Оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті

ӘОК 37. 035. 6 Қолжазба құқығында

Бижанова Нағима Каппасқызы

ОҚУШЫЛАРДЫ ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ҚҰРМЕТТЕУГЕ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ

(5-9 сынып)

13. 00. 01 - Жалпы педагогика, педагогика және білім тарихы, этнопедагогика

Педагогика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін

алу үшін дайындалған диссертация

Ғылыми жетекшісі: п. ғ. д.

профессор Р. К. Төлеубекова

Алматы 2007

МАЗМҰНЫ

Кіріспе: Кіріспе

3: 3

Кіріспе:

: 1

Кіріспе: ОҚУШЫЛАРДЫ ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ҚҰРМЕТТЕУГЕ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ ҒЫЛЫМИ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

: 1. 1

Кіріспе: Оқушылардың ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеудің ғылыми-педагогикалық негіздері

: 1. 2

Кіріспе: Аутогогика арқылы 5-9 сынып оқушыларының ұлттық құндылықтарын қалыптастырудың педагогикалық шарттары

Кіріспе:

: 1. 3

Кіріспе: Оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеуді қалыптастырудың үлгісі

Кіріспе:

: 2

Кіріспе: ОҚУШЫЛАРДЫ ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ҚҰРМЕТТЕУГЕ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ ӘДІСТЕМЕСІ

: 2. 1

Кіріспе: Оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеуді сабақтан тыс тәрбиелік іс-шаралар арқылы педагогикалық шарттарын қалыптастыру жолдары

: 2. 2

Кіріспе: “Оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу жолдары” тақырыбындағы арнаулы курс бағдарламасының мазмұны

: 2. 3

Кіріспе: Оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеудің эксперименттік нәтижелері

Кіріспе:

Кіріспе: Екінші тарау бойынша тұжырым

Кіріспе:

Кіріспе: Қорытынды

Кіріспе:

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе:

Кіріспе: Қосымшалар

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Халқымыздың ұлттық мәдениетінде “қазақтардың қайталанбас этникалық, психологиялық әлемі әлі жете зерттелмей, зерделенбей жатқан тылсым дүние” деп атап көрсеткен еді ел басшысы Н. Ә. Назарбаев.

Еліміздің төл Конституциясы, жаңадан қабылданған Тіл туралы және Білім туралы Заңдарында бүкіл қоғамның, сол сияқты жеке тұлғаның мәдени және рухани дамуының басты құралы жас ұрпаққа білім беру мен ғылымды, мәдениет пен өнерді заман талабына сәйкесөркендете отырып, балалардың бойында имандылық, эстетикалық, адамгершілік, ізгілік қасиеттерді қалыптастыру мәселелеріне ерекше көңіл аударылған.

Қазақстан Республикасының “Білім туралы заңында”[1], “Қазақстан Республикасы азаматтарының жаңа әлеуметтік мінез- құлқын қалыптастыру”[2], “Қазақстан Республикасы мәдени-этникалық білім беру”[3], “Білім мазмұнын гуманитарландыру”[4] тұжырымдамаларында білім беру ісінде жаңа рухани-мәдени құндылықтарды игеруге, ұлттық сананың қалыптасып өсуіне жағдай жасаумен қатар оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу талап етіледі.

Олай болса, қазір қоғам алдындағы негізгі міндеттердің бірі - заман сұранысына сай оқу-ағарту, тәрбие мәселелерін сараптап, оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу бүгінгі таңның кезек күттірмейтін келелі мәселелерінің бірі болып отыр.

Зерттеу мәселесі ұлттық тәләм-тәрбие, ұлттық құндылықтарға қатысты болғандықтан ТМД елдеріндегі зерттеулерге назар аударылып, адамның жас ерекшеліктеріне қатысты және басқа ұлттардың ғылыми еңбектерін қарастырып Г. Н. Волков[5], И. Т. Огородников[6], А. С. Белкин[7], Г. Н. Филонов[8], А. Э. Измайлов[9], А. Ш. Гашимов[9], З. В. Мануиленко[10] т. б. зерделедік.

Ұлттық педагогиканың тәрбиелік маңызын зерделеуде Ә. Марғұлан[11], Х. Арғынбаев[12], С. Ғаббасов[13], Ә. Табылдиев[14], С. Қалиев[15], Қ. Б. Жарықбаев[16], І. Р. Халитова [17] т. б. ғалымдар қазақ халқының даму тарихымен байланыстыра отырып әр қырынан қарастырды.

Бүлдіршіндерге, мектеп оқушыларына және жоғары оқу орындарындағы студенттерге ұлттық тәрбие беру мәселелері жөнінде Ә. С. Әмірова[18], Р. К. Дүйсенбінова[19], Ш. Б. Құлманова[20], Б. Ж. Мұқанова[21], К. Ж. Қожахметова[22], М. Х. Балтабаев[23], Р. К. Төлеубекова[24], Б. А. Алмухамбетов[25], Ә. С. Әмірова[26], Ж. Б. Седірмекова[27], Р. К. Төлеубекова[28], Р. Үсенбаева[29], Н. С. Әлқожаева[30], Л. Т. Сейдахметова[31], Г. С. Құрманбаева[32], Ж. К. Оңалбеков[33] т. б. зерттеген.

Зерттеуге алынып отырған ұлттық таным, ұлттық құндылықтарға қатысты кейбір ұғымдар мен түсініктерді зерделеуде белгілі ұлттық философияны зерттеген ғалымдар Ғ. Есім[34], А. Х. Қасымжанов[35] . Ж. Ж. Молдабеков[36], М. С. Орынбеков[37] т. б. еңбектерінен зерттеуге мүмкіндік туғызатын құнды әрі жаңашыл идеялар таптық.

Мәселен, Р. К. Дүйсенбінова “Қазақ этнопедагогикасын мектептің оқу-тәрбие процесіне ендірудің ғылыми-педагогикалық негіздері”[38] тақырыбындағы ғылыми зерттеу еңбегінде талдау жасай келе, этнопедагогика пәнін мектепте оқу-тәрбие процесіне ендіре отырып оқушылар бойына ұлттық құндылық қасиеттерді қалыптастыру мәселесін қозғаса, белгілі ғалымдардың бірі К. А. Оразбекова “Жеке тұлға ұлттық тәрбиесінің ғылыми-педагогикалық негіздері” атты ғылыми еңбегінде тұлға бойына ұлттық тәрбиені қалыптастыру мәселесі мен оны тәрбиелік іс-шараларда пайдалану үлгілерін көрсеткен [39] .

Сондай-ақ қазіргі замандағы ғылым мен техниканың даму жағдайында ғылымның әр саласында білім мазмұнымен қатар оқушылардың бойына ұлттық құндылықтарды қалыптастыра отырып, оны құрметтеуге тәрбиелеу ерекше орын алады.

Біз, жан-жақты тәрбие бере отырып ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеуді сабақтан тыс тәрбиелік іс-шаралар арқылы іске асыруды мақсат еттік.

Заман талабына сай оқушы тұлғасын дайындауда 5-9 сыныптар аралығындағы оқушылардың жас және дербес ерекшеліктерін ескере отырып ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу жөн көрдік. Демек, мектеп мұғалімдеріне аса үлкен жауапкершілік жүктелуде. Өйткені, болашақ ұрпақтың ұлттық тәрбиені құрметтеуі оған берілген тәрбиеге байланысты.

Оқушылар бойына ұлттық құндылықтарды сіңіру мен оны құрметтеуге тәрбиелеу көп уақытты, ұзақ мерзімді қажет ететін үрдіс. Мектепте “Әдеп және жантану” (8-10 сынып оқушылары үшін) пәні оқыту бағдарламасына енгізіліп, оның ғылыми-әдістемелік жүйесі қалыптасты. Білім беру саласында оқушы бойына ұлттық құндылықтарды қалыптастыру үшін қазақ халқының халық педагогикасы мен этностық тәлім-тәрбиелерін дәлелдеп, ұлттық ерекшеліктерімізді саралағанымыз жөн.

Мысалы: С. Қ. Қалиев [40] қазақтың тәләм-тәрбиесі туралы көптеген зерттеулер жүргізсе, С. А. Ұзақбаева “Балаларға эстеетикалық тәрбие берудегі халық дәстүрлері” [41] атты ғылыми-теориялық еңбегінде қазақ халқының әдет-ғұрыпындағы көркемдік тәрбиелеу үрдістерін, әдет-ғұрыптың әдептегі (ұлттық мәдениеттегі) көрністерін, олардың тәрбиелік мәнін жан-жақты баяндап, ғылыми тұжырымдар жасаған. Сондай-ақ С. Ғаббасовтың “Ізгілік әліппесі” [42] еңбегі Г. Н. Волковтың пікірін айқындай түсіп, яғни ұлттық тәрбие ана құрсағынан басталатынын дәлелдейді.

Сөйтіп, қазақтың халық педагогикасының құндылықтары зерделі зерттеуші ғалымдардың еңбектері арқылы толыса түсті.

Қазіргі кезде, психолог-педагогикалық ғалымдардың еңбектерінде адами- ұлттық құндылықтарды дамытуда әлеуметтік ортаның оқушы тұлғасына ықпал ету мәселелеріне мән беріліп, өзіндік тұрғыда қарастырылып отыр. Адами құндылықтарды тәрбиелеу мәселесін Ә. Мұханбетжанова [43], К. Бөлеев [44], Т. Н. Иванова [45], Ж. Б. Седірмеков [46], А. Елемесова [47] т. б. ғалымдар талдаған.

Дегенмен, жоғарыда аталған ғылыми жұмыстарды саралай келе біздің зерттеу нысанымызға алып отырған оқушыларды ұлттық құндылықтарды тәрбиелеуге құрметтеу негізінде қалыптастыру мәселесі әлі де болса жеткілікті дәрежеде ғылыми-педагогикалық тұрғыда зерттелмегенін аңғардық. Бұл мәселе, кеңінен талданып және педагогика ғылымынан заңды орын алуы тиіс деп санаймыз. Өйткені, тәуелсіз елге ұлағатты ұрпақ даярлау басты міндет. Әрі, бұл мәселені мектепте қалыптастырған жөн болғандықтан 5-9 сынып оқушыларын ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу мәселелерінің мәні мен мазмұнын айқындап, соның негізінде педагогикалық шарттарды енгізудің маңызы зор.

Біздің ойымызша, оқушылардың ұлттық салт-дәстүрлерді біліп, мектеп қабырғасында тәрбиелік іс-шаралар арқылы қалыптастыру, ұдайы іске асыруды талап етеді.

Зерттеу барысында айқындағанымыздай бұл өзекті тың тақырып бүгінгі күнге дейін өз шешімін таппаған. Сондықтан, оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу оның педагогикалық шарттарын қалыптастырып іске асырылмауы мен аталмыш мәселенің бүгінгі сұранысқа қажеттілігі арасындағы қарама-қайшылық туындап отырғанын көреміз. Осы қайшылықты ескере отырып, ғылыми-зерттеу жұмысының тақырыбын “Оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеудің педагогикалық шарттары (5-9 сынып) ” -деп таңдауға себепші болды.

Зерттеу мақсаты : оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге сабақтан тыс тәрбие жұмыстары арқылы қалыптастырудың педагогикалық шарттарын теориялық тұрғыда негіздеп, оны оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланудың ғылыми-әдістемелік кешенін жасау.

Зерттеу объектісі. Оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу .

Зерттеу пәні. Оқушылардың ұлттық құндылық қасиеттерін сабақтан тыс тәрбие жұмыстары арқылы құрметтеуге тәрбиелеу үрдісі.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, оқушылардың бойына ұлттық құндылықтарды қалыптастырып оны құрметтеуге тәрбиелеудің педагогикалық шарттары ғылыми-педагогикалық тұрғыда негізделіп, оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланудың әдістемелік кешені (арнайы курс бағдарламасы, әдістемелік ұсыныстар т. б. ) жасалып педагогикалық үрдіске енгізілген жағдайда, онда оқушылардың білім сапасын арттырып, жоғары мәдениетті, ұлттық құндылықтарды меңгеріп шығуының негізі қаланады.

Зерттеу міндеттері:

- ұлттық құндылық қасиеттерді сабақтан тыс тәрбие жұмыстары арқылы қалыптастыруды ғылыми-практикалық тұрғыдан қарастыру, алғышарттарын анықтау;

- оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеудің мәні мен педагогикалық шарттарын айқындау;

- оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеудің моделін құру, оның өлшемдері, көрсеткіштері, деңгейлерін анықтау;

- оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеудің ғылыми-әдістемелік кешенін жасау, тиімділігін тәжірибе жүзінде тексеру;

оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеудің

негізінде ғылыми-әдістемелік ұсыныстар жасау;

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздерін жалпы адамзаттық, ұлттық құндылық, адамгершілік, философиялық қағидалар, таным теориясы, іс-әрекет теориясы, дамыта оқыту теориясы, ақыл-ой әрекетін кезеңдеп қалыптастыру теориясы айқындайды.

Зерттеудің жетекші идеясы: оқушыларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеудің негізінде ғылыми-теориялық тұрғыда талдау және оның бағыттарын айқындай келе оқу-тәрбие процесінде пайдалану арқылы жан-жақты дамыған, зерделі, жоғары, ұлттық құндылықтарды құрметтей білітен оқушы тұлғасын қалыптастыру.

Зерттеудің әдістері: зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психологиялық, этнопедагогикалық, педагогикалық әдебиеттерді талдау, қорыту және жүйелеу, педагогикалық зерттеу әдістерін (теориялық, эмпирикалық) қолдану, озық тәжірибелерді меңгеру, арнайы ұйымдастырылған тәжірибе жұмыстары бойынша зерттеу нәтижесін қорытындылау.

Зерттеудің көздері: Қазақстан Республикасы Үкіметінің білім саласына қатысты және ҚР Білім және ғылым министрлігінің, әлеуметтік институттардың ресми құжаттары (заңдар, қаулылар т. б. ) еліміздің алыс-жақын шетелдік философтардың, психологтардың, педагогтардың зерттеліп отырған мәселе бойынша диссертациялық зерттеулер мен монографиялық еңбектері, мерзімді басылым ақпараттары, білім беру мекемелерінің іс-тәжірибе жұмыстары т. б.

Зерттеудің негізгі кезеңдері:

Бірінші кезеңде ( ж. ) зерттеу жұмысының тақырыбы анықталып, теориялық негіздері, зерттелу деңгейі қарастырылды, ғылыми аппараты жасалды. Философия, педагогика, психология, физиология салаларындағы әдебиеттерге талдау жасалып, материалдар жиналды.

Екінші кезеңде ( ж. ) жиналған мағлұматтар, педагогика ғылымының теориялық негіздері тұрғысынан талдауға алынып жүйеленді. Айқындаушы және қалыптастырушы эксперимент жүргізілді.

Үшінші кезеңде ( ж. ) жүргізілген зерттеу жұмысының нәтижелері қорытындыланды. Бірнеше ғылыми-теориялық, ғылыми-практикалық конференцияларға баяндама ұсынылды, тақырыпқа байланысты оқу-әдістемелік құрал баспадан шықты. Эксперимент жұмысының нәтижелері жүйеге келтіріліп, диссертация түрінде баяндалды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.