Биологиялық тұрғыдан активті және ферментті құрылымына кіретін никотин қышқылының өзі емес, оның амиді - никотинамид

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2
ІІ. Негізгі бөлім
0.1. Суда еритін витаминдердің жалпы сипаттамасы, химиялық құры-лымы және қасиеттері, биологиялық қызметі, авитаминоз белгі-лері мен табиғатта таралуы.
* В1 витамині (тиамин, антиневриттік витамин, аневрин) ... ..3-4
* В2 витамині ( рибофлавин, өсу витамині) ... ... ... ... ... ... .. ... ... 4-6
* РР витамині (В5 витамині, никотин қышқылы, антипеллагрлік витамин) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-8
* В6 витамині (пиродоксол, пиродоксаль, пироксамин,адермин).8-9
* В12 (цианкобаламин, антианемиялық витамин) ... ... ... ... ... ... 9-1 1
* Пантотен қышқылы (В3 витамині, пантотен) ... ... ... ... ...11-12
* Пара - аминобензой қышқылы(Н1 витамині, В4 витамині)12-13
* Биотин (Н витамині, В7 витамині) ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 13-15
* Инозит (В8 витамині) ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15-16
* Фолий қышқылы (Вс витамині, В9 витамині, фолацин) ... .16-18
* Пангам қышқылы (В15витамині) ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..18
* С витамині (аскорбин қышқылы, антиқұрқұлақ витамині)..18-21
* Р витамині (флавон, цитрин, өткізгіштік витамин) ... ... ... 21-22
* U витамині (S-метилметионин, жараға қарсы витамин) ... 22
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
IV. Пайдалаған әдебиетер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 24

Кіріспе
Витаминдер дегеніміз - азық-түлік өнімдерінде, жем-шөпте шағын мөлшерде ғана кездесетін, ал адам мен жануарлар организмінде бірқалыпты тіршілік үшін өте қажет төменгі молекулалы органикалық заттар.
Витаминдерді 1880 жылы орыс ғалымы Н.И.Лунин ашты. 1911 жылы поляк ғалымы К. Функ күүріш кебегінен құрамында азоты бар, кристалды затты бөліп алып, оған витамин ( латынның vita деген сөзінен шыққан, тіршілік, өмір ) деген атау берді. Қазіргі уақытта витаминдердің 30-дан астам түрі жақсы зерттелген.
Витаминдерді негізінен өсімдіктер, бірқатарын микроорганизмдер түзеді. Адамның және жануарлардың организмінде біренеше витамин ғана түзіледі. Олардың кейбіреуі өте шағын мөлщерде түзіледі де, организм қажетін толық өтей алмайды.
Адамның жәнне жануарлардың организмінде, өсімдік тектес азықтарда витаминдердің алғы шарты сияқты қосылыстар болады. Олар провитаминдер деп аталады. Азық - түлікте жем-шөпте ұзақ уақыт бойы витаминдер болмаса, ауру пайда болады ондай ауруды авитаминоз деп атайды. Витаминнің жиі кездеспеуі жиі кездеседі. Бұл жағдайды гиповитаминоз деп атайды. Кез-келген витаминді организмге қалыптан тыс көп беру гипервитаминоз деп атайды.
Химиялық табиғаты әлі анықталмаған алғаш алынған витаминдер латын алфавитінің бас әріпімен бегіленген болатын. Ол жағдай қазір әдебиетте кең көлемде қолданылады. Мысалы: А витамині, В витамині, С витамині, т.с.с. Кейінірек химиялық құрамдары және биологиялық әсерлері ұқсас витаминдер тобы бар екені анықталды. Ондайларға цифр индекс берілді. Таза және қолданбалы химиялық халықаралық Одақ (ИЮПАК) витаминдердің химиялық табиғатына сүйеніп, оларға атау беруді ұсынды. Ондай биологиялық атаулар витаминдердің молекулалық құрылымын және биологиялық қасиеттерін көрсете алады.
Барлық витаминдер өздерінің физикалық-химиялық қасиеттеріне қарай екі класқа бөлінеді. Олар 1) майда еритін витаминдер; 2) суда еритін витаминдер.

Суда еритін витаминдер
Суда еритін витаминдер өте көп. Оларға: В витаминдер тобы, С,Р, витаминдері инозит жатады. В витаминдер тобына 15- тен астам зат кіреді, олардың бәрінің молекуласында азот бар.
В1 витамині (тиамин, антиневриттік витамин, аневрин)
1911 жылы К.Функ күріш кебегінен бөліп алған және бери-бери ауруынан емдеп жазатын препарат әр түрлі заттардың қоспасы екені анық-талды. Сол қоспаның ішінде В1 витамині де бар екен. В1 витамині 1926 жылы (Янсен) кристалл түрінде бөлініп алынды, ал оының құрылымы 1933 жылы анықталды (Р.Вильямс).
Химиялық құрылымы және қасиеттері. Пиримидин және тиазол сақинасы В1 витамині молекуласының негізін құрды. Ол екі сақина метилен тобы (-СН2) арқылы байланысады.

В1 витамині (тиамин)
В1 витамині молекуласында күкірттің және амин тобының болуы оны тиамин деп атауға негіз болады.
Тиамин - ақ түсті қатты зат, суда және этил спиртінде оңай ериді. Хлороформда, бензолда, ацетонда ерімейді. Тиамин қышқыл ортада тұрақты болады, оның судағы ерітіндісінің қышқылдық реакциясы бар.
Биологиялық қызметі. Тиамин кофермент тиаминпирофосфаттың (ТПФ) құрамына кіреді, тиаминфосфат дегеніміз үш ферменттің - пируватдегирогеназаның, α-кетоглутаратдегидрогеназаның және транскето-заның простетикалық тобы. Бұл ферменттер кетоқышқылдардың декарбоксильденуіне қатысады. Мысалы, пируватдегидрогеназа жануарлар тканіндегі пирожүзім қышқылын А ацетилкоферментке дейін тотықтырып карбоксильсіздеуді (сутексіздеу және карбоксильсіздеу жолымен) және СО2 бөліп шығаруды катализдейтін мультиферменттік жүйеге қатысады.
Авитаминоз. В1 - авитаминоз дерті кезінде миға және қанға кетоқышқылы жиналады, ол нерв тармақтарын ісіндіріп ауыртады, денені құрыстырып - тырыстырады, параличке, сал ауруына ұшыратыды (адамда бери-бери, жануарларда полиневрит ауруы). Бұдан өзге жүрек системасының зақымдалуы байқалады-жүректің соғуы жиілейді және жүрек бұлщық еттері ұлғайып гипертрофияға ұшырайды.
В1 - авитаминозы кезінде қарында және ішекте сөл бөліну нашарлайды, асқазан қабырғасында тұз қышқылының түзілуі тоқталады. Осылардың сал-дарынан асқа деген тәбет жойылады, сөйтіп малдың салмағы кемиді, арықтайды. Организмдегі осы аталған жайсыз өзгерістер онда ТПФ кофер-ментінің активті тобы тиаминнің жеткіліксіздігінен углеводтар алмасуының тотықпаған өнімдері жиналуынан болады.
Табиғатта таралуы. Тиаминге өсімдіктер тектес өнімдер әсіресе би-дай, күріш, қара бидай дәндерінің қауызы, ашытқы бай келеді. Жануар тек-тес өнімдерден: бауырда, мида, бұлшық еттерде, жүректе, жұмыртқаның сары уызында, сүтте кездеседі.
Тиаминнің жануарларға қажет мөлшері олардың жынысына, физиоло-гиялық күйіне байланысты. В1 витаминін күйіс қайыратын малдың қатпар-шақ қарнында микроорганизмдер синтездейді. Жылқы, шошқа және тауық бұл витаминді өте-мөте қажет етеді. Жылқы мен шошқаға бір тәулікте 3-4 мг шамасындай. Малдың буаз және желіндеу кезінде В1 витаминін қажет ету мөлшері арта түседі.
Тиаминнің әр тәулікте адамға қажет мөлшері 1,5-3,0 мг.
В2 витамині ( рибофлавин, өсу витамині)
В2 витаминінің ашылуы В1 витаминінін зерттеумен байланысты. Бұл екі витамин табиғи өнімдерде көбінесе бірге кездеседі.
В2 витаминінің құрылымы 1933 жылы (Кун және оның әріптестері) 10000 дана жұмыртқаның сары уызынан 30 мг таза витамин бөліп алу арқы-лы анықталды. Ал 1935 жылы Каррер В2 витаминінін синтездік жолмен ал-ды.
Химиялық құрылымы мен қасиеттері. В2 витамині молекуласы құрылымының негізіне изоаллоксазин сақинасы (өзара жалғасқан үш сақина ) оның екі метил тобы және көміртегінің бес атомы бар рибитол спиртінің қал-дығы жатады. Өзінің сары түсіне (флавос сары деген сөз) және молекула-сындағы рибитолға байланысты В2 витамині рибофлавин деп аталады, ал сүттен бөліп алынған витаминнің лактофлавин деген атауы бар.

Рибофлавин - сары түсті қатты зат, суда нашар ериді. Спиртте судағы-дан да нашар ериді. Хлороформда, ацетонда, бензолда, эфирде іс жүзінде ері-мейді. Қышқыл ортада жақсы ериді.
Рибофлавин ыстық температураға төзімді, 120 ⃰ С температурада бірне-ше сағат қайнатқан кезде бұзылмайды. Ал тиаминді осындай жағдайда ұста-ған кезде 15 минуттың ішінде бұзылып ыдырайды. Рибофлавин жарықтың әсеріне өте сезімтал, оның әсерінен түгелдей бұзылады. Азық-түлік өнімдерін сақтау кезінде бұл жағдайды ескеру қажет.
Биологиялық қызметі. Рибофлавин дегеніміз ФАД және ФМН коферменттерінің активті бөлігі болып табылады. Ол коферменттер апоферменттермен өзара әрекеттеседі де, тотықтырғыш-тотықсыздандырғыш бірнеше ферменттер - флавиндік дегидрогеназалар немесе флавопротеидтер түзеді.
Флавиндік дегидрогеназалар электрондарды бөліп шығару арқылы субстартты ьоьықтырады. Олар катализдік қызмет атқарып, спирттерді альдегидке айналдырады, сол сияқты аминдерді-иминге, карбон қышқылда-рын - қанықпаған қосылыстарға, жарты ацетильдарды-лактонға айналдыра-ды. Осыған байланысты В2 витаминінің жетіспеуі және мүлде болмауы орга-низмдегі зат алмасуын бүлдіреді.
Авитаминоз. В2- авитаминоз ауруы витамин жеткіліксіз бола бастаған-нан немесе азық-түлікте жәе жем-шөпте ол мүлде болмағаннан кейін 3-4 ай өткен соң білінеді.
В2-авитаминоз сырқатына тән құбылыс көз ауруынан басталады. Көз жұқпалы емес конъюктивит сырқатына ұшырайды. Көздің қасаң пердесі қа-бынады, көз айнасы тұнжырап қарауытады. Рибофлаин жеткіліксіздігі салда-рынан жас малдың өсуі тоқаталыды, терісі ауруға ұшырайды, бұлшық еттері бірден әлсіреп, нашарлайды.
В2-авитаминоз кезінде үй құстарының жұмыртқалауы нашарлайды. Авитаминоз ауруы асқынған кезде организм тырысып, параличке ұшырап, сал болады, жүріп-тұруы қиындайды, сөйтіп өлімге душар етеді.
Табиғатта таралуы. Рибофлаинді өсімдіктер мен жануарлар синтез-деп жасайды. Бұл витаминге әсіресе бай өнімдерге бауыр, ашытқы, бидай, қара бидай, бұршақ тұқымдас өсімдіктер жатады. Ол сүтте, жұмыртқада, бүйректе болады.
В2 витамині өнімдерде және жануарлар тканінде бой күйінде кездеседі, ал негізінде нуклеотид туындылары түрінде және белоктармен байланысқан күйінде болады. Адамға әр тәулікке қажет мөлщері 2,0-2,5 мг.
РР витамині (В5 витамині, никотин қышқылы, антипеллагрлік витамин)
Никотинді тотықтыру арқылы 1837 жылы никотин қышқылы алынған болатын. Бұдан кейін Функ (1911-1912 жж.) күріш дәнінің қауызынан және ашытқыдан бөліп алды. Бірақ оның биологиялық маңызы жүз жыл өткеннен кейін ғана, Элвехьем мен Вули (1937 ж.) екеуі никотин қышқылын азық-тү-лікке қажетті зат ретінде анықтаған кезде белгілі болды. Бұдан бұрынырақ О.Варбург пен Х.Эйлер (1936ж.) никотинамидтің НАД және НАДФ құра-мына кіретінін анықтады.
Химиялық құрылымы және қасиеттері. Никотин қышқылы-барлық ви-таминнің ішіндегі құрылымы ең қарапайым қосылыс,ол карбоксил тобы бар пиридин сақинасынан құралады,мұндағы карбоксил тобы үшінші жағдайда тұрады.

Биологиялық тұрғыдан активті және ферментті құрылымына кіретін никотин қышқылының өзі емес, оның амиді - никотинамид.Сондықтан да кейде никотин қышқылын провитамин ретінде қарастырады.
Никотин қышқылы-түссіз кристалды зат, балқу температурасы 131-132,суда жақсы ериді,бензолда және эфирде іс жүзінде ерімейді.
Биологиялық қызметі.PP витаминінің биологиялық қызметі оның НАД және НАДФ коферменттердің құрамына кіруімен байланысты. Бұл коферменттер тиісті апоферментермен қосылып күрделі ферменттер-пиридин дегидрогеназаларын түзеді.Ол күрделі ферменттер сутегін,электрондар мен протондарды бөліп шығару жолымен субстраттың тотығуын катализдейді.Жалпы никотинамид қатысатын реакциялардың саны қырықтан астам.
НАД+ және НАДФ+оферменттердің тотыққан және тотықсызданған түрлері май,амин қышқылдары,углевод алмасуының жеке кезеңдеріне,пурин және пиримидин негіздерінің биосинтезіне,тканьнің тыныстану процесіне қатысады.
Авитаминоз.PP- авитаминозына тән белгі пеллагра(итальяның pella agra-терінің жарылып түрпіленуі-деген сөзінен шыққан).PP витамині атауының өзі preventive pellagra деген екі сөздің бас әріптерінен алынған,ол пеллаграның алдын алатын фактор деген мағына береді.Мұндай пеллагра сырқаты кезінде терінің ашық жерлері қабынады,ауыз ойылып,стоматит болады,тіл ауырады (қара тілдерті),ол семіп жансызданады,ас қорыту жүйесі бұзылады (жиі-жиі іші өтеді).Сол сияқты нерв жүйесі зақымданады,адам есінен айырылады.Пеллагра сырқаты көбінесе тұрмысы нашар, негізгі азық-түлігі жүгері өнімдері мен шошқаның майы болатын елдерде (АҚШ-тың оңтүстік аудандары,Италия,Оңтүстік Африка) байқалады.Мынадай жағдай анықталған:егер азық-түлік өнімдеріндегі белокта триптофан амин қышқылы көп болса,онда адамның және жануарлардың организмінде PP синтезделеді.Жүгері белогында триптофан өте аз болады.
Табиғатта таралуы.Никотин қышқылы көп мөлшерде жүгерінің және күріштің кеегінде,ірі тартылған ұнда,ашытқыда,картопта,жануарлар бауырында,етте,балықта кездеседі.
Никотин қышқылының бір тәулікте ересек адамға қажетті мөлшері 15-25мг.
В6 витамині (пиродоксол, пиродоксаль, пироксамин, адермин)
Пиродоксол (пиродоксин) 1938 жылы бауырдан, ашытқыдан алынды және сол жылы синтезделіп шығарылды. В6 витаминінің тағы екі түрі белгілі, олар - пиродоксаль (альдегид) мен прирдоксамин (амин), бұл екеуін 1944 ж. Снелл табиғи көздерден тапқан болатын В6 витаминінің бұл үш түрі де жануарлардың тіршілігіне бірдей әсер етеді.
Химиялық құрылымы және қасиеттері. В6 витаминінің молекуласы пиридин сақинасынан тұрады, онда сутегінің үш атомының орнын әр түрлі үш топ басқан. Олар- метильдік топ, гидроксильдік топ және гидроксоме-тильдік топ. Бұдан басқа азот атомының пара-жағдайында пиридоксолда ал-ғашқы спирт тобы, пиродоксальде - альдегид тобы, ал пиродоксаминде амин тобыбар.

Пиридоксол- түссіз кристалды зат. Балқу температурасы 160 ℃. Суда, спиртте, ацетонда жақсы ериді, ал эфирде және хлороформда іс жүзінде ері-мейді. Пиродоксаль мен пиродоксаминнің пиродоксолдан айырмасы балқу температурасын байланысты. Ол екеуінің балқу температурасы тиісінше 165℃ және 193℃.
В6 витаминінің үш түрі де қышқылдар мен сілтілердің әсеріне тұрақты, тіпті 100℃ дейін қыздырған кездің өзінде олар әсер етпейді. Ультракүлгін сәулелердің әсерінен В6 витамині тез бұзылады, әсіресе бейтарап және сілті-лік ортада өте тез бүлінеді.
Биологиялық қызметі. 1937 жылы совет ғалымдары А.Е.Браунштейн мен М.К.Крицман амин қышқылдарының қайта аминдену (трансаминдену) реакциясын ашты. Бұл реакцияны аминотрансфераза ферменті катализдейді, оның коферменті В6 витаминінің фосфорланған туындысы болып табылады. В6 витаминінің негізгі қызметі оның коферменттік ролі деп санайды. Жан-уарлар клеткаларында ол фосфорланады, сөйтіп фосфорлы эфирлер - пиродоксаль-5-фосфат және пиродоксамин -5-фосфат ферменттерін түзеді. Пиродоксаль -5-фосфат тікелей коферменттік қызмет атқармайды, ол жоға-рыда аталған екі пиридоксиндік коферменттердің ізашары.
Азот алмасуының көптеген ферменттері түзілуі үшін пиридоксиндік коферменттер қажет. Амин тобын α-кетоқышқылға беру жолымен аиндену реакциясынан басқа, пиродоксаль ферменттері амин қышқылдарының декор-боксильдену прроцесін, глликогеннің айырылуын катализдейді, май қыш-қылдарының декорбоксильдену процесін, гликогеннің айырылуын катализ-дейді, май қышқылдарының алмасуына қатысады.
Авитаминоз. В6-авитаминозы кезінде-терінің сал ауруына ғана тән қа-бынып ауруы - дерматит кездеседі. Бұл кезде дененің симметриялы учаске-лері (құйрық, құлақ, ауыздың айналасы, табан) зақымданады, тері қызарады, жануарлардың терісі түседі. Сол сияқты қан құрамындағы эритроциттердің саны азаяды, олардың түйіршік көлемі кішірейеді, қан азайып анемия құбы-лысы болады, құстардың жұмыртқалауы тыйылады.
Табиғатта таралуы. В6 витаминінін жасыл өсімдіктер мен көптеген микроорганизимдер синтездеп шығарады. Жаануарлар тканінде және азық-түлікте бұл витамин негізінде пиродоксаль, пиродоксамин түрінде және олардың фосфор эфирлері түрінде кездеседі. В6 витамині жұмыртқаның сары уызында, жануарлар бауырында, сәбізде, бидайда, қара бидайда, ашытқыда көп. Оның бір тәулікте ересек адмаға қажетті мөлшері 1,5-2,0 тг, балаларға қажетті мөлшері 0,4 мг кем болмауы тиіс.
ір тәулікте ересек адмаға қажетті мөлшері 1,5-2,0 тг, балаларға қажетті мөлшері 0,4 мг кем болмауы тиіс. құбы-лысы дың терісі тВ12 витамині (цианкобаламин, антианемиялық витамин)
1926 жылға дейін қатерлі қан азаю ауруын (пернициоздық анемия) емдей алмайтын, әдетте ондай ауруға ұшыраған адам өлетін. Мино мен Мерфи (1926ж.) екеуі бұл ауруға бауырды көп беру ем болатнын анықтады. 1948 жылы В12 витамині кристалл түрінде бөліп алынды және ол қатерлі анемия ауруына ем екені бегілі болды.
Химиялық құрылымы және қасиеттері. В12 витаминінің химиялық құрылымын Дороти Ходжкин (1956 ж.) рентген сәулелерімен дифракция жа-сау әдісі арқылы анықтады. В12 витамині химиялық құрамы ең күрделі витаминге жатады және құрамында металл бар бірден-бір витамин болып табылады. Оның эмпириялық формуласы:
C63 H88N14O14PC0
В12 витамині молекуласында негізгі орынды коррин сақинасы жүйесі алады, ондағы пиррол сақинасының жұбы өзара тікелей байланысқан , екінші жұбы, гем профириніндегідей, метин көпіршесі арқылы байланысады. Кор-рин ядросына сутегі атомдарының орнын метильдік, ацетамидтік және про-пиониламидтік топтар басқан кезде корфирин деп аталатын қосылыс пайда болады. Корфирин молекуласында 8 метильдік, 3 ацетамидтік, 4 пропионил-амидтік топтар бар. Корфирин азот атомы арқылы кобальтпен байланысып, кобаламин түзеді. Ортасында кобальтпен циан тобы байланысады, сондық-тан В12 витамині цианкобаламин деп те аталады. Екі валентті кобальт гемде-гі темір орналасқандай жағдайда болады. В12 витамині- қызыл түсті кристал-ды зат, суда ериді де, органикалық еріткіштерде ерімейді. Ыстық температу-раға төзімділігі ерітіндінің рН көрсеткішіне байланысты, қышқыл ортада ұзақ қыздыруға төзеді, бірақ жарықтың әсеріне өте сезімтал келеді, оның әсерінен және сілтілік ерітіндіде тез бұзылады.
Биологиялық қызметі. В12 витамині жануарлар тканінде кофер-менттік қызмет атқарады. Оның екі туындысы - метилкобаламин және-5`-дезоксиаденозилкобаламин (5`-ДоАК) кобамидтік ферменттер қатарына жата-тын кофакторлар болып табылады. Осы ферменттер мынадай реакцияларды катализдейді: 1) метильдену реакциясы, мысалы, метиониннің, холиннің, А коферментінің, т.б. синтезі; 2) қайта топтасу реакциясы, мысалы, метил-малонил - КоА қосылысының сукинил - КоА қоысылысына айналуы; 3)пуриндік және пиримидиндік негіздер биосинтезіне қатысуы.
Авитаминоз. В12 - авитаминозы кезінде қатерлі (пернициоздық) ане-мия ауруына ұшырайды, мұндай ауру салдарынан қанда жетілмеген және тұ-рақсыз көптеген эритроциттер пайда болады, эритроциттердің жалпы саны азаяды. Сол сияқты тез өнетін басқа да тканьдер, мысалы, асқазанның шы-рыш қабаты (тұз қышқылы HCl түзілуінің тоқталуы салдарынан) және нерв ткандері зақымданды. Нерв жүйесінің зақымдануы асқына түседі.
В12 - авитаминоз сырқаты тамқта цианкобаламиннің жетіспеуінен ғна болмайды, сонымен қатар асқазан-ішек жолы ауырған кезде, мысалы, қарынның шырыш қабаты зақымданған кезде де байқалады. Цианкобаламин-ді сорып сіңіру үшін шикі фактор-гликопротеид (Костл факторы) қажет. Ол фактор В12 витаминімен қосылып компекс түзеді. Асқазанның шырыш қабаты жойылған кезде осы аталған фактор бүлінеді де, кобаламин сіңбейді. В12 витаминін тканьдерге жеткізу қызметін транскобаламин (м.м.35000 гло-булин және м.м. 121.000 α- глобулин) деп аталатын арнаулы транспорттық белоектар атқарады.
В12 витамині фолий қышқылымен өзара әрекеттесіп, эритрроциттердің дамып жетілуін тездтеді, организмде қан түзілу қызметін қамтамасыз етеді.
Табиғатта таралуы. Азық-түлік құрамында кобальт болса, В12 вита-минін асқазан-ішек жолында микроорганизмдер синтездейді. Кобальт, әсіресе, жануар тектес өнімдерде - бауырда, бүйректе, жүректе, мида, сиыр етінде, жұмыртқаның сары уызында, сүтте көп болады. Өсімдіктерде іс жү-зінде синтезделмейді. Ересек адамға тәулігіне қажетті 2-3 мг, балаларға қа-жет мөлшері 0,5-2,0 мг.
Пантотен қышқылы (В3 витамині, пантотен)
Пантотен қышқылын ашытқы мен сүт қышқылды бактериялардың өсуі үшін қажет жаңа зат ретінде, Р.Вильямс тапқан болатын (1933ж.) Содан 6 жыл өткеннен кейін ол қышқылды кристалл түрінде алып, химиялық құры-лымын анықтайды. 1940 жылы Вильямс өзінің шәкірттерімен бірге пантотен қышықылын синтездеп алады. Бұл витамин жануарлар мен өсімдіктер тка-нінде жеткілікті кездеседі. Өзінің табиғатта көп таралуына байланысты пан-тотен (pantothen - барлық жерде кездесетін) деп аталған.
Химиялық құрылымы және қасиеттері. Пантотен қышқылының молекуласы пантое қышқылынан (α-, γ- дигидрокси-β-, β- диметилмай қышқылы) және β-аланиннен құралады.

Азық-түліктің ауыстырылмайтын компоненті ретіндегі пантотен қыш-қылының асқан ерекшелігі патое қышқылымен байланысты. Сол қышқылдың кішкентай молекуасы адамдар мен жануарлардың тканінде синтезделмейді. β-аланин клеткада әрқашан болады.
Пантотен қышқылы- ақшыл сары түсті, майлы зат, нашар кристалдана-ды. Суда, спиртте, сірке қышқылында ериді, ал басқа органикалық еріткіш-терде ерімейді.
Қышқылмен немесе сілтімен қосылысқан жағдайда гидролизденеді де, пепдит байланысы үзіледі, сөйтіп пантое қышқылына және β-аланинге бөлінеді.
Биологиялық қызметі. Пантотен клеткада кофермент және ацил тасы-малдаушы белок (АТБ) құрамына кіреді. Әрекеті кезінде А кофермент туындыларын және АТБ-ны пайдаланатын 70 астам фермент қазір белгілі болды. А коферменті май қышқылдарын активтендіруге және тотықтыруға қатысады. АТБ мен біірге адамның жануарладың және өсімдіктердің тканін-де май қашқылдары, триглицеридтер мен липоидтар синтезіне қатысады.
Авитаминоз. В3 - авитаминозына тән құбылыс- жас жануарлардың өсуі тоқтайды, терісі зақымданады. Шаш (жүн) ағарады, нерв жүйесінің (пара-лич), асқазан-ішек жолының жұмысы бұзылады. Адамда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.