Қоршаған ортаны қорғауға байланысты халықаралық экологиялық шараларға жалпы сипаттама

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Сыртқы ортаны қорғау туралы халықаралық шарт

ЖОСПАР

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1. Қоршаған ортаны қорғауға байланысты халықаралық экологиялық
шараларға жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4

2. Қоршаған ортаны қорғау туралы халықаралық шарттар ... ... ... ... ... ...16

3. Біріккен Ұлттар Ұйымының қоршаған ортаны қорғау жөніндегі
бағдарламасы және халықаралық ұйымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24

Кіріспе

Менің осы курстық жұмысымда қарастырылмақ болып отырған басты мәселе ол қоршаған ортаны қорғау мәселесі бұл мәселе соңғы жылдары бүкіл әлемдік сипатқа ие болып барлық мемлекеттер үшін өткір де өзекті проблемаға айналды. Осы тұрғыдан алғанда менің курстық жұмысыма арқау болып отырған бұл әлемдік экологиялық проблема бүгінгі күні халықаралық құқықтағы ең бір өзекті проблемаларының бірі болып табылады деп айтқан болар едім.
Бүгін қоршаған ортаны қорғау адамзаттың қажеттілігіне айналып, бүкіл әлемдік қауымдастықты оны сақтап қалу үшін өзара ұйымдасуға және өз әрекеттерін үйлестіруге мәжбүр болып отыр. Планетаны сақтау және қорғау проблемасы адамзаттың бүлдіруші қызметінің нәтижесінде туындады. Көптеген мемлекеттер адамның өнеркәсіптік қызмет әсері болмай тұрғанда-ақ табиғи орта бұзылуының ғаламдық зардаптарын үғынды. Ұлттардың бір сәттік қана мүддесі кейбір мемлекеттерді қоршаған ортаның бұзылуы мен ластануына көз жүмғызып отыр. Ал бұдан да маңыздырақ проблемалары бар мемлекеттер қоршаған ортаны қорғау мәселесін екінші қатарға жылжытып қоюға мәжбүр болып отыр. Осы қиыншылық жағдайға қарамастан, адамзат қызметінің табиғатқа және керісінше табиғаттың адамға қауіпті әсер ететіндігі қазірдің өзінде дәлелденіп отыр. Осы процесті тоқтату және қоршаған ортаға байланысты саясатты өзгерту адамзаттың қазіргі кезде бұзылған қоршаған орта мүдделерін қалпына келтіру мен қалдықтарын сақтаудағы және келешек ұрпақка болашақта да осы мүдделердің бұзылуына жол бермеуді тапсырудағы маңызды міндеті.
Мен бұл курстық жұмысты орындау барысында алдыма қойған басты мақсатым ол қоршаған ортаны қорғау мәселсін кең тұрғыда қарастыра келіп осы саладағы халықаралық шарттарға сипаттама беру болып табылады.

1. Қоршаған ортаны қорғауға байланысты халықаралық экологиаялық шараларға жалпы сипаттама

Әлемде 60-жылдардан бастап өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының, энергетиканың дамуында өзгеріс болып, қоршаған ортаға кері әсерін тигізді және ғаламдық көлемде бүлдіруші сипат ала бастады. Осыған байланысты әлемдік қауымдастық қоршаған ортаны халықаралық қққықтық қорғаудың кажет екенін ұғынды.
1972 ж. Стокгольм Декларациясының 1-тарауының 6-тармағында қоршаған ортаға қамқорлық көрсете отырып, біз бүкіл әлемде өз өрекеттерімізді реттеуімізге тиісті кезең келді делінген. Түсінбестікпен немесе немқұрайлылықпен қарау арқылы біз жер шарына орасан зор және түзелмейтін залал келтіруіміз мүмкін. Сондықтан бұл мәсел халықаралық-құқықтық реттеуді қажет етеді.
Осы аталған Стоктольм Декларциясының аталған тарауының 7-тармағында бұл әрекет түріне ерекше мән берілді. Қоршаған ортаға байланысты үдеп келе жатқан барлық проблемалар аймақтық жөне халық-аралық сипатты иеленетін болғандықган немесе олар жалпы халықаралық аяға әсер ететін болғандықган, жалпы мүдде үшін халықаралық ұйымдар тарапынан шаралар қолдану мен мемлекеттер арасындағы кең ынтымақтас-тықты талап етеді. Осының бәрі, әрине халықаралық немесе аймақгық деңгейде қоршаған ортаны қорғау мақсатында әлемдік қауымдастық ынтымақтастығын қажет етеді.
Қазіргі Халықаралық құқық мемлекеттер арасындағы немесе халықаралық ұйымдар арасындағы халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер арасындағы әр түрлі қатынастарды реттейді. Қарастырылып отырған қоршаған ортаны халықаралық құқықтық қорғау — қоршаған ортаны қорғау аясындағы құқықтық қатынастардың бірі болып табылады.
Халықаралық эқологиялық қатынастар, яғни табиғи ортамен тікелей немесе жанама байланыстағы қатынастардың бірі болып табылады1. Халықаралық эқологиялық қү-қықтың мақсаты — қоршаған табиғи орта мен қоғамның әрекет жасау аясындағы халықаралық қатынас субъек-тілерінің және мемлеқеттердің құқықтары мен міндеттерін еқіжақты түрде қалыптастыру арқылы адамзаттың жүріс-тұрысын занды қүралмен реттеуғе қызмет ету.
Бүгін қоршаған ортаны қорғау мәселесі осы қоршаған ортаны қорғау және экология саласындағы халықаралық жалпы құқық субъектілерінің арасындағы қатынастарды реттеуші халықаралық құқық қағидаттары мен нормаларынан тұратын халықаралық жария құқықтың бір бөлігін қалыптастырады.
Мұндай қағидалар мен нормалардың халықаралық жария құқықтағы сияқты, жеке құқықта да бар. Ал қоршаған ортаны қорғау және эколоғия саласындағы реттеу, қоғам мен табиғаттың тұрақты даму саясатын және халықаралық аспектідегі эколоғиялық қауіпсіздік пікірі бойынша қорғаудың ескертуші сипатын білдіреді. Сондықтанда қоршаған ортаны қорғаудың объектісі болып адамның материалдық әлемге нақты әсер ету шегіндегі ғарыштық қеңістік пен жер планетасының барлық табиғаты танылары сөзсіз.
Бүгінде бәрімізге белгілі дүниежүзілік мұхит, жер шары бетінің 23 ауданын алады. Дүниежүзілік мүхит ұғымы жердегі барлық 4 — Атлант, Үнді, Тынық, Солтүетіқ Мұзды мұхиты, сондай-ақ олармен байланысты барлық теңіздерді қамтиды. Дүниежүзіліқ мұхитқа материктер ішінде орналасқан, оқшауланған теңіздер жатпайды, мысалы, Каспий теңізі.
Құрлықтар адамзат дамуы үшін негізгі және тікелей өмірлік қеңістікті құрайды. Сондықтанда ол жердің құрлықтағы бетімен тығыз байланысты барлық табиғи кешендерді, яғни топырақ, жер қойнауы, су ресурстары, өсімдіктер және жануарлар әлемі қамтиды.
Алайда, соңғы жылдары халықаралық-құқықтық қорғау аясында табиғи объектілерді саралау пайда болды және бірте-бірте халықаралық көлдердің және басқа құрлықтық суаттық, бір немесе бірнеше елғе тиесілі табиғи байлықтың объектілерін қорғау ретінде жеке мойындалды.
Атмосфералық ауа — жер беті мен ғарыш кеңістігінің арасында жататын жер шарының газды қабығы. Атмосфералық ауа құрамы белгілі бір пропорцияда оттегіінен, азоттан, көмір қышқыл ғазынан, сондай-ақ табиғи зат алмасу процестерінен қүралып, біршама тұрақты болып табылады.
Ал ғарыш — жердің немесе оның атмосферасының шеғінде жататын барлық материалдық кеңістігі. Ғарыш қеңістігі шексіз. Бірақ адамдардың әсер ету аясы жерғе жақын аудандарда шектеулі болып келеді. Сондықтан қазірғі заманғы деңгейде адамның ғарышқа ену процесіне сүйенетін өндірістік күштердің дамуы ғарыш бөліктері, оның ішінде жер маңындағы ғарыш кеңістігі, табиғи жер серігі — Ай, Күн жүйесі планетасы халықаралық-қүқықтық қорғауды қажет етеді2.
Халықаралық қоршаған ортаны қорғауға бағатталған шаралар бүгін адамзаттың қоршаған табиғатқа орынды жөне ақылға қонымды әсер етуінің жалғасына айналды. Ол сондай-ақ адам мен табиғаттың экологиялық тұрмысында жаңа үлгілер құратын халықаралық үйымдарға, мемлекетке, адамның қызметіне ықпал ету арқылы жүзеге аспақ.
Әлемдік экологиялық проблемаларды шешу жолында қалықаралық құқық нормалары мен халықаралақ шарттардың және халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер арасындағы халықаралық ынтымақтастықтың маңызы өте зор. Халықаралық қоршаған ортаны қорғауға бағытталған халықаралық құқықтың бір саласы болып табылатын экологиялық құқықтың объектісі әр түрлі. Жақын болашақга қоршаған ортаны қорғаудың жаңа объектілері пайда болуы мүмкін. Қазір әлем ғалымдары адамның денсаулық жағдайына электроқұрал сәулелерінің әсер етуін оқып үйренуде, оларға компьютердің мониторы, компьютердің өзі, ұялы телефон жатуы мүмкін.
Қазіргі кезде халықаралық экологиялық проблемаларды шешудің негізі болып халықаралық экологиялық қатынастарда басшылыққа алатын ережелер немесе негізгі бастамалар табылуда. Бұл негіздер нақты күштердің үлесі бар, олар саяси немесе моральдық, жоғары заңңы күштер болуы мүмкін. Егер халықаралық экологиялық қатынасқа қатысушы бір мемлекет осыларды басшылыққа алмаса немесе оның әрекеті қагидатқа қайшы келсе, онда осы қатынасқа қатысушы басқа мемлекеттер одан қоршаған ортаны қорғауға байланысты негіздерге сәйкес келетін әрекеттерді орындауды талап етуге кұқылы. Халықаралық экологиялық, яғни қоршаған ортаны қорғау проблемасын реттеудің негіздері алғаш рет адамды қоршаған орта проблемалары жөніндегі 1972 ж. БҰҰ қалыптастырған болатын.
Қоршаған ортаны қорғауға байланысты халықаралық құжаттарда негізінен мынандай мәселлер түжырымдалды, яғни кез-келген мемлекет қоршаған орта проблемаларына жақындаудағы өз ұлттық саясатына сәйкес келетін өз ресурстарын пайдалану қүқылы. Оларға үлттық юрисдикция шегінен тыс қызметіне немесе басқа мемлекеттің не ауданның қоршаған ортасына залал келтірмеуді тиіс.
Ауа, су, жер, флора, фаунаны және әсіресе табиғи экожүйелердің сипатты үлгілерін қоса, барлық табиғи ресурстар келешек үрпақтың игілігі үшін адам қызметін үқыпты жоспарлау және оны қажеттігіне қарай басқару жолымен сақталуы тиіс.
Қалпына келадейтін ресурстар — келешекте таусылу-дан қоргалуы қамтамасыз етілетіндей және олардың пайда-сын бүкіл адамзат көретіндей жасалуы міндетті.
Бүл негізгі тұжырымдар шындығында да маңызды болып табылады.
Мұндай негізгі тұжырымдардың қалыптасуы БҰҰ Бас Ассамблеясы мақұлдаған Бүкіләлемдік табиғат хартиясында жалғасты және 1988 ж. 28 қазандағы қарарда жариялан болатын.
Онда қарастырлған мәселелер мыналар төңірегінде болды, яғни биологиялық ресурстар, олардың табиғи қабілеттілігінің қалпына келтірілу мүмкіндігі.
Топырақтың өнімділігі — эрозияның және кез келген өзін-өзі бүлдіретін басқа нысандарды болдырмайтын орга-никалық заттардың үзақ уақытқа жемісті болуын жөне бүзылу процесін сақтап калу шараларының нөтижесінде жақсарады. Суды қоса есептегенде, дүркін-дүркін қолданылатын ресурстар қайыра немесе циркуляция түрінде пайдаланылады.
Бір рет қана қолданылатын, калпына келмейтін ресурстар олардың қорларын, оларды тұтыну үшін қайта өңдеудің ұтьшды мүмкіндіктерін жөне табиғи жүйе қызме-тін қолданудың біркелкілігін ескере отырып, кажеттілікке байланысты пайдаланылады3.
Радиоактивті жөне улы қалдыістарды тастауға жол бермеу мақсатында ерекше шаралар қабылдануы тиіс.
Табиғатқа түзелмейтін залал келтіруге икемді әрекет-терден алшақтау қажет. Адам қызметінің нәтижесінде азып-тозған аудандар олардың табиғи куатына және осы аудан тұрғындарының тұрмыс жағдайы талаптарына сәйкес қалпына келтіруге жатады.
Қоршаған ортаны қорғауға бағытталған негізгі шаралардың екі түрі бар: біріншісі- жалпылама түрде, міндетті күшкеі иеленбейтін шаралар мен нормалар немесе ережелер мен нормалар. Бұл нормалар құқықтық базаға дейінгі немесе келісім қүқығы ретінде халықаралық құқықта маңызды рөлді иеленеді. Екіншісі -бұл міндетті занды күшке иеленетін халықаралық құқық шаралары мен нормалары.

2. Қоршаған ортаны қорғау туралы халықаралық шарттар

Қазіргі кезде қоршаған ортаны қорғау саласында халықаралық екі-жақты шарттар басымдылыққа ие, бірақ соңғы уақыттарда халықаралық қүқықтың осы саласының дамуына халық-аралық конвенциялардың ықпалы зор. Бұл көзқарасты негіздеу үшін халықаралық конвенциялар халықаралық экологиялық құқықтың "құрылымдық заңдары" болып табылатындығын, олардың негізінде басқа нормалар, мысалы, осы конвенция хаттамаларының дамитындығын айтуға болады. Мемлекетаралық келісімдер мен шарттарға келетін болсақ, олар негізінен жергілікті деңгейде саяси мәселелерді шешеді және қоршаған ортаны аумақтық немесе әлемдік деңгейде^қорғау мөселелерін іс жүзінде шешуге қабілетсіз болып келеді.
Қоршаған ортаны қорғауға байланысты халықаралық шарттардан басқа сондай-ақ құқықтық шығармашылық өте маңызды рөл атқарады. Бұл ең алдымен халықаралық жауапкершілік институтының дамуына, сондай-ақ халықаралық құқықгы екіге: абсолютті, яғни қатаң (міндетті) және жұмсақ (ресми занды күшке иеленбейтін) деп аталатын квази құқық деп бөлуге байланысты.
БҰҰ Бас Ассамблеясының 45-сессиясы дүниежүзілік қауымдастық климатты өзгерту жөніндегі шектеулі Конвенцияны өндеуді қарастырған. Онда "Қазіргі және болашақ үшін ғаламдық климатты сақтап қалу" жөніндегі 45212 қарар мақұлданды. Конвенцияның мақсаттарына жету жолында тараптар мынадай қағидаттарды басшылыққа алатындарын атап өтті.
Тараптар қазіргі және келешек ұрпақ үшін жауапкершіліктеріне сай және оларда бар мүмкіндіктер шегінде климаттық жүйелерді қорғауы керек. Соған байланысты дамушы елдердің тараптары климаттың өзгеруімен және оның жағымсыз салдарымен күресуде басты рөлді иеленуі керек.
Халықаралық құқық мамандары осы Конвенцияны климаттық жайдандағы жетістік деп санайды, өйткені ол бар-лық дүниежүзілік қауымдастық күшімен парникті нәти-желердің проблемаларын тәжірибелі түрде шешуге алып келеді. Бұл Конвенцияға барлық мүше мемлекеттер мен тараптары болып саналатын БҰҰ мемлекеттері қол қойды.
Дамушы мемлекеттер болып саналатын, климаттың өзгеруі теріс зардаптар әкелетін әлсіз тараптардың нақты қажеттілігі және ерекше жағдайлары толық мөнде ескерілуі тиіс.
Қоршаған ортаны қорғау туралы халықаралық шартар қатарына Стокгольм декларациясын жатқызуға болады. Бұл халықаралық құжаттың негізгі мазмұны ретінде мына мәселелер қарастырлған және де бұл шарт осы мазмұндас 1992 ж.қабылданған қоршаған ортаны қорғау және дамыту жөніндегі Рио-де-Жанейро декларациясында жалғасын тапты.
Қоршаған ортаны қорғау мен дамыту жөніндегі Рио-де-\Жанейро Декларациясы (14 маусым 1992 ж.) ҚОХҚҚ қағидаттарын дамыта және толықгыра отырып, 1972 ж. Стокгольм Декларациясының қызметін жалғастырды.
Декларацияның бірінші қағидаты Стокгольм декларациясында бекітілгеніндей, қоршаған ортаға қолайлы құқықтылық қағидаты.
Вл екінші қағидаты мемлекеттердің қоршаған ортаны ластағаны үшін жауапкершілігі және өткізілген экологиялық саясатты ескере отырып, өз табиғи ресурстарын қолдануға тәуелсіз құқықтың бекітілуі туралы Стокгольм декларациясының 21-қағидатына сәйкес.
Үшінші қағидат — лайықгы көңіл бөлуге түрарлық, өйткені онда 70-жылдары үсынылған түрақгы даму түжырымдамасы бар, бірақ ол жылдары тиісті дәрежеге жете алмады.
Төртінші қағидат — мем-лекеттердің экономикалық және экологиялық ара-қатынас-тары, сондай-ақ экологиялық мүдделерге қысым келтірмейтін өлемдік экономикалық төртіп саласындағы қарым-қатынастарды орнықтырады.
Бесінші қағидат — мемлекеттердің көңіл қоюын талап ететін экологиялық орта қауіптілігіне негізделген халықаралық міндеттемелерге араласуына және қарсыласуына жол беріледі.
Алтыншы қағидат — міндетті халық-аралық экологиялық қор, сондай халықаралық экологиялық сақтандыру ұйымын қүруға үсыныс жасалады, бүдан баскд қағидат экологиялық аудит жөніндегі халықаралық аудиторлық ұйым құруды қажет деп санайды.
Жетінші қағидаты — экологиялық қауіптілік және осы мәселе туралы кеңес беру жөнінде адцын ала хабарландыру түжырымдамасын қалып-тастырады.
Сегізінші қағидат — халықаралық экологиялық даулар БҰҰ жарғысына сәйкес бейбіт жолмен реттелуге жата-тынын көрсетеді, яғни халықаралық сот немесе төрелік сот рәсімі арқылы, сондай-ақ құруға үйғарылған арнайы халықаралық экологиялық соттар арқылы реттеу де теріске шығарылған жоқ.
Сондай-ақ қазіргі күнде Қазақстан Республикасы 11-ге жуық мынадай конвенцияларды бекітті: Бүкіләлемдік метеорологиялық үйымдар конвенциясы, 1947, ҚР, 1993 ж.; Мүнайдың ластануынан келген зардап үшін азаматтық жауапкершілік жөніндегі 1969 ж. халық-аралық конвенция, ҚР, 1994 ж.; 1972 ж. Бүкіләлемдік мәде-ни және табиғи мүраларды қорғау жөніндегі конвенция, ҚР, 1994 ж.; 1976 ж. табиғи ортаға әсер ететін әскери және басқа да қастықпен қолданылатын құрадцарға тыйьш салу жөніндегі конвенция, ҚР, 1993 ж.; Озон қабатын қорғау жөніндегі 1985 ж. Вена конвенциясы, ҚР, 1998 ж.; Озон қабатын бүлдіретін заттар жөніндегі 1987 ж. Монреаль хаттамасы, ҚР, 1998 ж.; 1992 ж. биологиялық әралуан-дылық жөніндегі конвенция, КР, 1994 ж.; Климаттың өзге-руі жөніндегі БҮҮ-ның 1992 жылғы шекті конвенциясы, ҚР, 1995 ж.; 1994 жылғы қуаңшылықпен күрес жөніндегі конвенция, ҚР, 1997 ж.; 1994 ж. энергетикалық хартия шарты, ҚР, 1996 ж.; 1994 ж. энергетикалық тиімділік және экологиялық аспектілер мәселелері женіндегі энергети-калық хартияға хаттама, ҚР, 1995 ж.; Жойылып кету қаупінде тұрған жабайы флора жөне фауна түрлерін халықаралық сату жөніндегі 1973 ж. конвенция, ҚР, 1999 ж.; 1997 ж. климаттың өзгеруі жөніндегі БҮҮ-ның шекті конвенщщсына Киото хаттамасы, ҚР, 1999 ж..
Қазақстан Республикасының экономикалық жағдайының дамыған мемлекеттермен салыстырған әлі де болса артта екндігіне қарамастан, біздің мемлекеттік органдардың қызметі ерекше көңіл бөлуді қажет етеді. Рес-публика қысқа мерзім ішінде қоршаған ортаны қорғауғабайланысты 11 конвенция бекітті, экологиялық пробле-маларды шешуге көмек беретін жобаларды жүзеге асыру үшін базалар дайындайды, қоршаған ортаны қорғауға және бұл мәселенің шешімін іздеуге байланысты өлемдік қозға-лыстарға белсенді түрде қатысады. Қазақстан Республикасы бұрынғы Кеңес Одағының басшылығы қызметінің нәтижесінен экологиялық зардаптарды шегіп отыр. Мемлекет өзінің экологиялық апаттарын жою үшін каржы табуға мүмкіншілігі жоқ болғандықтан, Дүниежүзілік қауымдастықтан көмек сүрауға мәжбүр болды. Орта Азия мемлекет-терімен келісім және қарым-қатынас жасауға тура келді. Мұндай жағдайларда мемлекет экологиялық проблемаларды шешу үшін халықаралық көлемде өз күшін салады.
XX ғ. 60-жылдарынан бастап қоршаған ортаның ластануы адамзаттың өлемдік проблемасына айналды. Осы кезеңнен бастап үлттық экологиялық кұқық емес, халықаралық экологиялық кұқық пайда болды. 1972 ж. Стокго-льм конференциясының шешімі негізінде адамды қоршаған ортаны қорғау жөніндегі Стокгольм Декларациясы қабылданды.
Осы кезеңнен бастап ҚОХҚҚ-ның нақты түрде дамуы басталды. БҰҰ-ның қоршаған ортаға байланысты бағдарламасы (ЮНЕП) пайда болды, қоршаған ортаның ластану мәселелері бойынша халықаралық қатынас жасау жөне халықаралық экологиялық-құқықтық реттеу қатынастарын жасау қажеттігін таныды.
Казіргі кезде ҚОХҚҚ бұрынғыдай дамып келеді, бірақ өзге деңгейде көрінеді. Мысалы, көптеген мемлекеттер ХЭҚ нормаларының кодификациясы қажеттігін таныды, өзгелері қоршаған ортаны қорғау проблемасын шешімдермен үйлестіруді кұптайды, бірақ әлемдік қауымдастық ХЭҚ-тың дамуын тұрақгы даму түжырымдамасының негізінде құрады.
Осы курстық жұмыс барысында сонымен бірге мен Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғауға бағытталған халықаралық экологиялық бағдарламаларды жасауға және жүзеге асыруға қатысуы туалы айта кеткенді жөн деп санаймын.
Қоршаған ортаның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.