесі жүргізілуде.

Банкте кездесетін тәуекелдердің бәрі банк саясатының және де Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бекіткен нормативтерінің бұзылуына жол бермейтін қатаң басқару жүйесінде болуы тиіс. Банктік тәуекелдерді басқару негізінде тәуекелдің деңгейін төмендету бойынша мақсатты бағытталған іздестірулер мен жұмыстарды ұйымдастыру, табыстылық пен тәуекелдің тиімді қарым - қатынасын табу, белгісіз қаржылық - шаруашылық жағдайындағы пайданы табу және оны көбейту өнері жатыр.

Тәуекелді басқаруға жүйелі тәсілді қолдану және оны ірі банктің активтері мен пассивтерін басқару жүйесін қалыптастыру кезінде қолданылуын есептеуге болады.

Тәуекел - деп белгілі бір қаржылық операцияларды жүргізу нәтижесінде банктің қосымша шығындалатын өздерінің қаражат көзін жоғалту қаупі немесе ықтималдылығы.

Банк ісіндегі тәуекел - бұл банкті шығындарға және банкроттылыққа әкеп соқтыратын, жоспарланған қаржылық операцияларды жүзеге асыру нәтижесінде қосымша шығындардың пайда болуы, табыстардың толығымен алмауы немесе банктің өз ақша - қаражаттарын жоғалту мүмкіндігі.

Банк қызметі табысты болу үшін, банк тәуекелді бөлшектеу және нақты тәуекел түріне ең жақсы басқару тәсілін қолдану қажет.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Диплом жұмысының негізгі мақсаты банктік тәуекелдерді, сонын ішінде ипотекалық несие тәуекелін талдау әдістері негізінде оларды бағалау, басқару тетіктерін жетілдіру және төмендету бойынша тәжірибелік ұсыныстар жасау болып табылады.

Көрсетілген мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей міндеттерді шешу қарастырылады:

- банктік тәуекелдің экономикалық мәнін, түрлерін зерттеу және теориялық тұрғыдан негіздеу арқылы «банктік тәуекел» түсінігінің тұжырымын анықтау;

- банктік тәуекелінің жіктелуі: несиелік тәуекел, валюталық тәуекел, пайыздық тәуекел, өтімділік тәуекелдерін басқару әдістерін анықтау;

- коммерциялық банктерде тәуекелдің басқарудың тиімділігін бағалау;

- нарықтық экономика жағдайында банктік тәуекелді басқару әдістерін жетілдіру жолдарын анықтау;

- шетелдік банктік тәуекелді басқару ерекшеліктерін жете талдау арқылы, олардың кейбір тиімді жақтарын қазақстандық тәжірибеде қолдану мүмкіндіктерін анықтау;

Ипотекалық несиелендірудің әртүрлі елдердегі түрлі моделдері негізінде жүзеге асырылған теориялық зерттеулер нәтижесіне сүйене отырып ұзақ мерзімді ипотекалық несиелендірудің мүмкіндіктері мен оның Қазакстандағы даму болашағын ашып көрсету болып табылады. Соған сәйкес оның алдында келесідей міндеттер тұр:

ипотекалық несиелендіруге анықтама беру;

- тұрғын үйді ұзақ мерзімді қаржыландырудың моделдері мен олардың ерекшеліктерін қарастыру;

- ұзақ мерзімді ипотекалық несиелендіру ұйымдастыру жүйесін қарастыру;

- ипотекалық несиелендіру жүйесіне несие ресурстарын тартудың механизмдерін анықтау және т. б.

Дамыған мемлекеттердің ипотекалық несиелендіруді дамытудағы сәтті тәжірибесі ипотекалық несиелендіру нарығын қалыптастырудың алғашқы кезеңіндегі қиындықтарға қарамастан оның тек қана экономикалық емес басқа да салалармен байланысты мәселелерді шешудің маңызды құралы болып табылатындығын көрсетеді. Ол белгілі бір деңгейде жалпы экономикалық стратегия мен қоғамды ондаған жылдар алға дамыту бағытын анықтайды.

Жұмысымның құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Жұмыстың методологиялық негізі. Қазақстанда ипотекалық несие тәуекелді басқару әдістерін қолдану және дамыту мәселелері де жан жақты зерттеуді қажет ететіндіктен туындаған ғылыми ізденістер мен жарық көрген жұмыстар баршылық. Соның ішінде Н. Н. Хамитов, С. Б. Мақыш, Ғ. С. Сейітқасымов және т. б. отандық экономист - ғалымдардың еңбектерін еліміздегі банктік тәуекелдерді басқаруды жетілдіруге мүмкіндік беретіндіктен атап айту орынды.

Банктік тәуекелдерді басқаруға жүйелі ықпал ету негізінде шет елдік тәжірибенің негізінде зерттелген жалпыға белгілі қағидалар жатыр.

Бұл қағидалар банктердің өз тәуекелдерін басқару мен бөлуіне болатын және басшылар басқарма мен заңгерлер жақсы жұмыс тәжірибесіне салыстырмалы талдау жасау үшін қолдануына болатын жалпы құрылымды білдіреді.

БАНК ТӘУЕКЕЛДЕРІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ ЖӘНЕ ТАБЫСТЫЛЫҚПЕН БАЙЛАНЫСЫ

1. 1 Банк тәуекелдерінің түрлері мен пайда болу көздері

Кез-келген кәсіпкерлік іс тәуекелмен байланысты, әсіресе қазіргі уақытта банктер үшін тәуекелді басқарып, төмендетудің маңызы жоғары болып отыр. Өйткені банктер - нарықтағы конъюктуралық өзгерістерді бірден қабылдайтын сегмент.

Банк ісіндегі тәуекел - бұл банкті шығындарға және банкроттылыққа әкеп соқтыратын, банк қызметіне байланысты немесе байланысты емес жағымсыз жағдайлардың нәтижесінде мүмкін болатын шығындарды айтамыз.

Бүгінгі танда банктер операциялардың көптеген түрлерін атқаруда. Ол операциялардың әр қайсысы белгілі бір деңгейде тәуекелмен байланысты. Осы шешімдерді өз мойнына алу - банк ісінің негізі. Тәуекелдер міндетті түрде реттеліп, банктің қаржылық мүмкіндігінің шегінде орналасуы қажет. Осы мақсаттарға жету үшін банктер тарапынан тәуекелдерді төмендетудің саясаты қалыптастырылады.

Қазіргі кезде қазақстандық экономикада коммерциялық банктердің несиелік қызметінің маңызы зор. Бұл, біріншіден, елімізде несие нарығының дамуымен, екіншіден, шаруашылық жүргізуші субьектілерінің қаржылық жағдайы және елімізде макроэкономикалық жағдайлардың жақсару салдарынан банктердің ресурстық базасының кеңеюімен, үшіншіден, шағын және орта кәсіпкерлікпен айналысатын кәсіпорындардың пайда болуымен байланысты.

Банктердің несиелік қызметі өз кезегінде берілген ссудаларды уақытында өтемеу және пайыздарды төлемеу немесе қайтармау салдарынан шығындар әкелетін анықталмағандықтардың деңгейімен бірге жүреді.

Тәуекел - артынан түрлі шығындардың пайда болуын әкелетін (мысалы, физикалық қаражат алу, мүліктердің жоғалуы, стихиялы оқиғадан пайда болатын шығыстар, т. б. ) кейбір жағымсыз жағдайлардың болу мүмкіндігі.

Тәуекел жүргізілетін операцияның нақты нәтижелерінің күтілетін мәндерінен ауытқу мүмкіндігі болып табылады. Мүмкін болатын ауытқулар диапазоны неғұрлым кең болған сайын, соғұрлым берілген операцияның тәуекелі жоғары. Бұл жағдайда қаржылық операцияның нәтижесі ретінде әдетте оның табыстылығын, яғни алынған табыс сомасының өндірілген шығындардың сомасына пайыздық қатынасын түсінеді.

Тәуекел деп оқиғаның болу немесе болмау мүмкіндігін жүз пайыздық нақтылықпен болжай алмауын айтамыз. Кез келген адам тәуекел деңгейін төмендетуге тырысады, өйткені жағымсыз оқиғаның болу жағдайында тәуекелге ұшыраған адам шығын шегеді. Тәуекел деңгейін төмендету мақсатында адам екі немесе одан да көп баламалардың бар болуын қалайды.

Сурет 1 - Банктік тәуекелдіктің пайда болу көздері

Банк тәуекелдігі - банк операцияларының ерекшелігінен туындайтын ысыраптар қаупі. Банк тәуекелдіктері төмендегідей түрлерге бөлінеді - несие, валюта, пайыздық тәуекелдік және өтелімдік тәуекелі.

Пайыздық тәуекел - ағымдағы проценттік тәуекелдің өзгеруімен байланысты тәуекелдің түрі. [1]

Пайыздық тәуекелді мынандай тәсілдерді қолдану арқылы кемітуге болады:

- пайыздық тәуекелділікті сақтандыру - бұл да тиісті қатерді сақтандырушы ұйымға толық беруді ұйғарады, яғни несие нарығының сақтандырылуына ұқсас;

-банктерге жағдай өзгергенде пайыздық мөлшерлемені тиісінше өзгертуіне мүмкіндік береді;

-мерзімді келісім - қатерден қорғанудың әдісі. Ол банк пен қарыз алушының айтылған мерзімінде белгілі бір сомадағы ссуданы белгіленген мерзімімен беру турасында арнайы форвардтық келісімді бекітумен байланысты жүзеге асырылады. Банк ссуданы беру сәтінде пайыз мөлшерлемесінің өзгерісінен орын алатын ысырапқа ұрынып қалу қатерінен өзін осындай келісімді бекіту арқылы қорғайды;

-пайыздық фьючерлік контрактісі. Ол мерзімді контрактіні білдіреді. Ол пайыз мөлшерлемесін ойнату үшән пайдаланылады. Сатушы шарт бойынша сатады, ал сатып алушы қаржы құжатын осы сәттегі келісілген, тіркелген баға бойынша келешектегі айтылған уақыт мезетінде белгілі бір кезеңнен соң сатап алады;

-пайыздық опцион - опционның иесіне қысқа мерзімді ссуданы немесе депозитті тіркелген баға бойынша келешектегі белгілі бір күнге дейін немесе сол күні сатуына немесе сатып алуына құқық беретін келісім;

- пайыздық своп. Онымен бір ғана сомаға, алайда бір түрлі шартпен бекітілген несие міндеттемесі бойынша пайыздық төлемдердің айырбасы

Валюталық тәуекел - валюта бағамының өзгеруімен байланысты тәуекелдің түрі.

1 Кесте - Банктің валюталық тәуекелге тәуелділігі[30]

30 қыркүйек 2007 жыл

31 желтоқсан 2006 жыл

Тенге

Шетел валютасы

Барлығы

Тенге

Шетел валютасы

Барлығы

: Ақшалай активтер

30 қыркүйек 2007 жыл:

31 желтоқсан 2006 жыл:

: Ақша және оның эквиваленттері

30 қыркүйек 2007 жыл: 41, 302

31 желтоқсан 2006 жыл: 131, 442

172, 744

31, 957

95, 842

127, 799

: Міндетті резервтер

30 қыркүйек 2007 жыл: 80, 814

31 желтоқсан 2006 жыл: -

80, 814

18, 873

36, 233

55, 106

: Табыс және шығын есебі негізінде әділетті құнмен бағаланатын қаржы активтері

30 қыркүйек 2007 жыл: 36, 072

31 желтоқсан 2006 жыл: 11, 961

48, 033

37, 484

15, 532

53, 016

: Несие мекемелеріндегі қаражаттар

30 қыркүйек 2007 жыл: 4, 493

31 желтоқсан 2006 жыл: 481

4974

1, 928

121

2, 049

: Қолда бар бағалы қағаздар

30 қыркүйек 2007 жыл: 143, 847

31 желтоқсан 2006 жыл: 671

144, 518

122, 157

1, 182

123, 339

: Клиенттер займдары

30 қыркүйек 2007 жыл: 599, 233

31 желтоқсан 2006 жыл: 305, 879

905, 102

291, 007

305, 209

596, 216

: Сақтандыру активтері

30 қыркүйек 2007 жыл: 5, 557

31 желтоқсан 2006 жыл: 109

5, 666

5, 252

374

5, 626

: Басқа активтер

30 қыркүйек 2007 жыл: 2, 088

31 желтоқсан 2006 жыл: 3, 387

5, 475

2, 925

1, 416

4, 341

: Барлығы

30 қыркүйек 2007 жыл: 913, 396

31 желтоқсан 2006 жыл: 453, 930

1, 367, 326

511, 583

455, 909

967, 492

: Ақшалай міндеттемелер

30 қыркүйек 2007 жыл:

31 желтоқсан 2006 жыл:

: Клиент қаражаттары

30 қыркүйек 2007 жыл: 474, 553

31 желтоқсан 2006 жыл: 292, 616

767, 169

303, 199

294, 736

597, 935

: Несие мекемелерінің қаражаттары

30 қыркүйек 2007 жыл: 92, 613

31 желтоқсан 2006 жыл: 129, 554

222, 167

55, 042

63, 677

118, 719

: Ұзақ мерзімге шығарылған бағалы қағаздар

30 қыркүйек 2007 жыл: 89, 576

31 желтоқсан 2006 жыл: 150, 277

239, 853

68, 188

66, 225

134, 413

: Резервтер

30 қыркүйек 2007 жыл: 968

31 желтоқсан 2006 жыл: 316

1, 284

3, 014

3, 021

: Мерзімі ұзартылған салық міндеттемелері

30 қыркүйек 2007 жыл: 2, 645

31 желтоқсан 2006 жыл: -

2, 645

2, 524

2, 530

: Сақтандыру міндеттері

30 қыркүйек 2007 жыл: 7, 695

31 желтоқсан 2006 жыл: 1, 132

8, 827

6, 425

1, 110

7, 535

: Басқа міндеттер

30 қыркүйек 2007 жыл: 7, 836

31 желтоқсан 2006 жыл: 3, 185

11, 021

5, 757

432

6, 189

: Барлығы

30 қыркүйек 2007 жыл: 675, 886

31 желтоқсан 2006 жыл: 577, 080

1, 252, 966

444, 149

426, 193

870, 342

Кестеде Цеснабанк АҚ валюталық тәуекелге тәуелділігі көрсетілген. Ең алдымен негізгі ақша ағымдары тенге және АҚШ долларымен жүргізіледі. Нәтижесінде, болашақта болатын тербелістер АҚШ долларына қарағанда тенге ақшалай активтерге және міндеттемелердің баланстық құнына әсер етуі мүмкін.

Валюта қатерін азайту үшін көбінесе пайыздық қатердегі әдістер қолданылады: валюталық фьючерлік контракті, валюталық опцион, валюталық своп. Бұлардан басқа валюта ретінде өз ұлттық валюта төлемін(әрине, ол тұрақты болатын болса, біздің елімізде көбіне төлем ретінде американдық доллар пайдаланылады) таңдау әдісі, сондай ақ ақшалай міндеттеме сомасының валюта бағамына қарай өзгеру қаупін ескертетін қорғану шартын несие келісімшартына енгізу әдісі қолданылады. Валюта бағамы ретінде ұлттық валютаның немесе үшінші ел валютасының немесе халықаралық ақша бірліктерінің бағамдары алға шығуы мүмкін.

Несие тәуекелі - қарыз алушының өз қаржылық міндеттемесін орындамауымен байланысты банктік қарыз бойынша төлем төлемеу тәуекелдігі.

Өтімділік тәуекелі. Ол қаржылық активтердің төлем қаражатына жылдам айырбасталуының ысырапсыз жүзеге аспайтынымен байланысты, яғни баланс активі мен пассивінің балансталмауынан ысыраптың болу қаупі бар. Банктер өтімділікті қамтамасыз етудің - ішкі және сыртқы екі түрін қолданады.

Ішкі өтімділік - бұл жылдам өтетін активтер. Ол үшін нарық тұрақты болу керек. Бұл нарық инвестор үшін ақшаны орналастырудың сенімді обьекті болып табылады.

Сыртқы өтімділік банктердің өтімді қаражат қорын арттыратын активтерді банктердің нарықта сатып алу жолымен (өзге банкттер федералдық қордың резервтік қалдығын сатып алу, табыс етілетін салым сертификаттарын сатып алу және т. б. ) қамтамасыз етілуі мүмкін.

Өтімділік тәуекелінің қажетті деңгейін қамтамасыз ететін тәсілдерге мыналар жатады:

несиелік және проценттік тәуекелдерді тиімді басқару;
өтімді активтердің жеткіліктігін қамтамасыз ету;
баланстан тыс міндеттемелерді (кепіл, несиелік желі, овердрафт) жоспарлау және реттеу;
қызметкерлер арасында банктің қаржылық жағдайы туралы ақпараттарды құпияда сақтау;
банктің кез-келген уақытта нарықтан қарыз алу үшін жоғары репутациясын сақтау немесе қалыптастыру. [1]

Тәуекел әрқашанда адам қызметінің кез келген аясында бірге болады және оның қызметінің табыстылығы тәуекел мәселесін жақсы шешуіне байланысты болды.

Тәуекел - бұл табиғаттың әр түрлі құбылыстарынан және адамның қызмет түрлерінен пайда болатын жоғалтулар қаупінің мүмкіндігі. Тәуекел - тарихи және экономикалық категория болып табылады.

Тәуекел тарихи категория ретінде қоғам дамуымен байланысты болып және адамның болашақта болатын қауіпті түсінуімен байланысты болады. Қоғамның даму барысында тәуекел экономикалық категорияға айналды.

Тәуекел экономикалық категория ретінде кез келген кәсіпкердің қызметімен, соның ішінде банктің қызметімен байланысты болатын, оның нәтижелігінің анықсыздығын және сәтсіздік жағдайында қолайсыз нәтиже мүмкіндігін көрсететін жағдайдағы сипаттама болып табылады. Қолайсыз жағдай орын алғанда үш экономикалық нәтиже болуы мүмкін: кері (ұтылу, жоғалту, шығын) ; нөлдік және оңды ( ұтыс, табыс, пайда) .

Банктік тәуекел - жоспарланған қаржылық операцияларды жүзеге асыру нәтижесінде қосымша шығындардың пайда болуы, табыстардың толығымен алмауы немесе банктің өз ақша-қаражаттарын жоғалту мүмкіндігі.

Банктің өз қызметі процесінде тәуекел түрлерінің әр түрлі жиынтығымен кездеседі. Осы жиынтықтар бір-бірінен пайда болу уақыты мен орны, экзогендік факторлар жиынтығы (яғни экономикалық орта, коньюктурамен байланысты "сыртқы”) және эндогендік факторлар жиынтығы (өзіндік қате қызметінен пайда болатын "ішкі") бойынша ажыратылады. Сонымен бірге, барлық тәуекел бір-бірімен байланысты және банк қызметіне әсер етеді. [11]

Осылайша, банктік тәуекелдердің түрлерін жіктеу мақсатында тәуекелдерді мына элементтер бойынша топтайды:

Коммерциялық банктің түрі немесе мамандану саласы;
Банк клиенттерінің құрамы;
Тәуекелдерді есептеу әдістері;
Банктік тәуекелдердің деңгейі;
Тәуекелді уақыт тұрғысынан үлестіру;
Тәуекелді есепке алу сипаты;
Банктік тәуекелді басқару мүмкіндігі.

1. Коммерциялық банктің түрі мен мамандану саласы;

Маманданған банктердің қызметі белгілі бір қызметті көрсетумен байланысты болып табылады. Банк ісінде қызмет көрсету саласына тән тәуекелдердің түрлері жиі кездеседі. Мысалы, инновациялық банктер жаңа технологияларды несиелендірумен байланысты тәуекелдерге жиі кезігеді. Ал әмбебап банктерде тәуекелдің барлық түрлері жиі кездесуі мүмкін.

Банктік тәуекелдің пайда болу немесе ықпал ету аясына сәйкес ішкі және сыртқы деп екіге бөлінеді .

Ішкі тәуекелдер - банктің және оның клиенттерінің іс әрекетімен байланысты пайда болатын тәуекелдер. Ішкі тәуекелдерге мыналар жатады: банк басқармасы іс әрекетінің белсенділігі, тиімді маркетингтік саясатты таңдауы және тағы да басқа факторлар. Сыртқы тәуекелге мемлекеттік тәуекел, валюталық тәуекел, табиғи апаттар тәуекелі, ал ішкі тәуекелдерге банк клиентінің құрамы, банктік операциялардың сипаты және коммерциялық банктердің түрлері жатады.

Сурет 2 - Коммерциялық банктердің мамандануына байланысты жіктелуі.

Ал қазақстандық экономистер ішкі және сыртқы тәуекелдерді жоғарыдағы кестеге қарағанда біраз өзгеше топтастырады. [29]

Сурет 3- Қазақстандық экономистердің сыртқы және ішкі тәуекелдерді жіктеу.

сырс

Сурет 4 - Банктік тәуекелдердің ықпал ету аясы

2. Банк клиенттерінің құрамы; Клиенттің құрамына байланысты әр банк тәуекелді есептеудің әдісін және тәуекел дәрежесін анықтайды. Осыған байланысты банк клиенттеріне байланысты тәуекелдердің толық құрылымын анықтауға болады.

Сурет 5 - Банк клиенттерінің құрамы бойынша тәуекелдердің жіктелуі

Меншікке қатынасына байланысты әр түрлі кәсіпорындарда тәуекелдің деңгейі де әр түрлі болуы мүмкін. Сондықтан банк клиенттерге несие берместен бұрын клиенттер портфелінің сапасын тексереді. Осылайша, банк өз өтімділігін сақтау үшін және рентабельділігін белгілі бір деңгейде ұстау үшін үнемі клиенттер портфелінің сапасын тексере отырып, нақты және потенциалды клиенттердің артықшылықтарын анықтайды.

3. Тәуекелді есептеу (талдау) әдістері. Тәуекелді талдау арқылы банк жобаға қатысу кезінде жарғылық шығындарды шектеуге тырысады. Тәуекелді талдау келесі суреттегідей жүргізіледі.

4. Тәуекелді есепке алу сипаты. Есепке алу сипатына байланысты тәуекелдер баланстық және баланстан тыс, активтік және пассивтік операциялар бойынша тәуекел деп бөлінеді.

5. Банктік тәуекелдерді басқару мүмкіндігі. Басқару мүмкіндігіне байланысты тәуекелдер ашық және жабық болып бөлінеді. Ашық тәуекелдер реттелуге жатпайды, ал жабық тәуекелдерді реттеуге

6. Тәуекелді уақыт тұрғысынан үлестіру . Нарық жағдайында тәуекелдерді уақыт тұрғысынан үлестіру банк үшін маңызды элементтердің бірі болып келеді. Уақыт тұрғысынан қарастырсақ тәуекелдер ағымдағы, келешектегі және өткен деп үшке бөлінеді. Бұрынғы тәуекелдерді талдау арқылы біз ағымдағы және болашақтағы тәуекелдердің деңгейін төмендете аламыз. Бұл үш кезеңдегі тәуекелдер бір - бірімен өте тығыз байланысты болып келеді. [2]

Сурет 6 - Екінші деңгейлі банктерде тәуекелді талдау алгоритмі

Банктің тәуекелдің деңгейі. Банктік тәуекелдің деңгейі оқиғаның болу ықтималдығымен сипатталады. Ол процент түрінде немесе коэффициент түрінде анықталады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің 2002 жылдың үшінші шілдесінде бекіткен «Екінші деңгейлі банктер үшін пруденциалды нормативтер туралы ережеге » сәйкес тәуекелдің деңгейіне байланысты банк активтері ірі бес топқа бөлінген. Бірінші топтағы активтерге кассадағы қолма- қол ақша, Ұлттық Банктегі депозиттер, Ұлттық Банкке берілген несие, үмітке берілген несие, мемлекеттік бағалы қағаздар және т. б. жатады. Бұл топтағы активтердің тәуекелділік деңгейі 0-ге тең. Екінші топтағы активтерге жергілікті билік органдарының шығарған бағалы қағаздары, «Қазақстан ипотекалық компаниясы» АҚ - ң бағалы қағаздары. Бұл активтердің тәуекел деңгейі 0, 2-ге тең. Үшінші топтағы активтерге аффинирленбеген бағалы металдар және т. б. жатады және олардың тәуекелі 0, 5-ке тең. Төртінші топтағы активтерге төлем бойынша есеп айырысулар, негізгі құралдар, материалдық қорлар жатады және бұл топтағы активтердің тәуекел деңгейі 1-ге тең. Бесінші топқа әділеттік құны бойынша есептелетін инвестициялар, субардинацияланған қарыз, лицензияланған программалық жабдықтау жатады. Бұл топтағы активтердің тәуекел деңгейі 1-ге тең. [2]

1. 2 Тәуекелдердің табыстылық деңгейімен байланысы

Коммерциялық банктің табыстылығы банктің барлық саладағы шаруашылық-қаржылық және коммерциялық іс-әрекеттердің оңды жиынтық көрсеткіші болып табылады. Банк табысы арқылы дивиденд деңгейінің көлемін арттыруға, барлық ағымдық шығындарынды жабуға, соның ішінде әкімшілік-басқару шығындарын, пассив пен актив операцияларын дамытуға болады.

Банк табыстылығын баланс активтері мен пассивтерінің тиімді құрылымы және оны банк қызметкерлерінің сол бағытта мақсатты әрекеттері анықтайды. Банк табыстылығының деңгейіне әсер ететін басқада факторларға банк табысы мен шығыстарының ұтымды құрылымы, пайыз маржасын есептеу мен қарыз операциялар табыстылығының өсу қарқыны жатады. Банк харекетінің табыстылық жағдайларының өтімділік және банк тәуекелдіктерін басқару болып табылады.

Табыс дегеніміз - экономикалық агенттерге жалақы, рента, дивиденд, пайыз, кәсіпкерлік пайда ретінде белгілі бір периодта түсетін ақша ағымы немесе жалпы ақша сомасы.

Инвестициялық компания, банк, сақтандыру компаниясы, зейнетақы қоры немесе басқа да бір ұйым табыс алу мақсатында өзінің қаражатын биржалық қаржылық құралдарға инвестрлейді. Мұның мақсаты өзінің инвестициялық қаражатын сақтандыру, яғни инвестициялық шешімнің маңызды өзгергіштерінің бірі - табыс болып табылады. [33]

Коммерциялық банктердің табыс көздеріне мынадай банктік бизнес түрлерін жатқызуға болады:

Несиелік бизнес;
Дисконттық бизнес;
Сақтау бизнесі;
Банктің кепіл беру қызметі;
Бағалы қағаздармен жасалатын бизнес;
Салымдар қабылдау және клиенттердің тапсырмасы бойынша операцияларды жүзеге асыру бизнесі;

Несилік бизнес екі элементтен тұрады: клиенттерге (жеке және заңды тұлғаларға) несиелер беру және бос ресурстарды басқа коммерциялық банктерге уақытша пайдалануға пайыздық сыйақы беру. Несиелік бизнестің екі бөлігі кейде банкаралық несие, кейде басқа банктегі депозит формасында болуы мүмкін. Несиелік бизнестен пайыз формасында табыс түседі.

Дисконттық бизнес - төленбеген вексельдерді, чектерді және талаптарды банктің белгілі бір төменгі бағамен дисконт негізінде сатып алуын сипаттайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.