Сұйықтық қозғалысының ламинарлық режимі
___
1. ПӘН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР:
Пән оқытушысы:
Рыскулов Бегим Канатбаевич, аға оқытушы, ryskulovbegim@bk.ru, ID номері 5725184425, пароль 2020
Конебаев Ерлан Уракбаевич, оқытушы, konebayevyerlan@gmail.com, ID номері 3577985317, пароль 2020
ЕСКЕРТУ!
- пән оқытушысы туралы қосымша мәліметтер университеттің arsu.kzru ресми сайтында және университет профессорлық - оқытушылық құрамының қызметін бағалаудың рейтингтік жүйесінде көрсетілген.
-видеоконференцияға арналған Zoom қосымшасын қолдану үшін конференция идентификаторын пән оқытушысы көрсетеді.
1.1 ПӘННІҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ:
Гидравлика және гидрология - cұйықтықтың механикалық қасиеттерін, cұйықтықтың қозғалысы мен тепе - теңдік заңдарын, cұйықтықтың қатты беттермен әсерін зертейтін ғылым. Гидравлика және гидрология - заңдары мен қортындылары техникалық және инженерлік есептерді шығаруға керек техникалық қолданбалы пән. Гидравлика және гидрология - заңдары мен қортындылары техникалық және инженерлік есептерді шығаруға керек техникалық қолданбалы пән. Гидравлика және гидрология инженерлік білімнің негізін құрайтын ғылымдардың бірі және өзі бірнеше бөлімнен тұрады.
1.2 ПӘННІҢ ПРЕКРЕКВИЗИТТЕРІ:
- математика;
- физика.
1.3 ПӘННІҢ ПОСТРЕКВИЗИТТЕРІ:
- Құрылыс машиналар және қондырғылар, инженерлік жүйелер.
2. ББ МОДУЛЬДІК ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ
Курс
Семестр
Дәріс
(сағат саны)
Практикалық
(сағат саны)
ОСӨЖ
СӨЖ
Бақылау
формасы
2
3
15
45
30
60
Компьютерлік тест
Барлығы сағаттар 150
3. МОДУЛЬ БОЙЫНША ПӘННІҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
№
Тақырыптар атауы
Сағат саны
Аптаға сәйкес орындалу мерзімі
Дәріс
1. Кіріспе. Гидравлика пәні
1
1-ші апта
2. Гидростатика
1
2-ші апта
3. Қысым өлшейтін қондырғылар
1
3-ші апта
4. Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктер
1
4-ші апта
5. Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі
1
5-ші апта
6. Гидродинамикалық ұқсастық
1
6-шы апта
7. Сұйықтың ағысының режимдері
1
7-ші апта
8. Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер
1
8-ші апта
9. Шығын коэффициенттерін анықтау
1
9-шы апта
10. Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы
1
10-шы апта
11. Арынды құбырларды гидравликалық есептеу
1
11-ші апта
12. Өзендердің жұйесі
1
12-ші апта
13. Гидрологиялық есептеулер
1
13-ші апта
14. Өзеннің қоймасындағы судың ағысы
1
14-ші апта
15. Өзеннің гидрометриясы
1
15-ші апта
Практикалық (семинар) сабақтар
1. Кіріспе. Гидравлика пәні.
3
1-ші апта
2. Гидростатика.
3
2-ші апта
3. Қысым өлшейтін қондырғылар.
3
3-ші апта
4. Сұйықтықтың кинематикасы мен динамикасы ның жалпы түсініктері.
3
4-ші апта
5. Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
3
5-ші апта
6. Гидродинамикалық ұқсастық.
3
6-шы апта
7. Сұйықтың ағысының режимдері.
3
7-ші апта
8. Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
3
8-ші апта
9. Шығын коэффициенттерін анықтау .
3
9-шы апта
10. Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
3
10-шы апта
11. Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
3
11-ші апта
12. Өзендердің жұйесі.
3
12-ші апта
13. Гидрологиялық есептеулер.
3
13-ші апта
14. Өзеннің қоймасындағы судың ағысы
3
14-ші апта
15. Өзеннің гидрометриясы.
3
15-ші апта
Модуль бойынша бақылау түрі
БАРЛЫҒЫ
45
15 апта
ЕСКЕРТУ! Апта мерзімдері акдемиялық күнтізбе негізінде құрылған сабақ кестесіне сәйкес анықталады.
4. ПӘНДІ ОҚЫТУ МАҚСАТЫ:
Пәннің мақсаты арнаулы инженерлік пәндерді игеруге қажетті білім беріп дағдыландыру, сонымен бірге өндіріс жағдайында қызмет атқара алатын білікті инженер мамандар даярлау.
5. ПӘН БОЙЫНША ҚҰЗІРЕТТІЛІКТЕР:
-машина құрамына кіретін гидро жəне пневмоқұрылғылардың құрылымын, арналуын жəне құрылысын;
- гидро жəне пневмоқұрылғылардың есептеу негізін;
- машиналардың гидро жəне пневможетектерінің құрылысы мен сұлбасын
жасау принциптерін.
6. ПӘНДІ ОҚЫТУ НӘТИЖЕЛЕРІ:
(бакалавриат деңгейі бойынша)
Блум таксономиясы деңгейлері
Білу және түсіну
Қолдану
Талдау
Синтез
Бағалау
Зерттеу жұмысының негіздерін біледі, түсінеді, қолданады: компьютерлік есептеулер үшін гидромеханикалық құбылыстар мен процестердің математикалық модельдерін қолдану дағдылары.
нақты әрекеттер, мысалы, терминдерді білу және түсіну, негізгі фактілер және т.б.білуі және түсінуі
сұйықтықты есептеудің нақты практикалық жағдайларында өңделген материалдарды қолдану, су объектілерін талдау дағдыларына ие, практикалық маңыздылығын түсінеді
сушаруашылығы объектілерін және гидроло-гиялық процестерді халық шаруашылығына және экологиялық мәселелерді шешуге гео-гидрологиялық зерттеу.
оқу материалдарының компоненттерінің жіктелуі
іс-әрекет, дизайн дағдыларын қолданады
технологиясы
процестер, қолданылатын технологиялар мен техникалық құралдарды талдау дағдыларына ие.
элементтердің тіркесімі жаңа идеялар - эссе жазу, СӨЖ және СӨЖ үшін аналитикалық есептер, рефераттар, жоспарлар құру су объектілерін зерттеу, су объектілерін географиялық және гидрологиялық зерттеудің практикалық маңыздылығын түсіну.
Материалдардың құндылығын, жобалау курсының нәтижелеріне сәйкестігін бағалау - технологиялық гидравликалық құбылыстарды модельдеу негіздерін құру кезіндегі процестер; қолданылатын технологиялар мен техникалық құралдарды талдау дағдыларына ие.
ЕСКЕРТУ!
Блум таксомониясы деңгейлері білім алушының әр пән бойынша нақты іс-әрекеттерін сипаттауы керек;
деңгейлер сипаттамасында пәннің мазмұнын ашатын ұғымдар қатысуы тиіс;
кестеде деңгейлер сипаттамасы мысал ретінде ұсынылды.
7. ПӘНДІ ӨТКІЗУ ФОРМАТЫ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ТАЛАПТАР:
Дәріс сабақтары ZOOM бағдарламасы және YouTube каналы арқылы жүзеге асырылады. Практикалық сабақтар ZOOM бағдарламасы, универ жүйесі арқылы студенттердің дәріс сабағының тақырыбы бойынша, конспктілер, есептер және сызбаларын қабылдау арқылы өтеді. ОСӨЖ және СӨЖ тапсырмаларын универ жүйесіне және электронды почтаға жіберу арқылы қадағаланытын болады.
8. ОСӨЖ, СӨЖ кестесі:
№
ОСӨЖ СӨЖ тапсырмасы (тақырыбы)
Тапсырма түрі
Сағат саны
Орындалу мерзімі (апта күні мен уақыты кестеге сәйкес)
ОСӨЖ тапсырмалары
1
Кіріспе. Гидравлика пәні.
Есеп шығару
2
Дүйсенбі, 14:40-15:30
2
Гидростатика.
Есеп шығару
2
Сейсенбі, 14:40-15:30
3
Қысым өлшейтін қондырғылар.
Есеп шығару
2
Дүйсенбі, 14:40-15:30
4
Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктері.
Есеп шығару
2
Сейсенбі, 14:40-15:30
5
Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
Есеп шығару
2
Дүйсенбі, 14:40-15:30
6
Гидродинамикалық ұқсастық.
Есеп шығару
2
Сейсенбі, 14:40-15:30
7
Сұыйықтың ағысының режимдері.
Есеп шығару
3
Дүйсенбі, 14:40-15:30
8
Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
Есеп шығару
3
Сейсенбі, 14:40-15:30
9
Шығын коэффициенттерін анықтау.
Есеп шығару
3
Дүйсенбі, 14:40-15:30
10
Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
Есеп шығару
3
Сейсенбі, 14:40-15:30
11
Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
Есеп шығару
3
Дүйсенбі, 14:40-15:30
12
Өзендердің жұйесі.
Есеп шығару
3
Сейсенбі, 14:40-15:30
СӨЖ тапсырмалары
1
Кіріспе. Гидравлика пәні.
Есеп шығару
5
2 апта
2
Гидростатика.
Есеп шығару
5
3 апта
3
Қысым өлшейтін қондырғылар.
Есеп шығару
5
4 апта
4
Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктері.
Есеп шығару
5
5 апта
5
Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
Есеп шығару
5
6 апта
6
Гидродинамикалық ұқсастық.
Есеп шығару
5
7 апта
7
Сұыйықтың ағысының режимдері.
Есеп шығару
5
8 апта
8
Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
Есеп шығару
5
9 апта
9
Шығын коэффициенттерін анықтау.
Есеп шығару
5
10 апта
10
Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
Есеп шығару
5
11 апта
11
Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
Есеп шығару
5
12 апта
12
Өзендердің жүйесі.
Есеп шығару
5
13 апта
ЕСКЕРТУ! ОСӨЖ сабақ кестесінен тыс бекітілген арнайы кестеге сәйкес, СӨЖ тапсырмаларын орындау пән оқытушысының жеке кестесіне сәйкес анықталады.
9. КУРСТЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
9.1 Дәрістер
Тақырыбы: Кіріспе. Гидравлика пәні.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Кіріспе. Гидравлика пәні.
2. Сұйықтықтың физикалық қасиеттері.
Сұйықтық - аққыштық қасиеті және үзілу деформациясына аздаған кедергісі бар, кез келген жай күштердің әсерінен өзінің пішімін өзгерте алатын физикалық дене.
Сұйықтықтың екі түрін айыруға болады: тамшы тәріздес және газ тәріздес сұйықтықтар. Тамшы тәріздес сұйықтықтарға қарапайым сұйықтықтар жатады(су, мұнай, керосин, май, т.б.). Газ тәріздес сұйықтықтарға қалыпты жағдайда газ тәріздес заттар жатады (ауа, оттегі, азот, пропан, т.б.).
Тамшы тәрізді және газ тәрізді сұйықтықтардың негізгі ерекшелігі сыртқы күштердің әсерінен сығылуы (көлемін өзгертуі). Тамшы тәріздес сұйықтықтар қиын сығылады, ал газ тәрізді сұйықтықтар жеңіл сығылады, яғни аз ғана сыртқы күш әсерінен өзінің көлемін бірнеше рет өзгерте алады
Сұйықтықтың тығыздығы мен меншікті салмағы.
Сұйықтықтың тығыздығы - бұл бірлік көлемді толтырған сұйықтықтың салмағы, өлшем бірлігі: : .
Сұйықтықтың меншікті салмағы - бұл бірлік көлемді сұйықтықтың ауырлық күші, өлшем бірлігі: :
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидростатика.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Гидростатика.
2. Гидростатиканың негізгі теңдеуі.
Тыныштық күйінде тұрған сұйықтықтың қысымын анықтау үшін гидростатиканың негізгі теңдеуін қолданады: .
Тыныштық күйінде тұрған сұйықтықтың кез келген нүктесіндегі қысымы сұйықтықтың бетіндегі қысым және нүктенің бату тереңдігіндегі табаны бірге тең, сұйықтық бағанасының ауырлық күшінің қосындысынан тұрады. көбейтіндісінің шамасы сұйықтықтың салмақтық қысым немесе артық қысым деп аталады. Cұйықтықтың бетіндегі қысым атмосфералық қысымға тең болуы, атмосфералық қысымнан артық немесе кем болуы мүмкін.
Атмосфералық қысымды ескере отырып, абсолютті нольден бастап есептелген қысым абсолютті қысым деп аталады. Егер теңдеуіндегі сұйықтықтың бетіндегі қысым атмосфералық қысымға тең болса, онда "абс" деген индекс қойылып, абсолютті қысым деп есептелінеді: .
Егер абсолютті қысым атмосфералық қысымнан артық болса, онда манометрлік немесе артық қысым деп аталады. Егер жабық резервуарда , онда манометрлік қысымның шамасы :
.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Қысым өлшейтін қондырғылар.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Қысым өлшейтін қондырғылар.
2. Пьезометриялық биіктік.
Тыныштықта тұрған сұйықтықтың қысымын анықтаған кезде деңгей жазықтығына (тең
қысымды жазықтық) қатысты тепе - теңдік шартын қолданады. Деңгей жазықтығы - бұл барлық нүктелеріндегі гидростатикалық қысым бірдей жазықтық. Деңгей жазықтығына мысал ретінде ауырлық күші ғана әсер ететін біртекті тыныштық күйіндегі сұйықтықтың горизонталь жазықтығын келтіруге болады.Пьезометриялық биіктік немесе пьезометриялық арын - бұл салмақтық қысымы қысымға (р) сәйкес келетін тыныштықтағы сұйықтық бағанасының биіктігі.Бір мысал келтірейік. Бос бетінде атмосферлық қысымнан артық абсолютті қысым әсер ететін (1.1,а - ші сурет) жабық резервуарды алайық. Резервуардың Н- қа тең тереңдігінде ашық әйнек түтікше орналастырылған. Бұл түтікше пьезометр деп аталады.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктері.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктері.
2. Ағынның гидравликалық элементтері.
Элементарлы ақырын ағыс - беті ток сызықтарынан тұратын сұйықтықтың тұйық көлемдегі өте аз мөлшері. Ток сызығы - бұл әр нүктедегі сол уақытқа сәйкес келетін жылдамдық векторы жанама бағытталған сызық.
Қалыптасқан сұйықтық қозғалысы кезінде ток сызығы сұйықтықтың материалды нүктесінің траекториясымен сәйкес келеді. Элементарлы ақырын ағыс үшін теориялық теңдеулерді шығаруға керек қасиеттер қолданылады:
а) ақырын ағыс формасыуақытқа байланысты өзгермейді;
б) ақырын ағыс бетіне қоршаған сұйықтық жағынан сұйықтық кірмейді және ақырын ағыс шықпайды;
в) ақырын ағыстың тік қимасы өте аз болғандықтан сол қимадағы жылдамдық тұрақты деп есептеледі;
Ағынның екі түрі бар:
Арынды ағын - бұл жан жағынан қатты қабырғалармен шектелген сұйықтық ағыны. Мысалы, құбырлардағы судың мұнайдың немесе майдың қозғалысы.
Арынсыз ағын - бұл жан жағынан қатты қабырғалармен толық шектелмеген, яғни барлық ұзындық бойынша ашық беті бар сұйықтық ағыны. Мысалы, сұйықтықтың өзенде, каналда қозғалысы.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
2. Пьезометриялық арын.
Бернулли теңдеуі теориялық сұрақтар мен инженерлік есептерді шешуге көмектесетін гидромеханиканың негізгі теңдеуі болып есептеледі.
Көптеген приборлардың жұмыс жасау приціпі мен сұйықтықтың жылдамдығы мен шығынын есептейтін құралдар осы Бернулли теңдеуіне сүйене отырып жасалған. Бернулли теңдеуінде сұйықтық қозғалысының негізгі параметрлері арасындағы байланыс бар: ағынның қимасы мен қысым, жылдамдық арасындағы және ағынның өтім қимасының геометриялық орны арасындағы байланыс бар.
Бұл бөлімде ауырлық күші әсеріндегі қалыптасқан сұйықтық қозғалысы үшін ғана Бернулли теңдеуі қарастырылады, яғни тек қана еркін түсу үдеуі әсер етеді.
Бернулли теңдеуі дәлелдеп шығару үш этаптан тұрады:
- шынайы элементарлы ақырын ағыс үшін;
- нақты, тұтқырлығы бар элементарлы ақырын ағыс үшін;
- нақты тұтас ағын үшін;
Әр келесі теңдеуді дәлелдеп шығаруалдыңғы теңдеуге негізделген, сонымен қатар әр теңдеудің өзінің мақсатымақсаты мен шешетін сұрақтары бар.
Бернулли теңдеуін біртіндеп қарастырайық.
Шынайы сұйықтық - бұл тұтқырлық деген физикалық қасиеті жоқ шартты сұйықтық. Шынайы сұйықтық абсолютті аққыш және кедергісіз қозғалады, сондықтан оның энергиясы қозғалыс кезінде тұрақты.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидродинамикалық ұқсастық.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Гидродинамикалық ұқсастық.
2. Аналитикалық әдіс.
Тыныштықтағы сұйықтықтың қисық сызықты жазықтыққа мысал ретінде резервуардың сфералық немесе цилиндрлік қабырғасын және құбыр қабырғасын айтуға болады.
Инженерлік практикадағы есептеуде қисық сызықты жазықтыққа әсер ететін қысым күшін, клапанды ашуға қажетті немесе жабық қалпын ұстап тұратын күшті анықтау керек болады.
Қисық сызықты жазықтыққа әсер ететін қысым күшін анықтаудың қиындығы әрбір қисық сызықты жазықтықтағы элементар ауданға әсер ететін элементар қысым күші сол ауданға нормальмен бағытталған және бөтен элементар қысым күші арасында бұрыш болады. Онда, қисық сызықты жазықтыққа әсер ететін қысым күшін анықтаған кезде элементар қысым күшін қисық сызықты жазықтық ауданы бойынша интегралдау керек. Инженерлік практикадағы есептеу үшін бұл жол қиын.
Сондықтан, қисық сызықты жазықтыққа әсер ететін қысым күшінің тең әсерлі күші екі немесе үш бағытта қабылданған құрама күштердің геометриялық қосындысы ретінде қарастыру әдісі қолданады.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың ағысының режимдері.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Сұйықтың ағысының режимдері.
2. Шынайы сұйықтық.
Ағынның гидродинамикалық сипаттамалары: сұйықтық қысымы, жылдамдығы және үдеуі, яғни жылдамдықтың уақытқа байланысты өзгеруі.
Сұйықтықтың қалыптасқан қозғалысы кезінде, қозғалушы сұйықтықтың көлденен қимасындағы ағынның қысымының таралуы гидростатика заңына бағынады, олай болса қысым уақытқа тәуелді функция емес. Ал, жылдамдыққа келсек, ол уақытқа байланысты және кеңістікте өзгереді. Бұндай тәуелділікте математикалық түрде жазу өте қиын, сондықтан гидродинамика заңдарында да жорамалдар бар.
Ағын нүктесіндегі сұйықтық жылдамдығы, немесе элементарлы ақырын ағыс қимасындағы сұйықтық жылдамдығы - әрпімен, ал ағынның орташа жылдамдығы - әрпімен белгіленеді.
Сұйықтық қозғалысының негізгі параметрлері уақытқа тәуелді функция ма, жоқ па, соған байланысты сұйықтық қозғалысын екіге бөледі: қалыптаспаған және қалыптасқан.
Қалыптаспаған - бұл жылдамдығы уақытқа тәуелді функция болатын сұйықтық қозғалысының түрі. Мысал ретінде, резервуардан айнымалы арынмен аққан сұйықтық қозғалысын келтіруге болады
Қалыптасқан - бұл бір ғана нүктедегі параметрлері уақытқа байланысты өзгермейтін сұйықтық қозғалысының түрі, яғни жылдамдықтың уақытқа байланысты өсуі нольге тең.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
2. Сұйықтық қозғалысының ламинарлық режимі.
Cұйықтықтың турбулентті ағысы техника саласында көп тараған, бірақ кұрделі гидравликалық процесстің бірі. Ғылымдардың көптеген зерттеулері турбулентті режим теориясын құру мүмкін еместігін көрсетті, сондықтан теориялық және инженерлік есептерді шығарған кезде экспериментті сынаудан алынған шаманы, графикалық тәуелділікті және эмпириялық формуланы қолданады.
Жоғарыда көрсетілгендей, Рейнольдс саны , онда сұйықтық қозғалысының ламинарлық режимі болады. Арынның жылдамдығы көбейіп, Рейнольдса саны азайған сайын ламинарлық режимнің орнықтылығы да азая береді, элементарлы ағыстың тербелмелі қозғалысы басталады. Жылдамдық артқан сайын, сұйықтықтың тәртіпсіз қозғалысы басталып, сұйықтық қабаттарының араласуы басталады, яғни сұйықтық қозғалысының режимі турбулентті болады.
Ламинарлық ағынның бұзылуы ағын осінен басталып, біртіндеп турбулетті ағын ядросы пайда болады. Ал, құбыр қабырғасында ламинарлық және өтпелі қабаттан тұратын шекаралық қабат қалады.
Құбыр қабырғасындағы ламинарлық қабатта жылдамдық 0 - ден ( сұйықтық бөлшектері құбыр қабырғасына жабысып, қозғалмайды) белгілі бір шамаға шейін өзгереді. Тұтқырлығы бар қабаттағы сұйықтық жылдамдығы сызықтық заңмен өзгереді.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Шығын коэффициенттерін анықтау.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Шығын коэффициенттерін анықтау.
2. Гидравликалық кедергі коэффициенті .
Құбыр қабырғасы бойында тегістіксіздің биіктігі мен формасы бірдей емес, сондықтан абсолютті кедір бұдірді өлшеп, есептеу мүмкін емес.
Гидравликалық есептеудің жолын жеңілдету үшін эквивалентті кедір бұдір деген түсінік енгізілген, яғни құбырдағы арын жоғалтуы тегістіксіздің биіктігі мен формасы бірдей емес құбырдағы арын жоғалтуға тең немесе эквивалентті.
Көптеген ғылымдардың тәжірибелеріне байланысты турбулентті режимде үш зонаны белгілеуге болады.
1. Тегіс қабырға бойымен қозғалу. Бұл жағдай тұтқырлығы бар қабаттың қалыңдығы абсолютті кедір бұдірдан артық . Турбулентті ядро ламинарлық қабатпен жылжиды. Құбыр қабырғасының тегістіксіздің биіктігі сұйықтықтың тұтқырлығы бар қабаттының астында қалып, арын жоғалтуына өз әсерін тигізбейді. Бұндай құбыр "гидравликалық тегіс" деп аталады. Құбыр ұзындығы бойынша арын жоғалтуы жылдамдықтың шамасына пропорционал. Гидравликалық кедергі коэффициенті кедір бұдірге тәуелді емес, тек Рейнольдс санына тәуелді функция.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
2. Ақпараттық эксперимент.
Практикада гидравликалық жүйені, соның ішінде құбыр жүйесін есептеген кезде ұзындық бойынша арын жоғалтуды жылдамдық арқылы емес, белгілі шығын арқылы немесе шығын шамасын анықтау керек болады.
Ұзындық бойынша арын жоғалтудың формуласын түрлендірсек:
а) жылдамдықты шығын арқылы жазамыз:
;
б) гидравликалық радиусты пайдаланамыз: ;
в) гидравликалық кедергі коэффициентін (5.16) формуласының көмегімен жазамыз:
Сонымен түрлендірудің көмегімен келесі формуланы аламыз:
формуласындағы көбейтіндіні деп белгілейміз.
Мұндағы: - шығын модулі немесе шығын сипаттамасы деп аталады, өлшем бірлігі. Ыңғайлы болу үшін практикалық есептеуде деп қабылдайды.
Мұндағы: А - меншікті кедергі ( бірлік ұзындықтағы кедергі), өлшем бірлігі: .
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
2. Жай құбырлар жүйесін есептеу.
Қойылған талап, берілген және анықталатын параметрлерге байланысты жай құбырлар жүйесін есептеуді үш түрге бөледі:
1. Сұйықтық шығыны , құбырдың геометриялық размері (ұзындығы , диаметрі ) және құбырдағы жергілікті кедергілер белгілі болған жағдайда арын немесе қысымды анықтау.
2. Жүйедегі сұйықтықтың арыны немесе қысымы, құбырдың геометриялық размері және жергілікті кедергілер белгілі болған кезде, сұйықтықтың шығынын немесе құбырдың өткізу қабілетін анықтау.
3. Сұйықтық шығыны , арыны мен қысымыберілген жағдайда құбырдың геометриялық размерін анықтау. Бұл есептеуде құбыр диаметрін анықтау бірнеше нұсқада есептеледі, себебі құбырдың диаметрі іріктеу әдісі арқылы жүзеге асады.
Жай құбырлар жүйесін есептеуде екі жағдай кездесуі мүмкін: сұйықтықтың атмосфераға ағуы және сұйықтық деңгейінің астына ағуы.
Жай құбырлар жүйесін есептеу гидродинамиканың негізгі теңдеуі - Бернулли теңдеуін қолдану арқылы жүргізіледі.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Өзендердің жұйесі.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Өзендердің жұйесі.
2. Өзендердің қоректенуі.
Атмосфералық жауын-шашындар ғаламшардағы өзендердің негізгі қоректену көзі болып табылады. Жаңбыр және көктемдегі қар суының бір бөлігі буланса, ал екінші бөлігі алаптың бетімен өзен жүйесіне жиналады. Біраз бөлігі топырақ пен грунтқа сіңеді, жер асты суларының қорын молайтады. Өзен арна-аңғармен жерді жауып шаю арқылы тереңдетіп, жер асты су қабатын қоректендіреді. Биік таулы және полярлық аудандарда өзендердің жоғарыда көрсетілген қоректену көздерімен қоса мұздықтар мен мәңгі қарлардың суымен де қоректенеді.
Яғни, қар, жаңбыр, жер асты сулары мен мұздықтар өзеннің қоректену көздері болып табылады. Кейбір жағдайларда қоректену көзінің жеке түрлерінің ролінің айқындау қиын, оңай жағдайда аралас қоректену терминін қолданамыз. Мұздық қоректену көзі бар өзеннің сулылығы жазда өседі. Орта Азия мен Үлкен Кавказ таулы өзендерінің жоғарғы ағыстарында мұзық қоректену көзі басым келеді. Қоректену көзі өзендерде мысалы: Кубань өзені қар, мұз, жаңбыр және жер асты суларымен қоректенеді. Қоректену көздерінің ара қатынасы әр түрлі аудандарда бірдей емес. Олар бір өзеннің өзінде маусымдық құбылып отырады. Бұл өзгешеліктер негізінен климаттық жағдайларға жауын-шашын режиміне және жыл боиындағы ауаның температурасына тәуелді.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидрологиялық есептеулер.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Гидрологиялық есептеулер.
2. Су массасы.
Бұндай үлкен мөлшерде су көлемін су массасы деп атайды. Ал ғылыми тұрғылық жағдайда ол көбінесе гидрологиялық су қоймасының структурасына тән.
Су қоймаларындағы негізгі су массасының көрсеткіші яғни, бір су массасын екіншісінен айырмашылығын табу үшін оған қатысты оның тығыздығын, температурасын, электр өткіздігішін, мөлдірлігі, судың тазалығыш қасиетінің мөлдірлігін және т.б. физикалық көрсеткішін, судың минирализациялануын, құрамында басқа бөлек иондарының болуы, суда газ құрамының болуы және т.б. химиялық көрсеткіші мен биологиялық құрамына фиотоның болуы.
Бұл аталғандардың барлығында су қоймаларындағы құрамының су массасы мен мінездемелерінің бөлінуі- көл және су қоймалары үшін оның температурасы, мөлдірлігі мен электр өткізгіштігі, индикатордағы судың минираодануы, соны мен қатар құрамында кислородтық бөлінуі мен бар болуы.
Су қоймасының су массалық теңдестігінің негізі- оның гинетикалық құрамының бірегейленуі. Генезисі бойынша су массасының теңдестігі 2 типке бөлінеді, яғни бірінші және негізгілері.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Өзеннің қоймасындағы судың ағысы.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Өзеннің қоймасындағы судың ағысы.
2. Су қоймалар гидрологиясы.
Су қоймалар адамның әр түрлі әлеуметтік - экономикалық мәселелерін шешеді. Ауыз сумен қамтамасыз етеді немесе су зардабынан сақтайды. Су қойма суын суғаруға, орналасу қоныстарына, өнеркәсіпке, өзен арнасының санитарлық шаюына, судың таяз мезгілінде кеме қатынасына қолданады. Бөген көмегімен гидро энергетикаға су ағынын реттейді. Сонымен бірге су айдыны балық шаруашылығына, су транспортына, рекряциялық мақсатқа, су транспортына қолданылады.
Су қойманың гидрологиялық режимін адам реттейді. Сонымен қоса бөгендер су айналымына қатысады, табиғи фактор әсерінде болады да заңдылыққа бағынады.
Су қойма - бұл өзінше бір су обьектісі, жаңа табиғи - техногендік ландшафтық компонент. Ол өзен режимін қалыптастырады және қоршаған ортаға әсер етеді (кейде жағымсыз). Практикадағы маңыздылығы бөген режимін зертеуге итермелейді, оларды рационалды басқару, құрылыс кезінде жағымсыз жағдайлардың болуына жол бермеу маңызды. Сондықтан гидрологияның жаңа саласын - бөгендер гирологиясының пайда болғандығын айту керек.
Бөгендер - қолат сипатына, оның сумен толу әдісіне, географиялық орнына, өзен бассейінінің орнына, ағынды реттеу сипатына қарай бөлінеді.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Өзеннің гидрометриясы.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Өзеннің гидрометриясы.
2. Су ресурстарын пайдалану.
Су көздерін адамдар атам заманнан бері түрлі мақсаттарда: шаруашылықтарда, сумен жабдықтауға, ағаш ағызуға пайдаланылыпкелген аса маңызды табиғат ресурстарының бірі. Кеме шаруашылығы өзендерді зерттеуді барлығынан бұрын талап еткен шаруашылық саласы болды. Өзендерді каналдармен қосу күрделі транспорт системасын жасауға мүмкіндік берді. Кеңес үкіметінде өзен жолдарының ұзындығы қазіргі кезде темір жол ұзындығынан асып түседі. Халықты, өнеркәсіпті, ауыл шаруашылығын сумен жабдықтауда өзендердің маңызы орасан зор.
Жылу мөлшері көп және атмосфера ылғалы жеткіліксіз аудандарда өзен сулары көптеген мөлшерде суаруға кетеді. Өзен энергиясы барған сайын кеңінен пайдаланылып келеді. Жер бетінде жалпы энергетикалық ресурстар 3750 млн. кВт болып бағаланады,бұлардан Азия үлесіне - 35,7%, Африкаға - 18,7%, Солтүстік Америкаға - 18,7%, Оңтүстік Америкаға - 16,0%, Европаға - 6,4%, Австралияға - 4,5% келеді. Түрлі елдерде, түрлі континенттерде бұл ресурстарды пайдалану дәрежесі мейлінше сан алуан.
Қазіргі кезде өзендерді пайдалану масштабы өте үлкен әрі бұдан арғы жерлерде,бұлар,сөзсіз арта түсетін болады.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
9.2. Семинар практикалық сабақтар
Тақырыбы: Кіріспе. Гидравлика пәні.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Гидрожетек жұмысына әсер ететін сұйықтардын қасиеттері бойынша тәжірибелік есептері есептелінеді.
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйықтың сығылғыштық коэффицентті қандай коэффициенттермен сипатталады және олардың СИ және СГС
жүйелеріндегі өлшем бірліктері қандай ?
2. Сұйықтың серпімділік модулі дегеніміз не?
3. Тұтқырлықтың динамикалық және кинематикалық коэффиценттерінің арасындағы байланыс қандай?
4. Сұйықтықтың тығыздығы дегеніміз не?
5. Неге сұйықтық тәжірибе бойынша сығылмайтынымыз деген есептеленеді?
6. Сұйықтық пен газ салыстырғанда қандай айырмашылығы бар?
Әдістемелік нұсқау: Бұл тәжірибелік сабағы орындау үшін сұйықтықтың негізгі қасиеттері білу қажет, мысалы - тұтқырлық, температуралық кенейтуы, тығыздық, меншікті салмағы, дымқылданғыштық және қозғалған сұйықтыққа әсер ететін жанама күштеріне кедергі жасау. Гидравлика - cұйықтықтың механикалық қасиеттерін, cұйықтықтың қозғалысы мен тепе - теңдік заңдарын, cұйықтықтың қатты беттермен әсерін зертейтін ғылым.Тұтқырлық- әртүрлі жылдамдықпен аққан сұйықтың екі қабаттының арасындағы қозғалысқа қарсылығы немесе кедергісі. Егер шексіз аз қалындықты dy жеке қабаттардан тұратын ағынды көрсетсек, онда бұл қабаттардың жылдамдығы кейбір заңдар бойынша нөлден (қабырғыда) максимумға (ағын центіріне) дейін өзгереді.
Негізгі: 4 [3-5]
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидростатика
Сағат саны: 2
Тапсырма: Сұйықтықтын статикасы. Гидростатикалық негізгі теңдеуы. Берген
әдебиеттері пайданалып тәжірибелік есептері есептеу.
Әдістемелік нұсқау: Бұл тәжірибелік сабағы орындау үшін гидростатикалық негізгі
теңдеу білу қажет, және де әсер ететін күштері анықтау.
Негізгі: 3[5-7]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Гидростатика дегеніміз не?
2. Гидростатиканың негізгі заң бұл не?
3. Сұйықтықтың салыстырмалы тыныштығы дегеніміз не?
4. Тұрып қалған сұйықтыққа қандай күштері әсер етеді?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Қысым өлшейтін қондырғылар.
Сағат саны: 2
Тапсырма: А. Анықтамалық тəсілімен жазық бетке жəне төменгі беттері жағынан түсірілген судың манометрлік қысым күштерін сонымен қатар осы күштердің қысым орталығын жəне теңəсерлі күщті анықтау.
Б. Масштабымен монометрлік қысым эпюрін тұрғыз жəне про аналитиаклық тəсілмен а пункттікінде аналитикалық əдіспен есептелген монометрлік қысым күштерін жəне қысым орталығын тексеру.
Әдістемелік нұсқау: Практикада гидростатикалық қысым түсетін əртүрлі қисық сызықты беттермен кездесуге тура келеді. Бұлар резервуарлардың қақпақтары, гидротехникалық сұқпалар, цилиндр бактарын ішкі қабырғалары жəне т.б.
Негізгі: 4 [7-9]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйыққа қандай күштер әсер етеді?
2. Қандай күштерді бірлік күштер деп атайды? және олар нені сипаттайды?
3. Гидростатикалық қысым дегеніміз не? Олар қандай өлшем бірлікпен өлшенеді? Олардың негізгі қасиеттері қандай?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., Мамонтов ю.а., Копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтықтың кинематикасы мен динамикасы ның жалпы түсініктері.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Қозғалған сұйық ішіінде шыққын күштері; жылдамдықтары мен үдеулері. Гидрожетек жобалау кезенде шыққан тәжірибелік есептері есептеу.
Әдістемелік ұсыныс: Бұл тапсырманы шешу үшін сұйықтықтың қасиеттері білу қажет және де қозғалған сұйықтыққа әсер ететін күштері, және шыққан жылдамдықтары мен үдеулер. Гидрожетектің құрамы қандай екені білу қажет.
Негізгі: 3 [7-9]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйықтықтың кинематикасы дегеніміз не?
2. Сұйықтықтың динамикасы дегеніміз не?
3. Бернуллі теңдеу қандай табиғаттың заңы анықталады?
4. Тәжірибеде пайдаланған Бернуллі заңның мысалдары беріндер.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Қозғалған сұйық ішіінде шыққын күштері; жылдамдықтары мен үдеулері. Гидрожетек жобалау кезенде шыққан тәжірибелік есептері есептеу.
Әдістемелік ұсыныс: Бұл тапсырманы шешу үшін сұйықтықтың қасиеттері білу қажет және де қозғалған сұйықтыққа әсер ететін күштері, және шыққан жылдамдықтары мен үдеулер. Гидрожетектің құрамы қандай екені білу қажет.
Негізгі: 3 [7-9]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйықтықтың кинематикасы дегеніміз не?
2. Сұйықтықтың динамикасы дегеніміз не?
3. Бернуллі теңдеу қандай табиғаттың заңы анықталады?
4. Тәжірибеде пайдаланған Бернуллі заңның мысалдары беріндер.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидродинамикалық ұқсастық.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Сұйықтық қозғалысының ламинарлық және турбуленттік режимдері. Гидро- динамикалық ұқсастықтын критерийлері.
Әдістемелік ұсыныс: Мұнда Рейнольдс саңының формуласы ескерту қажет және де сұйықтықтың қозғалысының режимдердің қасиеттері. Ньютон, Рейнольдс, Фруд, Эйлер критерийлер және т.б. қандай екен білу қажет.
Негізгі: 2 [9-11]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Сұйықтықтың қозғалысының режимдері қандай критерий анықталады?
2. Рейнольдс ауыспалы саңы неге тең?
3. Гидравликада қандай ұқсастық критерийлер пайдалынады?
4. Ламинарлық ағыс турбуленттікпен салыстырғанда қандай айырмашылығы бар?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың ағысының режимдері.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Сұйықтық қозғалысының ламинарлық және турбуленттік режимдері. Гидро- динамикалық ұқсастықтын критерийлері.
Әдістемелік ұсыныс: Мұнда Рейнольдс саңының формуласы ескерту қажет және де сұйықтықтың қозғалысының режимдердің қасиеттері. Ньютон, Рейнольдс, Фруд, Эйлер кри- терийлер және т.б. қандай екен білу қажет.
Негізгі: 2 [9-11]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйықтықтың қозғалысының режимдері қандай критерий анықталады?
2. Рейнольдс ауыспалы саңы неге тең?
3. Гидравликада қандай ұқсастық критерийлер пайдалынады?
4. Ламинарлық ағыс турбуленттікпен салыстырғанда қандай айырмашылығы бар?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Қарапайым және күрделі құбырөткізгіштердін схемалар. Тәжірибелік
есептері есептеу.
Әдістемелік ұсыныс: Мұнда бір-бірімен тізбектей мен парраллель қосылған
құбырөткізгіштердің схемалар білу қажет және күрделі, тармақталған құбырөткізгіштері.
Негізгі: 4 [11-13]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Қарапайым құбыр өткізгіштер дегеніміз не?
2. Күрделі құбыр өткізгіштер дегеніміз не?
3. Құбырөткізгіштерінің кедергісі қалай анықталады?
4. "m" көрсеткішімен не анықталады?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Шығын коэффициенттерін анықтау.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Гидро-ауа-жетектердін негізгі схемалары. Тәжірибелік есептері есептеу. Әдістемелік ұсыныс: Бұл сабақта сұйықтықтар пен газдардың қасиеттері білу қажет және де әр түрлі схемалардың ерекшелері. Жетектердін негізгі құрылдары және де олардың есеп- терінің формулары елестету керек.
Негізгі: 3 [13-15]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Дроссельдік реттеу қалай жүргізеді?
2. Ауажетектердің, гидрожетектерге салыстырғанда, қандай артықшылықтары бар?
3. Гидроқозғалткыштардың қандай түрлері бар?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Сорғыштың жұмысшы доңғалақтың ішіндегі сұйықтықтың қозғалысының түрі көрсетініз. Тәжіребелік есептердің есептеуы.
Әдістемелік ұсыныс: Сорғыштың жұмысшы доңғалақпен жасалған теоретикалық тегеуі-
рің Эйлер теңдеу бойынша анықталады.
Негізгі 4 [138-162]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Қалақты сорғыштап көлемнің сорғыштардаң не мен айырлайды?
2. Динамикалық сорғыштап қандай болады?
3. Қалақты сорғыштар қандай болады?
4. Сорғыштар қайда пайдаланады?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Қозғалған сұйық ішіінде шыққын күштері; жылдамдықтары мен үдеулері. Гидрожетек жобалау кезенде шыққан тәжірибелік есептері есептеу.
Әдістемелік ұсыныс: Бұл тапсырманы шешу үшін сұйықтықтың қасиеттері білу қажет және де қозғалған сұйықтыққа әсер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. ПӘН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР:
Пән оқытушысы:
Рыскулов Бегим Канатбаевич, аға оқытушы, ryskulovbegim@bk.ru, ID номері 5725184425, пароль 2020
Конебаев Ерлан Уракбаевич, оқытушы, konebayevyerlan@gmail.com, ID номері 3577985317, пароль 2020
ЕСКЕРТУ!
- пән оқытушысы туралы қосымша мәліметтер университеттің arsu.kzru ресми сайтында және университет профессорлық - оқытушылық құрамының қызметін бағалаудың рейтингтік жүйесінде көрсетілген.
-видеоконференцияға арналған Zoom қосымшасын қолдану үшін конференция идентификаторын пән оқытушысы көрсетеді.
1.1 ПӘННІҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ:
Гидравлика және гидрология - cұйықтықтың механикалық қасиеттерін, cұйықтықтың қозғалысы мен тепе - теңдік заңдарын, cұйықтықтың қатты беттермен әсерін зертейтін ғылым. Гидравлика және гидрология - заңдары мен қортындылары техникалық және инженерлік есептерді шығаруға керек техникалық қолданбалы пән. Гидравлика және гидрология - заңдары мен қортындылары техникалық және инженерлік есептерді шығаруға керек техникалық қолданбалы пән. Гидравлика және гидрология инженерлік білімнің негізін құрайтын ғылымдардың бірі және өзі бірнеше бөлімнен тұрады.
1.2 ПӘННІҢ ПРЕКРЕКВИЗИТТЕРІ:
- математика;
- физика.
1.3 ПӘННІҢ ПОСТРЕКВИЗИТТЕРІ:
- Құрылыс машиналар және қондырғылар, инженерлік жүйелер.
2. ББ МОДУЛЬДІК ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ
Курс
Семестр
Дәріс
(сағат саны)
Практикалық
(сағат саны)
ОСӨЖ
СӨЖ
Бақылау
формасы
2
3
15
45
30
60
Компьютерлік тест
Барлығы сағаттар 150
3. МОДУЛЬ БОЙЫНША ПӘННІҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
№
Тақырыптар атауы
Сағат саны
Аптаға сәйкес орындалу мерзімі
Дәріс
1. Кіріспе. Гидравлика пәні
1
1-ші апта
2. Гидростатика
1
2-ші апта
3. Қысым өлшейтін қондырғылар
1
3-ші апта
4. Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктер
1
4-ші апта
5. Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі
1
5-ші апта
6. Гидродинамикалық ұқсастық
1
6-шы апта
7. Сұйықтың ағысының режимдері
1
7-ші апта
8. Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер
1
8-ші апта
9. Шығын коэффициенттерін анықтау
1
9-шы апта
10. Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы
1
10-шы апта
11. Арынды құбырларды гидравликалық есептеу
1
11-ші апта
12. Өзендердің жұйесі
1
12-ші апта
13. Гидрологиялық есептеулер
1
13-ші апта
14. Өзеннің қоймасындағы судың ағысы
1
14-ші апта
15. Өзеннің гидрометриясы
1
15-ші апта
Практикалық (семинар) сабақтар
1. Кіріспе. Гидравлика пәні.
3
1-ші апта
2. Гидростатика.
3
2-ші апта
3. Қысым өлшейтін қондырғылар.
3
3-ші апта
4. Сұйықтықтың кинематикасы мен динамикасы ның жалпы түсініктері.
3
4-ші апта
5. Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
3
5-ші апта
6. Гидродинамикалық ұқсастық.
3
6-шы апта
7. Сұйықтың ағысының режимдері.
3
7-ші апта
8. Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
3
8-ші апта
9. Шығын коэффициенттерін анықтау .
3
9-шы апта
10. Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
3
10-шы апта
11. Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
3
11-ші апта
12. Өзендердің жұйесі.
3
12-ші апта
13. Гидрологиялық есептеулер.
3
13-ші апта
14. Өзеннің қоймасындағы судың ағысы
3
14-ші апта
15. Өзеннің гидрометриясы.
3
15-ші апта
Модуль бойынша бақылау түрі
БАРЛЫҒЫ
45
15 апта
ЕСКЕРТУ! Апта мерзімдері акдемиялық күнтізбе негізінде құрылған сабақ кестесіне сәйкес анықталады.
4. ПӘНДІ ОҚЫТУ МАҚСАТЫ:
Пәннің мақсаты арнаулы инженерлік пәндерді игеруге қажетті білім беріп дағдыландыру, сонымен бірге өндіріс жағдайында қызмет атқара алатын білікті инженер мамандар даярлау.
5. ПӘН БОЙЫНША ҚҰЗІРЕТТІЛІКТЕР:
-машина құрамына кіретін гидро жəне пневмоқұрылғылардың құрылымын, арналуын жəне құрылысын;
- гидро жəне пневмоқұрылғылардың есептеу негізін;
- машиналардың гидро жəне пневможетектерінің құрылысы мен сұлбасын
жасау принциптерін.
6. ПӘНДІ ОҚЫТУ НӘТИЖЕЛЕРІ:
(бакалавриат деңгейі бойынша)
Блум таксономиясы деңгейлері
Білу және түсіну
Қолдану
Талдау
Синтез
Бағалау
Зерттеу жұмысының негіздерін біледі, түсінеді, қолданады: компьютерлік есептеулер үшін гидромеханикалық құбылыстар мен процестердің математикалық модельдерін қолдану дағдылары.
нақты әрекеттер, мысалы, терминдерді білу және түсіну, негізгі фактілер және т.б.білуі және түсінуі
сұйықтықты есептеудің нақты практикалық жағдайларында өңделген материалдарды қолдану, су объектілерін талдау дағдыларына ие, практикалық маңыздылығын түсінеді
сушаруашылығы объектілерін және гидроло-гиялық процестерді халық шаруашылығына және экологиялық мәселелерді шешуге гео-гидрологиялық зерттеу.
оқу материалдарының компоненттерінің жіктелуі
іс-әрекет, дизайн дағдыларын қолданады
технологиясы
процестер, қолданылатын технологиялар мен техникалық құралдарды талдау дағдыларына ие.
элементтердің тіркесімі жаңа идеялар - эссе жазу, СӨЖ және СӨЖ үшін аналитикалық есептер, рефераттар, жоспарлар құру су объектілерін зерттеу, су объектілерін географиялық және гидрологиялық зерттеудің практикалық маңыздылығын түсіну.
Материалдардың құндылығын, жобалау курсының нәтижелеріне сәйкестігін бағалау - технологиялық гидравликалық құбылыстарды модельдеу негіздерін құру кезіндегі процестер; қолданылатын технологиялар мен техникалық құралдарды талдау дағдыларына ие.
ЕСКЕРТУ!
Блум таксомониясы деңгейлері білім алушының әр пән бойынша нақты іс-әрекеттерін сипаттауы керек;
деңгейлер сипаттамасында пәннің мазмұнын ашатын ұғымдар қатысуы тиіс;
кестеде деңгейлер сипаттамасы мысал ретінде ұсынылды.
7. ПӘНДІ ӨТКІЗУ ФОРМАТЫ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ТАЛАПТАР:
Дәріс сабақтары ZOOM бағдарламасы және YouTube каналы арқылы жүзеге асырылады. Практикалық сабақтар ZOOM бағдарламасы, универ жүйесі арқылы студенттердің дәріс сабағының тақырыбы бойынша, конспктілер, есептер және сызбаларын қабылдау арқылы өтеді. ОСӨЖ және СӨЖ тапсырмаларын универ жүйесіне және электронды почтаға жіберу арқылы қадағаланытын болады.
8. ОСӨЖ, СӨЖ кестесі:
№
ОСӨЖ СӨЖ тапсырмасы (тақырыбы)
Тапсырма түрі
Сағат саны
Орындалу мерзімі (апта күні мен уақыты кестеге сәйкес)
ОСӨЖ тапсырмалары
1
Кіріспе. Гидравлика пәні.
Есеп шығару
2
Дүйсенбі, 14:40-15:30
2
Гидростатика.
Есеп шығару
2
Сейсенбі, 14:40-15:30
3
Қысым өлшейтін қондырғылар.
Есеп шығару
2
Дүйсенбі, 14:40-15:30
4
Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктері.
Есеп шығару
2
Сейсенбі, 14:40-15:30
5
Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
Есеп шығару
2
Дүйсенбі, 14:40-15:30
6
Гидродинамикалық ұқсастық.
Есеп шығару
2
Сейсенбі, 14:40-15:30
7
Сұыйықтың ағысының режимдері.
Есеп шығару
3
Дүйсенбі, 14:40-15:30
8
Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
Есеп шығару
3
Сейсенбі, 14:40-15:30
9
Шығын коэффициенттерін анықтау.
Есеп шығару
3
Дүйсенбі, 14:40-15:30
10
Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
Есеп шығару
3
Сейсенбі, 14:40-15:30
11
Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
Есеп шығару
3
Дүйсенбі, 14:40-15:30
12
Өзендердің жұйесі.
Есеп шығару
3
Сейсенбі, 14:40-15:30
СӨЖ тапсырмалары
1
Кіріспе. Гидравлика пәні.
Есеп шығару
5
2 апта
2
Гидростатика.
Есеп шығару
5
3 апта
3
Қысым өлшейтін қондырғылар.
Есеп шығару
5
4 апта
4
Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктері.
Есеп шығару
5
5 апта
5
Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
Есеп шығару
5
6 апта
6
Гидродинамикалық ұқсастық.
Есеп шығару
5
7 апта
7
Сұыйықтың ағысының режимдері.
Есеп шығару
5
8 апта
8
Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
Есеп шығару
5
9 апта
9
Шығын коэффициенттерін анықтау.
Есеп шығару
5
10 апта
10
Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
Есеп шығару
5
11 апта
11
Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
Есеп шығару
5
12 апта
12
Өзендердің жүйесі.
Есеп шығару
5
13 апта
ЕСКЕРТУ! ОСӨЖ сабақ кестесінен тыс бекітілген арнайы кестеге сәйкес, СӨЖ тапсырмаларын орындау пән оқытушысының жеке кестесіне сәйкес анықталады.
9. КУРСТЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
9.1 Дәрістер
Тақырыбы: Кіріспе. Гидравлика пәні.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Кіріспе. Гидравлика пәні.
2. Сұйықтықтың физикалық қасиеттері.
Сұйықтық - аққыштық қасиеті және үзілу деформациясына аздаған кедергісі бар, кез келген жай күштердің әсерінен өзінің пішімін өзгерте алатын физикалық дене.
Сұйықтықтың екі түрін айыруға болады: тамшы тәріздес және газ тәріздес сұйықтықтар. Тамшы тәріздес сұйықтықтарға қарапайым сұйықтықтар жатады(су, мұнай, керосин, май, т.б.). Газ тәріздес сұйықтықтарға қалыпты жағдайда газ тәріздес заттар жатады (ауа, оттегі, азот, пропан, т.б.).
Тамшы тәрізді және газ тәрізді сұйықтықтардың негізгі ерекшелігі сыртқы күштердің әсерінен сығылуы (көлемін өзгертуі). Тамшы тәріздес сұйықтықтар қиын сығылады, ал газ тәрізді сұйықтықтар жеңіл сығылады, яғни аз ғана сыртқы күш әсерінен өзінің көлемін бірнеше рет өзгерте алады
Сұйықтықтың тығыздығы мен меншікті салмағы.
Сұйықтықтың тығыздығы - бұл бірлік көлемді толтырған сұйықтықтың салмағы, өлшем бірлігі: : .
Сұйықтықтың меншікті салмағы - бұл бірлік көлемді сұйықтықтың ауырлық күші, өлшем бірлігі: :
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидростатика.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Гидростатика.
2. Гидростатиканың негізгі теңдеуі.
Тыныштық күйінде тұрған сұйықтықтың қысымын анықтау үшін гидростатиканың негізгі теңдеуін қолданады: .
Тыныштық күйінде тұрған сұйықтықтың кез келген нүктесіндегі қысымы сұйықтықтың бетіндегі қысым және нүктенің бату тереңдігіндегі табаны бірге тең, сұйықтық бағанасының ауырлық күшінің қосындысынан тұрады. көбейтіндісінің шамасы сұйықтықтың салмақтық қысым немесе артық қысым деп аталады. Cұйықтықтың бетіндегі қысым атмосфералық қысымға тең болуы, атмосфералық қысымнан артық немесе кем болуы мүмкін.
Атмосфералық қысымды ескере отырып, абсолютті нольден бастап есептелген қысым абсолютті қысым деп аталады. Егер теңдеуіндегі сұйықтықтың бетіндегі қысым атмосфералық қысымға тең болса, онда "абс" деген индекс қойылып, абсолютті қысым деп есептелінеді: .
Егер абсолютті қысым атмосфералық қысымнан артық болса, онда манометрлік немесе артық қысым деп аталады. Егер жабық резервуарда , онда манометрлік қысымның шамасы :
.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Қысым өлшейтін қондырғылар.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Қысым өлшейтін қондырғылар.
2. Пьезометриялық биіктік.
Тыныштықта тұрған сұйықтықтың қысымын анықтаған кезде деңгей жазықтығына (тең
қысымды жазықтық) қатысты тепе - теңдік шартын қолданады. Деңгей жазықтығы - бұл барлық нүктелеріндегі гидростатикалық қысым бірдей жазықтық. Деңгей жазықтығына мысал ретінде ауырлық күші ғана әсер ететін біртекті тыныштық күйіндегі сұйықтықтың горизонталь жазықтығын келтіруге болады.Пьезометриялық биіктік немесе пьезометриялық арын - бұл салмақтық қысымы қысымға (р) сәйкес келетін тыныштықтағы сұйықтық бағанасының биіктігі.Бір мысал келтірейік. Бос бетінде атмосферлық қысымнан артық абсолютті қысым әсер ететін (1.1,а - ші сурет) жабық резервуарды алайық. Резервуардың Н- қа тең тереңдігінде ашық әйнек түтікше орналастырылған. Бұл түтікше пьезометр деп аталады.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктері.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Сұйық кинематикасы мен динамикасының жалпы түсініктері.
2. Ағынның гидравликалық элементтері.
Элементарлы ақырын ағыс - беті ток сызықтарынан тұратын сұйықтықтың тұйық көлемдегі өте аз мөлшері. Ток сызығы - бұл әр нүктедегі сол уақытқа сәйкес келетін жылдамдық векторы жанама бағытталған сызық.
Қалыптасқан сұйықтық қозғалысы кезінде ток сызығы сұйықтықтың материалды нүктесінің траекториясымен сәйкес келеді. Элементарлы ақырын ағыс үшін теориялық теңдеулерді шығаруға керек қасиеттер қолданылады:
а) ақырын ағыс формасыуақытқа байланысты өзгермейді;
б) ақырын ағыс бетіне қоршаған сұйықтық жағынан сұйықтық кірмейді және ақырын ағыс шықпайды;
в) ақырын ағыстың тік қимасы өте аз болғандықтан сол қимадағы жылдамдық тұрақты деп есептеледі;
Ағынның екі түрі бар:
Арынды ағын - бұл жан жағынан қатты қабырғалармен шектелген сұйықтық ағыны. Мысалы, құбырлардағы судың мұнайдың немесе майдың қозғалысы.
Арынсыз ағын - бұл жан жағынан қатты қабырғалармен толық шектелмеген, яғни барлық ұзындық бойынша ашық беті бар сұйықтық ағыны. Мысалы, сұйықтықтың өзенде, каналда қозғалысы.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
2. Пьезометриялық арын.
Бернулли теңдеуі теориялық сұрақтар мен инженерлік есептерді шешуге көмектесетін гидромеханиканың негізгі теңдеуі болып есептеледі.
Көптеген приборлардың жұмыс жасау приціпі мен сұйықтықтың жылдамдығы мен шығынын есептейтін құралдар осы Бернулли теңдеуіне сүйене отырып жасалған. Бернулли теңдеуінде сұйықтық қозғалысының негізгі параметрлері арасындағы байланыс бар: ағынның қимасы мен қысым, жылдамдық арасындағы және ағынның өтім қимасының геометриялық орны арасындағы байланыс бар.
Бұл бөлімде ауырлық күші әсеріндегі қалыптасқан сұйықтық қозғалысы үшін ғана Бернулли теңдеуі қарастырылады, яғни тек қана еркін түсу үдеуі әсер етеді.
Бернулли теңдеуі дәлелдеп шығару үш этаптан тұрады:
- шынайы элементарлы ақырын ағыс үшін;
- нақты, тұтқырлығы бар элементарлы ақырын ағыс үшін;
- нақты тұтас ағын үшін;
Әр келесі теңдеуді дәлелдеп шығаруалдыңғы теңдеуге негізделген, сонымен қатар әр теңдеудің өзінің мақсатымақсаты мен шешетін сұрақтары бар.
Бернулли теңдеуін біртіндеп қарастырайық.
Шынайы сұйықтық - бұл тұтқырлық деген физикалық қасиеті жоқ шартты сұйықтық. Шынайы сұйықтық абсолютті аққыш және кедергісіз қозғалады, сондықтан оның энергиясы қозғалыс кезінде тұрақты.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидродинамикалық ұқсастық.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Гидродинамикалық ұқсастық.
2. Аналитикалық әдіс.
Тыныштықтағы сұйықтықтың қисық сызықты жазықтыққа мысал ретінде резервуардың сфералық немесе цилиндрлік қабырғасын және құбыр қабырғасын айтуға болады.
Инженерлік практикадағы есептеуде қисық сызықты жазықтыққа әсер ететін қысым күшін, клапанды ашуға қажетті немесе жабық қалпын ұстап тұратын күшті анықтау керек болады.
Қисық сызықты жазықтыққа әсер ететін қысым күшін анықтаудың қиындығы әрбір қисық сызықты жазықтықтағы элементар ауданға әсер ететін элементар қысым күші сол ауданға нормальмен бағытталған және бөтен элементар қысым күші арасында бұрыш болады. Онда, қисық сызықты жазықтыққа әсер ететін қысым күшін анықтаған кезде элементар қысым күшін қисық сызықты жазықтық ауданы бойынша интегралдау керек. Инженерлік практикадағы есептеу үшін бұл жол қиын.
Сондықтан, қисық сызықты жазықтыққа әсер ететін қысым күшінің тең әсерлі күші екі немесе үш бағытта қабылданған құрама күштердің геометриялық қосындысы ретінде қарастыру әдісі қолданады.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың ағысының режимдері.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Сұйықтың ағысының режимдері.
2. Шынайы сұйықтық.
Ағынның гидродинамикалық сипаттамалары: сұйықтық қысымы, жылдамдығы және үдеуі, яғни жылдамдықтың уақытқа байланысты өзгеруі.
Сұйықтықтың қалыптасқан қозғалысы кезінде, қозғалушы сұйықтықтың көлденен қимасындағы ағынның қысымының таралуы гидростатика заңына бағынады, олай болса қысым уақытқа тәуелді функция емес. Ал, жылдамдыққа келсек, ол уақытқа байланысты және кеңістікте өзгереді. Бұндай тәуелділікте математикалық түрде жазу өте қиын, сондықтан гидродинамика заңдарында да жорамалдар бар.
Ағын нүктесіндегі сұйықтық жылдамдығы, немесе элементарлы ақырын ағыс қимасындағы сұйықтық жылдамдығы - әрпімен, ал ағынның орташа жылдамдығы - әрпімен белгіленеді.
Сұйықтық қозғалысының негізгі параметрлері уақытқа тәуелді функция ма, жоқ па, соған байланысты сұйықтық қозғалысын екіге бөледі: қалыптаспаған және қалыптасқан.
Қалыптаспаған - бұл жылдамдығы уақытқа тәуелді функция болатын сұйықтық қозғалысының түрі. Мысал ретінде, резервуардан айнымалы арынмен аққан сұйықтық қозғалысын келтіруге болады
Қалыптасқан - бұл бір ғана нүктедегі параметрлері уақытқа байланысты өзгермейтін сұйықтық қозғалысының түрі, яғни жылдамдықтың уақытқа байланысты өсуі нольге тең.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
2. Сұйықтық қозғалысының ламинарлық режимі.
Cұйықтықтың турбулентті ағысы техника саласында көп тараған, бірақ кұрделі гидравликалық процесстің бірі. Ғылымдардың көптеген зерттеулері турбулентті режим теориясын құру мүмкін еместігін көрсетті, сондықтан теориялық және инженерлік есептерді шығарған кезде экспериментті сынаудан алынған шаманы, графикалық тәуелділікті және эмпириялық формуланы қолданады.
Жоғарыда көрсетілгендей, Рейнольдс саны , онда сұйықтық қозғалысының ламинарлық режимі болады. Арынның жылдамдығы көбейіп, Рейнольдса саны азайған сайын ламинарлық режимнің орнықтылығы да азая береді, элементарлы ағыстың тербелмелі қозғалысы басталады. Жылдамдық артқан сайын, сұйықтықтың тәртіпсіз қозғалысы басталып, сұйықтық қабаттарының араласуы басталады, яғни сұйықтық қозғалысының режимі турбулентті болады.
Ламинарлық ағынның бұзылуы ағын осінен басталып, біртіндеп турбулетті ағын ядросы пайда болады. Ал, құбыр қабырғасында ламинарлық және өтпелі қабаттан тұратын шекаралық қабат қалады.
Құбыр қабырғасындағы ламинарлық қабатта жылдамдық 0 - ден ( сұйықтық бөлшектері құбыр қабырғасына жабысып, қозғалмайды) белгілі бір шамаға шейін өзгереді. Тұтқырлығы бар қабаттағы сұйықтық жылдамдығы сызықтық заңмен өзгереді.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Шығын коэффициенттерін анықтау.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Шығын коэффициенттерін анықтау.
2. Гидравликалық кедергі коэффициенті .
Құбыр қабырғасы бойында тегістіксіздің биіктігі мен формасы бірдей емес, сондықтан абсолютті кедір бұдірді өлшеп, есептеу мүмкін емес.
Гидравликалық есептеудің жолын жеңілдету үшін эквивалентті кедір бұдір деген түсінік енгізілген, яғни құбырдағы арын жоғалтуы тегістіксіздің биіктігі мен формасы бірдей емес құбырдағы арын жоғалтуға тең немесе эквивалентті.
Көптеген ғылымдардың тәжірибелеріне байланысты турбулентті режимде үш зонаны белгілеуге болады.
1. Тегіс қабырға бойымен қозғалу. Бұл жағдай тұтқырлығы бар қабаттың қалыңдығы абсолютті кедір бұдірдан артық . Турбулентті ядро ламинарлық қабатпен жылжиды. Құбыр қабырғасының тегістіксіздің биіктігі сұйықтықтың тұтқырлығы бар қабаттының астында қалып, арын жоғалтуына өз әсерін тигізбейді. Бұндай құбыр "гидравликалық тегіс" деп аталады. Құбыр ұзындығы бойынша арын жоғалтуы жылдамдықтың шамасына пропорционал. Гидравликалық кедергі коэффициенті кедір бұдірге тәуелді емес, тек Рейнольдс санына тәуелді функция.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
2. Ақпараттық эксперимент.
Практикада гидравликалық жүйені, соның ішінде құбыр жүйесін есептеген кезде ұзындық бойынша арын жоғалтуды жылдамдық арқылы емес, белгілі шығын арқылы немесе шығын шамасын анықтау керек болады.
Ұзындық бойынша арын жоғалтудың формуласын түрлендірсек:
а) жылдамдықты шығын арқылы жазамыз:
;
б) гидравликалық радиусты пайдаланамыз: ;
в) гидравликалық кедергі коэффициентін (5.16) формуласының көмегімен жазамыз:
Сонымен түрлендірудің көмегімен келесі формуланы аламыз:
формуласындағы көбейтіндіні деп белгілейміз.
Мұндағы: - шығын модулі немесе шығын сипаттамасы деп аталады, өлшем бірлігі. Ыңғайлы болу үшін практикалық есептеуде деп қабылдайды.
Мұндағы: А - меншікті кедергі ( бірлік ұзындықтағы кедергі), өлшем бірлігі: .
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
2. Жай құбырлар жүйесін есептеу.
Қойылған талап, берілген және анықталатын параметрлерге байланысты жай құбырлар жүйесін есептеуді үш түрге бөледі:
1. Сұйықтық шығыны , құбырдың геометриялық размері (ұзындығы , диаметрі ) және құбырдағы жергілікті кедергілер белгілі болған жағдайда арын немесе қысымды анықтау.
2. Жүйедегі сұйықтықтың арыны немесе қысымы, құбырдың геометриялық размері және жергілікті кедергілер белгілі болған кезде, сұйықтықтың шығынын немесе құбырдың өткізу қабілетін анықтау.
3. Сұйықтық шығыны , арыны мен қысымыберілген жағдайда құбырдың геометриялық размерін анықтау. Бұл есептеуде құбыр диаметрін анықтау бірнеше нұсқада есептеледі, себебі құбырдың диаметрі іріктеу әдісі арқылы жүзеге асады.
Жай құбырлар жүйесін есептеуде екі жағдай кездесуі мүмкін: сұйықтықтың атмосфераға ағуы және сұйықтық деңгейінің астына ағуы.
Жай құбырлар жүйесін есептеу гидродинамиканың негізгі теңдеуі - Бернулли теңдеуін қолдану арқылы жүргізіледі.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Өзендердің жұйесі.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Өзендердің жұйесі.
2. Өзендердің қоректенуі.
Атмосфералық жауын-шашындар ғаламшардағы өзендердің негізгі қоректену көзі болып табылады. Жаңбыр және көктемдегі қар суының бір бөлігі буланса, ал екінші бөлігі алаптың бетімен өзен жүйесіне жиналады. Біраз бөлігі топырақ пен грунтқа сіңеді, жер асты суларының қорын молайтады. Өзен арна-аңғармен жерді жауып шаю арқылы тереңдетіп, жер асты су қабатын қоректендіреді. Биік таулы және полярлық аудандарда өзендердің жоғарыда көрсетілген қоректену көздерімен қоса мұздықтар мен мәңгі қарлардың суымен де қоректенеді.
Яғни, қар, жаңбыр, жер асты сулары мен мұздықтар өзеннің қоректену көздері болып табылады. Кейбір жағдайларда қоректену көзінің жеке түрлерінің ролінің айқындау қиын, оңай жағдайда аралас қоректену терминін қолданамыз. Мұздық қоректену көзі бар өзеннің сулылығы жазда өседі. Орта Азия мен Үлкен Кавказ таулы өзендерінің жоғарғы ағыстарында мұзық қоректену көзі басым келеді. Қоректену көзі өзендерде мысалы: Кубань өзені қар, мұз, жаңбыр және жер асты суларымен қоректенеді. Қоректену көздерінің ара қатынасы әр түрлі аудандарда бірдей емес. Олар бір өзеннің өзінде маусымдық құбылып отырады. Бұл өзгешеліктер негізінен климаттық жағдайларға жауын-шашын режиміне және жыл боиындағы ауаның температурасына тәуелді.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидрологиялық есептеулер.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Гидрологиялық есептеулер.
2. Су массасы.
Бұндай үлкен мөлшерде су көлемін су массасы деп атайды. Ал ғылыми тұрғылық жағдайда ол көбінесе гидрологиялық су қоймасының структурасына тән.
Су қоймаларындағы негізгі су массасының көрсеткіші яғни, бір су массасын екіншісінен айырмашылығын табу үшін оған қатысты оның тығыздығын, температурасын, электр өткіздігішін, мөлдірлігі, судың тазалығыш қасиетінің мөлдірлігін және т.б. физикалық көрсеткішін, судың минирализациялануын, құрамында басқа бөлек иондарының болуы, суда газ құрамының болуы және т.б. химиялық көрсеткіші мен биологиялық құрамына фиотоның болуы.
Бұл аталғандардың барлығында су қоймаларындағы құрамының су массасы мен мінездемелерінің бөлінуі- көл және су қоймалары үшін оның температурасы, мөлдірлігі мен электр өткізгіштігі, индикатордағы судың минираодануы, соны мен қатар құрамында кислородтық бөлінуі мен бар болуы.
Су қоймасының су массалық теңдестігінің негізі- оның гинетикалық құрамының бірегейленуі. Генезисі бойынша су массасының теңдестігі 2 типке бөлінеді, яғни бірінші және негізгілері.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Өзеннің қоймасындағы судың ағысы.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Өзеннің қоймасындағы судың ағысы.
2. Су қоймалар гидрологиясы.
Су қоймалар адамның әр түрлі әлеуметтік - экономикалық мәселелерін шешеді. Ауыз сумен қамтамасыз етеді немесе су зардабынан сақтайды. Су қойма суын суғаруға, орналасу қоныстарына, өнеркәсіпке, өзен арнасының санитарлық шаюына, судың таяз мезгілінде кеме қатынасына қолданады. Бөген көмегімен гидро энергетикаға су ағынын реттейді. Сонымен бірге су айдыны балық шаруашылығына, су транспортына, рекряциялық мақсатқа, су транспортына қолданылады.
Су қойманың гидрологиялық режимін адам реттейді. Сонымен қоса бөгендер су айналымына қатысады, табиғи фактор әсерінде болады да заңдылыққа бағынады.
Су қойма - бұл өзінше бір су обьектісі, жаңа табиғи - техногендік ландшафтық компонент. Ол өзен режимін қалыптастырады және қоршаған ортаға әсер етеді (кейде жағымсыз). Практикадағы маңыздылығы бөген режимін зертеуге итермелейді, оларды рационалды басқару, құрылыс кезінде жағымсыз жағдайлардың болуына жол бермеу маңызды. Сондықтан гидрологияның жаңа саласын - бөгендер гирологиясының пайда болғандығын айту керек.
Бөгендер - қолат сипатына, оның сумен толу әдісіне, географиялық орнына, өзен бассейінінің орнына, ағынды реттеу сипатына қарай бөлінеді.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Өзеннің гидрометриясы.
Сағат саны: 1
Сабақтың жоспары:
1. Өзеннің гидрометриясы.
2. Су ресурстарын пайдалану.
Су көздерін адамдар атам заманнан бері түрлі мақсаттарда: шаруашылықтарда, сумен жабдықтауға, ағаш ағызуға пайдаланылыпкелген аса маңызды табиғат ресурстарының бірі. Кеме шаруашылығы өзендерді зерттеуді барлығынан бұрын талап еткен шаруашылық саласы болды. Өзендерді каналдармен қосу күрделі транспорт системасын жасауға мүмкіндік берді. Кеңес үкіметінде өзен жолдарының ұзындығы қазіргі кезде темір жол ұзындығынан асып түседі. Халықты, өнеркәсіпті, ауыл шаруашылығын сумен жабдықтауда өзендердің маңызы орасан зор.
Жылу мөлшері көп және атмосфера ылғалы жеткіліксіз аудандарда өзен сулары көптеген мөлшерде суаруға кетеді. Өзен энергиясы барған сайын кеңінен пайдаланылып келеді. Жер бетінде жалпы энергетикалық ресурстар 3750 млн. кВт болып бағаланады,бұлардан Азия үлесіне - 35,7%, Африкаға - 18,7%, Солтүстік Америкаға - 18,7%, Оңтүстік Америкаға - 16,0%, Европаға - 6,4%, Австралияға - 4,5% келеді. Түрлі елдерде, түрлі континенттерде бұл ресурстарды пайдалану дәрежесі мейлінше сан алуан.
Қазіргі кезде өзендерді пайдалану масштабы өте үлкен әрі бұдан арғы жерлерде,бұлар,сөзсіз арта түсетін болады.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
9.2. Семинар практикалық сабақтар
Тақырыбы: Кіріспе. Гидравлика пәні.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Гидрожетек жұмысына әсер ететін сұйықтардын қасиеттері бойынша тәжірибелік есептері есептелінеді.
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйықтың сығылғыштық коэффицентті қандай коэффициенттермен сипатталады және олардың СИ және СГС
жүйелеріндегі өлшем бірліктері қандай ?
2. Сұйықтың серпімділік модулі дегеніміз не?
3. Тұтқырлықтың динамикалық және кинематикалық коэффиценттерінің арасындағы байланыс қандай?
4. Сұйықтықтың тығыздығы дегеніміз не?
5. Неге сұйықтық тәжірибе бойынша сығылмайтынымыз деген есептеленеді?
6. Сұйықтық пен газ салыстырғанда қандай айырмашылығы бар?
Әдістемелік нұсқау: Бұл тәжірибелік сабағы орындау үшін сұйықтықтың негізгі қасиеттері білу қажет, мысалы - тұтқырлық, температуралық кенейтуы, тығыздық, меншікті салмағы, дымқылданғыштық және қозғалған сұйықтыққа әсер ететін жанама күштеріне кедергі жасау. Гидравлика - cұйықтықтың механикалық қасиеттерін, cұйықтықтың қозғалысы мен тепе - теңдік заңдарын, cұйықтықтың қатты беттермен әсерін зертейтін ғылым.Тұтқырлық- әртүрлі жылдамдықпен аққан сұйықтың екі қабаттының арасындағы қозғалысқа қарсылығы немесе кедергісі. Егер шексіз аз қалындықты dy жеке қабаттардан тұратын ағынды көрсетсек, онда бұл қабаттардың жылдамдығы кейбір заңдар бойынша нөлден (қабырғыда) максимумға (ағын центіріне) дейін өзгереді.
Негізгі: 4 [3-5]
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидростатика
Сағат саны: 2
Тапсырма: Сұйықтықтын статикасы. Гидростатикалық негізгі теңдеуы. Берген
әдебиеттері пайданалып тәжірибелік есептері есептеу.
Әдістемелік нұсқау: Бұл тәжірибелік сабағы орындау үшін гидростатикалық негізгі
теңдеу білу қажет, және де әсер ететін күштері анықтау.
Негізгі: 3[5-7]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Гидростатика дегеніміз не?
2. Гидростатиканың негізгі заң бұл не?
3. Сұйықтықтың салыстырмалы тыныштығы дегеніміз не?
4. Тұрып қалған сұйықтыққа қандай күштері әсер етеді?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Қысым өлшейтін қондырғылар.
Сағат саны: 2
Тапсырма: А. Анықтамалық тəсілімен жазық бетке жəне төменгі беттері жағынан түсірілген судың манометрлік қысым күштерін сонымен қатар осы күштердің қысым орталығын жəне теңəсерлі күщті анықтау.
Б. Масштабымен монометрлік қысым эпюрін тұрғыз жəне про аналитиаклық тəсілмен а пункттікінде аналитикалық əдіспен есептелген монометрлік қысым күштерін жəне қысым орталығын тексеру.
Әдістемелік нұсқау: Практикада гидростатикалық қысым түсетін əртүрлі қисық сызықты беттермен кездесуге тура келеді. Бұлар резервуарлардың қақпақтары, гидротехникалық сұқпалар, цилиндр бактарын ішкі қабырғалары жəне т.б.
Негізгі: 4 [7-9]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйыққа қандай күштер әсер етеді?
2. Қандай күштерді бірлік күштер деп атайды? және олар нені сипаттайды?
3. Гидростатикалық қысым дегеніміз не? Олар қандай өлшем бірлікпен өлшенеді? Олардың негізгі қасиеттері қандай?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., Мамонтов ю.а., Копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтықтың кинематикасы мен динамикасы ның жалпы түсініктері.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Қозғалған сұйық ішіінде шыққын күштері; жылдамдықтары мен үдеулері. Гидрожетек жобалау кезенде шыққан тәжірибелік есептері есептеу.
Әдістемелік ұсыныс: Бұл тапсырманы шешу үшін сұйықтықтың қасиеттері білу қажет және де қозғалған сұйықтыққа әсер ететін күштері, және шыққан жылдамдықтары мен үдеулер. Гидрожетектің құрамы қандай екені білу қажет.
Негізгі: 3 [7-9]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйықтықтың кинематикасы дегеніміз не?
2. Сұйықтықтың динамикасы дегеніміз не?
3. Бернуллі теңдеу қандай табиғаттың заңы анықталады?
4. Тәжірибеде пайдаланған Бернуллі заңның мысалдары беріндер.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың ағысының Бернулли теңдеуі.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Қозғалған сұйық ішіінде шыққын күштері; жылдамдықтары мен үдеулері. Гидрожетек жобалау кезенде шыққан тәжірибелік есептері есептеу.
Әдістемелік ұсыныс: Бұл тапсырманы шешу үшін сұйықтықтың қасиеттері білу қажет және де қозғалған сұйықтыққа әсер ететін күштері, және шыққан жылдамдықтары мен үдеулер. Гидрожетектің құрамы қандай екені білу қажет.
Негізгі: 3 [7-9]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйықтықтың кинематикасы дегеніміз не?
2. Сұйықтықтың динамикасы дегеніміз не?
3. Бернуллі теңдеу қандай табиғаттың заңы анықталады?
4. Тәжірибеде пайдаланған Бернуллі заңның мысалдары беріндер.
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Гидродинамикалық ұқсастық.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Сұйықтық қозғалысының ламинарлық және турбуленттік режимдері. Гидро- динамикалық ұқсастықтын критерийлері.
Әдістемелік ұсыныс: Мұнда Рейнольдс саңының формуласы ескерту қажет және де сұйықтықтың қозғалысының режимдердің қасиеттері. Ньютон, Рейнольдс, Фруд, Эйлер критерийлер және т.б. қандай екен білу қажет.
Негізгі: 2 [9-11]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Сұйықтықтың қозғалысының режимдері қандай критерий анықталады?
2. Рейнольдс ауыспалы саңы неге тең?
3. Гидравликада қандай ұқсастық критерийлер пайдалынады?
4. Ламинарлық ағыс турбуленттікпен салыстырғанда қандай айырмашылығы бар?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың ағысының режимдері.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Сұйықтық қозғалысының ламинарлық және турбуленттік режимдері. Гидро- динамикалық ұқсастықтын критерийлері.
Әдістемелік ұсыныс: Мұнда Рейнольдс саңының формуласы ескерту қажет және де сұйықтықтың қозғалысының режимдердің қасиеттері. Ньютон, Рейнольдс, Фруд, Эйлер кри- терийлер және т.б. қандай екен білу қажет.
Негізгі: 2 [9-11]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Сұйықтықтың қозғалысының режимдері қандай критерий анықталады?
2. Рейнольдс ауыспалы саңы неге тең?
3. Гидравликада қандай ұқсастық критерийлер пайдалынады?
4. Ламинарлық ағыс турбуленттікпен салыстырғанда қандай айырмашылығы бар?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Жергілікті кедергілі құбырлардағы гидравликалық есептеулер.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Қарапайым және күрделі құбырөткізгіштердін схемалар. Тәжірибелік
есептері есептеу.
Әдістемелік ұсыныс: Мұнда бір-бірімен тізбектей мен парраллель қосылған
құбырөткізгіштердің схемалар білу қажет және күрделі, тармақталған құбырөткізгіштері.
Негізгі: 4 [11-13]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Қарапайым құбыр өткізгіштер дегеніміз не?
2. Күрделі құбыр өткізгіштер дегеніміз не?
3. Құбырөткізгіштерінің кедергісі қалай анықталады?
4. "m" көрсеткішімен не анықталады?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Шығын коэффициенттерін анықтау.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Гидро-ауа-жетектердін негізгі схемалары. Тәжірибелік есептері есептеу. Әдістемелік ұсыныс: Бұл сабақта сұйықтықтар пен газдардың қасиеттері білу қажет және де әр түрлі схемалардың ерекшелері. Жетектердін негізгі құрылдары және де олардың есеп- терінің формулары елестету керек.
Негізгі: 3 [13-15]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Дроссельдік реттеу қалай жүргізеді?
2. Ауажетектердің, гидрожетектерге салыстырғанда, қандай артықшылықтары бар?
3. Гидроқозғалткыштардың қандай түрлері бар?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Сұйықтың тесік пен қондырғы арқылы ағуы.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Сорғыштың жұмысшы доңғалақтың ішіндегі сұйықтықтың қозғалысының түрі көрсетініз. Тәжіребелік есептердің есептеуы.
Әдістемелік ұсыныс: Сорғыштың жұмысшы доңғалақпен жасалған теоретикалық тегеуі-
рің Эйлер теңдеу бойынша анықталады.
Негізгі 4 [138-162]
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Қалақты сорғыштап көлемнің сорғыштардаң не мен айырлайды?
2. Динамикалық сорғыштап қандай болады?
3. Қалақты сорғыштар қандай болады?
4. Сорғыштар қайда пайдаланады?
Әдебиет
1. Садуақасов М. Құрылыс материалдары : , 2012.
2. Сурашов Н.Т. Машины и оборудование предприятий отрасли строительной индустрии : 2014
3. Соколов Г.К. Технология строительного производства : 2008.
4. Шукенов и.и., мамонтов ю.а., копжасаров б.т. стендовое изготовление железобетонных конструкций,2018
5. М.А. Рахимов, А.О. Икишева, Г.А. Сейдинова, З.А. Сулеймбекова БЕТОН ТЕХНОЛОГИЯСЫ II пәні бойынша дәрістер курсы,2018
Тақырыбы: Арынды құбырларды гидравликалық есептеу.
Сағат саны: 2
Тапсырма: Қозғалған сұйық ішіінде шыққын күштері; жылдамдықтары мен үдеулері. Гидрожетек жобалау кезенде шыққан тәжірибелік есептері есептеу.
Әдістемелік ұсыныс: Бұл тапсырманы шешу үшін сұйықтықтың қасиеттері білу қажет және де қозғалған сұйықтыққа әсер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz